TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • we dib. 20-25
  • Mmunyi Mudi Bakuabu Mua Kuambuluisha?

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Mmunyi Mudi Bakuabu Mua Kuambuluisha?
  • Padi muntu uudi munange ufua
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Tshia kuenza . . .
  • Tshia kubenga kuenza . . .
  • Disambibua dia kudi “Nzambi wa disambibua dionso”
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1995
  • Tusambe badi bafuishe anu muvua Yezu muenze
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2011
  • “Nudile ne badi badila”
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa (Tshia kulonga)—2017
  • Mua kupita ne kanyinganyinga kebe
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa (Tshia bantu bonso)—2016
Tangila bikuabu
Padi muntu uudi munange ufua
we dib. 20-25

Mmunyi Mudi Bakuabu Mua Kuambuluisha?

“PADIKU bualu bundi mua kuenza, ubummanyishe.” Ke mutu ba bungi ba munkatshi muetu bambila mulunda anyi mulela utshidi ufuishilaku. Eyowa, tudi tuamba nunku ne muoyo mujima. Tudi mua

kuenza tshintu kayi tshionso bua kuambuluisha. Kadi mufuishe utu utubikila ne utuambila ne: “Mvua muela meji pa tshintu kampanda tshiudi mua kuenza bua kungambuluisha anyi”? Kabitu nanku pa tshibidilu to. Tudi mua kujinga patoke kuenzela kampanda bualu ku budisuile patuikala basue kuambuluisha bulelela ne kukankamija udi ne kanyinganyinga.

Lusumuinu lua mu Bible ludi luamba ne: “Dî diamba mu tshikondo tshiakane didi bu mamuma a tshiamu tshia or mu tshitekelu tshia argent.” (Nsumuinu 15:23; 25:11) Bidi bia meji bua kumanya tshia kuamba ne tshia kubenga kuamba, tshia kuenza ne tshia kubenga kuenza. Ngenyi mikese ya mu Mifundu idi ilonda eyi yakambuluisha bamue bantu bavua bafuishe.

Tshia kuenza . . .

Teleja: Ikala ne “lukasa ku diteleja,” ke mudi Jakob 1:​19 (Mukenji Mulenga) wamba. Tshimue tshia ku bintu bidi biambuluisha menemene biudi mua kuenza nnkuabanyangana lutatu ne mufuishe pa kumuteleja. Bamue badi bafuishe badi mua kujinga kuakula pa malu a mufue, pa njiwu mienzeke anyi pa disama divua dituala lufu, anyi pa nyanji yabu bituadijile ku dituku dia lufu. Nenku ebeja ne: “Udi musue kuakula pa malu aa anyi?” Ubalekele bangata dipangadika. Uvuluka pavua tatuende mufue, nsongalume kampanda wakamba ne: “Bulelela bivua bingambuluishe pavua bakuabo bangebeja tshivua tshienzeke ne pashishe banteleja bulelela.” Teleja ne lutulu ne diditeka pa muaba wende kabiyi bikengela kudiumvua ne: udi ne tshia kufila mandamuna anyi kujandula nshinga. Balekele bua bumvuija bionso bidibu basue.

Fila dikolesha ku muoyo: Bajadikile ne: bavua benze bionso bivuabu mua kuenza (anyi lungenyi lukuabo luonso luudi mumanye ne: ndulelela ne luimpe). Bashindikile ne: mudibu badiumvua​—⁠dibungama, tshiji, didipiisha, anyi mpampakenu mikuabu​—⁠ki mmushilangane nansha kakese ne bantu bakuabo. Ubambile bua bakuabo bavua bapetulule nsombelu wa pa tshibidilu kunyima kua dijimija dia mushindu’eu. “Mêyi mimpe” a nunku adi “diondopa dia mifuba,” ke mudi Nsumuinu 16:​24 (NW) wamba.​—⁠1 Tesalonike 5:​11, 14.

