Bimfuanyi bia mu Buloba Bulaya
Sinayi—Mukuna wa Mozese ne wa dilekelela bilema
PA KUELA meji ku mukuna wa Sinayi, Mozese udi imue misangu ukuvuila mu lungenyi. Mbua tshinyi? Bualu Mozese wakapetela Mikenji ya Nzambi pa tshipapu tshia buloba tshia Sinayi tshidi tshibuela bikole mu mbuu. Mmukuna kayi? Udi pamu’apa mua kuikala eu utudi tumona kulu eku.a
Ku Sud kua tshipapu tshidi tshibuela bikole mu mbuu, pankatshikatshi pa bule bua njila, munkatshi mua maboko a Mbuu mukunze, mpabuikila kudi mikuna ibidi. Muaba udiyi udi umvuangana ne muyuki wa mu Bible udi wakula bua Mozese. Umue wa ku mikuna eyi mmubikidibue ne: djebel Moussa, mbuena kuamba ne: “mukuna wa Mozese.”
Miyuki mivule ya mu Bible idi ijadika se: dîna edi ke diodi menemene. Utshidiku muvuluke se: Mozese uvua mulami wa mikoko ya Jéthro pavua muanjelo mumumuenekele mu tshipuka tshivua tshilunduka ne kapia anyi? Uvua usanganyibua penyi? Bible udi wamba ne: uvua usanganyibua ku ‘Horebe, mukuna wa Nzambi mulelela,’ udi ubikidibua kabidi ne: mukuna wa Sinayi. (Ekesode 3:1-10; 1 Bakalenge 19:8) Kunyima kua Mozese mumane kupatula tshisamba tshia Nzambi mu Ejipitu, wakabafikisha mu muaba eu. Ekesode 19:2, 3 udi wamba ne: “Izalele wakasa tshitudilu kuine aku, buludi-ludi ne mukuna. Ne Mozese wakabanda kudi Nzambi mulelela, ne Yehowa wakatuadija kumubikila ku mukuna.”
Mozese, pakabandaye bua musangu wa kumpala pa Sinayi, kakashadila anu kuinshikuinshi to, kadi wakaya too ne ku mutu kuawu. Tudi tubala ne: “Yehowa wakapueka pa mukuna wa Sinayi, pa mutu pa mukuna. Pashishe, Yehowa wakabikila Mozese ku mutu kua mukuna.”—Ekesode 19:20.
Lelu’eu, binunu ne binunu bia benji ba ngendu ya dibandila badi benza madikolela mavule butuku bua kubàndila mu kajila kadipu bua kufika ku mutu kuawu, bashala bindilepu too ne padi dîba dipatuka, ne batulukaku pabuipi ne midi. Pabi, kabivua nanku bua Mozese to. Nzambi wakamulomba ne: “Ulue kundi ku mukuna ne ushaleku, bualu ndi musue kukupesha mabue ne Mikenji.” Mu tshikondo atshi “Mozese wakashala ku mukuna matuku makumi anayi a munya ne matuku makumi anayi a butuku.”—Ekesode 24:12-18.
Nenku, mbiumvuike se: dîna dia Mozese ndisuikakaja ku mukuna eu, kadi bua tshinyi pamue ne “dilekelela bilema”? Tumanye se: patshivua Mozese wangata Mikenji ku mukuna, kuinshi kuawu mu tshibandabanda (pamu’apa ntshibandabanda tshia er-Raha tshidi tshimueneka pa foto), tshisamba [tshia Izalele] tshivua tshienze bualu bua dipanga lungenyi. Bakasaka muanabu ne Mozese bua kuenza nzambi kampanda. Arona wakamba ne: “Kopolayi bikanu bia ngolo . . . ne nulue nabi kundi.” Nenku, bakenza kana ka ngombe ka ngolo bua kukatendelela. Bualu ebu buakakebesha tshiji tshikole tshia Nzambi mulelela ne kufikisha nkama ne nkama ku lufu. (Ekesode 32:1-35) Kadi Arona wakapeta dilekelela dia bilema ne wakapandishibua. Mbua tshinyi?
Tshidi Nzambi umvuija mu Ekesode 32:10 tshidi tshileja se: kavua wangata Arona bu ntunga-mulongo mu bualu ebu bubi bua bena Izalele to. Pakafika tshikondo tshia kukosa tshilumbu, “bana buonso ba balume ba Lewi,” kabidi ne Arona, kabiyi mpata, bakasungula bua kuditeka ku luseke lua Nzambi. (Ekesode 32:26) Nansha muvuaye pende ne tshilema mu tshilumbu atshi, Arona wakapeta dilekelela dia bilema kudi Nzambi kuinshi kua Mukuna wa Sinayi.
Ku shòò, Mozese wakajinga kumanya Yehowa bimpe bitambe ne kumona butumbi Buende. (Ekesode 33:13, 18) Kakuvua mushindu bua Mozese kumonaye mpala wa Nzambi to, kadi Yehowa wakamuleja butumbi Buende bukese, pa kumvuija ne: “nealekelele bilema bia eu udiye mua kulekelela bilema.” (Ekesode 33:17–34:7) Nanku, Nzambi uvua uzangika dilekelela diende dia bilema, muanda udi muakanyine menemene, nangananga patudi tuela meji ku muaku “dilekelela bilema” udi Bible utumika nawu misangu ne misangu mu malanda avua Nzambi nawu ne bena Izalele, bakadiaye nabu tshiovo ku mukuna wa Sinayi.—Musambu wa 103:7-13, 18.
Mukumbudi kayi yonso wa mukuna wa Sinayi lelu’eu, udi usangana kuinshi kuawu nzubu wa badiambike kampanda muasa pa nkayende, udi kayiku nansha kakese mua kuvuluija ntendelelu mulelela uvuabo balongeshe Mozese pa mukuna eu. Bushuwa, ntendelelu udi wenzeka kuinshi kua mukuna eu mmuwule tente ne bimfuanyi bia bansantu. Tshitudi tumona ku luseke eku tshidi tshileja “Tshibandilu tshia kubuelela mu Mparadizu.” Ntshishindamene pa mukanda uvua Jean Climaque muena Byzance mufunde. Kunyima kua mumane kupitshisha bidimu bitue ku 40 mu tshibambalu tshia bandiambike, wakalua mfumu-mutangidi wa tshibambalu etshi ne wakafunda mukanda uvua wakula bua tshibandilu tshia mu tshimfuanyi tshivua tshitumbuke, tshitue too ne mu diulu. Pabi, tudi tumona pa tshimfuanyi etshi se: bademon badi bakulula bamue badiambike mu kapia ka inferno bua kukengeshibuamu kashidi. Tshimfuanyi etshi, bushuwa, tshidi tshikoka ntema, kadi ki ntshishindamene pa Bible to!—Muambi 9:5, 10; Yelemiya 7:31.
Bishilangane bikole ne dilongesha edi dia mashimi, bulelela budiku mbua se: Wa-Bukole-Buonso “nNzambi mmuena luse ne mulekeledianganyi wa bilema, kayi muena tshiji tshia lubilu, muwule tente ne bulenga-bunangi ne bulelela.” (Ekesode 34:6) Mozese wakayukidilangana ne Nzambi mulekeledianganyi wa bilema pa mukuna wa Sinayi.
[Mêyi adi kuinshi]
a Bua kumona tshitupa tshia buloba tshidiundisha, tangila Calendrier des Témoins de Jéhovah 1993.
[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 8]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 9]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 9]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.