Tuta diakalengele mu nsombelu webe!
“Disanka didi kudi muntu udi kayi ulonda lungenyi lua bantu babi. . . . Malu onso adiye wenza adi atuta diakalengele.”—MUSAMBU 1:1, 3.
1. (a) Mmunyi mudi bansonga ba bungi ba panu bamona diakalengele? (b) Mmunyi mudi Bible umvuija muntu udi mutute diakalengele?
DIAKALENGELE—buebe wewe muaku eu udi umvuija tshinyi? Nsongalume kampanda wakamba ne: “Tshipatshila tshianyi tshitambe bunene ntshia kuikala ne diakalengele mu bungenda buanyi.” Nsongakaji mukuabu wakamba ne: “Tshipatshila tshianyi tshinene ntshia kuikala ne dîku dia disanka.” Kadi munga nsongakaji udi wamba pende ne: “Tshipatshila tshianyi tshinene ntshia kuikala anu ne nzubu muimpe, vuatire mulenga . . . tshiyi nkonka bualu bua muntu mukuabu.” Tshia kumanya ntshia se: makuta anyi dîku, peshi mudimu muimpe kabiena biumvuija diakalengele dia bushuwa nansha. Mu Musambu 1:1-3, tudi tubala ne: ‘Disanka didi kudi muntu udi kayi ulonda lungenyi lua bantu babi. Disanka diende didi mu mikenji ya Yehowa. Malu onso adiye wenza adi atuta diakalengele.’
2. Diakalengele dia bushuwa didi difumina ku malu kayi, ne mmushindu kayi umuepele utudi mua kudipeta?
2 Muaba eu Bible udi ulaya tshintu tshidi muntu kayi mua kufila—diakalengele dia bushuwa! Kadi kêna wakula bua dipeta mfranga to. Bible muine udi udimuija wamba ne: ‘Lukuka lua biuma ludi muji wa malu mabi a mishindu yonso.’ (1 Timote 6:10) Diakalengele dia bushuwa didi difumina ku dienza malu adi asankisha Nzambi ne ku dilonda dia mikenji ya Yehowa. Anu malu aa ke adi mua kufila disanka ne diakalenga dia bushuwa! Pamu’apa lungenyi lua kuikala muinshi mua mikenji ya Yehowa ne kuenza tshidiye ukuambila kaluena lukusankisha to. Kadi Yezu wakamba ne: “Ba disanka ng’aba badi bamanye majinga abu a mu nyuma.” (Matayo 5:3, NW) Nansha wewe mujingulule muanda eu anyi kuyi muujingulule, uvua mufukibue ne majinga a mu nyuma—pamue ne dijinga dikole dia kumanya Nzambi ne kumvua malu adiye mulongolole. Nanku, udi mua kupeta diakalenga dia bushuwa anu biwakumbaja majinga au ne biwalonda “mikenji ya Yehowa.”
Bua tshinyi tudi dijinga ne mikenji ya Nzambi
3. Bua tshinyi tudi ne bua kuikala ne disanka dia kulekela ‘Yehowa wendesha biendedi bietu’?
3 Muprofete Yelemiya wakafunda ne: ‘Yehowa, ndi mumanye ne: njila wa muntu kêna munda muende; muntu kêna ne bukole munda muende bua kuendesha nabu biendedi biende bimpe.’ (Yelemiya 10:23) Bidi nanku bua bantu bonso, ne bana ne bakulumpe. Katuena bapangile anu meji, dimonamona dia malu ne dimanya bua kulombola biendedi bietu; kadi tshitudi katuyi natshi mbukenji bua kubilombola. Mu Buakabuluibua 4:11, Bible udi wamba ne: ‘Wewe, Mukalenge wetu ne Nzambi wetu, udi muakane bua kuangata butumbi ne bunême ne bukole; bualu bua wewe wakafuka bintu bionso, ne bualu bua disua diebe biakadiku, ne biakafukibua.’ Yehowa udi ‘Mushimi wa muoyo’ bualu udi Mufuki wetu. (Musambu 36:9) Nanku mmumanye bimpe tshitudi ne bua kuenza ne mioyo yetu kupita muntu mukuabu yonso. Ke bua tshinyi wakela mikenji, kabiyi bua kutupangisha disanka, kadi bua tuetu kupeta diakalengele. (Yeshaya 48:17) Wewe mulengulule mikenji ya Nzambi, udi udikebela diakabi wewe nkayebe.
4. Bua tshinyi bansonga ba bungi menemene badi banyanga nsombelu wabu?
4 Tshilejilu, ukadiku mudiebeje bua tshinyi bansonga ba bungi menemene badi banyanga nsombelu wabu ne diamba, tshiendenda ne malu makuabu mabi anyi? Musambu 36:1, 2 udi umvuija wamba ne: ‘Ditomboka didi diambila muntu mubi dîyi munda mua mutshima wende; kakuena ditshina dia Nzambi ku mêsu kuende. Bualu bua didi dimubomba ku mêsu kuende ne: kabena bamuenesha dipambuka diebe dia ku buakane, kabena badikina.’ Bu mudibu kabayi ne “ditshina [dimpe] dia Nzambi,” bansonga ba bungi badi badishima pa kuela meji ne: tshikadilu tshia njiwu katshiena ne bipeta biatshi to. Kadi ku ndekelu badi bitaba mudi dîyi edi ditu kadiyi dishintuluka dilelela: ‘Tshintu tshionso tshidi muntu ukuna ntshiotshi tshiapuolaye. Muntu udi ukunyina mubidi wende bintu, neapuolele mubidi wende bintu bibole; kadi muntu udi ukunyina nyuma bintu, neapuole muoyo wa tshiendelele bua nyuma.’—Galatia 6:7, 8.
‘Tuikale tubala matuku’
5, 6. (a) Bua tshinyi bansonga badi ne bua ‘kubala matuku abu’ a muoyo, ne kubala matuku nenku kudi kumvuija tshinyi? (b) ‘Kuvuluka Mufuki wetu’ kudi kumvuija tshinyi?
5 Mmunyi muudi mua kututa diakalengele mu nsombelu webe ne ‘kupuola muoyo wa tshiendelele’? Mose wakafunda ne: ‘Matuku a bidimu bietu adi akumbana bu bidimu makumi muanda-mutekete; anyi, bituikala ne bukole, bidi mua kukumbana bidimu makumi muanda-mukulu. Bidi bipita lubilu, ne tudi tuya lukasa.’ (Musambu 90:10) Pamu’apa utu wela meji bua lufu mu mpukapuka, peshi kutu mene utumaku meji nansha. Bushuwa, bansonga ba bungi badi benza malu bienze bu se: buobu kabena mua kufua to. Kadi Mose udi utuleja patoke bualu bulelela ebu budi kabuyi anu butusankisha: muoyo ng’wa tshitupa. Kakuena nansha tshidi tshijadika ne: netuenze bidimu 70 anyi 80. “Bikondo ne malu kaayi malongolola” bidi mua kukosoloja nansha matuku a muoyo a aba batshidi bansonga anyi batshidi ne makanda a mubidi. (Muambi 9:11, NW) Nenku ntshinyi tshiwikala mua kuenza ne muoyo wa mushinga mukole uudi nawu mpindieu? Mose wakasambila ne: ‘Utuyishe mua kubala matuku etu onso bua tuetu kudipetela mutshima udi ne meji.’—Musambu 90:12.
6 Kubala matuku ebe a muoyo kudi kumvuija tshinyi? Kakuena kumvuija ne: udi ne bua kushala anu wela meji bua bungi bua bidimu biudi mua kulala panu nansha. Mose uvua usambila bua Yehowa alongeshe bantu Bende mushindu wa kuenza malu adi mua kumupesha lumu mu matuku abu a muoyo adi mashale. Utuku ubala matuku ebe a muoyo—pa kumona dituku dionso bu tshiuma tshia mushinga mukole tshia kusamuna natshi Nzambi anyi? Bible udi ukankamija bansonga ubambila ne: ‘Umushe kanyinganyinga mu mutshima webe ne malu mabi a mubidi webe; bualu bua bikondo bia buana ne bunsongalume bidi patupu. Uvuluke Mufuki webe mu matuku a bunsongalume buebe.’ (Muambi 11:10–12:1) Kuvuluka Mufuki wetu kudi kumvuija malu a bungi kupita dibenga kupua muoyo patupu ne: udiku. Pavua muena tshibawu mulombe Yezu ne: ‘Pawabuela mu bukalenge buebe, umvuluke,’ uvua musue bua Yezu amuenzele malu a bungi kupita divuluka dîna diende patupu. Uvua musue bua Yezu enze bualu kampanda, amubishe ku bafue! (Luka 23:42; tangila Genese 40:14, 23; Yobo 14:13.) Bia muomumue, kuvuluka Yehowa kudi kumvuija kuenza bualu kampanda, kuenza tshidi tshimusankisha. Tudiku mua kuamba ne: wewe udi muvuluke Yehowa anyi?
Kuikadi umvuila bantu babi lubabu
7. Bua tshinyi bamue bansonga badi bapangadija bua kupua Mufuki wabu muoyo? Fila tshilejilu.
7 Bansonga ba bungi batu bapangadija bua kupua Yehowa muoyo bualu badi bela meji ne: kuikala Ntemu kudi kulomba dilonda mikanda mipite bungi. Muanetu wa balume wa mu ditunga dia Espagne udi uvuluka muvuaye umvua patshivuaye nsonga, wamba ne: “Malu a panu avua ankoka bualu bulelela buvua bumueneka bukole ne buikale ne mikandu mishile. Bivua bilomba kusomba, kulonga, kuya mu bisangilu, kuvuala kalavuanda, malu amvua tshiyiku musue kuenza nansha kakese.” Utuku imue misangu wela meji ne: udi udipangisha bintu kampanda bualu udi usadila Nzambi anyi? Pamu’apa nebikukemeshe bua kumvua ne: umue wa ku bantu bakafunda Bible wakela pende meji a muomumue. Suaku ubulule Bible webe ne ubale Musambu wa 73.
8. Bua tshinyi Asafa ‘uvua umvuila bena lutambishi lubabu’?
8 Tukonkononayi tumue tunungu tua musambu eu. Mvese 2 ne 3 (MMM) idi yamba ne: “Makasa anyi avua mambe kuselemuka, avua pabuipi ne kufinunuka, bua lubabu lumvua ngumvuila bena [lutambishi, NW] pa kumona diakalenga dia bantu babi.” Bilondeshile mutu wa mukanda (MMM), musambu eu uvua mufunda kudi Asafa. Asafa uvua muimbi wa mijiki muena Lewi wa mu tshikondo tshia Mukalenge Davidi. (1 Kulondolola 25:1, 2; 2 Kulondolola 29:30) Nansha muvuaye ne diakalenga dia kusadila Nzambi mu ntempelo, ‘wakumvua lubabu’ bua bantu bavua baditambisha bua dishipa diabu dia mikenji. Malu abu avua amueneka enda anu bimpe, bamueneka anu bu bavua mu ditalala ne mu bukubi. Bushuwa, bintu biabu bivua bimueneka bu diakalenga ‘biakapita bivua mitshima yabu misue.’ (Mvese 5 ne wa 7) Bavua bakula bua malu manene avuabu benze mu ‘didibandisha,’ mmumue ne: mu diambu. (Mvese wa 8) ‘Bavua babandisha mêyi a mukana muabu too ne muulu, ndimi yabu ivua yendakana pa buloba,’ kabayi banemeka muntu nansha umue mu diulu peshi pa buloba.—Mvese wa 9.
9. Mmunyi mudi bamue bansonga bena Kristo lelu mua kufika ku diumvua bu Asafa?
9 Pamu’apa tudi mua kuamba bia muomumue bua balunda bebe ba mu kalasa. Udi mua kubumvua baditumbisha bua masandi akadibu bende, bua mafesto mabi akadibu babuele ne bua mushindu ukadibu bakuatshike maluvu ne diamba. Paudi ufuanyikija nsombelu wabu wa tshidibu bamona bu disanka ne njila mubumbakane uudi ne bua kuendela bu muena Kristo, imue misangu udi mua kumvuila ‘bena lutambishi lubabu.’ (Matayo 7:13, 14) Asafa nkayende wakafika too ne ku ditua tshikemu wamba ne: ‘Bulelela, ngakalengeja mutshima wanyi patupu, ngakuowa bianza bianyi pangakadi tshiyi ne tshilumbu. Bualu bua dinda too ne ku dilolo ngakukumibua.’ (Mvese wa 13 ne wa 14) Bushuwa, wakabanga kumona ne: disadila Nzambi ne dikala ne nsombelu muakane kabivua ne mushinga to.
10, 11. (a) Ntshinyi tshiakafikisha Asafa ku dishintulula mmuenenu wende? (b) Mmunyi mudi benji ba malu mabi bikale “mu miaba ya busenu”? Fila tshilejilu.
10 Diakalenga, Asafa kakashala mubungame mutantshi mule to. Ne lukasa luonso wakafika ku dijingulula ne: ditalala divua bantu babi bamueneka bu bavua nadi divua dia tshidingishilu patupu ne dia tshitupa tshîpi! Wakatua tshikemu wamba ne: ‘Bulelela, wewe udi ubateka mu miaba ya busenu; wewe udi ubela panshi mu dibutuka. Mona mudibu babutuke kabutu mu katupa ka dîba! Badi bajimijibua tshiendelele ku buôwa bua bungi.’ (Mvese wa 18 ne wa 19) Bia muomumue, balunda bebe ba bungi badi “mu miaba ya busenu.” Ku tototo nansha ku ndandanda bikadilu biabu bibi nebibalamate, pa kubafikisha pamu’apa ku dimita difu dia panshi, ku disama dia mu bilamba peshi ku dibuela mu buloko nansha mene ku lufu! Kadi bualu budi butambe bubi mbua se: Nzambi kakubanyisha nansha.—Yakobo 4:4.
11 Muanetu wa bakaji wa mu ditunga dia Espagne wakadimuenena bualu ebu. Patshivuaye nsonga, uvua ne nsombelu wa mpala ibidi, mubuelakane mu dingumba dia bansonga ba bikadilu bibi. Katantshi kakese, wakananga umue wa munkatshi muabu—mukuatshiki wa bintu bia lulengu. Nansha muvuaye yeye kayi ukuatshika bintu abi, uvua umusumbilabi. Muanetu wa bakaji eu udi utonda wamba ne: “Mvua mene mmutua nshingi.” Diakalenga, meji akavuila muanetu wa bakaji eu ne wakapetulula makanda ende a mu nyuma. Kadi wakabungama bikole pakumvuaye kunyima kua matuku ne: muena diende au uvua ukuatshika bintu bia lulengu wakafua SIDA. Bushuwa, anu bu muakamba mufundi wa misambu, bantu babi badi “mu miaba ya busenu.” Bamue badi mua kufua lufu lua tshikoso bua buenzavi buabu. Kadi bua bakuabu, anu buobu bashintulule bikadilu biabu, tshianana mu matuku makese adi kumpala eku nebamone ‘dibuluibua dia Mukalenge Yezu paluaye mu diulu ne banjelu [bende] ba bukole mu kapia kadi kakenka. Neadisombuele kudi bantu badi kabayi bamanye Nzambi ne kudi badi kabayi batumikila lumu luimpe lua Mukalenge wetu Yezu.’—2 Tesalonike 1:7, 8.
12. Mmunyi muvua nsongalume wa mu Japon mufike ku dimona se: kumvuila benji ba malu mabi lubabu nkupanga kua meji?
12 Nenku kumvuila ‘bantu badi kabayi bamanye Nzambi’ lubabu nkupanga kua meji. Bushuwa, bantu badi bamanye Yehowa ne badi ne ditekemena dia kuikala ne muoyo wa kashidi ke batudi ne bua kumvuila mukawu. Muanetu wa balume wa mu ditunga dia Japon wakafika ku dijingulula bualu ebu. Patshivuaye nsonga, yeye pende “uvua musue kuikala ne budikadidi bua bungi.” Udi umvuija ne: “Mvua ngela meji ne: mvua ndipangisha tshintu kampanda. Pashishe ngakela meji bua tshivua muoyo wanyi mua kuikala meme tshiyi mu bulelela. Mvua mua kukumbaja bidimu 70 anyi 80 ne pashishe kufua. Kadi Yehowa mmufile ditekemena dia muoyo wa kashidi! Dijingulula bualu ebu diakangambuluisha bua kuanyisha bikole tshimvua natshi.” Nansha nanku, ki mbitekete bua kushala ne lulamatu paudi munkatshi mua bantu badi kabayi balonda mikenji ya Nzambi. Kadi ng’amue malu kayi audi mua kuenza bua kukandamena buenzeji abu?
Udimukile malunda ebe!
13, 14. Bua tshinyi bidi ne mushinga bua tuikale ne meji patudi tusungula balunda?
13 Tutangilayi kabidi diumvuija difila bua muntu udi mutute diakalengele, didi mu Musambu 1:1-3: ‘Disanka didi kudi muntu udi kayi ulonda lungenyi lua bantu babi, udi kayi wimana mu njila diatshimue ne benji ba malu mabi, udi kayi mushikame mu tshisombelu tshia babuidi. Kadi disanka diende didi mu mikenji ya Yehowa, ne mu mikenji yende [udi ubala ne dîyi ditekete, NW] munya ne butuku. Yeye udi bu mutshi wakakunabu kukala kua misulu ya mâyi, udi ukuama mamuma au mu tshidimu tshiawu; dibeji diawu kadiena difubidila. Malu onso adiye wenza adi atuta diakalengele.’
14 Tshia kumpala tangila ne: malunda ebe adi ne muaba munene mu tshilumbu etshi. Nsumuinu 13:20 udi wamba ne: ‘Udi wenda ne bena meji udi ulua muena meji, kadi udi ubuelakana ne bapote neakenge bua bualu ebu.’ Kabiena bisua kumvuija ne: udi ne bua kushala mutalale, kuyi muena bulunda anyi kubenga kunemeka bansonga badi kabayi Bantemu ba Yehowa nansha. Bible udi utubela bua kunanga bantu netu ne bua ‘kuikala ne bantu bonso ditalala.’ (Lomo 12:18; Matayo 22:39) Kadi udi mua kudimona ukadi “ulonda lungenyi” lua bantu badi kabayi balonda mêyi-makulu a mu Bible biwatamba kulamakana nabu.
Buimpe bua dibala Bible
15. Mmunyi mudi bansonga mua kukolesha dijinga dia kubala Bible?
15 Mufundi wa misambu wakamona kabidi ne: muntu udi mutute diakalengele udi usanka padiye ubala mikenji ya Nzambi “[ne dîyi ditekete, NW] munya ne butuku.” (Musambu 1:1, 2) Bushuwa, ki mbitekete bua kubala Bible nansha, bualu munda muende mutu ‘manga malu adi makole pa kuajingulula.’ (2 Petelo 3:16) Kadi katuena ne bua kuangata dibala Bible bu mudimu mukole udi utshiokesha to. Kudi mushindu wa ‘kujinga mabele [a Dîyi dia Nzambi] adi kaayi masambakaja ne tshintu.’ (1 Petelo 2:2, MMM) Ikala ubala nansha mvese mikese dituku dionso. Padimu malu audi kuyi umvua bimpe, kebulula mu mikanda. Kunyima, elangana meji bua malu audi mubale. (Musambu 77:11, 12) Wewe muikale ne lutatu lua kuimanyika lungenyi kaba kamue, teta bua kubala “ne dîyi ditekete.” Mu bungi bua matuku dinanga diebe bua dibala dia Bible nedikole. Muanetu wa bakaji mukuabu wa mu ditunga dia Brésil udi uvuluka wamba ne: “Misangu yonso mvua mmona Yehowa bu uvua kule. Kadi kukadi mpindieu ngondo mikese, ndi muikale ndilongela ne mbala Bible bimpe. Mpindieu ndi ngumvua ne: malanda anyi ne Yehowa mmakole be. Ndi mmumona bu muntu mulelela menemene.”
16. Mmunyi mudi bisangilu bia tshisumbu mua kutamba kutuambuluisha?
16 Kubuela mu bisangilu bia tshisumbu kudi kabidi ne mushinga wa bungi bua wewe kudiunda mu nyuma. Wewe ‘mudimuke [bua] mushindu uudi umvua’ bidi mua kukukankamija bikole. (Luka 8:18) Utuku imue misangu umvua bisangilu kabiyi bitamba kukusankisha anyi? Diebeja ne: ‘Ntshinyi tshintu ngenza bua bisangilu kuikalabi binsankisha? Ntu nteya ntema anyi? Ntu mbilongolola anyi? Ntu mfila mandamuna anyi?’ Bible udi utuambila bua ‘kukenketangana bua kusakangana ku dinanga ne ku midimu milenga, bua kukankamijangana.’ (Ebelu 10:24, 25, NW) Bua kuenza malu aa udi ne bua kufila mandamuna! Bushuwa, bua kufila mandamuna udi ne bua kudianjila kudilongela. Muanetu wa bakaji kampanda udi wamba ne: “Mbitekete bua kufila mandamuna mu bisangilu paudi mubilongolole.”
Dilonda njila wa Nzambi didi difikisha ku diakalengele
17. Mmunyi mudi muntu udi ubala Bible ne tshisumi muikale ‘bu mutshi wakakunabu kukala kua misulu ya mâyi’?
17 Pashishe mufundi wa misambu udi ufuanyikija muntu udi mutute diakalengele ne ‘mutshi wakakunabu kukala kua misulu ya mâyi.’ Misulu ya mâyi ivua mua kuikala ileja minkoloji ivuabu bumbule bua kutuma mâyi ku mitshi ya bimuma. (Yeshaya 44:4) Kubala Bible dituku dionso kudi bu kuikala mutuangaja ku mpokolo eu udi ufila biakudia ne bukole kayi ukama. (Yelemiya 17:8) Dituku dionso neupete bukole buudi nabu dijinga bua kutantamena mateta ne ntatu. Wewe mumane kumanya ngelelu wa meji wa Yehowa, newikale ne meji audi nawu dijinga bua kuangata mapangadika mimpe.
18. Ntshinyi tshidi mua kujadika ne: nsonga neatute diakalengele mu disadila Yehowa?
18 Ku misangu, udi mua kumona disadila Yehowa bu muanda mukole. Kadi kuedi meji ne: kumusadila nkupite bukole nansha. (Dutelonome 30:11) Bikala tshipatshila tshiebe tshinene tshia kulengelela Yehowa ne kusankisha mutshima wende, Bible udi ukulaya ne: ‘malu onso audi wenza neatute diakalengele’ mu bungi bua matuku! (Nsumuinu 27:11) Kabidi uvuluke ne: kuena nkayebe to. Yehowa ne Yezu Kristo badi bakukuatshisha. (Matayo 28:20; Ebelu 13:5) Mbamanye ntatu iudi upeta, ne kabakukulekela to. (Musambu 55:22) ‘Bana betu bonso ba mu Kristo’ ne baledi bebe—bikalabu batshina Nzambi—badi kabidi bakukuatshisha. (1 Petelo 2:17) Bua dikuatshisha edi, pamue ne dipangadika ne madikolela ebe, udi mua kututa diakalengele mu nsombelu webe ki ng’anu mpindieu, kadi ne bua tshiendelele!
Nkonko bua kuambulula
◻ Diakalengele dia bushuwa ntshinyi?
◻ Bua tshinyi bidi bikengela bua Yehowa aludike biendedi bietu?
◻ Mmunyi mudi bansonga mua ‘kubala matuku abu’ a muoyo?
◻ Bua tshinyi ki mbia meji bua kumvuila benji ba malu mabi lubabu?
◻ Mmunyi mudi dibala Bible dituku dionso ne dibuela mu bisangilu pa tshibidilu biambuluisha bansonga bua kututa diakalengele mu nsombelu wabu?
[Tshimfuanyi mu dibeji 20]
Bu mudibu kabayi ne “ditshina [dimpe] dia Nzambi,” bansonga ba bungi badi baditua mu bikadilu bidi bibashipesha
[Tshimfuanyi mu dibeji 22]
Misangu mivule bansonga batu bapua muoyo ne: malu adibu benza atu ne bipeta biawu
[Tshimfuanyi mu dibeji 23]
Kolesha dinanga bua dibala dia Bible
[Tshimfuanyi mu dibeji 23]
Bisangilu nebitambe kukusankisha pawikala ufilamu mandamuna