Ikala ne dîba: Udiakaje bua kumumuenekela, ki ng’anu bua matuku makese a kumpala patshidi balunda ba bungi ne balela bikaleku, kadi nansha kunyima kua ngondo mivule pakadi bakuabo bapingane ku midimu yabo ya buatshiabuatshia. Nunku udi udileja “mulunda mulelela,” eu udi pabuipi ne mulunda nende mu tshikondo tshia “dikenga.” (Nsumuinu 17:17) “Balunda betu bavua batabalela bua tuikale ne bia bungi bia kuenza mêba etu a dilolo bua katuikadi ne bua kupitshisha mêba mavule ku nzubu nkayetu,” ke mudi Teresea umvuija, muena muana uvua mufue ku njiwu ya mashinyi. “Ebi biakatuambuluisha bua kuakama nyanji ya dishala mu maboko mutupu ituvua tumvua.” Kunyima kua bidimu, matuku a mufikilu, bu mudi mufikilu wa diselangana anyi wa dituku dia lufu, bidi mua kuikala tshikondo tshia tshinyongopelu bua badi bashale ne muoyo. Bua tshinyi kubenga kuenza tshimanyinu pa matuku bu nunku pa kalendrié kebe bua padi matuku aa asemena, wikala mua kudiakaja, pikalabi bikengedibua, bua dikuatshisha mu diabanyangana nyanji?

Udianjile kuenza bidi bikumbanyine: Kudiku bia kuya kubasumbila anyi? Bidi bikengela kampanda bua kulama bana anyi? Balunda ne balela badi balue kubakumbula badi dijinga ne pa kusomba anyi? Badi bafumine ku difuisha badi misangu mivule balubakana ne kabayi nansha bamanye tshidibo ne bua kuenza, peshi kuamba mushindu udi bakuabu mua kubambuluisha. Nenku paudi usunguluja dijinga dilelela, kuindidi bua bakulomba, dienzela bualu abu. (1 Kolinto 10:24; fuanyikija ne 1 Yone 3:​17, 18.) Mukaji kampanda uvua mufuishe bayende wakavuluka ne: “Bavule bavua bamba ne: ‘Padiku tshintu kansanga tshindi mua kuenza ngambile.’ Kadi mulunda umue kakebeja. Wakaya buludi mu nzubu wa bulalu, wakumbusha bilamba bia pa bulalu, ne wakasukula bilamba bivua ne butshiafu katshia ku lufu luende. Mukuabo wakangata mbeketshi, mâyi, ne bia kusukula nabi ne wakasukula tapis wa panshi uvua ne bilushi bia bayanyi. Mbingu mikese kunyima, umue wa ku bakulu ba tshisumbu wakalua ne bilamba biende ne biamu biende bia mudimu ne wakamba ne: ‘Ndi mumanye ne: kudi tshintu kampanda tshia kuakaja. Ntshinyi?’ Mmunyipu muvua muntu eu musuibue ku muoyo wanyi bua dilongolola tshiibi tshivua tshilembelele ku sharniere umue ne bua diakaja tshiamu tshia nzembu!”​—⁠Fuanyikija ne Yakobo 1:⁠27.

Ikala muakididianganyi: “Kanuvulaminyi diakidilangana,” ke mudi Bible utuvuluija. (Ebelu 13:⁠2, NW) Nangananga tudi ne tshia kuvuluka bua kuikala bakididi ba badi ne kanyinganyinga. Pamutu pa kuenza dibikila dia “ulue dîba kayi dionso,” ujadike dituku ne dîba. Pikalabu babenga, kulekedi pa lukasa. Dikankamija ne mêyi mimpe didi mua kuikala dikengedibua. Pamu’apa bavua babenga kuandamuna ku dibikila diebe bualu badi ne buôwa bua kupanga kukanda mpampakenu yabu kumpala kua bakuabu. Anyi badi mua kudipiisha bua disanka dia didia ne dia didiolola ne balunda mu tshikondo tshia mushindu’eu. Vuluka mukaji muakididi wa benyi Lydia mutela mu Bible. Kunyima kua dibikidibua mu nzubu wende, Luka udi wamba ne: “Wakatuenzesha ne disengelela diandi.”​—⁠Bienzedi 16:15.

Ikala ne lutulu ne diteleja: Kukemi bua bidi bafuishe mua kuamba kumpala. Vuluka ne: badi mua kuikala bumvua tshiji ne badipiisha. Pikalabu bakujikijila mpampakenu yabo, nebikulombe busunguluji ne lutulu bua kubenga kuandamuna ne tshiji. “Luatayi disuangana dileji luse, ne buimpe, ne budipuekeshi bua mu tshieledi tshia lungenyi, ne bupole malu ne muoyo mule,” ke mudi Bible ubela.​—⁠Kolosayi 3:​12, 13, NW.

Funda mukanda: Misangu ya bungi mushinga wa mukanda anyi karte ka disamba utu upepejibua. Bidi ne bulenga kayi? Cindy, wakajimija mamuende ku disama dia kansere, udi wandamuna ne: “Mulunda kampanda wakamfudila mukanda muimpe. Biakangambuluisha bulelela bualu mvua mua kuubalulula misangu mivule.” Mukanda anyi karte ka mushindu’eu ka dikankamija bidi mua kufundibua “mu mêyi makese,” kadi bidi ne bua kufidibua ne muoyo mujima. (Ebelu 13:22) Mu mukanda eu udi mua kuamba ne: udi uditatshisha ne udi uvuluka mu mushindu wa pa buawu eu udi mufue, anyi udi mua kuleja muaba uvua nawu mufue mu nsombelu webe.

Sambila nabu: Kupepeji mushinga wa masambila ebe menza nabu anyi bua badi mu tshinyongopelu. Bible udi wamba ne: “Disengelela dia muntu muakane didi ne bukole bua bungi . . .” (Yakobo 5:16) Tshilejilu, dikuteleja usambila buabo bobo didi mua kubambuluisha bua kupolesha nyanji mibi bu mudi didipiisha.​—⁠Fuanyikija ne Yakobo 5:​13-15.

Tshia kubenga kuenza . . .

Kubepuki bualu kuena mumanye tshia kuamba peshi tshia kuenza: ‘Ndi mujadike ne: badi bajinga kuikala nkayabu bua mpindieu,’ ke mutudi mua kudiambila. Kadi pamu’apa bulelela budi se: tudi tubepuka bualu tudi tutshina bua kuamba anyi kuenza bualu bubi. Kadi, diepukibua kudi balunda, balela, anyi bena kuitabuja nende didi anu mua kuenza bua mufuishe adiumvue nkaya, ebi bidi bikolesha lutatu. Vuluka ne: misangu mivule mêyi ne bienzedi bimpe menemene mbidi bitamba bupepele. (Efeso 4:32) Dimueneka diebe patupu didi mua kuikala mpokolo wa dikankamija. (Fuanyikija ne Bienzedi 28:15.) Uvuluka dituku divua muanende wa bakaji mufue, Teresea udi wamba ne: “Mu dîba dimue kuluare wa lupitadi wakuula ne balunda betu; bakulu buonso ne bakaji babo bavuaku. Bamue ba ku bakaji aba bavua ne bikudi mu nsuki, bakuabu bavua ne bilamba biabo bia mudimu. Bavua balekele bionso bivuabu benza ne kuluabo. Bavule ba kudibo bakatuambila ne: kabavua bamanye tshia kuamba, kadi tshivua ne mushinga ndikalapu diabu.”

