TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w95 15/10 dib. 14-17
  • Dipeta bantu ba mishindu yonso ku Athènes wa matuku a lelu

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Dipeta bantu ba mishindu yonso ku Athènes wa matuku a lelu
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1995
  • Tumitu tua bualu
  • Teritware wa bantu bashilashilangane
  • Bintu bilengele bia mu matunga bidi bibuela
  • Babeneshibue ne bipeta bilenga
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1995
w95 15/10 dib. 14-17

Dipeta bantu ba mishindu yonso ku Athènes wa matuku a lelu

PAKAKUMBULA mupostolo Paulo Athènes mu tshidimu bu tshia 50 B.B., tshimenga etshi tshitshivua musoko munene wa bungenda, nansha mene muvuatshi katshitshiyi ne butumbi buatshi bua bumanyi mukanda bua kale. Mukanda kampanda wa malu a kale udi wamba ne: “[Athènes] wakatungunuka ne kuikala tshimenga tshia malu a mu nyuma ne busongi mpingu bia Grèce, ne muaba udi usamina muoyo bua kukumbudibua kudi bamanyi ba mukanda ne bantu bena bukokeshi ba tshikondo atshi.”

Pavuaye kuinaku, Paulo uvua imue misangu ne mushindu wa kuyisha bena Yuda, bena Athènes bampangano, ne bantu bafumine ku miaba mishilangane. Muikale mulongeshi mutabuluke ne muena nzanzu, wakamba mu muyuki kampanda ne: Nzambi wakapa “bantu buonso muoyo ne mueyelu,” ne: “wakenza ku muntu umue tshisamba tshionso tshia bantu,” ne se: “badi ne bua kunyingalala buonso muaba kayi wonso” bualu Yeye nealumbuluishe “buloba buasa.”​—Bienzedi 17:25-31, NW.

Teritware wa bantu bashilashilangane

Mu makumi a bidimu bishale ebi Athènes mmulue kabidi tshimenga tshidi tshikoka bantu ba miaba yonso. Milopo ya mbulamatadi mienyi ne basalayi mbafikemu bu bena mu masanji matuma kudi matunga makuabu. Bansonga bafumine ku Afrike ne ku Moyen-Orient mbasombelemu bu balongi bena université. Bena mudimu batunduke bafume ku matunga a ku Afrike, Azi, ne Mputu wa ku Est mbunguilemu. Kudi bena Philippines bavule ne bakuabu bantu bafumine ku Azi wa ku Sud-Est, badi balue bua kukeba mudimu wa buboyi. Ne kudi dilua dîba dionso dia bena tshimuangi bafuma mu matunga mena mutumba ne miaba idi tshimvundu pa buloba bujima.

Nsombelu eu udi muikale kalumbila kakole bua bayishi ba lumu luimpe lua Bukalenge ba mu tshimenga etshi. Bavule ba ku benyi aba ba tshikondo tshîpi badi bakula Anglais, kadi bamue badi bakula anu miakulu yabu ya tshilelelu. Bantu aba badi ne nshidimukilu ne bitendelelu bivule ne bishilangane. Munkatshi mua bakumbudi aba, udi mua kusangana badi badiamba bena nkristo, ba-Mizilma, bena Hindu, bena Budda, bitabi ba se: anyima udi mu tshintu tshionso, belakanyi pa dikalaku dia Nzambi, ne bavidi ba dikalaku diende. Bantemu ba Yehowa badi ne bua kumanya mua kuakaja mbuelelu yabu bua yumvuangane ne nsombelu mishilashilangane ya bantu aba.

Bu mudi bavule ba ku bafiki bapiabapia aba bapitshile mu bikondo bia ntatu, batu misangu mivule ne nkonko pa bidi bitangila diumvuija dia muoyo ne matekemena bua matuku atshilualua. Bamue batu bangata ne mushinga Bible ne kabiena bibakolele bua kuitaba tshidiye wamba. Bavule mu teritware eu wa bantu bashilashilangane badi badipuekeshi, bapole-malu, ne bena nzala ya bulelela. Badi badiumvua bikale ne budikadidi buvule bua kukeba bulelela bualu badi kule ne mêku abu ne ku maabu.

