Diambedi, lumu luimpe elu ludi ne bua kumanyishibua
“Diambedi, bidi bikengela bua lumu luimpe kuanjilu kumanyishibua mu matunga wonso.”—MAKO 13:10, NW.
1, 2. Ntshimanyinu kayi tshidi tshisunguluja Bantemu, ne mbua tshinyi?
BUA TSHINYI Bantemu ba Yehowa badi bafila bumanyishi ne disuminyina nunku? Bushuwa, tudi bamanyike pa buloba bujima bua mudimu wetu wa buambi bua patoke, bua ku nzubu ne ku nzubu, mu misesu anyi mu dipetangana ne bantu mu mpukapuka. Mu tshikondo tshionso tshiakanyine, tudi tudimanyisha bu Bantemu ne tuteta ne bukalanga buonso bua kumanyisha lumu luimpe lutudi tuangata bu tshiuma. Eyowa, tudi mua kuamba se: mudimu eu ntshimanyinu tshietu tshidi tshitusunguluja!—Kolosai 4:6.
2 Anjibi kuela meji pa muanda eu—dîba dionso didi bantu bamona pabuipi nabo kasumbu ka balume, bakaji ne bana baluata bimpe ne bambule bibuta, ntshinyi tshitu diambedi tshibavuila mu meji? Batu bamba ne: ‘Oh, bena Katolike (peshi bena Ortodokse) ke buobo aba balua kabidi!’ anyi? Peshi ‘ba-Pentekotiste (anyi ba-Batiste) ke buobo aba balua kabidi!’ anyi? Tòò. Bantu mbamanye se: mêku majima a bena mu bitendelelu bia mushindu’eu kaatu adifila mu mudimu wa ku nzubu ne ku ne nzubu to. Imue misangu bimue bitendelelu bitu bituma bamue “ba-misionere ba ku dîna” bua bidimu bibidi patupu mu imue rejon, kadi, bena bitendelelu ebi pa kumbusha bamfumu babi kabatu badifila mu mudimu wa mushindu’eu to. Anu Bantemu ba Yehowa ke badi bamanyike pa buloba bujima bua mitalu yabu mu dimanyisha mukenji wabo kudi bakuabo bantu pa kubabidila tshikondo tshionso tshiakanyine. Kabidi mbamanyike bua bibejibeji biabu, Tshibumba tshia Nsentedi ne Réveillez-vous!—Yeshayi 43:10-12; Bienzedi 1:8.
Bishilangane ne bamfumu ba Bukua-buena-nkristo
3, 4. Mmunyi mudi bamfumu ba bitendelelu balejibua misangu mivule mu ngumu?
3 Bishilangane menemene, ngumu itu imanyisha misangu mivule mudi bamfumu ba bitendelelu bikale bendi ba masandi ne bana batekete, bivi ne bena mashimi ba dilambu. Bienzedi biabu bidi mu diumvuangana ne mubidi ne nsombelu wabu wa bubanji mbimueneka kudi buonso. Mufundi kampanda wa misambu udi mumanyike kudi bavule wakumvuija bimpe malu aa mu musambu wende uvua ne tshiena-bualu tshia: “Yezu uvua mua kuluata dîba dia Rolex [dîba dia ngolo dia mushinga muvule mutambe] mu programme Wende ku televizion anyi?” Wakebeja ne: “Yezu udi mua kuikala muena malu a tshididi bu yeye mua kualukila pa buloba anyi? Udi mua kuikala ne tshisombelu Tshiende tshibidi mu Palm Springs [rejon wa bubanji buvule udi mu tshimenga tshia Californie] ne kuteta bua kusokoka bubanji Buende anyi?” Mêyi a Yakobo aa mmakanyine: “Nuakushikama mu buneme ha buloba, nuakudisankisha ne masanka enu; nuakudiundisha mitshima yenu ilue manyi a bungi bua dituku didibo bashiha.”—Yakobo 5:5; Galatia 5:19-21.
4 Dishemeja bulunda ne bena malu a tshididi dia bamfumu ba bitendelelu ne nansha difila diabu dia mpala mu masungula bidi bibasokolola bu ba-skribe ne Baferizeyi ba buena-lelu. Kupita apu, mu matunga bu mudi Etats-Unis ne Canada, bisumbu bia malu a Nzambi bidi bitula mfranga mivule bua kuya ku tubadi ne kulumbuluila bamfumu ba bitendelelu batu bafundibua bua nsombelu wa kanyawu udibo nende wa dienda masandi ne bana batekete ne bakulumpe kabidi.—Matayi 23:1-3.
5. Bua tshinyi bamfumu ba Bukua-buena-nkristo ki mbafile tshijadiki tshia mudibo mua kuikala “mupika wa lulamatu ne wa budimu”?
5 Bushuwa, Yezu uvua mua kuambila bamfumu ba bitendelelu ba mu matuku atshivuaye pa buloba ne: “Nuenu bafundi ne Bafalese, nudi bena lubombo, mulau ulualua kunudi! Nudi bu nkita mitokesha ha nyima, ha nyima hadi himpe ku mesu, kadi munda muai mudi mûle tente ne mifuba ya bafue ne bukoya bua mishindu yonso. Nunku nuenu nudi bakane ku mesu kua bantu, kadi munda muenu mudi mûle tente ne lubombo ne tshikisu.” Nenku, Nzambi ki mmupeshe bamfumu ba Bukua-buena-nkristo bena Katolike, bena Mishonyi, bena Ortodokse peshi bulongolodi kayi buonso bua malu a Nzambi bukenji bua kumanyisha lumu luimpe to. Badijadiki mudibo kabayi “mupika wa lulamatu ne wa budimu” uvuabo badianjile kumanyisha.—Matayi 23:27, 28; 24:45-47.
Bua tshinyi kumanyisha diambedi lumu luimpe?
6. Mmianda kayi yavua kuenzeka pashishe?
6 Mu mvese wende muîpi pa dîyi divua Yezu mutuma dia kumanyisha lumu luimpe mu matunga wonso, Mâko nkayende ke udi utumika ne muaku “diambedi.” (Mâko 13:10; fuanyikija ne Matayi 24:14.) Tudi tubala mu nkudimuinu wa J. B. Phillips ne: “Evanjeliyo udi ne bua kumanyishibua mu matunga wonso bangabanga ne nshikidilu kuluaye.” Dienza mudimu ne muambikila “diambedi” didi diumvuija se: makuabo malu nealonde mudimu wa dimuangalaja evanjeliyo pa buloba bujima. Mu malu awu nemuikale dikenga dinene divua dilayibue ne bukokeshi buakane bua Yezu pa bulongolodi bupiabupia.—Matayi 24:21-31; Buakabuluibua 16:14-16; 21:1-4.
7. Bua tshinyi Nzambi mmusue bua lumu luimpe kumanyishibualu diambedi?
7 Nenku, bua tshinyi Nzambi mmusue bua lumu luimpe lumanyishibue diambedi? Kamue ka ku tubingila nka se: udi Nzambi wa dinanga, buakane, meji ne bukole. Mu dikumbana dia mianda ivua Yezu mumanyishe idi mu Matayi 24:14 ne mu Mâko 13:10, tudi tusanganamu ngikadilu eyi ya mpatshi ya Yehowa. Lekela tuanji kuyikonkonona umue ku umue mu mêyi makese ne kumona mushindu udiyi misuikakaja ku dimanyisha lumu luimpe.
Lumu luimpe ne dinanga dia Yehowa
8. Mmunyi mudi bumanyishi bua lumu luimpe buikale tshimuenekelu tshia dinanga dia Nzambi? (1 Yone 4:7-16)
8 Mmunyi mudi kumanyisha lumu luimpe kuleja dinanga dia Nzambi? Ku mutu kua bionso, bualu ki mmukenji mutumina anu tshisa anyi tshisamba tshimuepele. Ndumu luimpe bua “matunga wonso.” Nzambi mmunange bikole dîku dia bantu, ke bua tshinyi wakatuma Muanende umuepele pa buloba bua kuikalaye mulambu wa tshia-bupikudi bua mpekatu ya bukua-bantu buonso, ki ng’anu bua tshisa tshimue to. Mupostolo Yone wakafunda ne: “Nzambi wakananga bantu bikole e kubapa Muanende umuepele bua muntu yonso udi wenza midimu ya ditabuja kudiye kabutudibu, kadi apete muoyo wa kashidi. Bualu Nzambi wakatuma Muanende mu bantu, ki mbua kulumbuluishaye bantu, kadi mbua bantu kupandishibua ku butuangaji buende.” (Yone 3:16, 17, NW) Bushuwa, lumu luimpe, mukenji udi ulaya bulongolodi bupiabupia bua ditalala, mudi diumvuangana ne buakane, ntshijadiki tshia dinanga dia Nzambi.—2 Petelo 3:13.
Lumu luimpe ne bukole bua Yehowa
9. Bua tshinyi Yehowa ki mmukuate mudimu ne ekleziya ya bukole ya mu Bukua-buena-nkristo bua kumanyisha lumu luimpe?
9 Mmunyi mudi bukole bua Yehowa bumueneka mu kuamba kua lumu luimpe? Tukonkononayi bidi bilonda ebi: mbanganyi badiye utumika nabu bua kukumbaja bukenji ebu? Bidi mua kuikala malongolodi makole a bitendelelu bia Bukua-buena-nkristo bu mudi Ekleziya Katolike wa bena Roma peshi bitendelelu bia bena Mishonyi anyi? Tòò, kakuena mushindu wa kubapesha mudimu eu bualu mbadiine mu mianda ya tshididi. (Yone 15:19; 17:14; Yakobo 4:4) Bubanji buabu, malanda ne buenzeji biabu bidibo nabi buobo ne kasumbu ka bamfumu kabiena mua kutua Yehowa Nzambi ku muoyo to, nansha kabidi ne malu abu a Nzambi adi mu diumvuangana ne bilele bia bantu. Kabiena bikengela bukole bua bantu bua disua dia Nzambi kuenzekadi to.—Zekâya 4:6.
10. Mbanganyi badi Nzambi musungule bua kuenza mudimu wa buambi?
10 Bidi anu bu muakamanyisha mupostolo Paulo mu mukanda wende wakatuminaye bena mu tshisumbu tshia ku Kolinto: “Bualu, bana betu, nudi bamone mudi dibikidibua dienu: kakuena bena meji bavule bilondeshile mubidi bakabikidibua, peshi bena bukole bavule, nansha bantu bavule bakaledibua mu mêku a buneme; kadi Nzambi wakasungula bintu bipote bia pa buloba bua kufuisha bena meji bundu; ne Nzambi wakasungula kabidi bintu bitekete bia pa buloba bua kufuisha bintu bia bukole bundu; ne Nzambi wakasungula bintu bia mushinga mukese bia pa buloba ne ebi bidibo bapetula, ebi bidi kabiyiku, bua kuvuija patupu ebi bidiku, bua se: muntu nansha umue kaditumbishi kumpala kua Nzambi.”—1 Kolinto 1:26-29, NW.
11. Mmianda kayi idi ivuija Bantemu bantu ba pa buabu?
11 Munkatshi mua Bantemu ba Yehowa mudi anu bantu bakese badi babanji ne kamuena bena malu a tshididi ba buenzeji bukole nansha bamue. Ngikadilu wabo ukena-ushintuluka wa ndubidila mu mianda ya tshididi udi uleja se: kabena mua kuikala ne buenzeji nansha bukese mu mianda ya tshididi. Bishilangane, batu misangu mivule batamba kukengeshibua kudi bamfumu ba bitendelelu ne ba malu a tshididi mu siekele eu wa 20. Kadi, nansha muvuabo babajudila tshikisu tshikole kudi bena tshididi tshia bena Nazi, ba-Fasiste, ba-Koministe, ba-nationaliste, ne bitendelelu bia dishima, Bantemu kabena bamanyisha anu lumu luimpe pa buloba bujima, kadi badi kabidi benda bavula mu mushindu wa dikema.—Yeshayi 60:22.
12. Bua tshinyi Bantemu badi batamba kulubuluka?
12 Bantemu badi bateka dilubuluka diabu edi pa makaya a nganyi? Yezu wakalaya balongi bende ne: “Nenupete bukole panufikila spiritu munsantu, ne nenuikale bantemu banyi mu Yeruzaleme, mu Yudeya mujima ne mu Samariya, too ne mu bitupa bia kulekule bia buloba.” Nenku, ntshinyi tshivua ne bua kuikala menemene mpokolo wa dilubuluka diabo? Yezu wakamba ne: “Nenupete bukole panufikila spiritu munsantu.” Bia muomumue lelu’eu, bukole bua kudi Nzambi, kadi ki ndimanya kuenza dia bantu, ke budi diambedi nsapi wa dilubuluka dia Bantemu mu mudimu wabu wa buambi pa buloba bujima. Pa kutumika ne bintu bidi bimueneka bu bipote bia pa buloba, Nzambi udi wenda ukumbaja mudimu mutambe bunene wa dishidimuna mu mianda ya bantu.—Bienzedi 1:8, NW; Yeshayi 54:13.
Lumu luimpe ne meji a Nzambi
13. (a) Bua tshinyi Bantemu badi basadila ku budisuile kabayi batekemena difutu? (b) Mmunyi muakandamuna Yehowa ku mayobo a Satana?
13 Mudimu wa buambi udi wenda wenjibua kudi badisuile. Yezu wakamba ne: “Nuakuangata bualu ebu tshianana, nubahebu tshianana.” (Matayo 10:8) Nanku, Ntemu wa Yehowa nansha umue katu upeta difutu bua kusadila Nzambi to, anyi kabatu bakeba difutu. Bushuwa, kabatu ne tubondo tua disangisha mfranga mu bisangilu biabu. Badi ne disanka ku didifila diabo mu mudimu wabo ukena wa budisui, bua kuandamuna eu udi ubanda Nzambi, Satana Diabolo. Spiritu eu muluishi wa Nzambi udi wamba ne: bantu kabena mua kusadila Nzambi kakuyi tshipatshila kampanda tshia budisui. Mu meji ende, Yehowa wakafila diandamuna didi kadiyi kutontolola ku mayobo a Satana—diandamuna edi ndifila kudi miliyo ne miliyo ya Bantemu bena nkristo balamatshi ba ku mikenji badi bamanyisha lumu luimpe ku nzubu ne ku nzubu, mu misesu ne mu mpukapuka.—Yobo 1:8-11; 2:3-5; Nsumuinu 27:11.
14. “Meji masokoka” adi Paulo utêla ntshinyi?
14 Tshikuabo tshijadiki tshia meji a Nzambi mu buambi bua lumu luimpe ntshia se: Bukalenge bulaya buobo buine ntshimuenekelu tshia meji a Nzambi. Mupostolo Paulo wakafunda ne: “Mpindieu tudi tuakula bua meji munkatshi mua aba badi bapie mu nyuma, kadi ki mmeji a bulongolodi ebu bua malu anyi aa a bakokeshi ba bulongolodi ebu bua malu, balua bantu ba tshianana. Kadi tudi tuakula bua meji a Nzambi mu bualu bunsantu busokoka, meji masokoka, avua Nzambi mudianjila kusungula kumpala kua bulongolodi ebu bua malu bua butumbi buetu.” “Meji masokoka” aa mmasuikakaja ku mishindu ya meji a Nzambi bua kujikija buntomboji buakatuadija mu Edena. Meji a bualu bunsantu ebu busokoka akasokolodibua mu Yezu Kristo, udi ne muaba munene pa bidi bitangila lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi.a—1 Kolinto 2:6, 7, NW; Kolosai 1:26-28.
Lumu luimpe ne buakane bua Nzambi
15. Mmunyi mutudi bamanye se: Yehowa udi Nzambi wa buakane? (Dutelonome 32:4; Musambu wa 33:5)
15 Nangananga mu diumvuangana ne buakane, ke mutudi tumona mushinga wa muaku “diambedi” mu Mâko 13:10. Yehowa udi Nzambi wa buakane budiye utshintshikila ne bulenga-bunangi. Wakamba ku butuangaji bua muprofete wende Yelemiya ne: “‘Kadi muntu udi uditumbisha aditumbishe bua muanda eu: ikale mujinguludi ne mummanyi wanyi meme, ikale mumanye se: meme ndi Yehowa, Eu udi ukumbaja midimu ya bulenga-bunangi, ya bulumbuluishi bujalame ne ya buakane pa buloba; bualu ke malu andi nsankidila,’ aa mmêyi a Yehowa.”—Yelemiya 9:24, NW.
16. Mmunyi mudibi mua kulejibua se: ditumika ne mikenji ya buakane didi diambedi dilomba didimuija?
16 Mmunyi mudi buakane bua Yehowa bumueneka mu buambi bua lumu luimpe? Lekela tuanji kufila tshilejilu tshia mamu kampanda udi wenza kato kasheme kenza ne shokola kakudia palua benyi ku shòò. Biakashiyaye pa mêsa a mu tshikuku kayi umanyisha bana bende dîba didiko ne bua kudibua, ndijinga kayi dia ku tshilelelu didi bana mua kuikala nadi? Yonso wa kutudi uvua muana mutekete mu tshikondo kampanda! Bamue bana nebatete bua kulabula kato aku! Nenku, pikala mamu eu kayi mufila didimuija diakanyine, kakuikala ne kabingila kimpe ka kufila dinyoka to. Ku lukuabo luseke, pikalaye mumanyisha patoke se: kato aku nekadibue ku shòò palua benyi, ne bua muanda awu muana nansha umue kakalengi to, pa nanku mmufile patoke didimuija. Pikalabu kabayi batumikile, nanku udi ne bukenji bua kuleja dîsu dikole ne kuenza tshienzedi tshiakanyine.—Nsumuinu 29:15.
17. Mmunyi muakaleja Yehowa buakane mu mushindu musunguluke bituadijile mu 1919?
17 Yehowa, mu buakane buende kakukumbaja tshienzedi tshia dilumbuluisha pa bulongolodi ebu bua malu bubi diambedi kayi muanji kufila didimuija diakanyine. Pa nanku, nangananga bituadijile mu 1919, kunyima kua mvita ya kumpala yakatuala “tunyinganyinga tukole,” Yehowa mmuenze bua se: Bantemu bende baye pa buloba bujima benda bamanyisha ne mitalu yonso lumu luimpe. (Matayi 24:7, 8, 14) Matunga kaena mua kuamba mudiwo kaayi mumvue didimuija edi dia pa buadi to.
Mmu bualabale kayi mudi lumu luimpe lumanyishibue pa buloba bujima?
18. (a) Ntshijadiki kayi tshidiku tshia mudimu wa Bantemu mu rejon ya kulekule? (b) Mbilejilu bikuabo kayi biudi mumanye?
18 Tshimanyinu tshia dipatula bipeta bimpe mu mudimu eu wa dishidimuna bantu pa buloba bujima didi mua kumueneka ku bidi mu mukanda wa Last Places—A Journey in the North. Mufundi wa mukanda eu udi ulonda ne: pavuaye ukonkonona twarte tua mbuu bua kumanya muaba utu tshidiila tshia Foula, tshimue tshia ku bidiila bia Shetland ku nord kua Ecosse tshidi tshiditola kule, twarte tuvua tuleje “ku nyunguluilu kuonso kua tshidiila WKS (mazuwa avua madiine), RKS (mabue), LDGS (bibuebue), ne OBS (njila mikandika kudi bipumbishi).” Bimanyinu ebi pa twarte “bivua bidimuija bendeshi ba mazuwa bua kusesuka miaba eyi. Mbuu udi ku nyunguluilu wa tshidiila tshia Foula uvua ukuatshisha buôwa bualu uvua mufuanangane ne bombe misokoka muinshi ivua ivuija tshidiila etshi muaba mukandika bua bena mazuwa makese a manaya, benji ba ngendu ya butuku, ne nansha tshisumbu tshia bena mudimu ba Mukalenge mukaji wa ditunga dia Angleterre, kadi bipumbishi ebi kabiakatekesha mu maboko to—ngakalonga mu matuku makese—Bantemu ba Yehowa.” Udi utungunuka ne: “Anu bu muvuabo benda bakeba mu turtié tua bapele ne mu matunga adi kaayi mashidimuke bantu ba kukudimuna mitshima, ke mudibu kabidi bavuija bena kuitabuja mu tshidiila tshia Foula tshidi tshiditola kule.” Wakatonda se: Andrew, uvua musombe muaba awu, uvua ne nimero umue wa Tshibumba tshia Nsentedi uvuabo bamushiile ku tshiibi tshiende kukadi kupite ngondo bungi kampanda. Pashishe wakasakidila ne: “Kunyima kua lumingu lumue, ngakamona nimero kampanda wa [Réveillez-vous! mu tshiena-Danois] mu Faeroes [bidiila bia Mer du Nord] ne ngondo ibidi kunyima ngakamona nimero wa [Tshibumba tshia Nsentedi mu tshiena-Danois] mu tshimenga tshia Nuuq, Groenland.” Ntshijadiki kayipu tshia mpatshi tshia mudimu mukumbaja ne mitalu yonso kudi Bantemu ba Yehowa mu rejon ayi idi ku nord menemene!
Ntshinyi tshidi tshisaka Bantemu bua kutungunuka ne buambi?
19, 20. (a) Ntshinyi tshidi tshisaka Bantemu ba Yehowa bua kutungunuka ne kuenza mudimu wa buambi? (b) Nnkonko kayi ituavua kuandamuna mu tshiena-bualu tshidi tshilonda?
19 Bushuwa, buambi bua ku nzubu ne ku nzubu kudi benyi ki mmuanda mupepele to, nansha bikala muntu kampanda mumane kuenza bidimu bivule katshia wavua Ntemu. Nenku, ntshinyi tshidi tshisaka bena nkristo aba bua kutungunuka? Ndidifila diabo dia buena-nkristo ne dimanya mudimu udibo ne bua kukumbaja. Paulo wakafunda ne: “Nunku, bingamanyisha lumu luimpe, ki nkabingila ka meme kuditumbishila, bualu ndikengedibua didi dingomekela. Bushuwa, diakabi ndianyi bingikala tshiyi mmanyisha lumu luimpe!” Bena nkristo balelela badi ne mukenji udi umvuija muoyo, nenku mmunyi mudibo mua kuulama anu buabo nkayabu? Dîyi-diludiki pa dipia tshibawu tshia mashi bua dibenga kudimuija bantu mu tshikondo tshia njiwu nkabingila kanene kadi kabasaka ku dimanyisha lumu luimpe.—1 Kolinto 9:16, NW; Yehezekele 3:17-21.
20 Nenku, mmunyi mudi lumu luimpe luenda lumanyishibua? Ntshinyi tshidi nsapi wa dilubuluka dia Bantemu? Mmishindu kayi ya mudimu ne ndongoluelu biabu bidi biambuluisha bua kubasunguluja bu bena tshitendelelu tshilelela? Tshiena-bualu tshietu tshidi tshilonda netshiandamune nkonko eyi.
[Mêyi adi kuinshi]
a Bua kupeta mamanyisha a pa mutu adi atangila meji a Nzambi ne “bualu bunsantu busokoka,” tangila mu mukanda wa Étude perspicace des Écritures, volime 2, mabeji a 851-852, mupatula kudi Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Utshidi uvuluka anyi?
◻ Ntshinyi tshidi tshitapulula Bantemu ba Yehowa ne bamfumu ba bitendelelu?
◻ Mmunyi mudi mudimu wa buambi umuenesha dinanga, bukole ne meji bia Nzambi?
◻ Mmunyi mudi bumanyishi bua lumu luimpe bumuenesha buakane bua Yehowa?
◻ Ntshinyi tshidi tshisaka Bantemu ba Yehowa bua kutungunuka mu mudimu wabo?
[Bimfuanyi mu dibeji 15]
Nansha bantu bikale kulekule, Bantemu ba Yehowa badi bajinga kupetangana nabo