TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w96 1/12 dib. 24-28
  • Yehowa udi muikale tshinyemenu tshianyi

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Yehowa udi muikale tshinyemenu tshianyi
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1996
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Dikumbula dia mushinga
  • Dishimata dietu ku bulelela bua mu Bible
  • Ditantamena buluishi bukole
  • Diluangana ne masama makole
  • Bumpanda-njila nansha kuikale buluishi
  • Bualu bumona bupeteshi bua difutu
  • Yehowa mmudileje muimpe kundi
  • Ntatu ne masanka a kukolesha bana muanda mukulu mu njila ya Yehowa
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2006
  • Bidimu bipite pa 50 bia ‘ditambakana’
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1996
  • Muana wa nshiya mulekelela udi upeta Tatu wa dinanga
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2005
  • Disadila muinshi mua tshianza tshinangi tshia Yehowa
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1996
Tangila bikuabu
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1996
w96 1/12 dib. 24-28

Yehowa udi muikale tshinyemenu tshianyi

ANU BU MUDIBI BILONDA KUDI PENELOPE MAKRIS

Ne disuminyina dionso mamu wanyi wakansengelela ne: “Umbuka kudi bayebe; bana benu nebakupetele mulume muimpe.” Bua tshinyi mamu wanyi munanga uvua mua kujinga bua meme kushipa dibaka dianyi? Ntshinyi tshivua tshimulubakaje nanku?

NDI muledibue mu 1897 mu musoko mukese wa Ambelos, mu tshidiila tshia bena Greke tshia Samos. Dîku dietu divua dia balondi ba Ekleziya wa Ortodokse. Tatu wakafua katupa kîpi kumpala kua diledibua dianyi, ne Mamu, bana betu ba balume basatu ne meme, tuvua ne bua kuenza mudimu mukole anu bua kushala ne muoyo munkatshi mua bupele bukole bua mu bikondo abi.

Mvita ya Kumpala ya Buloba bujima yakabudika mu 1914, ne pashishe bakulu banyi ba balume babidi bavua benzejibue bua kufundisha mêna abu mu tshiluilu. Kadi bua kuepuka dienza nenku, bakamuangala batangile ku Amerike, pa kunshiya meme ne muanetu mukuabu wa balume kumbelu ne Mamu. Bidimu bikese pashishe, mu 1920, ngakaselangana ne Dimitris, nsongalume mulongeshi wa mu musoko wetu.

Dikumbula dia mushinga

Katupa kîpi meme mumane kusedibua, tutuende wa mamu wakafuma ku Amerike bua kutukumbula. Wakafika ku dilua ne umue wa ku volime ya Studies in the Scriptures (Malonga a Mifundu), mifunda kudi Charles Taze Russell. Uvua mukanda wa Balongi ba Bible, bàdì mpindieu bamanyibue bu Bantemu ba Yehowa.

Pakabulula Dimitris mukanda au, wakamona tshiena-bualu kampanda, pavuaye udiela nkonko biangatshile patshivuaye muana, “Ntshinyi tshidi tshienzekela muntu padiye ufua?” Mu tshilongelu tshibandile, uvua muebeje muena teoloji wa Ortodokse wa bena Greke pa tshine tshiena-bualu etshi, kadi kavua mupete diandamuna didi disankisha nansha. Diumvuija ditokesha ne dia meji difila mu mukanda eu diakasankisha bikole Dimitris mu mushindu wa se: wakaya diakamue ku tshinuinu tshia kafé tshia mu musoko au, muaba uvua bantu mu Grèce ne tshilele tshia kudisangishila. Kuine aku wakalonda malu a mu Bible avuaye mulonge.

Dishimata dietu ku bulelela bua mu Bible

Tshikondo atshi​—ku ntuadijilu wa bidimu bia 1920—​ditunga dia Grèce divua munkatshi mua mvita mikuabu. Bakafunda dîna dia Dimitris bua busalayi ne bakamutuma ku ditunga dia Turquie, ku Azi Minere. Wakatapika mputa ne kumupingajabu ku nzubu. Pakamanaye kumvua bimpe, tuakaya nende ku Smyrne, ku Azi Minere (mpindieu Izmir, mu Turquie). Diakamue pakajika mvita mu 1922, tuvua ne bua kunyema. Bushuwa, ne lutatu luonso tuakanyemena mu buâtu bunyanguke batangile ku tshidiila tshia Samos. Mu difika kumbelu, tuakatua binu ne kuela Nzambi tuasakidila​—Nzambi ututshivua anu bamanye kakese.

Dimitris kakanenga bua kupeshibua mudimu wa bulongeshi mu tshilongelu kampanda mu Vathy, tshimenga tshinene tshia tshidiila. Wakatungunuka ne dibala dia mikanda ya Balongi ba Bible, ne butuku bukuabu buvua mvula uloka, babidi ba kudibu, ba ku tshidiila tshia bena Greke tshia Chios, bakatukumbula. Bavua bafumine ku Amerike bua kusadila bu ba-kolportere, bu muvuabu babikila bamuangalaji ba evanjeliyo ba ku dîba ne ku dîba. Tuakababueja mu nzubu bua butuku, ne bakakula netu pa bintu bivule bìdì bitangila malongolola a Nzambi.

Pashishe Dimitris wakangambila ne: “Penelope, ndi mumone se: ebu ke bulelela, ne ndi ne bua kubulonda. Ebi bidi biumvuija ne: ndi ne bua kulekela dimba dia misambu mu Ekleziya wa Ortodokse wa bena Greke, ne tshiena mua kubuela mu ekleziya ne bana balongi nansha.” Nansha muvua dimanya dietu dia Yehowa dishadile, dijinga dietu dia kumusadila divua dikole. Ke meme kuandamuna se: “Tshiakuikala tshipumbishi kuudi nansha. Ndaku anu kumpala.”

Kadi wakatungunuka ne dielakana se: “Ee, kadi biamanyika nsombelu wetu, nenjimije mudimu wanyi.”

“Kuditatshishi to,” ke mungakamba, “bantu bonso batu ne muoyo anu bua mudimu wa bulongeshi anyi? Tutshidi bansonga ne tudi kabidi ne bukole, kabidi ne diambuluisha dia Nzambi tudi mua kupeta mukuabu mudimu.”

Tshikondo atshi tuakumvua ne: mukuabu Mulongi wa Bible​—muikale pende kolportere—​uvua mulue mu Samos. Patuakumvua ne: bampulushi bavua bamubengele dianyisha dia kuenza muyuki wa mu Bible wa patoke, tuakaya tuenda tumukeba. Tuakamusangana mu magazen kampanda uyukila ne bena teoloji babidi ba Ortodokse wa bena Greke. Bafue ne bundu bua dikala kabayi mua kubingisha mitabuja abu ne Bible, katupa kîpi bena teoloji aba bakumbuka. Bayanyi, mukemesha kudi dimanya dia kolportere au, wakakonka ne: “Mmunyi muudi utumika ne Bible bipepele mushindu’eu?”

“Tudi tulonga Bible yonso pa tshibidilu,” ke muakandamunaye. Ubulula tshibuta tshiende, e kupatulaye mukanda wa dilonga wa La Harpe de Dieu ne kutuleja mushindu wa kutumika nawu mu dilonga bu edi. Tuvua ne dijinga dikole dia kulonga mu mushindu wa se: diakamue bayanyi ne meme, kolportere au, ne bakuabu bantu babidi, tuakaya pamue ne muena magazen au kuende. Kolportere wakapesha yonso wa kutudi kopi wa La Harpe de Dieu, ne tuakatuadija dilonga anu pine apu. Tuakatungunuka ne dilonga dietu too ne patuakapitshisha mundankulu, ne pashishe pakasemena kabundubundu, tuakatuadija kulonga misambu mimba kudi Balongi ba Bible.

Biangatshile anu tshikondo atshi, ngakatuadija kulonga Bible mêba mavule ku dituku. Balongi ba Bible bafumine ku babende bakatungunuka ne kutupetesha mikanda miumvuiji ya Bible. Mu Tshiongo 1926, ngakenza didilambula dianyi kudi Nzambi mu disambila, pa kuditshipa bua kuenza disua diende kakuyi didilaminyina. Pashishe mu tshidimu atshi, bayanyi ne meme tuakaleja didilambula dietu ku batismo wa mu mâyi. Tuvua ne dijinga dikole dia kuambila bakuabu bintu bituvua tulonga, nenku tuakatuadija mu mudimu wa ku tshiibi ne ku tshiibi ne trakte wa Message of Hope (Mukenji wa ditekemena).