Tshisumbu tshia Anglais tshia kumpala tshiakalongolodibua ku Athènes mu 1986 bua kukumbula teritware eu. Didiunda divua dia dikema. Mu bidimu bitanu bipite ebi, bantu bapiabapia bu 80 bakatambuishibua. Tshipeta tshidi se: tshisumbu tshia tshiena-Arabe, tshisumbu tshia tshiena-Pologne, ne bua lupolo kampanda lua tshikondo, kasumbu ka Fransé biakabanjijibua ku Athènes. Bamue ba mu tshisumbu tshia Anglais bakaya kuambuluisha bisumbu bikuabu bia mushindu’eu ne tusumbu ku Thessalonique ku Nord, ku Hêraklion, Crète, ne ku Le Pirée, dibungu dia Athènes. Udi musue kupetangana ne bamue ba ku benyi bakamanya bulelela ku Athènes anyi?

Bintu bilengele bia mu matunga bidi bibuela

Thomas uvua mulelela ku Asmara, mu Erythrée, ne wakakoleshibua bu muena Katolike mudifile. Pavuaye ne bidimu 15, wakabuela mu nzubu wa badiambike. Wakebeja umue wa ku ba-abé ne: “Mmunyi mudibi se: Nzambi umue udi Nzambi isatu?” Abé wakandamuna ne: “Mbualu tudi tuitaba tshidi papa wamba pa malu a mu nyuma. Bia mushinga mutambe bukole, ebu mbualu bukena kujingulula, ne utshidi muana mukese bua kubumvua.” Kunyima kua bidimu bitanu mu nzubu wa badiambike, Thomas wakumbuka, lungenyi lumukanguke ne mutuibue ku muoyo kudi bienzedi ne malongesha bia ekleziya. Pabi, kavua mulekela dikeba dia Nzambi mulelela to.

Dimue dituku tshikondo tshîpi kunyima kua diya ku Athènes, wakasangana ku tshiibi tshiende nimero wa Tshibumba tshia Nsentedi, tshivua pa tshizubu ne tshiena-bualu tshia “Makanda a mubidi ne diakalenga bidi mua kuikala biebe.” Wakatshibala misangu mivule. Mu tshibejibeji tshimue tshimue atshi, wakabala ne: tudi ne bua kukeba diambedi Bukalenge bua Nzambi ne buakane buende. (Matayo 6:33) Thomas wakatua binu ne kulomba Nzambi bua amuleje mua yeye kuenzaye nunku, ulaya ne: “Biwikala mundeje mua kukeba Bukalenge buebe, nendambule ngondo isambombo ya muoyo wanyi bua kuyila kumanya mua kukusadila.” Mu lumingu luinayi kunyima, Bantemu babidi bakakokola ku tshiibi tshiende. Diakamue Thomas wakitaba dilonga dia Bible, ne ngondo dikumi kunyima wakatambuishibua. Udi wamba ne: “Yehowa wakandamuna bushuwa disambila dianyi, ne wakampetesha tshikondo bua kulua umue wa ku Bantemu bende. Mpindieu dinanga diende didi dinsaka bua kukeba diambedi Bukalenge ne buakane biende mu nsombelu wanyi.”

Pavuabu bayisha ku tshiibi ne ku tshiibi, Bantemu babidi bakasangana dîna dienyi ku luseke lua ngonga wa ku tshiibi.

“Nudi basue tshinyi?” ke muakapatuka dîyi dia muntu mukaji mu tshiamu tshia diakuila.

Umue wa ku Bantemu wakamba ne: bavua bateta kupetangana ne bantu bakudi ba Anglais bavua bajinga kumanya bivule pa Bible.

“Nudi bena tshitendelelu kayi?” ke muakebeja inabanza eu.

“Tudi Bantemu ba Yehowa.”

“Ô, biakane! Bandayi too ne ku tshisasa tshia ndekelu.”

Bakenza nanku ne, pakakanguka tshiibi tshia tshibandilu tshia nzembu, muntu wa mpolondo pa kuamba kayi ne mmuenekelu wa bulunda uvua muimaneku. Kadi mukaji eu wakakuila munda ne dîyi dikole.

“Balekela babuela. Ndi musue kuyikila nabu.”

