Bavua batela dîna dia Nzambi mu Isalele
MUNKATSHI mua siekele ya bungi, ntendelelu wa Buena-Yuda uvua ukandika bikole menemene bena kuitabuja bua kutelabu dîna dia Nzambi, Yehowa. Bilondeshile mukanda wa Mishnah muntu yonso udi utela dîna dia Nzambi kakuikala ne “muaba mu bukua-panu budi bulua.”—Sanhedrin 10:1.a
Mu dia 30 Tshiongo 1995, mfumu wa kale ne rabbi wa bena Yuda batubu babikila ne: Sephardim mu Isalele wakatela dîna dia Nzambi ku bukole. Wakenza nunku dîba divuaye wenza tekun, disambila ditu bena Yuda bena tshisumbu tshia Kabala benza bua kulengeja malu. Disambila edi batu badienza bua Nzambi amone mua kuakajilula mu mushindu kampanda malu adi, bilondeshile bena tshisumbu etshi, mamana kukonyangaja mu bukua-mabulunge kudi makole mabi. Tshikandakanda kampanda tshia mu dia 6 wa ngondo wa Luishi 1995 tshiakamba ne: “Kutendelela kua mushindu’eu kudi ne bukole bua dikema ne bua bualu ebu mêyi a disambila adi atu anu mu tukanda tua pa buatu tutubu kabayi basumbisha bua bantu bonso to.” (Yedioth Aharonoth) Batu bela meji ne: kutela dîna dia Nzambi mu nsombelu eu kudi kufila bukole bua pa buabu paudi ulomba.
Mbia mushinga mukole padi Bible ulomba basadidi ba Nzambi bua kuenza mudimu ne dîna diende: Yehowa. (Ekesode 3:15; Nsumuinu 18:10; Yeshaya 12:4; Sefanya 3:9) Mu mifundu ya ntuadijilu ya tshiena Ebelu ya mu Bible, dîna dia Nzambi didi dimuenekamu misangu mipite pa 7 000. Kadi, Bible udi utubela bua kubenga kutela dîna dia Nzambi tshitelatela. Dîyi disatu dia ku Mêyi Dikumi didi diamba ne: ‘Kutedi dîna dia Yehowa, Nzambi webe tshitelatela, bua Yehowa kêna ubingisha muntu udi utela dîna diende tshitelatela.’ (Ekesode 20:7) Mmunyi mudi bantu mua kufika ku ditela dîna dia Nzambi tshitelatela? Diumvuija didi Société wa Mikanda wa bena Yuda mufila didi diamba ne: muaku wa tshiena-Ebelu mukudimuna ne: “tshitelatela” kawena umvuija anu “kuangata [dîna dia Nzambi] ne mushinga mukese to,” kadi kabidi “kuambulula kua dibenesha didi kadiyi dikengedibua.”
Nenku mmunyi mutudi mua kuangata tekun anyi disambila dia bena Yuda bena tshisumbu tshia Cabala ditubu benza bua kuakajilula malu? Mmunyi muakatuadijadi? Mu siekele wa 12 ne wa 13 B.B., bantu ba bungi bakatuadija kuitabuja Buena-Yuda bua majimbu bua mushindu mukuabu buvuabu babikila ne: Cabala. Mu siekele wa 16, rabbi Isaac Luria, wakabueja “tekunem” mu ntendelelu wa bena tshisumbu tshia Cabala. Bavua bangata dîna dia Nzambi bu dîyi dia buanga didi ne bukole bua pa buabu, ne bivua bilue tshilele mu ntendelelu wa bena tshisumbu tshia Cabala. Buebe wewe, udiku umona se: eu ke mushindu muimpe wa kukuata mudimu ne dîna dia Nzambi anyi?—Dutelonome 18:10-12.
Nansha wewe muandamune bishi lukonko elu, newitabe bua se: kabatu batamba kutela dîna dia Nzambi patoke mu Isalele wa lelu. Pabi, Nzambi nkayende wakadianjila kumanyisha ne: ‘Mu dituku adi nenuambe ne: Sakidilayi Yehowa! Tumbishayi dîna diende. Ambilayi bantu bienzedi biende munkatshi mua bisamba bionso, nubamanyishe ne: Dîna diende didi ditumbishibua. Imbilayi Yehowa misambu, bualu bua yeye wakuenza malu adi amuvuijila butumbi. Muanda eu umanyibue mu miaba yonso ya pa buloba.’—Yeshaya 12:4, 5.
Diakalenga, mu Isalele ne mu matunga makuabu mapite pa 230 pa buloba bujima, Bantemu ba Yehowa badi benza muabu muonso bua kuambuluisha bantu nabu bua bapete dimanya dijalame dia malu a Yehowa. Badi batekemene ne muoyo mujima bua bantu ba bungi bafike ku dianyisha mushinga wa mvese bu mudi Musambu 91:14 udi wamba ne: ‘Bualu bua yeye udi ulamata kundi [meme Yehowa] mu dinanga diende, nemmupandishe; nemmushikike mu muaba udi kuulu, bualu bua yeye udi mumanye dîna dianyi.’
[Mêyi adi kuinshi]
a Mishnah mmukanda wa mmumvuija adibu basangishe pamue ne basakidile ku mikenji ya mu Mifundu, ne kabidi mmashindamene pa malongesha a kudi Ba-rabbi bavuabu babikila ne: ba-Tannaïm (balongeshi). Bakaufunda ku ndekelu kua siekele muibidi ne ku ntuadijilu kua muisatu B.B.
[Tshimfuanyi mu dibeji 28]
Mu Negebe, bantu ba Nzambi badi bamanyisha dîna dia Yehowa ne Dîyi diende
[Tshimfuanyi mu dibeji 29]
Tshimfuanyi tshidi tshileja dîna dia Nzambi