Nzambi mmuleje mudiye mutunange
‘Ngasa neakokeshe bantu bua buakane ku muoyo wa tshiendelele.’—LOMO 5:21.
1, 2. Mmapa kayi abidi atuakonkonona? Ndipa kayi didi ditambe dikuabu?
MULONGESHI mukuabu wa mu iniversite wa Melbourne mu ditunga dia Australie wakamba ne: “Mikenji ya bukalenge bua bena Lomo bua kale ndipa dia mushinga wa bungi didi diambuluishe bisamba bia bungi bua kushidimuka.” Kadi Bible udi wamba ne: bua dinanga Nzambi wakatupesha dipa dia mushinga mukole. Dipa edi mmushindu udi Nzambi utuambuluisha bua kuikala nende mu malanda mimpe ne kutekemena muoyo wa tshiendelele.
2 Mu ngumvuilu kampanda, kuvua malu avua Nzambi mua kukumbaja bua kutupesha dipa edi. Mu nshapita 5 wa mukanda wa Lomo, mupostolo Paulo kavua muakule bua malu aa mu mushindu mukole bua kumvua to. Kadi wakatuadija ne dishindika didi ditusankisha edi wamba ne: ‘Tuakabingishibua ku ditabuja, tuikale mu ditalala ne Nzambi bua Mukalenge wetu Yezu Kristo.’ Bantu badi bapeta dipa dia Nzambi mbenzejibue bua kumunanga. Ke tshivua Paulo pende muenze. Wakafunda ne: ‘Bualu bua dinanga dia Nzambi diakitshikila mu mitshima yetu kudi nyuma muimpe.’—Lomo 5:1, 5.
3. Nkonko kayi itudi mua kudiela?
3 Bua tshinyi dipa dia dinanga edi divua ne mushinga? Mmunyi muvua Nzambi mua kudifila mu mushindu muimpe? Ntshinyi tshidi bantu ne bua kuenza bua dipa edi kubambuluishadi? Tukonkononayi mandamuna a nkonko eyi ne tumone mudiwu aleja mudi Nzambi ne dinanga.
Dinanga dia Nzambi kadiena dipetangana ne bubi
4, 5. (a) Mmu mushindu kayi uvua Yehowa muleje dinanga? (b) Mbualu kayi budi mua kutuambuluisha bua kumvua tshidi Lomo 5:12 wamba?
4 Yehowa wakaleja muvuaye mutambe kunanga bantu pavuaye mutume muanende umuepele mulela bua kubambuluisha. Paulo udi umvuija bualu ebu ne: ‘Nzambi wakatamba kuleja dinanga diende kutudi mu muanda eu ne: patutshivua bantu babi, Kristo wakatufuila.’ (Lomo 5:8) Anji ela meji ku tshiambilu tshidibu batele mu mvese eu tshia ne: ‘Patutshivua bantu babi.’ Bantu bonso badi ne bua kumanya muakaluabu bena mibi.
5 Paulo udi utuadija kumvuija wamba ne: ‘Bu muakalua bubi pa buloba bualu bua muntu umue, ne bu muakalua lufu bua bubi abu, nunku lufu luakafika kudi bantu bonso, bua bonso bakenza malu mabi.’ (Lomo 5:12) Tudi mua kumvua bualu ebu bimpe bualu Nzambi wakafundisha mu Bible mushindu uvua nsombelu wa bantu mutuadije. Yehowa wakafuka bantu babidi, Adama ne Eva. Mufuki wetu mmuntu mupuangane ne ke muvua baledi betu ba kumpala kabidi. Nzambi wakabelela anu mukenji umue ne kubambila ne: bobu babenge kuwutumikila bavua ne bua kufua. (Gen. 2:17) Kadi bobu bakabenga kutumikila mukenji mupepele uvua Nzambi mubelele, nunku kabakitaba bua Nzambi ikale Mubeledi wa mikenji anyi Mfumuabu to.—Dut. 32:4, 5.
6. (a) Bua tshinyi bana ba Adama bakatuadija kufua kumpala mene kua Nzambi kufila mikenji ya Mose too ne lelu? (b) Tudi mua kufuanyikija disama dia Hémophilie ne tshinyi?