Biakasokolodibua se: uvua muende pa buloba bujima ne kasumbu ka bena manaya ka bayende, ne dituku dimue tshianana kumpala, uvua musambile bua kupetangana ne Bantemu ba Yehowa. Nunku dilonga dia Bible diakatuadija diakamue. Bu muvua matuku abu mu Grèce makepela, malonga asatu ku lumingu akakajibua, bua mukanda wa Muoyo wa kashidi wikala mua kujikijibua mu mbingu dikumi patupu.

Tshitshia tshiakalonda tshia manaya tshiakabapingaja tshia-kabidi ku Grèce. Mukaji eu wakatuadijilula dilonga diende ne kuenza dilubuluka dilenga ditambe. Kunyima kua ngondo mikese, wakadisangisha ne Bantemu mu mudimu wa diyisha bu mumanyishi ukena mutambule ne lukasa luonso wakatuadija dilonga diende dia kumpala dia Bible. Ne nganyi? Ne bayende, udi mulengibue bikole ku muoyo kudi Bantemu ne kudi dishintuluka dia mukajende.

Allan, muana mulume wa mpasata wa bena Mishonyi, wakakolela mu Afrike wa ku Sud. Biangatshile ku buana, uvua mutuishibue ne: Bible udi dibuluibua difundisha kudi Nzambi. Kayi musankishibue kudi tshitendelelu tshiende, wakaditua mu nkindi ne tshididi, kadi ebi biakamushiya mudiumvua anu tshianana menemene. Kunyima kua diya ku Grèce, nyanji yende ya didiumvua tshianana yakakola. Wakumvua ne: muoyo wende kawena ne tshipatshila, ne se: uvua mu njila kayi ne kudiye uya.

Bumue bufuku bualu kampanda buakenzeka. “Ngakatua binu panshi ne kunzulula muoyo wanyi kudi Nzambi,” ke mudi Allan ulonda. “Ne binsonji bia dibungama bua nsombelu wanyi, ngakalomba Nzambi bua kundombolaye kudi bamulondi bende balelela. Ngakamulaya ne: nengendele mu butoke bua buludiki buende.” Mu lumingu alu, uvua mu magazinyi kampanda ne kubuela mu diyuki ne muenawu, muntu mukaji, wakamueneka muikale Ntemu. Diyukidilangana edi diakamueka dikale tshishintuludi tshinene tshia nsombelu wa Allan. “Mu matuku akalonda, ngakamona mitabuja anyi a pa muoyo upudibua: Busatu Bunsantu, inferno wa kapia, dibenga kufua dia anyima​—wonso avua patoke kaayi malongesha a mu Bible.” Ku Nzubu wa Bukalenge, bena dibaka babidi Bantemu bakamuleyila bua kulonga Bible nende. Wakitaba ne wakenza malubuluka lukasa lukasa. “Bulelela buakandidisha ne disanka,” ke mudi Allan uvuluka, “ne buakampetesha budikadidi.” Tshidimu tshimue kunyima wakatambuishibua. Lelu’eu udi ne disanka dia kusadila bu musadidi wa mudimu mu tshisumbu tshia mu tshimenga etshi.

Elizabeth mmufumine ku Nigeria, kuvuaye mukeba Nzambi mu ekleziya kabukabu kadi wakashiyibua kayi musankishibue. Tshiakatamba kumukuatshisha buôwa ndilongesha dia makenga a tshiendelele mu inferno wa kapia. Pakaluaye ku Athènes ne dîku diende, Bantemu babidi bakalua ku tshiibi tshiende, ne dilonga dia Bible diakatuadija. Elizabeth uvua musonsakajibue pakamanyaye ne: Nzambi kêna ukengesha bantu, kadi udi upetesha ditekemena dia muoyo wa kashidi mu buloba bua mparadizu. Uvua ne difu dia muanende muinayi, divuaye usua kutula. Pashishe wakamanya mu Bible mmuenenu wa Yehowa pa bunsantu bua muoyo. Mpindieu udi ne muana wa bakaji mulengele. Elizabeth wakalubuluka lukasa lukasa ne mu tshikondo tshîpi wakatambuishibua. Nansha mudiye ne bana banayi ne mudimu wa dîba dionso, udi ne dikinki dia kuikala mpanda-njila muambuluishi pa kuamba ngondo yonso. Wakabeneshibua pa kumona bayende utuadija kulonga Bible. Wakamba ne: “Ndekelu wa bionso ngapetshi Nzambi mulelela ne ntendelelu mulelela, ku diambuluisha dia Yehowa ne bulongolodi buende bua dinanga.”

Bantu bavule mu teritware eu wa bantu bashilashilangane batu bapetshibua mu buambi bua mu misesu, kadi bidi bikengela disuminyina bua kudiundisha dijinga dia kumanya diabu. Ke muvuabi bua nsongakaji mubikidibue ne: Sallay, mufumine ku Sierra Leone. Ntemu kampanda wakamupesha trakte, kuangata adrese wende, ne kuenza makaja bua dimukumbula. Sallay uvua ne dijinga dia kumanya ne wakitaba dilonga dia Bible, kadi bua bifinakaji bia ku mudimu ne mikuabu ntatu, kadivua dienzeka pa tshibidilu. Pashishe wakamuangala mu tshimpitshimpi kayi mufila adrese mupiamupia. Ntemu eu wakananukila mu diya ku adrese wa kale au, ne ku shòò Sallay wakatuma mukenji bua Ntemu eu kuya kumutangila kuende kupiakupia.

Dilonga diakalua mpindieu ditamba kuikala dia pa tshibidilu nansha muvua Sallay muikale ne difu dikavua ku ngondo ya ndekelu. Kunyima kua diledibua dia muana, Sallay wakalua mumanyishi ukena mutambuishibue. Bikala bionso ebi bimueneka bipepele, kadi kabivua nanku to. Pa dîba 6:30 mu dinda, uvua ne tshia kudiakaja bua dibuela mu bise bua tshitupa tshia dîba bua kufila muanende mu tshilongelu tshia bana ba bitende, dilonda kudi dibuela mu bise dikuabu bua dîba dimue mutangile ku mudimu. Kunyima kua ditumika ku mudimu wende wa disukula, udi wenza luendu lua dipingana kuende. Padiye uya mu mudimu wa budimi, anyi mu bisangilu bia bufuku, udi wenza luendu lukuabu lua dîba dijima mu bise njila wa diya ne wa dipingana, nansha mudiku buluishi bua bayende. Wakenza malubuluka kufika too ne ku diditshipa ne kutambula, eku uleja bayende dinanga ne muoyo-mule. Netuambe tshinyi bua bayende? Wakabuela mu Tshivulukilu tshia lufu lua Kristo ne wakitaba bua kulonga Bible.

Babeneshibue ne bipeta bilenga

Bua bavule ba ku bantu aba, disomba diabu ku Athènes didi dia tshikondo tshîpi. Bavule badi bapingana mu matunga abu a mfuminu bua kuabanyangana lumu luimpe ne balela ne balunda. Bakuabu badi bamuangala ku matunga a ku Mputu wa ku Ouest ne batungunuka ne kusadila Yehowa. Aba badi bashala mu Grèce badi bababidila bipeta bimpe pa kufila bumanyishi kudi bena matunga abu badi babuelemu. Mikuabu misangu mamiinu a bulelela akalua kukuama anu kunyima kua bakumbudi bamane kuya mu ditunga dikuabu ne bapetangane ne Bantemu.

Bionso ebi bidi bileja se: Yehowa kêna ne kansungasunga. Udi witaba bantu ba mu tshisamba tshionso badi bamutshina ne banange buakane. (Bienzedi 10:34, 35) Bua bantu bu nunku bafuane mikoko, diya diabu mu ditunga dikuabu bua malenga a bintu bia ku mubidi diakabapetesha mabenesha mapite ne kule bivuabu badianjile kuela meji​—dimanya dia Nzambi mulelela, Yehowa, ne dilaya diende dia muoyo wa tshiendelele mu bulongolodi bupiabupia bua buakane. Eyowa, Yehowa mmubeneshe bushuwa bikole madikolela menza bua kupeta bantu badi bakula miakulu mienyi ku Athènes wa matuku a lelu!

[Bimfuanyi mu dibeji 16]

Bantu bafumine mu matunga mavule badi bumvua lumu luimpe ku Athènes

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu