Mmunyi mudi muntu mua kuikala ku tshimfuanyi tshia Nzambi?
“NZAMBI wakaditua ku difuka mulume ku tshimfuanyi tshiende, ku tshimfuanyi tshia Nzambi yeye wakamufuka; wakabafuka mulume ne mukaji.” Ke mudi mukanda mufunda ku spiritu wa Nzambi wamba, kadi bidi biumvuija tshinyi? Mmu ngumvuilu kayi muvua mulume ne mukaji ba kumpala bafukibue ku tshimfuanyi tshia Nzambi?—Genese 1:27.
Bavua ku mubidi bafuanangane ne Nzambi anyi? Nansha kakese. Muntu mmushilangane ne Nzambi, udi ne munyinyi, mmufundila kuikala ne muoyo pa buloba. Nzambi udi spiritu, udi musombele mu butumbi bua mu diulu bukena kufuanyikija budi muntu nansha umue kayi mua kusemena muaba udiye. (Ekesode 33:18-20; 1 Kolinto 15:50) Nanku, mmu ngumvuilu kayi, muvua muntu mufukibua ku tshimfuanyi tshia Nzambi? Mu ngumvuilu wa se: muntu wakapeshibua mushindu wa kudima ngikadilu ya Nzambi bu mudi—dinanga, buakane, meji, ne bukole—anu bu mudibi bua ngikadilu mikuabo.
Ngikadilu ya Yehowa
Ngikadilu ya Yehowa idi imueneka ku butuangaji bua bufuki buende buonso, kadi wakayileja mu mushindu wa pa buawu mu malanda ende ne bantu babidi ba kumpala, Adama ne Eve. (Lomo 1:20) Dinanga diende diakamueneka mu mushindu wakafukaye buloba buakanyine bua muntu kusombelapu. Yehowa wakafuka bua mulume, mukaji mupuangane bua kuikalaye muenzejanganyi nende wa mudimu ne mamuende wa bana bende. Wakateka bantu babidi aba mu budimi bulengele ne kubapesha bintu bionso bivua bikengedibua bungi kabuyi kubala bua kutungunukabo ne kuikala ne muoyo ne kuikala ne disanka. Kupita bintu bionso mushinga, Nzambi wakabapetesha mushindu wa kuikala ne muoyo wa kashidi.—Genese 2:7-9, 15-24.
Meji a Nzambi akamueneka pakatetaye bantu babidi ba kumpala. Bu buobo mua kuikala bena dîku dia pa buloba bujima dia Yehowa ne bu buobo mua kuikala ne muoyo wa kashidi bu baledi ba bukua-bisamba, bavua mua kuikala bilejilu bipuangane mu dileja lulamatu ne ntendelelu mulelela. Ke bualu kayi, Yehowa wakabapesha tshikondo bua kulejabo ngikadilu wa mu mutshima wabo pa kutumika ne diteta dikumbanyine—kabavua ne bua kudia mutshi wa dimanya dia malu mimpe ne malu mabi. Mushindu kayipu udi Yehowa ne meji pa kuanji kulekelela bantu tshikondo bua kulejabo dimutumikila ne dimunanga biabo kumpala kua kubapetesha masanka a dikema avuaye nawu mu tshieledi tshia lungenyi!
Buakane bua Nzambi buakamueneka pakashindamenaye pa mikenji mibandile kudi bifukibua biende ne mu dibenga diende dia kupetula mikenji ayi. Buakamueneka pakapeshaye Adama ne Eve tshikondo tshiakanyine bua kuenzabo tshidi tshimpe. Pashishe, pakapangilabo kuenza nanku, buakane buende buakamueneka mu dibapangadijila dikenga bu tshibawu tshifundila buntomboji.
Bukole bua Yehowa buakamueneka mu ditumikila dipangadika diende dia bunzuji. Satana, ntomboji munene, wakabanda Nzambi wamba ne: mmuena dishima, ne Satana wakalaya Eve bintu bivule bu yeye mua kubenga kutumikila Nzambi. (Genese 3:1-7) Kadi, Satana kavua ne bukokeshi bua kukumbaja dilaya diende. Musangu nansha umue kavua mua kupumbisha Nzambi dipatula Adama ne Eve mu budimi bua Edene, ne kavua ne bukokeshi bua kupumbisha dikumbana dia mêyi avua Nzambi muambile Adama: “Udi lupuishi ne neupingane ku lupuishi.” (Genese 3:19) Kadi, Yehowa kakabapangadijila diakamue lufu nansha, ne pa kuenza nanku, wakaleja dinanga diende kupitshisha. Wakalekelela Adama ne Eve tshikondo bua kulelabo bana, ku butuangaji buabo ke kuvua dilongolola diende dia ku mbangilu bua bukua-bantu ne kukumbajibua ku shòò.—Genese 1:28.
Ndekelu wa bionso, buakane, dinanga, bukole, ne meji bia Yehowa Nzambi biakamueneka mu dilaya diende dia kufila dimiinu divua ne bua kubutula midimu ya Satana ne kujikija diakamue malu wonso makuate luse adi afumina bua musangu wa kumpala ku ditombokela bumfumu bua Nzambi ku mutu kua bionso. (Genese 3:15) Mmutufuki wa dikema kayipu utudi nende!
Madikolela bua kuidikija Nzambi
Nansha mudibu kabatshiyi bapuangane, bantu badi mua kudima ngikadilu ya Nzambi. Ke bualu kayi, Paulo wakakankamija bena nkristo ba mu tshikondo tshiende ne: “Vuayi bidikiji ba Nzambi, bu bana bananga.” (Efeso 5:1) Kadi, mu miyuki ya kale, bavule mbaleje dibenga kutabalela ngikadilu ya Nzambi. Mu tshikondo tshia Nowa, bantu bakavua babi batambe mu mushindu wakafika Yehowa ku dipangadija bua kubutula bukua-bantu pa kumbusha Nowa ne dîku diende. Nowa uvua muntu “mululame [muakane]. Wakadijadika muvuaye kayi katoba munkatshi mua bena tshikondo tshiende,” ne wakaleja dinanga diende bua Nzambi pa kumanyisha mêyi-matuma a Nzambi.a “Nowa wakatuadija kuenza bilondeshile bionso biakamutumina Nzambi dîyi. Wakenza nanku menemene.” (Genese 6:9, 22) Nowa wakaleja dinanga bua muntu nende ne dilamata diende ku buakane pa kuikala “mumanyishi wa buakane.” (2 Petelo 2:5) Wakaleja meji ne mu buakane buonso wakatumika ne bukole buende bua mubidi pa kulonda buludiki bua Nzambi bua kuibaka buatu bunene, kulama biakudia, kunguija nyama, ne kubuela mu buatu ku dîyi-dituma dia Yehowa. Wakaleja kabidi dinanga diende bua buakane pa kubenga dinyangibua kudi bena mutumba nende babi.
Bible udi ukonkonona malu adi atangila bakuabo bavule bakadima mu mushindu umue-umue ngikadilu ya Nzambi. Pa muaba wa kumpala, pavua Yezu Kristo, uvua mu bupuangane buonso ku tshimfuanyi tshia Nzambi ne pa nanku uvua mua kuamba ne: “Wakuntangila meme wakutangila Tatu.” (Yone 14:9, Mukanda wa Nzambi) Ku ngikadilu ivua Yezu muleje, dinanga ke divua dipite. Dinanga bua Tatuende ne bua bukua-bantu diakamusaka ku diumbuka mu tshisombelu tshiende tshia mu diulu bua kuvua kusombela pa buloba bu muntu. Diakamusaka ku ditumbisha Tatuende ku bikadilu biende biakane ne ku dimanyisha bukua-bantu lumu luimpe lua lupandu. (Matayi 4:23; Yone 13:31) Pashishe, dinanga diakasaka Yezu ku difila muoyo wende mupuangane bua lupandu lua bukua-bantu, ne, kupita bionso, bua kuvuija dîna dia Nzambi dinsantu. (Yone 13:1) Pa kuenza madikolela bua kuidikija Nzambi, kudi tshilejilu tshikuabo tshimpe tshia kulonda tshipite Yezu Kristo anyi?—1 Petelo 2:21.
Mmunyi mutudi mua kuikala batambe kufuanangana ne Nzambi lelu’eu?
Mmunyi mutudi, lelu’eu, mua kudima ngikadilu ya Nzambi ne pashishe kuenza malu mu diumvuangana ne tshimfuanyi tshia Nzambi? Diambedi, mbimpe wanji kukonkonona ngikadilu wa dinanga. Yezu wakamba ne: “Udi ne bua kunanga Yehowa, Nzambi webe, ne mutshima webe wonso, ne anyima webe wonso ne lungenyi luebe luonso.” Mmunyi mutudi tuleja dinanga bua Nzambi? Mupostolo Yone udi wandamuna ne: “Monayi tshidi dinanga bua Nzambi diumvuija: tutumikile mikenji yende, ne mikenji yende kayena inema bujitu.”—Matayi 22:37; 1 Yone 5:3.
Bushuwa, bua kutumikila mêyi-matuma a Yehowa, tudi ne bua kuamanya. Ebi bidi biumvuija kubala, kulonga, ne kueleela meji pa Dîyi dia Nzambi, Bible, ne pa mikanda idi yumvuija Bible. Mu mushindu umue ne muimbi wa misambu, tudi mua kuamba ne: “Ndinanga kayipu dindi munange mikenji yebe! Dituku dijima ndi ngeleelapu meji.” (Musambu wa 119:97) Bu mutudi tupeta ngumvuilu muondoke wa Dîyi dia Nzambi, tudi tuvua bantu benzeja kudi ngelelu wa meji wa Nzambi. Tudi tunanga buakane ne tukina dipetula dia mikenji. (Musambu wa 45:7) Ke muaba wakatupakana Adama. Uvua mumanye mikenji ya Yehowa, kadi kakananga menemene kuyilamata nansha. Patudi tubala Dîyi dia Nzambi, tudi ne bua kudiebeja pa tshibidilu ne: ‘Mmushindu kayi udibi bintangila meme? Ntshinyi tshindi mua kuenza bua kuvuija bikadilu bianyi bitambe kumvuangana ne ngikadilu ya Nzambi?’
Yezu wakamba kabidi ne: “Udi ne bua kunanga muntu nebe bu muudi mudinange.” (Matayi 22:39) Muntu yonso mulelela mmudinange ne udi udijingila bintu bitambe buimpe. Ki mbibi nansha. Kadi tudiku tuleja dinanga dia muomumue kudi bantu netu anyi? Tudi tulonda mubelu wa mu Bible wa se: “Kuhadi bantu tshintu tshimpe, badi bakumbane bua kuikala n’atshi, hawikala ne bukole bua kubahatshi” anyi?—Nsumuinu 3:27, Mukanda wa Nzambi; Galatia 6:10.
Tudi mua kuamba tshinyi bua ngikadilu wa meji? Dikeba dietu dia kudima ngikadilu eu didi ditusaka ku dilonga Bible bualu udi nshindamenu wa meji a Nzambi. Musambu wa 119:98-100 mu Mukanda wa Nzambi udi wamba ne: “Mikenji yebe idi invuisha muhitshi wa bena lukuna banyi meji; bualu bua yoyo itu yikala munda muanyi matuku onso. Ndi ntamba bayishi banyi bonso kujingulula malu, bualu bua mikenji yebe idi mu meji andi ngela. Ndi mpita bantu banunu kujingulula malu, bualu bua nakulama mei awakungambila.” Bilondeshile Nsumuinu 3:18, meji mbawumvuije bu “mutshi wa muoyo.” Bu tuetu mua kupeta meji ne kutumika nawu, netuanyishibue kudi Nzambi ne netupete difutu dia muoyo wa kashidi.—Muambi 7:12.
Tudi mua kuamba tshinyi bua buakane? Mu bulongolodi ebu bubi, buakane nngikadilu wa mushinga mukole bua aba badi bajinga kusankisha Nzambi. Yezu wakananga bululame (buakane), ne kukina dipetula dia mikenji. (Ebelu 1:9) Bena nkristo, lelu’eu, badi benza bia muomumue. Buakane budi bubasaka ku dileja dianyisha bua ngikadilu mimpe. Badi bepuka njila idi mipange bululame ya mu bulongolodi ebu ne badi bavuija kuenza disua dia Nzambi tshintu tshitambe bionso mu nsombelu yabo.—1 Yone 2:15-17.
Pa bidi bitangila bukole, yonso wa kutudi udi nabu ndambu. Biangatshile ku diledibua, tudi ne bukole bua mubidi ne bua mu nyuma, ne patudi tulubuluka mu buena nkristo, tudi tuvudija bukole mu ngumvuilu wa mu nyuma. Yehowa udi uvudija bukole buetu ku diambuluisha dia spiritu wende munsantu mu mushindu wa se: nansha mutudi pamu’apa mua kumueneka bena butekete, tudi mua kukumbaja disua dia Nzambi. Paulo wakamba ne: “Ndi ne bukole mu malu wonso ku diambuluisha dia eu udi umpesha bukole.” (Filipoi 4:13) Bukole bua muomumue budi mua kuikala kutudi bu tuetu mua kusambila bua kupeta spiritu wa Yehowa.
Bumanyishi bua lumu luimpe
Kudima kuetu kua ngikadilu minene inayi ya Nzambi kudi kumueneka bimpe mu ditumikila dietu dia dîyi-dituma edi: “Nunku, ndayi ne nuvuije bantu ba mu matunga wonso balongi, nubatambuishe mu dîna dia Tatu, dia Muana ne dia spiritu munsantu, nubalongeshe mua kutumikila mêyi wonso angakanutumina dîyi. Monayi, ndi nenu matuku wonso too ne ku nkomenu wa bulongolodi bua malu.” (Matayi 28:19, 20) Mudimu wa dishidimuna wa mushindu’eu udi utuadila aba badi bandamuna bimpe muoyo. Ntshijadiki tshimpe kayipu tshia dinanga bua aba badi, bua tshitupa tshinene, bikale ku ntuadijilu bantu batudi katuyi bamanye!
Kupita apu, dilongesha dia mushindu’eu nnjila wa meji. Didi dituala bipeta bidi binenga. Mbua mudimu mukuabo kayi udibi mua kuambibua ne: “biwenza nunku, newudipandishe, wewe muine pamue ne aba badi bakuteleja”? (1 Timote 4:16) Kakuena muntu udi ujimija tshintu mu mudimu wa kuvuija bantu, balongi. Aba badi bateleja ne aba badi balongesha badi bapeta mabenesha a kashidi.
Mbia muomumue ne buakane, bena nkristo badi balongesha mêyi-maludiki makane ne malulame kudi balongi babo ba Bible. Tudi tubambuluisha bua kusadilabo Yehowa, “Nzambi wa buakane.” (Malaki 2:17) Aba badi, lelu’eu, balambule mioyo yabo bua kusadila Yehowa ne kumulonda ne lulamatu badi babadibua bu bantu bakane, babingisha, bionso ebi bidi bibafikisha too ne ku disabuka Armagedon bikale ne muoyo.—Lomo 3:24; Yakobo 2:24-26.
Kumanyisha ne kulongesha lumu luimpe pa buloba bujima ntshijadiki kayipu tshia bukole! (Matayi 24:14) Bidi bikengela dinanukila bua kumanyisha pa tshibidilu lumu lua Bukalenge mu teritware mudi bantu bavule kabayi bajinga kuteleja. Kadi Yehowa, ku diambuluisha dia spiritu wende, udi upetesha bukole budi bukengedibua bua kunanukila too ne ku nshikidilu.—Yeshayi 40:30, 31; Matayi 24:13; Luka 11:13.
Bulelela, bu mutudi ndelanganyi ya Adama ikena mipuangane, katuena mua kukumbaja midimu ya ngikadilu eyi mu bupuangane buonso nansha. Kadi, vuluka ne: muntu wakenjibua ku tshimfuanyi tshia Nzambi, ne bu tuetu mua kuenza madikolela bua kutamba kuikala bafuanangane ne Nzambi, apu, mu mushindu kampanda tudi tukumbaja kabingila ka dikalaku dietu. (Muambi 12:13) Bu tuetu mua kuenza madikolela pa kuenza muetu muonso mua kuenza ne kulomba dilekelela patudi tuenza bilema, nanku, tudi mua kutekemena kuikalaku ne muoyo mu bulongolodi bupiabupia buakane bua Nzambi, mutuafika ku bupuangane ku shòò. Pashishe, netuikale mu mparadizu pa buloba muikala bantu bapuangane basombela, buonso buabo baleja mu malu wonso ngikadilu ya Nzambi. Ndisanka kayipu! Ndekelu wa bionso, mu ngumvuilu mupue wa tshiambilu, bantu nebikale ku tshimfuanyi tshia Nzambi.
[Mêyi adi kuinshi]
a “Mululame” ne “muakane” mbisuikakaje bikole. Mu mifundu ya tshiena-Greke, pa muaba wayi padi muaku umuepele, diʹkai·os.
[Tshimfuanyi mu dibeji 25]
Yezu wakatuleja mushindu wa kudima ngikadilu ya Yehowa ya bunzambi
[Tshimfuanyi mu dibeji 26]
Ndekelu wa bionso, bantu nebikale mu ngumvuilu mupue ku tshimfuanyi tshia Nzambi