6 Adama wakatuadija kulela bana yeye mumane kuenza bubi, nunku wakabasambulujila buonso buabu bubi. Bulelela, bana bende aba kabavua bashipe mukenji wa Nzambi bu Adama to, nunku kabavua benze bubi bua muomumue nende ne kabavua banji kubelela mikenji kudi Nzambi to. (Gen. 2:17) Nansha nanku bana ba Adama bakapeta bubi. Nunku bubi ne lufu biakakokesha bantu too ne tshikondo tshiakalua Nzambi kupesha bena Isalele mikenji ivua ileja patoke muvuabu bena mibi. (Bala Lomo 5:13, 14.) Bua kumvua bimpe tshidi bubi budi bantu bapiane bubenzele, tudi mua kuangata tshilejilu tshia masama atu bantu bapiana bu mudi dia mashi akepa bikole ne dia hémophilie (mashi apatuka bu mudi pa mputa kaayi akamakana to). Ukadi pamuapa mubale mu mikanda ne: mukalenge wa mu ditunga dia Russie Nicholas II ne muena kuende Alexandra bavua bashile muanabu Alexis disama dia hémophilie. Kakuyi mpata, mu dîku dia buena edi bidi mua kuenzeka ne: bamue bana kabasami masama a buena aa, kadi badi mua kulua kulela bana ne masama aa. Kadi kabiena nanku bua bubi bua mu Adama to. Muntu nansha umue kavua mua kubuepuka to. Budi bukuata bantu bonso. Butu bufikisha bantu bonso anu ku lufu. Mbusambulukile bana bonso ba Adama. Kudiku mushindu wa kujikija lutatu elu anyi?
Bualu budi Nzambi muenze ku butuangaji bua Yezu Kristo
7, 8. Mmunyi muvua malu akenza bantu bapuangane babidi mapatule bipeta bishilangane?
7 Bua dinanga diende, Yehowa wakenza bualu kampanda bua bantu batshimune bubi. Paulo wakamba ne: bualu bua mushindu eu buvua mua kukumbana ku diambuluisha dia muntu mukuabu mupuangane anu bu Adama udi Bible ubikila ne: Adama wa ku nshikidilu. (1 Kol. 15:45) Kadi bantu bapuangane babidi aba mbenze malu adi mapatule bipeta bishilangane. Mushindu kayi?—Bala Lomo 5:15, 16.
8 Paulo wakafunda ne: ‘Kadi bushipi bua mikenji kabuena bu dipa dia luse dia Nzambi.’ Adama uvua muenze bubi ke bualu kayi wakakumbanyina lufu. Kadi ki nganu yeye uvua ne bua kufua to. Bible udi wamba ne: ‘Bantu ba bungi bakafua bua bushipi bua mikenji bua muntu umue.’ Tshibawu tshivuabu bafundile Adama tshivua tshitangila kabidi bana bende kusangisha ne tuetu. Kadi bidi bitukolesha patudi tumanya ne: Yezu muntu mupuangane uvua mua kuenza bualu bushilangane ne buvua Adama muenze. Mbualu kayi abu? Paulo udi wandamuna padiye wakula bua ‘dibingishibua dia muoyo kudi bantu bonso.’—Lomo 5:18.
9. Anu mudibi bileja mu Lomo 5:16, 18, Nzambi wakenza tshinyi pakabingishaye bantu?
9 Biambilu bia mu tshiena Greke bidibu bakudimune ne: “dibingishibua” ne ‘dibingishibua dia bantu’ bidi biumvuija tshinyi? Mukudimunyi mukuabu wa Bible wakafunda ne: “Biambilu ebi bidi bileja mutubu bakosa bilumbu ku tubadi. Bidi biakula bua mudi malanda a muntu ne Nzambi mashintuluke, kadi ki mbua dishintuluka dia muntu to . . . Bidi bifuanyikija Nzambi ne mulumbuluishi udi muangate dipangadika dia kubingisha muntu udi mulue kumpala kua kabadi ka Nzambi bua malu mabi ende. Kadi Nzambi udi umubingisha.”
10. Ntshinyi tshivua Yezu muenze tshivua tshifikishe bantu ku dikala bakane?
10 Mmu mushindu kayi muvua ‘mulumbuluishi muakane wa buloba buonso’ mua kubingisha muntu udi kayi muakane? (Gen. 18:25) Bua kukumbaja bualu ebu, Nzambi wakaleja dinanga pakatumeye muanende umuepele mulela pa buloba. Yezu wakenza anu disua dia Tatuende nansha muvuaye mutuilangane ne mateta, bantu bamuseka ne bamupuekesha milongo. Wakalama anu muoyo mutoke too ne pakafuaye ku mutshi wa tshinyongopelu. (Eb. 2:10) Pavua Yezu mulambule muoyo wende mupuangane, mulambu eu uvua mua kupikula bana ba Adama ku bubi ne ku lufu.—Mat. 20:28; Lomo 5:6-8.
11. Mulambu wa bupikudi udi wakanangana ne tshinyi?
11 Paulo udi kabidi ubikila mulambu wa Yezu ne: ‘Tshintu tshia kupikula natshi’ tshivua tshiakanangane. (1 Tim. 2:6) Tshivua tshiakanangane mu mushindu kayi? Adama wakasambulujila bana bende bonso bubi ne lufu kabidi. Kadi Yezu muntu mupuangane, uvua ne bua kuikala ne bana bapuangane.a Nunku, bidi bimueneka ne: kusangisha muoyo wa Yezu ne wa bana bende bapuangane nkupatule mulambu uvua muakanangane ne muoyo uvua nawu Adama ne wa bana bende bapange bupuangane. Kadi Bible kena wamba ne: bantu bavua mua kulua bana ba Yezu bavua benza tshitupa tshia mulambu wa bupikudi to. Lomo 5:15-19 udi umvuija ne: lufu lua “muntu umue” luakapikula bantu bonso. Bushuwa, muoyo wa Yezu mupuangane uvua muakanangane ne muoyo mupuangane uvua nawu Adama. Nunku, Yezu nkayende ke uvua ne bua kufila muoyo wende bu mulambu. Bualu ebu buakambuluisha bantu ba mishindu yonso bua kupeta dipa edi ne muoyo wa tshiendelele anu bua “bualu buakane bumue” budi Yezu muenze mmumue ne: wakatumikila Nzambi ne kumulamata too ne ku lufu. (2 Kol. 5:14, 15; 1 Pet. 3:18) Mmunyi muvua bualu ebu buenzeke?
Mulambu wa Yezu udi upikula bantu
12, 13. Bua tshinyi bantu badi bavuijibue bakane badi dijinga ne luse ne dinanga dia Nzambi?
12 Yehowa Nzambi uvua muanyishe mulambu wa bupikudi uvua muanende mufile. (Eb. 9:24; 10:10, 12) Nansha nanku, bayidi ba Yezu bavua pa buloba kusangisha ne bapostolo bende ba lulamatu bavua anu bapange bupuangane. Nansha muvuabu badienzeja bua kubenga kuenza bubi, kabavua anu bakokesha misangu yonso to. Bua tshinyi? Bualu bavua bapiane bubi. (Lomo 7:18-20) Kadi Nzambi uvua ne bua kuenza bualu kampanda bua bubi buvuabu bapiane ebu ne ke tshiakenzaye. Wakitaba ‘tshintu tshia kupikula natshi’ tshivua tshiakanangane bua kusungila bantu bende.
13 Kabiena bisua kumvuija ne: Nzambi uvua ne dibanza dia kufila mulambu wa kupikula nawu bualu bapostolo ne bantu bakuabu bavua benza malu mimpe to. Kadi Nzambi wakafila mulambu eu bualu uvua ne luse ne dinanga dia bungi. Wakasungula bua kubingisha bapostolo ne bantu bakuabu ku tshibawu tshia bubi ne kubamona bu kabavua benze bualu. Paulo wakumvuija bualu ebu ne: ‘Bualu bua nudi basungidibue ku ngasa bua ditabuja; ne diodi kadiena difuma kunudi, ndipa dia Nzambi.’—Ef. 2:8.
14, 15. Bantu badi Nzambi uvuija bakane nebapete difutu kayi? Badi ne bua kuanji kuenza tshinyi?
14 Ela meji, padi Mutambe bunene wa mu diulu ubuikidila muntu bubi buvuaye mupiane ne malu mabi avuaye muenze, bualu ebu ndipa dinene. Kuena mua kumanya bungi bua mibi ivua bantu benze kumpala kua kuluabu bena Kristo, kadi ku diambuluisha dia mulambu wa bupikudi, Nzambi udi mua kubabuikidila mibi ayi. Paulo wakafunda ne: ‘Dipa ditupesha patupu diakalua bua malu mabi a bungi ku dibingishibua.’ (Lomo 5:16) Bapostolo ne bantu bakuabu badi bapeta dipa dia dinanga edi dia kuvuijibua bantu bakane bavua mua kutungunuka ne kutendelela Nzambi mulelela mu ditabuja. Bavua ne bua kupeta masanka kayi? Bible udi wamba ne: ‘Bantu badi bangata kupumukila kua ngasa ne kua dipa dia buakane nebatambe kukokesha mu muoyo kudi muntu umue, Yezu Kristo.’ Bushuwa, dipa dia buakane edi didi dipatula bipeta bimpe. Dipa edi didi dipetesha muoyo.—Lomo 5:17; bala Luka 22:28-30.
15 Bantu badi bapeta dipa edi badi bavuijibua bakane ne balua bana ba Nzambi ba mu nyuma. Bu mudibu bapianyi ne Kristo, badi ne ditekemena dia kubishibua bua kupeta muoyo mu diulu bu bana ba mu nyuma bua ‘kukokesha bu bakalenge’ ne Yezu Kristo.—Bala Lomo 8:15-17, 23.
Nzambi mmuleje mudiye munange bantu bakuabu
16. Mmunyi mudi muntu udi ne ditekemena dia kupeta muoyo pa buloba upeta dipa?
16 Ki mbena Kristo bonso badi bitabuje Nzambi ne bamuenzela mudimu ne lulamatu bakokesha ‘bu bakalenge’ ne Kristo mu diulu to. Bantu ba bungi badi ne ditekemena didi dimanyine pa Bible dia buena divua nadi batendeledi ba Nzambi ba kale. Mbatekemene bua kuikala ne muoyo wa kashidi mu mparadizu pa buloba. Bantu aba badiku mua kupeta dipa dia dinanga dia kudi Nzambi kutuadijila ku mpindieu, kuvuijibua bakane ne kuikala ne ditekemena dia kupeta muoyo pa buloba anyi? Bilondeshile mukanda uvua Paulo mufundile bena Lomo, ke mudibi.
17, 18. (a) Mmunyi muvua Nzambi wangata Abalahama bua ditabuja divuaye nadi? (b) Mmunyi muvua Yehowa mua kuangata Abalahama bu muntu muakane?
17 Paulo wakakula bua tshilejilu tshia mushinga tshia Abalahama muntu wa ditabuja uvua ne muoyo kumpala kua Yehowa kupeshaye bena Isalele mikenji ne kumpala kua Kristo kunzulula njila wa kupiana muoyo mu diulu. (Eb. 10:19, 20) Bible udi wamba ne: ‘Mulayi wa kupianaye buloba kawakadi kudi Abalahama anyi kudi tunkanunuina tuende bualu bua mikenji; kadi wakadiku bua buakane bua ku ditabuja.’ (Lomo 4:13; Yak. 2:23, 24) Nunku Nzambi wakabala Abalahama uvua ne ditabuja bu muntu muakane.—Bala Lomo 4:20-22.
18 Bualu ebu kabuena bumvuija ne: mu bidimu bionso bivua Abalahama muenzele Yehowa mudimu abi kavua ne bubi to. Pavuabu bamubikila ne: muakane, kabivua bisua kumvuija ne: uvua mupuangane to. (Lomo 3:10, 23) Kadi bu mudi Yehowa muikale ne meji kaayi mikalu, uvua yeye wangata ne mushinga ditabuja dia Abalahama ne malu avuaye wenza bua ditabuja diende. Abalahama uvua muitabuje ne: ‘kankanunuina’ kavua ne bua kupatukila mu dîku diende. Kankanunuina aku kavua Masiya anyi Yezu. (Gen. 15:6; 22:15-18) Ku diambuluisha dia mulambu wa ‘bupikudi wa Kristo Yezu,’ Nzambi Mulumbuluishi munene udi mua kubuikidila bantu mibi ivuabu benze kale. Nunku Abalahama ne bantu bakuabu ba lulamatu bavua ne muoyo kumpala kua Yezu nebabishibue.—Bala Lomo 3:24, 25; Mus. 32:1, 2.
Enza bua Nzambi akubale bu muntu muakane anu ku mpindieu
19. Bua tshinyi mushindu uvua Nzambi wangata Abalahama udi ukolesha bantu ba bungi lelu?
19 Mushindu uvua Nzambi wa dinanga mubale Abalahama bu muntu muakane udi ne bua kukolesha bena Kristo balelela ku muoyo lelu. Yehowa kavua mumubale muakane mu mushindu udiye wenza bua bantu badiye wela manyi a nyuma bua kuluabu ‘bapianyi ne Kristo’ to. Bantu ba mu kasumbu kakese aka ‘mbabikidibue bua kuikala bansantu’ ne mbanyishibue bu “bana ba Nzambi.” (Lomo 1:7; 8:14, 17, 33) Kadi Abalahama yeye wakalua ‘mulunda wa Yehowa’ kumpala mene kua Yezu kufilaye mulambu wende wa bupikudi. (Yak. 2:23; Yesh. 41:8) Kadi netuambe tshinyi bua bena Kristo badi ne ditekemena dia kupeta muoyo mu mparadizu pa buloba?
20. Nzambi mmusue bua bonso badiye wangata bu bantu bakane bu Abalahama benze tshinyi?
20 Bobu aba ki mbapete ‘dipa dia buakane’ bua kupeta muoyo mu diulu ‘ku ngasa wende bualu bua dipikula didi mu Kristo Yezu’ to. (Lomo 3:24; 5:15, 17) Nansha nanku, mbitabuje Yehowa ne muoyo mujima ne malu adiye mulongolole ne badi baleja ditabuja mu dienza malu mimpe. Mu malu aa mudi kabidi bualu bua ‘kuambila bantu bua bukalenge bua Nzambi ne kubayisha malu a Mukalenge Yezu Kristo.’ (Bien. 28:31) Mushindu eu ke udi Yehowa ubamona bakane anu muvuaye umona Abalahama. Badi bapeta dipa dishilangane ne ‘dipa dia ngasa’ didi bela manyi bapeta, bobu badi balua balunda ba Nzambi. Bushuwa badi banyisha dipa edi ne muoyo mujima.
21. Dinanga dia Yehowa ne buakane buende bidi bitupetesha masanka kayi?
21 Wewe muikale ne ditekemena dia kupeta muoyo pa buloba, udi ne bua kumanya ne: kuakuupeta mu mpukapuka bienza bu se: mukalenge kampanda wa pa buloba ebu ke udi ukupeshawu to. Kadi, ditekemena edi didi dileja bualu bua meji budi Nzambi Mutambe bunene mulongolole bua kukumbaja. Yehowa mmuenze malu mashilangane bua kukumbaja malu adiye mulongolole. Malu avuaye muenze aa avua alonda buakane buende bua bushuwa. Avua nangananga aleja dinanga diende dinene. Ke bualu kayi Paulo wakamba ne: ‘Nzambi wakatamba kuleja dinanga diende kutudi mu muanda eu ne: patutshivua bantu babi, Kristo wakatufuila.’—Lomo 5:8.
[Mêyi adi kuinshi]
a Tshilejilu, mbakule bua disangisha Yezu ne bana bende ne Adama ne bana bende mu mukanda wa Étude perspicace des Écritures vol. 2, dibeji dia 728 tshikoso 2 ne 3.
Udi muvuluke anyi?
• Adama wakashila bana bende tshinyi? Bualu ebu buakafikisha ku tshinyi?
• Mmunyi muakafilabu mulambu uvua muakanangane? Uvua muakanangane mushindu kayi?
• Dipa dia kuvuijibua bakane ndikupeteshe ditekemena kayi?
[Tshimfuanyi mu dibeji 13]
Adama uvua muntu uvua kayi kalema, kadi wakenza bubi. Yezu uvua muntu uvua kayi kalema, wakafila ‘tshintu tshia kupikula natshi’ tshivua tshiakanangane
[Tshimfuanyi mu dibeji 15]
Ku diambuluisha dia Yezu, tudi mua kuvuijibua bakane; bualu ebu ndumu luimpe