Kubasaki bua balekele kunyingalala: ‘Too, kuajiki, kudidi to,’ ke mutudi mua kusua kuamba. Kadi mbimpe bua kulekela binsonji bipueke. “Ndi ngela meji ne: bidi bia mushinga bua kulekela bafuishe baleje mpampakenu yabo ne kuyela patoke,” ke mudi Katherine wamba, pavuaye wela meji pa lufu lua bayende. Kandamena tshibidilu tshia kuambila bakuabu mudibu ne bua kudiumvua. Ne kuedi meji ne: udi ne bua kusokoka nyanji yebe bua kukuba yabo. Pamutu pa nanku, “nudile ne badi badila,” ke mudi Bible ubela.​—⁠Lomo 12:⁠15.

Kuikadi ne lukasa lukasa bua kubabela bua bumbushe bilamba anyi bintu bikuabu bia mufue kumpala kua kudiakajabo: Tudi mua kuela meji se: nebikale bimpe bitambe biumbushabo bintu bionso bidi bibavuluija mufue bualu bidi mu mushindu kampanda anyi kansanga bilunguluja kanyinganyinga. Kadi kasumu ka ne: “Tshidi katshiyi tshimueneka, katshiena mu lungenyi” kakena mua kuikala kakumbanyine apa to. Mufuishe udi mua kuikala ujinga bua udi mufue ajimine ku kakese ku kakese. Vuluka muyuki wa mu Bible wa tshienzedi tshia tatu wa dîku Yakoba pavuabo bamufikishe ku diela meji se: muanende wa balume mutekete Yozefe uvua mushipa kudi nyama wa luonji. Kunyima kua dileja Yakoba muzabi mule wa Yozefe mulaba mashi, yeye “wakajinga muan’andi matuku a bungi. Bana bandi ba balume bonso ne ba bakashi bonso bakabika bua kumusamba, kadi yeye wakahidia bamusambe.”​—⁠Genese 37:​31-35.

Kuambi ne: ‘Udi mua kupeta muana mukuabu’: “Tshivua musue bantu bangambila ne: ndi mua kupeta muana mukuabu,” ke mudi mamu kampanda uvua mufuishe muana uvuluka. Badi mua kuikala ne ngenyi mimpe kadi bua muledi udi mufuishe mêyi a ne: muana mukuabu udi mua kupingana pamutu pa eu udi mujimine, adi mua ‘kutapa bu muele wa mvita.’ (Nsumuinu 12:18) Muana kêna nansha kakese mua kupingana pamutu pa mukuabu. Bua tshinyi? Bualu muana yonso udi wa pa buende.

Kuepuki mu mishindu yonso bua kutela mufue: “Bantu bavule kabavua basue nansha kutela dîna dia muananyi Jimmy anyi kuakula buende,” ke mudi mamu kampanda uvuluka. “Ndi ne tshia kutonda ne: mvua mutapibue ku muoyo kakese pavua bakuabu kabayi benza nunku.” Nunku kushintuludi diyuki padibo batela dîna dia mufue. Webeja muntu bikalaye ujinga kuakula pa munangibue wende. (Fuanyikija ne Yobo 1:​18, 19 ne 10:⁠1.) Bamue badi bafuishe batu banyisha kuteleja balunda balonda ngikadilu ya pa buayi ivua mibanangishishe mufue.​—⁠Fuanyikija ne Bienzedi 9:​36-39.

Kuambi lukasa lukasa ne: ‘Ke tshivua tshitambe buimpe’: Kuteta kupeta tshidi tshiakane pa lufu lua kampanda kakutu misangu yonso ‘kusamba anyima mizengele’ idi mu dibungama. (1 Tesalonike 5:​14, NW) Uvuluka pavua mamuende mufue, nsongakaji kampanda wakamba ne: “Bakuabu bavua bamba ne: ‘Kêna mu dikenga to,’ anyi ne: ‘Mpindieu udi mu ditalala.’ Kadi tshivua musue kumvua mêyi bu nunku.” Mêyi a mushindu eu adi mua kusua kumvuija kudi badi bashale ne muoyo ne: kabena ne bua kubungama, anyi ne: dijimija edi kadiena ne mushinga. Pabi, badi mua kumvua dibungama dikole bualu mbajimije wabu wa pa muoyo.

Kabiena mua kuikala bitambe buimpe bua kuamba ne: ‘Ndi mumanye muudi umvua’: Bulelela udi mumanye anyi? Tshilejilu udiku mua kumanya mudi muledi umvua padi muana ufua biwikala kuyi muanji kupetangana ne dijimija dia mushindu’eu wewe muine anyi? Nansha bimane kukufikila, umanye ne: bamue kabena mua kudiumvua menemene anu muuvua mudiumvua to. (Fuanyikija ne Muadi 1:12.) Ku lukuabu luseke, pikalabi bimueneka bikumbanyine, kudi mua kuikala dikuatshisha kampanda pa kulonda mushindu uuvua mutantamene dijimina dia munangibue webe. Mamu kampanda muena muana wa bakaji uvua mushipa wakapeta dikankamija pakamulondela mamu mukuabu uvua mufuishe muana wa bakaji dipetulula diende dia nsombelu wa pa tshibidilu. Wakamba ne: “Mamu uvua mufuishe nsongakaji kakatuadija diyuki diende ne: ‘Ndi mumanye muudi udiumvua.’ Wakangambila anu muakapita malu buende yeye ne kundekela bua mbalondele.”

Kuambuluisha udi mufuishe kudi kulomba diditeka pa muaba wa bakuabu, busunguluji, ne dinanga dia bungi ku luebe luseke. Kuindidi bua mufuishe alua kuudi. Kuambi patupu ne: “Padiku bualu bundi mua kuenza . . . ” Dijinguluile “bualu” abu wewe nkayebe, ne pashishe utuadije kuenza nkayebe tshidi tshikumbanyine.

Nkonko mikese mmishale: Ntshinyi tshidi Bible wamba pa ditekemena dia dibiishibua? Ntshinyi tshididi diumvuija buebe wewe ne bua munangibue webe udi mufue? Mmunyi mutudi mua kuikala bashindike se: nditekemena dia kueyemena?

[Kazubu mu dibeji 24]

Nkonko ya kueleela meji

Bua tshinyi bidi biambuluisha bua kubungama pamue ne mufuishe pa kumuteleja?

Ng’amue malu kayi atudi mua kuenza bua kukankamija eu udi mu tshinyongopelu?

Ntshinyi tshitudi ne bua kuepuka kuamba anyi kuenza kudi udi mufuishe?

[Kazubu mu dibeji 25]

Diambuluisha Bana Mua Kuakama Lufu

Padi lufu ludituta mu dîku, baledi, ne balela bakuabu ne balunda kabena misangu mivule bamanye tshia kuamba anyi tshia kuenza bua kuambuluisha bana bua kuakama tshidi tshienzeke. Pabi, bana badi dijinga ne bakulumpe bua babambuluishe mua kuakama lufu. Mona imue nkonko idi yedibua pa tshibidilu pa bidi bitangila diambuluisha bana mua kujingulula tshidi lufu.

Mmunyi muudi umvuija bana tshidi lufu? Bidi bia mushinga bua kumvuija malu mu miaku mipepele. Mumvuija ikale kabidi malelela. Kuelakanyi bua kukuata mudimu ne miaku milelela bu mudi “mufue” ne “lufu.” Tshilejilu, udi mua kusomba ne muana, kumuangata mu maboko, ne kuamba ne: “Bualu bua dibungama menemene mbutufikile. Tatu uvua mupete disama dikole, disama ditu kadiyi dikuata bantu bavule [anyi bualu kayi buonso buudi mumanye ne: mbulelela], ne wafu. Ki mmufue bua tshilema tshia muntu kampanda. Netumujinge bikole menemene bualu tuvua bamunange, ne uvua pende mutunange.” Kadi bidi mua kuambuluisha pa kumvuija ne: muana anyi muledi wende udi mushale kakufua bia muomumue anu bualu bidi bimufukila bua kusama imue misangu.

Bakankamijayi bua kuela nkonko. ‘Kufua nntshinyi?’ ke mudibu mua kuebeja. Udi mua kuandamuna ne: “‘Kufua’ mbuena kuamba ne: mubidi kawena ukuata kabidi mudimu ne kawena mua kuenza bumue bua ku malu atuwu ne tshibidilu tshia kuenza​—⁠kawena mua kuakula, kumona, anyi kuteleja, ne kumvua bualu nansha bumue to.” Muledi udi witabuja dilaya dia dibiishibua dia mu Bible udi mua kubabidila tshikondo etshi bua kumvuija ne: Yehowa Nzambi udi uvuluka eu wakufua ne udi mua kumupeshilula muoyo mu Mparadizu pa buloba mu matuku atshilualua. (Luka 23:43; Yone 5:​28, 29)​—⁠Tangila tshiena-bualu “Ditekemena dia bushuwa bua bafue.”

Kudi bualu buudi kuyi ne tshia kuamba anyi? Kabiena biambuluisha bua kuamba ne: mufue mmuye ku luendu lule. Buôwa bua dilekedibua mbualu budi butonda muana bikole, nangananga padi muledi mufue. Kumuambila ne: mufue mmuye ku luendu kudi anu mua kukolesha lungenyi lua muana lua dilekedibua ne udi mua kuela meji ne: ‘Nyinka wayi, ne kêna nansha mulaye!’ Ikala kabidi mudimuke bua kuambidi bana ne: mufue mmuye kulala. Bana batu bamona bu bualu bulelela. Bikala muana ufuanyikija tulu ne lufu, bu tshipeta udi mua kumvua buôwa bua kuya kulala butuku.

Bana badi ne bua kuya ku nkita anyi? Baledi badi ne bua kuangata ne mushinga nyanji ya bana. Pikalabu kabayi basue kuya, kanubenzeji anyi mu mushindu kampanda kuenza bua badipiishe bualu kabena baya. Pikalabu basue kuya, ubumvuije mu bule ne mu butshiame tshienzeka, né kuikala mushete ne né bawukangula anyi to. Umvuija kabidi ne: nebikale mua kumona bantu bavule badila bualu badi ne dibungama. Ubalekele kabidi bele nkonko. Ne ubashindikile ne: badi mua kuya pikalabo bajinga.

Bana batu badiumvua munyi padi muntu ufua? Pa tshibidilu bana batu badiela tshilumbu tshia lufu lua munangibue. Muana udi mua kuela meji ne: lungenyi anyi mêyi bia tshiji mbidi bikebe lufu bualu uvua mua kuikala mufikile udi mufue tshiji tshikondo kampanda anyi kansanga. Udi mua kukengela kumupa dikankamija ne: ‘Ngenyi ne mêyi biebe kabiena bisamisha muntu, ne kabiena bifuisha muntu to.’ Muana mukese udi mua kuikala dijinga ne makankamija a nunku ku musangu ku musangu.

Udi ne bua kusokoka bana kanyinganyinga kebe anyi? Kudila kumpala kua bana ki nkubi ne kudi kuimpe bua makanda a mubidi. Kabidi, kuena mua kusokoka menemene nyanji yebe kudi bana; bana batu ne busunguluji bua bungi ne misangu mivule badi mua kujingulula ne: kudi bualu. Kuikala muena bujalame pa kuleja kanyinganyinga kebe nekubamanyishe se: ki mbibi bua kunyingalala ne kuleja nyanji yebe tshikondo kampanda.

[Tshimfuanyi mu dibeji 21]

Paudi usunguluja dijinga dilelela, kuindidi bua bakulombe diambuluisha​—⁠enza ku budisuile tshidi tshikumbanyine

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Dikalapu diebe ku lupitadi didi mua kukankamija mufuishe

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu