Bonso batumbishe Yehowa!
“Mu tshitupa tshia buloba tshia bukenke badi ne bua kutumbisha Yehowa.”—YESHAYA 24:15, NW.
1. Mmunyi muvua dîna dia Yehowa diangatshibua kudi baprofete bende, bìdì bishilangana ne mmuenenu kayi mu Bukua-buena-nkristo lelu’eu?
YEHOWA—dîna ditumbe dia Nzambi! Mmunyipu muvua baprofete ba lulamatu ba kale basanka bua kuakula mu dîna edi! Ne ditshionkomoka bavua batumbisha Mukalenge wabu Mutambe Bunene, Yehowa, muena dîna didi dimusunguluja bu Mulongolodi Munene. (Yeshaya 40:5; Yelemiya 10:6, 10; Yehezekele 36:23) Nansha aba badibu babikila ne: baprofete bashadile bakatamba kubandisha dîyi mu ditumbisha Yehowa. Umue wa kudibu uvua Hagai. Mu mukanda wa Hagai, muenza anu ne mvese 38, mbatumike ne dîna dia Nzambi misangu 35. Tshiprofete bu etshi tshidi tshimueneka katshiyi ne muoyo padibu bapingaja muanzu “Mfumu” pamutu pa dîna dia mushinga mukole dia Yehowa, bu mudi bapostolo batambe bunene ba Bukua-buena-nkristo badikudimune mu nkudimuinu yabu ya Bible.—Fuanyikija ne 2 Kolinto 11:5.
2, 3. (a) Mmunyi muakakumbana mulayi umue wa pa buawu uvua utangila diasulula dia Izalele? (b) Ndisanka kayi diakabanyangana bashadile bena Yuda ne binabu?
2 Mu Yeshaya 12:2 (NW), mbatumike ne mishindu ibidi ya dîna edi.a Muprofete udi ujikula ne: “Monayi! Nzambi udi lupandu luanyi. Nengikale ne dieyemena ne tshiakuikala ne tshipapù nansha; bualu Yah Yehowa udi bukole buanyi ne ngulu yanyi, ne mmulue lupandu luanyi.” (Tangila kabidi Yeshaya 26:4, NW.) Nunku, bidimu bu 200 kumpala kua dilekedibua dia Izalele ku bupika bua bena Babilone, Yah Yehowa ku butuangaji bua muprofete wende Yeshaya uvua ushindika se: uvua Mupandishi wabu wa ngulu yonso. Bupika abu buvua ne bua kunenga kumbukila mu 607 too ne mu 537 K.B.B. Yeshaya wakafunda kabidi ne: ‘Meme ndi Yehowa udi ufuka bintu bionso; . . . udi wamba bua Kolesha [Cyrus] ne: Udi mulami wa mikoko yanyi, nênze malu onso andi mudipangidijile. Udi wamba bua Yeruzaleme ne: Nebamuibake kabidi; ne bua ntempelo ne: Nebajadike bishimikidi biebe.’ Nnganyi uvua Cyrus eu? Bualu bua kubambisha, uvua Mukalenge Cyrus wa Perse, wakakuata Babilone mu 539 K.B.B.—Yeshaya 44:24, 28.
3 Mu dikumbana dia mêyi a Yehowa mafunda kudi Yeshaya, Cyrus wakapatula mukenji eu bua Izalele uvua ku bupika: “Muntu kayi yonso udi munkatshi muenu wa ku bantu bende bonso, Nzambi wende ikale nende. Nunku abande ku Yeruzaleme, udi mu Yuda, ne ibakulule nzubu wa Yehowa Nzambi wa Izalele—udi Nzambi mulelela—uvua mu Yeruzaleme.” Bashadile bena Yuda ba diakalenga dipite bunene pamue ne ba-Netinime bavua kabayi bena Izalele ne bana ba basadidi ba Solomo bakapingana ku Yeruzaleme. Bakafika kumpala kua dîba bua kusekelela Difesto dia Mitàndà mu 537 K.B.B. ne kulambula Yehowa milambu pa tshilambuilu tshiende. Tshidimu tshiakalonda, mu ngondo muibidi, bakajadika bishimikidi bia ntempelo muibidi, munkatshi mua mbila mikole ya disanka ne ya disamuna Yehowa.—Ezela 1:1-4, NW; 2:1, 2, 43, 55; 3:1-6, 8, 10-13.
4. Mmunyi muakalua Yeshaya nshapita wa 35 ne wa 55 muanda mulelela?
4 Mulayi wa Yehowa wa diasulula uvua ne bua kukumbana ne butumbi buonso mu Izalele: ‘Tshipela ne buloba bûme nebikale ne disanka; tshipela tshia lusenga netshisanke; netshimeneshe bintu bu mudi tshilongo tshia nsungubidi tshienza, . . . nebatangile butumbi bua Yehowa ne bulengele bua Nzambi wetu.’ ‘Nenulopoke ne disanka, nebanulombole ne ditalala; mikuna minene ne mikuna mikese neyibishe mêyi ayi mu kuimba kua misambu kumpala kuenu; . . . Yoyo neyikale kudi Yehowa bu tshivulukidi, bu tshimanyinu tshia tshiendelele tshidibu kabayi mua kujimija.’—Yeshaya 35:1, 2; 55:12, 13.
5. Bua tshinyi disanka dia Izalele kadiakanenga?
5 Kadi, disanka adi kadiakanenga nansha. Bisamba biena mutumba biakakeba tshipungidi mu mitabuja bua kuibaka ntempelo. Kumpala, bena Yuda kabakitaba, pa kuamba ne: ‘Nuenu kanuena mua kuasa n’etu nzubu wa Nzambi wetu; kadi tuetu nkayetu netuashile Yehowa, Nzambi wa Izalele, nzubu bu muakatuambila [“Mukalenge Cyrus,” NW], mukalenge wa Perse.’ Bena mutumba abu bakalua pashishe baluishi ba menemene. “Bakatekesha maboko a Bena Yuda, bakabatatshisha mu mudimu wabo.” Bakumvuija kabidi mu mushindu mubi nsombelu eu kudi mupinganyi wa Cyrus, Artaxerxès, wakapatula dikandika dia diibaka dia ntempelo. (Ezela 4:1-24) Mudimu wakiimana munkatshi mua bidimu 17. Bia dibungama, bena Yuda bakapona mu nsombelu wa dinanga dinekesha dia bintu mu tshikondo atshi.
“Yehowa wa biluilu” udi wakula
6. (a) Mmunyi muakandamuna Yehowa ku nsombelu uvua mu Izalele? (b) Bua tshinyi diumvuija didi dimueneka dia dîna dia Hagai ndiakanyine?
6 Nansha nanku, Yehowa wakaleja ‘bukole buende ne ngulu yende’ bua Izalele pa kutuma baprofete, nangananga Hagai ne Zekâya, bua kuvuluija bena Yuda majitu abu. Dîna dia Hagai ndisuikakaja ku tshibilu, bualu didi disua kumvuija “Muledibue dia Difesto.” Biakanyine, wakatuadija buprofete mu dituku dia kumpala dia ngondo wa Difesto dia Mitàndà, tshikondo tshivua bena Yuda balombibue bua ‘kuikala ne disanka dingi.’ (Dutelonome 16:15) Ku butuangaji bua Hagai, Yehowa wakafila mikenji inayi mu lupolo lua matuku 112.—Hagai 1:1; 2:1, 10, 20.
7. Mmunyi mudi mêyi a mbangilu a Hagai ne bua kutukankamija?
7 Ku mbangilu wa mulayi wende, Hagai wakamba ne: “Etshi ke tshidi Yehowa wa biluilu muambe.” (Hagai 1:2a, NW) Mbanganyi bavua mua kuikala “biluilu” abi? Mbisumbu bia banjelu ba Yehowa, bitela imue misangu mu Bible bu makole a biluilu. (Yobo 1:6; 2:1; Musambu 103:20, 21; Matayo 26:53) Kabienaku bitukankamija lelu’eu bu mudi Mukalenge Mutambe bunene Yehowa yeye nkayende utumika ne makole aa a mu diulu akena kutshimuna bua kulombola mudimu wetu wa diasulula ntendelelu mulelela pa buloba anyi?—Fuanyikija ne 2 Bakelenge 6:15-17.
8. Mmuenenu kayi uvua munyange Izalele, ne ntshipeta kayi tshiakamueneka?
8 Mmalu kayi avua mu mukenji wa kumpala wa Hagai? Bantu bavua bambe ne: ‘Tshikondo ki ntshianji kulua bua kuibaka nzubu wa Yehowa kabidi.’ Diibaka dia ntempelo, dìvuà dileja diasulula dia ntendelelu wa Nzambi, kaditshivua kabidi diditatshisha diabu dia kumpala. Bakavua batangile ku diibaka nzubu ya mabàlasa buabu buobu bine. Mmuenenu wa dinanga dinekesha dia bintu ukavua mukepeshe musangelu wabu bua ntendelelu wa Yehowa. Bu tshipeta, dibenesha diende dikavua diumbushibue. Madimi abu kaatshivua kabidi amenesha bimpe, ne bakapangila bilamba bua tshikondo tshia mashika makole. Mpetu yabu ikavua milue mikese, ne bivua anu bu se: bavua balamina mfranga mu tshibombi tshitubuke.—Hagai 1:2b-6.
9. Ndidimuija kayi dikole, ne dìdì diibaka diakafila Yehowa?
9 Misangu ibidi, Yehowa wakafila didimuija dikole edi: “Tekayi mutshima wenu pa njila yenu.” Mbimueneke patoke se: Zelubabela, ngovena wa Yeruzaleme, ne muakuidi munene Yoshuab bakandamuna bimpe ne bakakankamija bantu bonso ne bukitu bua “kuteleja dîyi dia Yehowa Nzambi wabu, ne mêyi a muprofete Hagai, bualu Yehowa Nzambi wabu uvua mumutume; ne bantu bakatuadija kutshina bualu bua Yehowa.” Kupit’apu, “Hagai, mutuadi wa mukenji wa Yehowa wakatungunuka ne kuambila bantu bilondeshile mudimu wende wa mutuadi wa mukenji wa kudi Yehowa, wamba ne: ‘“Meme ndi n’enu,” ke dijikula dia Yehowa.’”—Hagai 1:5, 7-14, NW.
10. Mmunyi muakatumika Yehowa ne bukole buende bua bualu bua Izalele?
10 Bamue banunu ba mu Yeruzaleme bavua mua kuikala batshinke ne: butumbi bua ntempelo eu muibakulula kabuvua mua kuikala “tshintu” pa kubufuanyikija ne bua ntempelo wa kumpala. Kadi, matuku bu 51 pashishe, Yehowa wakasaka Hagai bua kumanyisha mukenji muibidi. Wakamanyisha ne: ‘Kadi Yehowa udi wamba ne: Kolesha mutshima webe mpindieu, Zelubabela; wikale ne mutshima mukole, wewe Yoshua, muana wa Yehosadaka, muakuidi munene; koleshayi mitshima yenu, nuenu bantu bonso ba mu buloba ebu; enzayi mudimu kabidi, bualu bua Yehowa wa [“biluilu,” NW] udi wamba ne: Meme ndi n’enu. . . . Kanutshinyi.’ Yehowa, eu uvua mua kutumika ne bukole buende butambe bunene mu tshikondo tshiakanyine bua ‘kuzakaja diulu ne buloba,’ wakatabalela bua se: buluishi buonso, nansha dikandika dia kudi mfumu munene, butshimunyibue. Mu bidimu bitanu diibaka dia ntempelo diakafika ku dilubuluka dinene.—Hagai 2:3-6.
11. Mmunyi muakuuja Nzambi ntempelo muibidi tente ne ‘butumbi bupite bunene’?
11 Dilaya dia pa buadi diakashisha kukumbana: “‘Bintu bilengele bia mu matunga onso nebikale ne bua kubuela; ne nenguuje nzubu eu tente ne butumbi,’ ke mudi Yehowa wa biluilu muambe.” (Hagai 2:7, NW) “Bintu bilengele” abi bivua bantu bakena bena Izalele bakalua bua kutendelela mu ntempelo au, bu muvuaye uleja butumbi bua dikalaku diende dia bunême. Mmunyi muvua ntempelo eu muibakulula mufuanyikija ne eu wakibakibua mu matuku a Solomo? Muprofete wa Nzambi wakamanyisha ne: “‘Butumbi bua nzubu eu wa mpindieu nebuvue bunene kupita bua eu wa kale,’ ke mudi Yehowa wa biluilu muambe.” (Hagai 2:9, NW) Mu dikumbana dia kumpala dia mulayi eu, ntempelo muibakulula wakanenga mutantshi mule kupita eu wa kumpala. Utshivuaku too ne pakamueneka Masiya mu 29 B.B. Kabidi, kumpala kua bena lukuna bende batontolodi kumushipabu mu 33 B.B., Masiya yeye muine wakatuadila ntempelo eu butumbi pakayishaye bulelela muine amu.
12. Ndilongolola kayi diakakumbaja ntempelo ibidi ya kumpala?
12 Ntempelo wa kumpala ne muibidi ya mu Yeruzaleme yakakumbaja dilongolola dia mushinga mukole mu didianjila kuleja ngikadilu ya mushinga ya mudimu wa buakuidi bua Masiya ne mu ditungunuja ntendelelu mukezuke wa Yehowa pa buloba too ne ku dimueneka dine dia Masiya.—Ebelu 10:1.
Ntempelo wa butumbi wa mu nyuma
13. (a) Mmalu kayi adi atangila ntempelo wa mu nyuma akenzeka bituadijile mu 29 too ne mu 33 B.B.? (b) Mmudimu kayi wa mushinga wakakuata mulambu wa tshia-bupikudi wa Yezu mu dienzeka dia malu aa?
13 Mulayi wa diasulula wa Hagai udiku ne diumvuija dia pa buadi bua bikondo biakalonda anyi? Bidi nanku bushuwa! Ntempelo muibakulula wa mu Yeruzaleme wakalua nsangilu wa ntendelelu mulelela mujima pa buloba. Kadi uvua tshimfuanyi tshia ntempelo wa mu nyuma wa butumbi bupite bunene. Ntempelo eu wakatuadija kutumika mu 29 B.B., ku batismo wa Yezu mu Musulu wa Yordane, pavua Yehowa muele Yezu manyi bu Muakuidi Munene, ne spiritu munsantu kumutulukilaye bu nkudimba. (Matayo 3:16) Pakamana Yezu kukumbaja mudimu wende wa pa buloba mu lufu lua mulambu, wakabiishibua bua kuya mu diulu, dileja mu tshimfuanyi kudi Mutambe-Bunsantu wa mu ntempelo, ne muine amu wakafila kudi Yehowa mushinga wa mulambu wende. Mushinga eu uvua bu tshia-bupikudi, tshidi tshibuikila mpekatu ya bayidi bende, ne wakunzulula njila bua dibela manyi, mu dituku dia Pentekoste wa mu 33 B.B., bu bakuidi bindondi mu ntempelo wa mu nyuma wa Yehowa. Mudimu wabu wa lulamatu too ne ku lufu mu lubanza lua ntempelo pa buloba udi ne bua kufikisha ku dibiishibua bua muoyo wa mu diulu bua matuku atshilualua, bua mudimu mutungunuke wa buakuidi.
14. (a) Ndisanka kayi diakalua pamue ne mudimu wa mitalu muenza kudi tshisumbu tshia kumpala tshia bena nkristo? (b) Bua tshinyi disanka edi kadiakanenga?
14 Binunu bia bena Yuda bena kunyingalala—ne pashishe Bampangano—bakakukila mu tshisumbu atshi tshia bena nkristo ne bakadifila mu dimanyisha lumu luimpe lua bukokeshi butshilualua bua Bukalenge bua Nzambi pa buloba bujima. Panyima pa bidimu bu 30, mupostolo Paulo wakamba ne: lumu luimpe lukavua luyishibue “munkatshi mua bifukibua bionso munshi mua diulu.” (Kolosai 1:23) Kadi kunyima kua lufu lua bapostolo, butontolodi bunenanenayi buakasa miji, ne bukenke bua bulelela buakatuadija kujima. Buena-nkristo bulelela buakabuitshidijibua kudi ditapulukangana dia Bukua-buena-nkristo, dishindamene pa malongesha ne nkindi bia bampangano.—Bienzedi 20:29, 30.
15, 16. (a) Mmunyi muakakumbana mulayi eu mu 1914? (b) Ndisangisha kayi diakamueneka ku ndekelu kua siekele wa 19 ne ku ntuadijilu kua siekele wa 20?
15 Siekele mivule e kupita. Pashishe mu bidimu bia 1870, kasumbu ka bena nkristo ba muoyo umue kakatuadija kudifila mu dilonga diondoke dia Bible. Ku diambuluisha dia Mifundu, bakafunkuna tshidimu tshia 1914 bu tshivua tshileja nkomenu wa “bikondo bijadika bia matunga.” Mu tshikondo atshi ke pakajika “bikondo” muanda-mutekete bia mu tshimfuanyi (bidimu 2 520 bia bukokeshi bua bantu bufuanyikija ne bua nyama) ne ditekibua mu nkuasa wa bukalenge mu diulu dia Kristo Yezu—Eu udi “muakanangane n’abu” bu Mukalenge Masiya wa buloba. (Luka 21:24, NW; Danyele 4:25; Yehezekele 21:26, 27) Bituadijile nangananga mu 1919, Balongi aba ba Bible, bàdì bamanyibue lelu bu Bantemu ba Yehowa, mbadifile mu dimuangalaja lumu luimpe lua Bukalenge butshilualua pa buloba bujima ne makanda onso. Bivua mu 1919 pakandamuna bantu bu tshinunu ba ku buobu aba ku dibikila dia kuenza bualu kampanda buakapatuka mu mpuilu munene wa ku Cedar Point, ku Ohio, mu États-Unis. Bungi buabu buakavula too ne mu tshidimu tshia 1935 pakafila bantu 56 153 luapolo lua mudimu wabu wa budimi. Mu tshidimu atshi, bantu 52 465 bakadia ne kunua bimanyishilu bia diampa ne mvinyo mu Tshivulukilu tshia lufu lua Yezu tshia ku tshidimu, pa kuleja nunku ditekemena diabu dia kulua bakuidi pamue ne Kristo Yezu mu tshitupa tshia mu diulu tshia ntempelo munene wa mu nyuma wa Yehowa. Badi kabidi ne bua kusadila nende pamue bu bakalenge badisangishe nende mu Bukalenge buende bua bu-Masiya.—Luka 22:29, 30; Lomo 8:15-17.
16 Nansha nanku, Buakabuluibua 7:4-8 ne 14:1-4 udi uleja ne: bungi busanga bua bena nkristo aba bela manyi mbushikile pa 144 000, bavule ba kudibu bavua basangishibue munkatshi mua siekele wa kumpala diambedi butontolodi bunenanenayi kabuyi buanji kuasa miji. Kutuadijila ku ndekelu wa siekele wa 19 too ne mu wa 20, Yehowa udi wenda ukumbaja disangisha dia tshisumbu etshi tshia bantu bàdì bakezudibua ku mâyi a Dîyi diende, babadibua bu bakane ku ditabuja mu mulambu wa dibuikidila wa Yezu, ne ndekelu wa bionso batuibua tshitampi bu bena nkristo bela manyi bua kukumbaja bungi bujima bua 144 000.
17. (a) Ndisangisha kayi didi dituadije katshia mu bidimu bia 1930? (b) Bua tshinyi Yone 3:30 udi ne mushinga muab’eu? (Tangila kabidi Luka 7:28.)
17 Ntshinyi tshidi tshilonda padi bungi bujima bua bela manyi busungudibua? Mu 1935, mu mpuilu munene muende lumu mu Washington, D.C., mu États-Unis, bakamanyisha ne: “musumba munene” wa mu Buakabuluibua 7:9-17 (NW) uvua tshisumbu tshivuabu ne bua kujingulula “kunyima” kua bantu 144 000, ne tshidi tshifundila bua kuikala ne muoyo wa kashidi mu buloba bua mparadizu. Mumane kusunguluja patoke Yezu muela manyi, Yone Mubatiji, wikala mua kubiishibua pa buloba bu umue wa ku “mikoko mikuabo,” wakamba bua Masiya ne: “Mbimpe yeye adiunde, meme nkepele.” (Yowanese 1:29; 3:30; 10:16, MMM; Matayo 11:11) Mudimu wa Yone Mubatiji wa dilongoluela Masiya bayidi ukavua wenda ujika bu muvua tshikondo atshi Yezu mutuadije disungula dia bungi buvule bua aba bavua ne bua kuikala munkatshi mua bantu 144 000. Mu bidimu bia 1930 malu akashintuluka. Bantu bungi bukese “bakabikidibua ne kusungudibua” bua kuikala munkatshi mua bantu 144 000 eku didiunda dia dikema e kutuadija mu bungi bua “musumba munene” wa “mikoko mikuabu.” Musumba eu munene udi utungunuka ne kuvulangana bu mudi ndongoluelu mubi wa bulongolodi ebu usemena ku ndekelu wende ku Armagedone.—Buakabuluibua 17:14b.
18. (a) Bua tshinyi tudi mua kutekemena ne dieyemena dionso ne: “miliyo ya bantu badi ne muoyo mpindieu kabakufua nansha kakese”? (b) Bua tshinyi tudi ne bua kulonda ne mitalu yonso Hagai 2:4?
18 Ku ntuadijilu wa bidimu bia 1920, muyuki wa patoke wa pa buawu muenza kudi Bantemu ba Yehowa uvua ne mutu wa bualu eu: “Miliyo ya bantu bàdì ne muoyo mpindieu kabakufua nansha kakese.” Tshiambilu etshi tshivua mua kuikala tshileje dinekesha mu dishindika dia malu tshikondo atshi. Kadi lelu’eu tshiambilu atshi tshidi mua kuambibua ne dieyemena dia tshishiki. Divulangana dia butoke pa mulayi wa mu Bible pamue ne dikondakana dia bulongolodi bùdì bùpùnga ne lufu ebu bidi bileja menemene se: ndekelu wa ndongoluelu wa Satana ukadi pabuipi, pabuipi menemene! Luapolo lua Tshivulukilu lua 1996 ludi luleja ne: bantu 12 921 933 bavua babuelamu, ne anu bantu 8 757 ba kudibu (bia pa lukama 0,068) ke bakaleja ditekemena diabu dia mu diulu pa kudia ne kunua bimanyishilu. Diasulula dia ntendelelu mulelela nditangile ku dijika. Kadi katutekeshi bianza nansha kakese mu mudimu au. Eyowa, Hagai 2:4 udi wamba ne: ‘Yehowa udi wamba ne: Koleshayi mitshima yenu, nuenu bantu ba mu buloba ebu; enzayi mudimu kabidi, bualu bua Yehowa wa [“biluilu,” NW] udi wamba ne: Meme ndi n’enu.’ Tupangadijayi bua se: bifimpakaji bia dinanga dinekesha dia bintu peshi disua dia bulongolodi ebu kabitekeshi nansha kakese mitalu yetu bua mudimu wa Yehowa!—1 Yone 2:15-17.
19. Mmunyi mutudi mua kudifila mu dikumbaja dia Hagai 2:6, 7?
19 Wa disanka mmuabi wetu wa didifila mu dikumbana dia lelu dia Hagai 2:6, 7 (NW): “Etshi ke tshidi Yehowa wa biluilu muambe: ‘Musangu eu kabidi—mbua katupa kîpi—ne ndi nyukula muulu ne buloba ne mbuu ne buloba bûme. Ne nennyukule matunga onso, ne bintu bilengele bia matunga onso nebikale ne bua kubuela; ne nenguuje nzubu eu tente ne butumbi,’ ke mudi Yehowa wa biluilu muambe.” Lukuka, nkosa-mishiku, ne lukuna bidi bienda bitangalaka mu bulongolodi ebu bua siekele wa 20. Budi bushuwa mu matuku abu a ndekelu, ne Yehowa mmumane kutuadija ‘kubunyukula’ pa kuikala ne Bantemu bende ‘bambila bantu bua dituku dia disombuela diende.’ (Yeshaya 61:2) Dinyukula edi dia kumpala neditue ku nkomenu mu dibutudibua dia bulongolodi ebu ku Armagedone, kadi kumpala kua tshikondo atshi, Yehowa udi wenda usangisha bua mudimu wende “bintu bilengele bia matunga onso”—bantu ba pa buloba bena bupuekele, bafuane mikoko. (Yone 6:44) “Musumba munene” eu udi mpindieu ‘usadila ne mudimu munsantu’ mu lubanza lua pa buloba lua nzubu wende wa ntendelelu.—Buakabuluibua 7:9, 15, NW.
20. Mmuaba kayi utudi mua kupetela tshiuma tshia mushinga mutambe bukole?
20 Mudimu mu ntempelo wa mu nyuma wa Yehowa udi utapisha makasa a mushinga mukole kupita mpetu mikuabu kayi yonso ya ku mubidi. (Nsumuinu 2:1-6; 3:13, 14; Matayo 6:19-21) Kupit’apu, Hagai 2:9 (NW) udi wamba ne: “‘Butumbi bua nzubu eu wa mpindieu nebuvue bunene kupita bua eu wa kale,’ ke mudi Yehowa wa biluilu muambe. ‘Ne mu muaba eu nemfile ditalala,’ ke dijikula dia Yehowa wa biluilu.” Mêyi aa adi umvuija tshinyi buetu lelu’eu? Tshiena-bualu tshietu tshidi tshilonda netshituambile.
[Mêyi adi kuinshi]
a Mbikidilu “Yah Yehowa” mmutumika nende bua dizangika dia pa buadi. Tangila Étude perspicace des Écritures, Volime 2, dibeji 1175.
b Yeshua mu Ezela ne minga mikanda ya mu Bible.
Nkonko bua diambulula
◻ Ntshilejilu kayi tshia baprofete tshitudi ne bua kulonda pa bidi bitangila dîna dia Yehowa?
◻ Ndikankamija kayi ditudi tupetela ku mukenji wa bukole wa Yehowa kudi Izalele muasulula?
◻ Nntempelo kayi wa butumbi wa mu nyuma udi utumika lelu’eu?
◻ Mmasangisha kayi malondangane adi menjibue mu bulongame munkatshi mua siekele wa 19 ne wa 20, ne nditekemena kayi dinene divuaku?
[Bimfuanyi mu dibeji 7]
Biluilu bia mu diulu bia Yehowa bidi bilombola ne bikuatshisha Bantemu bende pa buloba