TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w10 1/4 dib. 26-29
  • Bible mmutuambile malu a Yezu onso anyi?

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Bible mmutuambile malu a Yezu onso anyi?
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2010
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Ndîba kayi diakafundabu Dipungila Dipiadipia? Mbanganyi bakadifunda?
  • Mmbanganyi bavua benze canon?
  • Mikanda ya dishima mmishilangane ne ya mu canon ku tshinyi?
  • Bafundi ba Bible bakavua batudimuije bua butontolodi buvua ne bua kulua
  • Evanjeliyo ya dishima—Mbulelela busokoka budi butangila Yezu anyi?
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2012
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2010
w10 1/4 dib. 26-29

Bible mmutuambile malu a Yezu onso anyi?

Bakuabu bantu batu bamba ne: Yezu kavua mufuile ku Gologota bu mudi Bible wamba to, kadi wakashala ne muoyo; mmuomu anyi? Yezu wakasela Mariya wa ku Magadala, kulelaye nende bana; mmuomu anyi? Yezu uvua udikengesha, kavua musue kusanka nansha musangu umue bu mudi bantu bonso benza; mmuomu anyi? Yezu uvua mulongeshe malu adi abengangana ne adi mu Bible; mmuomu anyi?

MALONGESHA aa mmatambe kutangalaka matuku etu aa bualu ke tshidi imue filme ne imue mikanda ileja. Pa kumusha malu adi mu filme ne mikanda eyi, kudi kabidi mikanda mivule ne bikandakanda bidi bitambe kuimanyina pa mikanda ya dishima yakafundabu mu bidimu bia 100 ne bia 200; mikanda eyi idi ileja mudiyi ne amue malu a Yezu adi kaayi mu mukanda wa Matayo, wa Mâko, wa Luka ne wa Yone. Mmuomu anyi? Bible udiku utuambila malu a Yezu anu bu mudiwu anyi? Bible udi ulonda malu a Yezu onso anyi?

Bua kuandamuna nkonko eyi, mbimpe tukonkonone malu manene asatu. Bua kumpala, tudi ne bua kumanya malu a mushinga adi atangila bantu bavua bafunde mukanda wa Matayo, wa Mâko, wa Luka ne wa Yone; ne dîba divuabu bayifunde. Buibidi, tudi ne bua kumanya bantu bavua benze canon ne mushindu uvuabi bienzeke. Buisatu, tudi ne bua kumanya malu atu mu mikanda ya dishima ne mushindu udiwu mashilangane ne adi mu mikanda idi mu canon.a

Ndîba kayi diakafundabu Dipungila Dipiadipia? Mbanganyi bakadifunda?

Bilondeshile bimue bijadiki, bakafunda mukanda wa Matayo pabuipi ne tshidimu tshia 41, mmumue ne: bidimu 8 Yezu mumane kufua. Bantu ba bungi batu bitaba ne: bakafunda mikanda yonso ya mu Dipungila Dipiadipia mu bidimu lukama bia kumpala; kadi bantu bakuabu badi bela meji ne: bavua bayifunde bidimu lukama bimane kupita.

Nunku bantu bavua bamone Yezu ne muoyo, pakafuaye ne pakabikaye ku lufu batshivua ne muoyo; bavua mua kujadika malu akafundabu kudi ba Matayo ni avua malelela. Bavua kabidi mua kuleja patoke bikalawu avua a dishima. Mulongeshi wa malu a Bible Frederick Bruce udi wamba ne: “Bualu bumue bunene bua mu dilongesha dia bapostolo balelela divua dia ne: bavua bamba malu avua bateleji bamanye; kabavua bamba amu ne: ‘Tudi bantemu ba malu aa’ to, kadi bavua bamba kabidi ne: ‘Anu bu munudi penu bamanye’ (Bienzedi 2:22).”

Mbanganyi bavua bafunde Dipungila Dipiadipia? Bamue ba ku bapostolo 12 bakafunda pabu imue mikanda idimu. Bobu ne bafundi bakuabu ba Bible bu mudi Yakobo ne Yuda pamuapa ne Mâko bavuaku dituku dia Pentekoste wa mu tshidimu tshia 33 pakenzabu tshitendelelu tshia bena Kristo. Bafundi bonso, ne Paulo kabidi, bavua mu buobumue ne kasumbu kaludiki kavua katangila tshitendelelu tshia bena Kristo ba kumpala. Kasumbu aka kavua kenza ne bapostolo ne bakulu ba ku Yelushalema.​—Bienzedi 15:2, 6, 12-14, 22; Galatia 2:7-10.

Yezu wakapesha bayidi bende mudimu wa kuyisha ne kulongesha ukavuaye mutuadije kuenza. (Matayo 28:19, 20) Wakabambila ne: ‘Wanumvuila udi ungumvuila meme.’ (Luka 10:16) Pashishe, wakabalaya ne: nyuma muimpe wa Nzambi (anyi bukole bua Nzambi) uvua ne bua kubambuluisha bua kuenza mudimu eu. Nunku, pavua bapostolo ne bena Kristo bavua benza nabu mudimu pamue bafunda mikanda, bena Kristo ba kumpala bavua bayitaba ne muoyo mujima. Bivua bimueneka ne: bena Kristo abu bavua bayifunda ne nyuma muimpe.

Bamue bafundi ba Bible mbajadike muvua bakuabu bavuabu bafunde nabu Bible bafunde pabu ku bukole bua nyuma wa Nzambi. Tshilejilu, mupostolo Petelo udi utela mikanda ivua Paulo mufunde, wamba mudiyi mumue ne ‘mikanda mikuabu ya mu Mukanda wa Nzambi.’ (2 Petelo 3:15, 16) Paulo uvua pende wamba ne: nyuma muimpe uvua wambuluisha bapostolo ne baprofete bena Kristo.​—Efeso 3:5.

Nanku malu adi mu mikanda ya ba Matayo mmalelela ne a kueyemena. Ki mmianu anyi nsumuinu ya patupu to. Mmalu malelela mafunda kudi bantu bavua benzeja kudi nyuma wa Nzambi.

Mmbanganyi bavua benze canon?

Bamue badi bamba ne: bakenza canon ka Dipungila Dipiadipia bidimu bivule panyima kudi tshisumbu tshivua ne bukole kupita bikuabu, tshisumbu tshivuabu balombola kudi Mukalenge munene Constantin. Kadi bijadiki bidi bileja malu mushindu mukuabu.

Tshilejilu, tangila tshidi mulongeshi wa kale wa malu a Nzambi Oskar Skarsaune wamba: “Ki ntshisumbu anyi muntu kampanda uvua wangata dipangadika dia mikanda ya kuela anyi kubenga kuela mu Dipungila Dipiadipia to . . . Mêyi ne mikandu bikavuabu bele bivua biamba ne: Malu avuabu bafunde mu bidimu lukama bia kumpala avuabu bamba ne: avua mafunda kudi bapostolo anyi bena diabu avua malelela. Mikanda ne ‘evanjeliyo’ mikuabu ivua bantu bafunde pashishe kabavua bayitaba to . . . Bakajikija kusungula mikanda eyi matuku mavule kumpala kua Constantin kuenza tshitanda tshiende tshivua ne bukole kupita bikuabu. Tshisumbu tshia bena Kristo bavuabu bakengesha anyi ba martire ke tshiakasungula mikanda idi mu Dipungila Dipiadipia, ki ntshia Constantin to.”

Ken Berding, umue wa ku balongeshi uvua mulonge malu a Dipungila Dipiadipia, udi umvuija muvuabu benze canon, wamba ne: “Ki ntshitendelelu tshiakenza canon to; mbimpe kuamba ne: tshitendelelu tshiakitaba tshianana mikanda ikavua bena Kristo bamona bu Dîyi dia kueyemena difume kudi Nzambi.”

Kadi, anu bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala abu nkayabu ke bavua basungule mikanda ya kuela mu canon anyi? Bible udi utuambila ne: kuvua bualu bua dikema buvua ne mushinga wa bungi buvua buenzeke.

Bilondeshile Bible, tshimue tshia ku bipedi bivua nyuma muimpe mupeshe tshitendelelu tshia bena Kristo ku ntuadijilu kuatshi tshivua tshia ‘kujingulula mêyi a nyuma.’ (1 Kolinto 12:4, 10) Nanku bamue bena Kristo bavua ne tshipedi tshia kumanya malu avua nyuma wa Nzambi mufundishe ne avua nyuma eu kayi mufundisha to. Ke bualu kayi lelu bena Kristo badi ne bua kuikala bamanye ne: nyuma wa Nzambi ke uvua mufundishe malu onso adibu bafunde mu Bible.

Bidi bimueneka ne: bakasungula mikanda ya mu canon kumpala kua dîba ku diambuluisha dia nyuma wa Nzambi. Pabuipi ne tshidimu tshia 200, bamue bafundi bakakula pabu bua canon anyi mikanda idibu bitabe bua kuela mu Bible. Kadi kabavua basungule mikanda eyi to; bakajadika tshianana malu akavua Nzambi muitabe ku diambuluisha dia baleji-mpala bende bavua nyuma wende ulombola.

Mikanda ya kale idi kabidi ijadika mikanda idi bantu bitaba lelu bu mikanda ya mu Bible. Kutshidi mikanda ya mu Dipungila Dipiadipia mipite pa 5 000 ivuabu bafunde mu tshiena-Greke tshia kale, mikuabu nya mu bidimu bia 100 ne 200. Yoyi eyi ke ivuabu banyishe mu bidimu bia 100 ne 200 ne bikuabu biakalonda. Yoyi ke ivuabu kabidi batentule ne babanye buloba bujima, kadi ki mmikanda ya dishima to.

Kadi, bulelela budi mu mikanda eyi ke tshijadiki tshinene tshia mudiyi mifundisha kudi Nzambi. Mikanda ya mu canon idi ipetangana ne ‘tshidikijilu tshia mêyi malenga’ tshidi mu mikanda mikuabu ya mu canon. (2 Timote 1:13) Idi isaka bantu bua kunanga Yehowa, kumutendelela ne kumuenzela mudimu. Idi ibenga bitabataba ne malu a mîdima ne ditendelela bifukibua bikuabu bia Nzambi. Idi ilonda malu malelela. Idi ilaya malu malelela. Idi ilomba bantu bua kunanga bantu nabu. Mikanda ya mu Dipungila Dipiadipia idi yamba malu a nunku. Ke malu adi kabidi mu mikanda ya dishima anyi?

Mikanda ya dishima mmishilangane ne ya mu canon ku tshinyi?

Malu adi mu mikanda ya dishima mmashilangane bikole ne adi mu mikanda ya mu canon. Bakafunda mikanda eyi kutuadijila ku tshidimu tshia 150, bidimu bia bungi panyima pa mikanda ya mu canon. Mushindu udi mikanda eyi yakula bua Yezu ne bua Buena-Kristo mmushilangane ne udi mikanda mifundisha kudi nyuma wa Nzambi yamba.

Mukanda umue wa ku mikanda eyi ke Evanjeliyo wa Tomase. Mukanda eu udi wamba ne: Yezu wakambila mamuende Mariya ne: uvua musue kumukudimuna bua alue muntu mulume bua kumonaye mua kubuela mu Bukalenge bua mu diulu. Udi uleja ne: Yezu pavuaye muana uvua ne malu makole, wakashipa muana mukuabu ku bukole. Mikuabu mikanda ke ya Bienzedi bia Paulo ne Bienzedi bia Petelo. Mikanda eyi idi ikandika dimanyangana dionso dia mulume ne mukaji; idi yamba kabidi ne: bapostolo bavua basaka bakaji bua kubenga ba bayabu. Mukuabu ke Evanjeliyo wa Yudase. Udi wowu uleja Yezu useka bayidi bende pakasambilabu Nzambi kumpala kua kudia biakudia. Malongesha aa adi abengangana ne adi mu mikanda idi mu canon.​—Mâko 14:22; 1 Kolinto 7:3-5; Galatia 3:28; Ebelu 7:26.

Mikanda ya bungi ya dishima idi isua kuleja ne: Yehowa Mufuki wetu ki n’Nzambi muimpe to. Badi kabidi balejamu ne: Nzambi kakubisha bafue mu bulelela to; bintu bionso bidi bimueneka ne mêsu mbibi; kabidi ne: kusela ne kulela mmalu akalua nawu Satana.

Badi bamba ne: bantu badibu batele mu Mukanda wa Nzambi ke bavua bafunde mikanda ya bungi ya dishima, kadi ki mmuomu to. Kuvuaku bantu bavua bumushe mikanda eyi mu Bible mu musokoko anyi? Montague Rhodes James, mumanyi munene wa malu a mikanda ya dishima wakamba ne: “Muntu ki mmuyumushe mu Dipungila Dipiadipia to, mmidiumushe nkayayi.”

Bafundi ba Bible bakavua batudimuije bua butontolodi buvua ne bua kulua

Mikanda ya mu canon idi yakula bua butontolodi bukavua pa kulua bua kunyanga tshitendelelu tshia bena Kristo. Butontolodi ebu bukavua butuadije mu bidimu lukama bia kumpala, kadi bapostolo bakenza bua kabutangalaki to. (Bienzedi 20:30; 2 Tesalonike 2:3, 6, 7; 1 Timote 4:1-3; 2 Petelo 2:1; 1 Yone 2:18, 19; 4:1-3) Malu avuabu bambe au avua mambuluishe bantu bua kumanya mikanda ivua ibengangana ne malongesha a Yezu yakatuadija kupatuka pakavua bapostolo bafue bonso.

Bushuwa, bamanyi ba mukanda ne ba malu a kale badi mua kumona mikanda ya mushindu eu bu ya kale ne ya kunemeka. Kadi tuangate tshilejilu etshi: Bamanyi kampanda ba mukanda badi bangata mikanda ne bibejibeji bia malu a dishima bidibu benza matuku etu aa. Imue misangu mikanda ayi nya bena nzambi kampanda ba malu mabuelakane. Pashishe badi babiteka mu kazubu kakuabu. Padibi bienza matuku a bungi mu kazubu aku, malu adimu adi mua kuandamuka kulua malelela ne a kueyemena anyi? Tshilejilu kunyima kua bidimu 1 700, malu a mafi ne a tshianana avuamu adi alua malelela anu bualu mikanda ikadi ya kale anyi?

Tòo, kaena ashintuluka to. Ke mudibi kabidi bua malu a tshianana a dishima, bu mudi a ne: Yezu wakasela Mariya wa ku Magadala ne makuabu malu a mu mikanda ya dishima. Bua tshinyi kuitaba malu a dishima aa padi eku a malelela mikalaku? Malu onso a Yezu adi Nzambi musue bua tuetu kumanya mbaaleje patoke mu Bible, mukanda udi ne malu adi mua kutuambuluisha.

a Muaku “canon” udi umvuija mikanda ya mu Bible idi ijadika mudiyi mifunda ne diambuluisha dia nyuma wa Nzambi. Batu bamba ne: mikanda eyi itu anu 66. Mikanda eyi ke idi yenza nshindamenu wa Mukanda wa Nzambi.

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu