Udi mueyemene Nzambi udi mulelela anyi?
Bantu bavuabu batume kudi tshinga tshilaminu tshia bintu bia kale (American Museum of Natural History) bavua mu luendu baya bua kulonga tshitupa kampanda tshia buloba bua mu mbuu wa Artike buvua Robert Peary muambe ne: uvua mubumone kukavua kupite bidimu muanda-mutekete, mu tshidimu tshia 1906.
KUMBUKILA mu Cap Colgate ku luseke lua tshitupa tshia ku Nord-Ouest kua Amerike wa ku Nord, Peary uvua mumone tshivua tshimueneka bu nsongo mitoke ya buloba bua kule. Wakinyika buloba abu ne: Buloba bua Croker, edi divua dîna dia umue wa ku bantu bavua bamukuatshisha ne mfranga. Bantu bavuabu batume bua kulonga buloba ebu bavua ne bua kuikala basanke bikole pakatangidilabu pa bule e kumona tshipapu tshia buloba kumpala kuabu tshikale ne tukunakuna, bibandabanda ne nsongo ya mikuna mibuikila kudi neje! Kadi mutantshi eu buobu e kujingulula ne: tshivuabu bamone tshivua patupu lubungibungi lua mbuu wa Artike. Lubungibungi elu lutu luenzeke padiku munya mukole ke luvua lushime Peary, ne mpindieu bavua bajimije dîba diabu, makanda abu ne mpetu bua kulonga tshintu tshivua katshiyi tshilelela to.
Lelu, bantu ba bungi badi badifila buobu ne dîba diabu mu malu a nzambi idibu bela meji ne: mmilelela. Mu tshikondo tshia bapostolo ba Yezu, bantu bavua batendelela nzambi bu mudi Hermese anyi Zewuse. (Bienzedi 14:11, 12, Mukanda wa Mvidi Mukulu [Katolike, MMM]) Lelu, nzambi idibu batendelela kudi bena Shinto, bena Hindu ne bena bitendelelu bikuabu bia pa buloba idi miliyo ne miliyo. Bushuwa, anu mudi Bible wamba, kudi ‘nzambi ya bungi ne bakalenge ba bungi.’ (1 Kolinto 8:5, 6) Yonso eyi idi mua kuikala nzambi milelela anyi?
Nzambi idi ‘kayiyi mimanye mua kusungila’
Angata tshilejilu tshia bantu badi batendelela ne bimfuanyi anyi mpingu. Bua bantu badi bayeyemena anyi basambila mu dîna diayi, mpingu idi imueneka mikale ipandisha ne mikale ne bukole bupite bua bantu, ne idi mua kupesha bantu difutu anyi kubepula ku njiwu. Kadi idi mua kupandisha bantu tshia bushuwa anyi? Mufundi wa Misambu wakamba bua bintu ebi ne: ‘Mpingu ya bisamba bia bantu idi ya tshiamu tshia argent ne tshia or, idi bintu bienza ku bianza bia bantu. Idi ne mukana, kadi kayena yakula; idi ne mêsu, kadi kayena imona. Idi ne matshi, kadi kayena yumvua; mukana muayi kamuena mupuya.’ Bushuwa, nnzambi idi ‘kayiyi mimanye mua kusungila.’—Musambu 135:15-17; Yeshaya 45:20.
Bulelela, bantu badi basonga mpingu badi mua kuyivuija bu idi ne muoyo ne bukole. Ne aba badi batendelela mpingu badi bayeyemena. Muprofete Yeshaya udi wamba ne: ‘Badi bambula [lupingu] pa diapa, badi balutuala, badi baluimanyika mu muaba walu, ne ludi luimanaku.’ Kusakidilaye wamba kabidi ne: ‘Kaluena mua kumuka mu muaba walu; e, muntu udi mua kuela dîyi diende kudilu, kadi kaluena lumanye mua kuitaba kudiye, kaluena lumanye mua kumusungila mu makenga ende.’ (Yeshaya 46:7) Bulelela budi ne: lupingu kaluena mua kulua ne muoyo to nansha badi balueyemena buobu bikale bitaba bualu ebu ne muoyo mujima. Bimfuanyi ne mpingu misonga bia nunku ‘mbintu bia tshianana.’—Habakuka 2:18.
Ditendelela, dinemekela anyi dikukuila banene ba mu manaya, bisumbu bia tshididi ne bamue balombodi ba bitendelelu didi kabidi miaba ya bungi lelu. Kabidi, makuta adi nzambi wa bantu ba bungi. Mpingu yonso eyi badi bayileja bu idi ne ngikadilu ne malu bidiyi kayiyi nayi to. Kayitu ne kayena mua kupesha badi bayitabuja bionso bidibu batekemene nansha. Tshilejilu, mfranga idi mua kujikija malu a bungi, kadi bubanji budi ne bukokeshi budi bushima. (Mâko 4:19) Mukebuludi kampanda wakamba ne: “Mmunyi mudibi mua kuenzeka bua se: tshintu tshidibu bakeba ne muoyo mujima kudi bantu ba bungi, ne tshidibu bangata bu buanga budi buondapa masama onso, kadi padi muntu ubuangata, budi bupatula bipeta mulongolongo, bibangila ku dibungama batangile ku disama dia mutu?” Bushuwa, dikeba dia bubanji didi mua kulomba muntu bua kulengulula bintu bidi ne mushinga mulelela, bu mudi makanda a mubidi, nsombelu muimpe wa mu dîku, balunda ba pa muoyo, anyi malanda a mushinga mukole ne Mufuki. Nzambi wende bubanji ne makuta udi umueneka muikale ‘lupingu lua patupu ludi lumudinga’!—Yona 2:8.
‘Muntu nansha umue kakitaba’
Mbia bupale bua kuangata tshintu tshidi katshiyi tshilelela bu tshilelela. Mu tshikondo tshia muprofete Eliya, batendeledi ba nzambi Bâla bakalongela bualu ebu ku muanda wa dibungama wakabakuata. Bavua bitaba ne muoyo mujima ne: Bâla uvua ne bukole bua kutuma kapia kafuma mu diulu bua kuosha mulambu wa nyama. Bushuwa, ‘bakabikila dîna dia Bâla ku dinda tô ne ku munda munya, bamba ne: O, Bâla, utumvuile!’ Bâla uvuaku ne matshi bua kumvuaye peshi ne mukana bua kuakulaye anyi? Muyuki udi utungunuka wamba ne: ‘Kadi kakuakadi dîyi, [muntu] nansha [umue] kakitaba.’ Bushuwa, “[kakuvua tshimanyinu tshia se: kuvua muntu muteleje].” (1 Bakalenge 18:26, 29) Bâla kavua nzambi mulelela to, kavua ne muoyo anyi ne bukole nansha.
Nunku mbia mushinga bua tuetu kumanya ne kutendelela Nzambi udi mulelela! Kadi Nzambi au nnganyi? Ne mmunyi mudi dimueyemena mua kutuambuluisha?
[Bimfuanyi mu dibeji 3]
Egingwah mulunda wa Peary udi utangila ku ndekelu kua buloba
Robert Peary
[Mêyi a dianyisha]
Egingwah: Foto muangatshila mu mukanda wa The North Pole: Its Discovery in 1909 Under the Auspices of the Peary Arctic Club, 1910; Robert E. Peary: NOAA
[Bimfuanyi mu dibeji 4]
Ba bungi badi babashima kudi bintu bidibu bakukuila pa buloba ebu