Ditantamena buluishi bukole

Dituku dikuabu mvua mubikidibue kudi mukaji kampanda bua kubuela mu ukaristiya mu kazubu kakese ka ekleziya wa Ortodokse wa bena Greke. “Nkadi mulekele ditendelela Nzambi mu mushindu’au,” ke mungakamumvuija. “Mpindieu ndi mmutendelela mu nyuma ne mu bulelela, bu mudi Bible utulongesha.” (Yone 4:23, 24) Wakakema bikole ne wakamanyisha miaba yonso tshivua tshienzeke, pa kusangishamu kabidi ne bayanyi.

Pabuipi ne muntu yonso wakatuadija kutuluisha. Kakuvua muaba utuvua mua kupeta ditalala​—nansha ku nzubu kuetu, nansha mu bisangilu bituvua tuenza ne bantu bakese basankididi ba mu tshidiila atshi. Basaka kudi bansaserdose bena Ortodokse, bisumbu biakadisangisha pambelu pa muaba wetu wa bisangilu, bakupa mabue ne bela mbila ya bipendu.

Patuakabanya trakte wa Message of Hope, bana bakatunguila bela mbila ne: “Bena Mileniume” ne bikuabu biambilu bibi. Balunda ba bayanyi bakabanga pabu kumukebela bilumbu. Kunyima mu 1926 bakamulumbuluisha, bamubanda bua dikala kayi mukumbane bua kuikala mulongeshi wa mu tshilongelu tshia mbulamatadi, ne bakamufundila tshibawu tshia matuku 15 mu buloko.

Pakumvua Mamu bualu ebu, wakambela bua meme kumbuka kudi bayanyi. “Teleja, mamu wanyi munanga,” ke mungakandamuna, “udi mumanye bimpe mundi mukunange bikole ne nkunemeka. Kadi tshiena mua kukuanyishila bua wewe kutupangisha ditendelela dietu dia Nzambi mulelela, Yehowa to.” Wakumbuka mutangile ku musoko wende, mutekete teketee.

Mu 1927, mpuilu kampanda wa Balongi ba Bible wakenjibua mu Athènes, ne Yehowa wakatunzuluila njila bua tuetu kubuelamu. Tuvua ne musangelu ne tuvua bakoleshibue mu nyuma pa kudisangisha pamue ne bisumbu bia bena kuitabuja netu. Mu dipingana ku Samos, tuakabanya kopi 5 000 ya trakte wa A Testimony to the Rulers of the World (Bumanyishi kudi balombodi ba bulongolodi ebu) mu bimenga ne mu misoko ya mu tshidiila tshietu.

Tshikondo atshi Dimitris wakipatshibua ku mudimu wende wa bulongeshi, ne bua meji mabi avuabu batuelela, bivua bualu bukole menemene bua kupeta mudimu. Kadi bu mumvua mumanye kutela ne Dimitris muikale mulabi wa mukubu wa dilambu, tuvua ne mushindu wa kupeta mfranga mikumbane bua kukumbaja majinga etu. Mu 1928, bayanyi pamue ne bakuabu bana betu bena nkristo banayi ba mu Samos, bakabafundila tshibawu tshia ngondo ibidi ya buloko bua diyisha dia lumu luimpe. Bu mumvua Mulongi umuepele wa Bible uvua ne budikadidi, mvua ne mushindu wa kubapetesha biakudia mu buloko.

Diluangana ne masama makole

Mu tshikondo tshikuabu ngakapeta disama dia masungu a mu muongo, disama dia munanunanu divua kadiyi dimanyike mu tshikondo atshi. Tshivua ndia kabidi bimpe, ne mvua ne mubidi kapia uvua kawuyi ukoseka. Luondapu luvua lulomba kuedibua tshito kubangila anu ku nshingu too ne ku bibelu bianyi. Bua kupeta mfranga, bayanyi wakapana tshitupa tshia buloba, bua meme kumona mua kutungunuka ne luondapu. Mubungamijibue, mvua nsambila Nzambi dituku dionso bua kupeta bukole.

Pavuabu bankumbula, balela banyi bavua batungunuka ne kusonsola kapia ka buluishi. Mamu wakamba ne: tuvua tupeta ntatu yonso eyi bualu tuvua bashintulule ntendelelu wetu. Bu mumvua tshiyi mua kunyunga, mvua mbolesha musamu wanyi ne binsonji eku nsengelela Tatu wetu wa mu diulu bua ampeshe lutulu ne muoyo mukole bua meme kutantamena.

Pa mesa anyi avua pabuipi ne bulalu, mvua mulame Bible ne ndambu wa tukanda tukese ne trakte bua bakumbudi banyi. Divua dibenesha bu muvua bisangilu bia tshisumbu tshietu tshikese bienzekela mu nzubu muetu; mvua mpeta pa tshibidilu dikankamija dia mu nyuma. Tuvua ne bua kupana tshitupa tshikuabu tshia buloba bua kufuta mfranga ya luondapu lua kudi doktere wa ku Athènes.

Katupa kîpi pashishe, mutangidi muena ngendu wakatukumbula. Uvua ne dibungama dia bungi pa kummona meme mu nsombelu bu eu ne Dimitris kayi ne mudimu. Ne bulenga buonso wakatuambuluisha bua kudilongolola bua kusombela mu Mytilène mu tshidiila tshia Lesbos. Tuakakuya mu 1934, ne Dimitris wakapeta mudimu. Kuine aku tuakapeta bana betu bena nkristo balume ne bakaji ba muoyo muimpe bakankuatshisha mu disama dianyi. Ku kakese ku kakese, panyima pa bidimu bitanu bia luondapu, ngakumvua bimpe menemene.

Nansha nanku, mu 1946, katupa kîpi panyima pa Mvita Mibidi ya Buloba bujima, ngakasama kabidi bikole, musangu eu ne disama dia péritonite. Mvua mu bulalu munkatshi mua ngondo itanu ne mubidi kapia mukole ne bisama bikole. Kadi, anu bu kumpala, tshiakalekela diakula bua Yehowa kudi bakumbudi banyi nansha. Kunyima, ngakapetulula makanda anyi a mubidi.

Bumpanda-njila nansha kuikale buluishi

Buluishi buase mushimi buvua muanda wa Bantemu ba Yehowa mu Grèce mu bidimu bia panyima pa mvita. Tuvua tukuatshibua misangu mivule patuvua mu mudimu wa ku nzubu ne ku nzubu. Bayanyi wakenza bu tshidimu tshijima mu buloko. Patuvua tutuadija mudimu, tuvua misangu mivule tudilongolola bua kulala mu buloko ku biro bia bampulushi. Kadi Yehowa kakatulekela nansha kakese. Misangu yonso wakatupetesha muoyo mukole ne makanda bivua bikengedibua bua kutantamena.

Mu bidimu bia 1940, ngakabala mu Informant (mpindieu Mudimu wetu wa Bukalenge) pa bidi bitangila dilongolola tshikondo bua bumpanda-njila. Ngakapangadija bua kuteta bua kuenza mudimu eu wa dimanyisha uvua ulomba difila ku ngondo mêba 75 a mudimu. Bu tshipeta, makumbulula anyi ne malonga a Bible akavulangana​—bua tshikondo kampanda mvua ndombola malonga 17 a ku lumingu ne ku lumingu. Ngakadiundisha kabidi njila wa diabanya dia bibejibeji mu tshitupa tshia bungenda tshia mu Mytilène, muaba umvua pa tshibidilu mfila kopi 300 ya Tshibumba tshia Nsentedi ne ya Réveillez-vous! mu magazen, biro, ne mu banke.

Pavua mutangidi wa tshijengu mukumbule tshisumbu tshietu mu 1964, wakamba ne: “Muanetu wa bakaji Penelope, ndi mumone pa Fishi webe wa Mumanyishi bipeta bia dikema biudi upeta mu mudimu webe. Bua tshinyi kuena uuja dilomba bua mudimu wa bumpanda-njila?” Nengikale misangu yonso ne dianyisha bua dikankamija diende; mudimu wa ku dîba ne ku dîba udi muikale disanka dianyi kukadi bidimu bipite pa makumi asatu.

Bualu bumona bupeteshi bua difutu

Mu Mytilène mudi tshitupa tshiasa kudi bantu bavule tshidibu babikila ne: Langada, muaba uvua bena tshimuangi bena Greke basombele. Tuvua tuepuka diya ku nzubu ne ku nzubu kuine aku bualu bua buluishi butampakane butuvua bapete. Kadi, pavua bayanyi mu buloko, mvua ne bua kupitshila mu tshitupa etshi bua kumukumbula. Dituku dikuabu divua mvula uloka, mukaji kampanda wakambikila mu nzubu muende bua kunkonka bua tshinyi bayanyi uvua mu buloko. Ngakamumvuija ne: bivua bua diyisha dia lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi, ne kabidi se: uvua ukenga anu bu muvua Kristo mukenge.

Panyima, mukaji mukuabu wakalongolola bua meme kufika ku nzubu kuende. Pangakafika, ngakasangana se: uvua mubikile bungi busanga bua bakaji 12. Meme kudianjila kumona buluishi bùvuà mua kuikalaku, nenku ngakasambila Nzambi bua ampeshe meji ne muoyo mukole bua kutantamena tshionso tshìvuà mua kulua. Bakaji aba bavua ne nkonko mivule, ne bamue bakajula milandu, kadi ngakafila mandamuna a mu Mifundu. Pangakimana kuulu bua kumbuka, mukaji muena nzubu wakandomba bua meme kupingana kabidi dituku dikuabu. Diakalenga, ngakitaba dibikila edi. Patuakafikaku dituku diakalonda ne nyananyi wa mudimu, tuakasangana bakaji aba bamane kutuindila.

Pashishe mayukidilangana etu a mu Mifundu akatungunuka anu bu pa tshibidilu, ne malonga mavule a Bible akatuadija. Ndambu wa bakaji aba wakadiunda mu dimanya dijalame, ne mêku abu kabidi. Kasumbu aka pashishe kakenza nshindamenu wa tshisumbu tshipiatshipia tshia Bantemu ba Yehowa mu Mytilène.

Yehowa mmudileje muimpe kundi

Mu kupita kua bidimu, Yehowa mmubeneshe madikolela a bayanyi ne anyi meme bua kumusadila. Bungi bukese bua Bantemu ba mu Samos ba mu bidimu bia 1920 mbudiunde too ne ku bisumbu bibidi ne kasumbu kakese kadi ne bamanyishi batue ku 130. Ne mu tshidiila tshia Lesbos, mudi bisumbu binayi ne tusumbu tukese tutanu tudi tukonga bamanyishi ba Bukalenge bafike ku 430. Bayanyi wakamanyisha ne tshisumi tshionso Bukalenge bua Nzambi too ne ku lufu luende mu 1977. Ndisanka kayipu dia kumona aba batuakambuluisha batungunuka ne lukunukunu mu mudimu! Ee, ne bana babu, bankana babu, ne bana ba bankana babu, badi benza musumba munene, batendelela Yehowa mu buobumue!

Lubilu luanyi mu mudimu wa Buena-nkristo, lùdì mpindieu lutungunuka kupita pa bidimu 70, kaluena bualu bupepele nansha. Kadi Yehowa udi lumbu kaluyi kufuanyikija. Bua bidimu bivule ne dinyanguka dia makanda a mubidi, ndi mufinyina mu bulalu ne ndi ne mikalu mu diyisha dindi mua kuenza. Kadi anu bu muakenza mufundi wa misambu, ndi mua kuambila Yehowa ne: “Udi tshinyemenu tshianyi ne musoko wanyi munyunguluke ne Nzambi wanyi undi ngeyemena.”​—Musambu wa 91:2.

(Muanetu wa bakaji Makris wakafua pavua tshiena-bualu etshi tshienda tshilongolodibua. Uvua ne ditekemena dia mu diulu.)

[Tshimfuanyi mu dibeji 26]

Ne bayende mu 1955

[Tshimfuanyi mu dibeji 26]

Muanetu wa bakaji Makris uvua ne bua kuikala ne bidimu 100 mu Tshiongo 1997

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu