Dimukilayi buakane buenu nkayenu!
MU SIEKELE wa kumpala, Bafarizeyi bavua bende lumu bu batendeledi bakane ba Nzambi. Bavua balongi ba Mifundu bena disuminyina ne bavua basambila pa tshibidilu. Bamue bantu bavua babamona bu bena bulenga ne butshintshikidi. Mufundi wa malu a kale muena Yuda Josèphe wakafunda ne: “Bafarizeyi bavua ne disuangana umue kudi mukuabu ne badima malanda a diumvuangana ne tshinsanga tshia bantu.” Kabiena bikemesha bua muvuabu pamu’apa bantu batambe kunemekibua ne kuangatshibua batumbuke mu nsangilu wa bena Yuda tshikondo atshi!
Nansha nanku, lelu’eu muaku “a Bufarizeyi” ne miaku idi misuikakaja kudiwu idi ya kapeja, ya diumvuija dimue ne didileja munsantu, muena buakane buende nkayende, mudileji mulamatshi munene wa Nzambi, muena lubombo, ne diambu. Bua tshinyi Bafarizeyi bakajimija lumu luabu luimpe?
Mbualu, bishilangane ne bena Yuda bavule, Yezu Kristo kakadingibua kudi mmuenekelu wa pambelu wa Bafarizeyi. Wakabafuanyikija ne ‘nkita mitokesha pa nyima, pa nyima padi pimpe ku mesu, kadi munda muayi mudi mûle tente ne mifuba ya bafue ne bukoya bua mishindu yonso.’—Matayo 23:27.
Bushuwa, bavua benza masambila male eku bimane mu miaba ya patoke, kadi bivua anu bua kudileja ku mêsu a bakuabu, bu muakamba Yezu. Ditendelela diabu divua dia tshidingijilu patupu. Bavua basue miaba minene mu didia dia dilolo ne nkuasa ya kumpala mu nsunagoga. Nansha muvua bena Yuda buonso benzejibue bua kuluata bilamba biela malenda ku bizemba, Bafarizeyi bakateta kukemesha bantu pa kuluata malenda a bule bunekesha. Bavua badisua bua dileja tubombi tuvua ne Mifundu tuvuala bu bijimba. (Matayo 6:5; 23:5-8) Lubombo luabu, lukuka luabu, ne diambu diabu biakabatuadila ndekelu wa bionso bundu.
Yezu wakamanyisha dibengibua dia Bafarizeyi kudi Nzambi: “Nuenu bena lubombo, bulelela, Yeshaya wakamba bualu buenu ne, Bantu aba badi bannemeka ne mishiku yabo, kadi mitshima yabo kayena kundi, idi kule. Badi bantendelela tshianana, badi bayisha bantu diyisha dia miken[j]i ya bantu.” (Matayo 15:7-9) Buakane buabu buvua bushuwa buakane buabu nkayabu. Mu mushindu mumvuike, Yezu wakadimuija bayidi bende ne: ‘Nudimukile luevene lua Bafarizeyi.’ (Luka 12:1) Lelu’eu, tudi petu ne bua ‘kudimukila’ buakane buetu nkayetu anyi kudilama ku dilua bena lubombo mu malu a Nzambi.
Pa kuenza nunku, tudi ne bua kumanya se: muntu kêna ulua muena buakane buende nkayende dituku dimue-dimue. Bishilangane, tshinyikilu etshi tshitu tshidiunda kakese kakese mu bule bua lupolu lua tshikondo. Nansha kabiyi bimanya muntu udi mua kupeta ngikadilu ikena kujinga eyi ya Bafarizeyi.
Ngikadilu wa didibandisha
Ng’imue ngikadilu kayi itudi ne bua ‘kudimukila’? Bantu bena buakane buabu nkayabu pa tshibidilu “batu bakula, ne bimana, ne bamueneka bu kabatu banji kuenza bubi nansha musangu umue,” ke mudi mukanda wa Encyclopædia of Religion and Ethics umvuija. Bàdì ne buakane buabu nkayabu badi kabidi ne didilunda ne budiambi, tshivua lutatu lunene kudi Bafarizeyi.
Yezu wakumvuija ngikadilu wa Bufarizeyi eu mu mufuanu kampanda: ‘Bantu babidi bakabanda mu ntempelo bua kutendelela Nzambi; munga uvua Mufarizeyi, mukuabo uvua musangishi wa mulambu. Mufarizeyi wakimana, wakatendelela Nzambi munda munda ne: Nzambi, ndi nkusakidila bua meme tshiena bu bantu bakuabo, buobo badi banyengi, badi babi, badi bena masandi, tshiena kabidi bu musangishi wa mulambu eu. Ntu njila bia kudia lumingu lumue misangu ibidi; ntu nfila tshia-dikumi tshia bintu bionso bintumpeta.’ Bishilangane mulambuishi wa bitadi wakatonda ne budipuekeshi bilema biende ne wakangatshibua muakane mupite Mufarizeyi muena didilunda. Yezu wakafila mufuanu eu kudi aba ‘badi badieyemena ne: badi bakane, ne bapetula bantu bakuabu.’—Luka 18:9-14.
Bu mutudi bantu bapange bupuangane tudi imue misangu mua kudiumvua ne: tudi bimpe bapite bakuabu bualu bua nzanzu ya ku tshilelelu peshi malenga bietu. Kadi bena nkristo badi ne bua kulekela ne lukasa ngenyi ya mushindu’eu. Udi mua kuikala ne dimonamona malu dia bidimu bivule mu nsombelu wa buena nkristo. Udi mua kuikala mulongeshi wa Bible udi ne nzanzu. Peshi pamu’apa udi wamba ne: udi muela manyi bua kukokesha ne Kristo mu diulu. Bamue mu tshisumbu badi ne masanka a mudimu a pa buawu bu ba-ministre ba ku dîba ne ku dîba, bakulu, anyi basadidi ba mudimu. Diela lukonko elu, ‘Yehowa udi mua kuela meji bishi bingikala mua kutumika ne bidiye mumpesha bu tshishimikidi bua kudiumvua bu mupite bakuabu?’ Bushuwa, ebi kabiakumusankisha.—Filipoi 2:3, 4.
Padi muena nkristo uleja ngikadilu wa didibandisha bua makokeshi mamupa kudi Nzambi, masanka a mudimu, peshi bukokeshi, udi bushuwa upaula Nzambi butumbi ne lumu bidiye anu Yeye nkayende muakanyine. Bible udi ubela patoke bena nkristo ne: ‘kanutambi kudiela meji mapite anudi ne bua kuela.’ Udi utukankamija ne: ‘Nuikalangane ne meji amue kudi bakuabu bu kunudi nuenu bine; kanuteki meji enu ku malu mabandile, kadi nudipuekeshe ku malu adi mapuekele. Kanulu badimuke ku mêsu enu nkayenu.’—Lomo 12:3, 16.
“Lekelayi kulumbuluisha”
Bilondeshile tshibungu tshia malu a Bible kampanda, muntu muakane buende nkayende “udi udiangata nkayende mujalame mu nsombelu anyi mululame ku mêsu kua Nzambi bua dilamata diende ku ngumvuilu wa tshishiki wa malu malomba a mu mikenji kayi utangila lungenyi luawu.” Mukanda mukuabu udi umvuija bakane kudibu nkayabu bu “bantu bena Nzambi banekeshi badi bapitshisha dîba diabu dionso mu dikeba bubi budi mu bakuabu.”
Bafarizeyi bavua ne tshilema etshi. Ndekelu wa bionso mêyi-makaji abu menza kudi bantu akamueka bu avua a mushinga kupita mikenji ne mêyi-maludiki bia Nzambi. (Matayo 23:23; Luka 11:41-44) Bakaditeka buobo nkayabu banzuji ne bavua basue kupisha yonso uvua kayi ukumbaja mêyi-makulu abu a buakane buabu nkayabu. Ngikadilu wa didibandisha ne didipa lumu dinekesha biabu biakakèèja dijinga dia dikontolola bantu bakuabu. Dipanga dikinki dia kukontololabu Yezu diakabafikisha munda, ke bua tshinyi bakenza tshipangu bua kumushipa.—Yone 11:47-53.
Kabiena nansha kakese bia milowo bua kuikala pamue ne kampanda udi muditeke nkayende nzuji, udi misangu yonso ukeba bilema, ukonkonona ne ukontolola yonso udi pabuipi nende. Bushuwa, muntu nansha umue mu tshisumbu kêna ne bumfumu bua kuomekela bakuabu ngenyi yende ne mêyi-makaji ende nkayende. (Lomo 14:10-13) Bena nkristo badi ne nkatshinkatshi badi bajingulula se: malu mavule mu nsombelu wa ku dituku ku dituku adi atangila dipangadika dia muntu nkayende. Nangananga aba badi ne tshinyikilu tshia kuikala bakebi ba bupuangane ne bakoleshi ba malu badi ne bua kuepuka kulumbuluisha bakuabu.
Bushuwa, tshisumbu tshia bena nkristo ntshipeshibue bukenji bua kuikala ne mêyi-malombodi adi ambuluisha ku ditumika kadiyi lutatu dia bulongolodi bua Yehowa bua pa buloba. (Ebelu 13:17) Kadi bamue mbakonyangaje mêyi-malombodi aa peshi mbasakidile mikandu yabu nkayabu. Muaba kampanda balongi buonso badi mu Kalasa ka Mudimu wa Teokrasi bavua ne bua kuluata tuzaku kulu ne panshi ne kukanga mbota yatu yonso padibu benza muyuki. Mulongi uvua upangila kuenza nunku kavua mukumbaje malu malomba bua kuenza miyuki matuku adi alonda. Pamutu pa kuenza mikandu mikolakane ya mushindu’eu, kabiena bia meji ne mu diumvuangana ne lungenyi lua mu Dîyi dia Nzambi bua kufila mibelu ya muntu pa nkayende ne bulenga bu mudibi bikengedibua anyi?—Yakobo 3:17.
Buakane buetu nkayetu budi kabidi mua kulubuluja mmuenenu wa se: bikala muena nkristo muikale mu ntatu mivule yende nkayende, udi ne bua kuikala mutekete mu nyuma. Ke tshivua menemene badiangatshi bu bakane Elifaze, Bildade, ne Zofare bela meji bua muena lulamatu Yobo. Kabavua ne dimanya dijima dia bualu, nunku bivua diela kalela kudibu bua kubanda Yobo bubi. Yehowa wakabanyoka bua ditua mushinga dikonyangale dia mateta a Yobo.—Tangila Yobo, nshapita 4, 5, 8, 11, 18, 20.
Mitalu miludika bibi
Buakane buetu nkayetu ne mitalu bitu misangu mivule bisuikakane. Mupostolo Paulo wakakula bua bena Yuda basu ba malu a Nzambi bu bàvuà “ne mitalu bua Nzambi; kadi ki mbilondeshile dimanya dijalame nansha; ne bu mudibo kabayi bamanye tshidi buakane bua Nzambi, kadi bikale bakeba mua kudijadikila buabu nkayabo, kabena bakokela ku buakane bua Nzambi.” (Lomo 10:2, 3, NW) Bu muvuaye Mufarizeyi, Paulo yeye muine uvua muena mitalu ya kalanda musenga, nansha muvua mitalu yende miludika bibi, kayiyi mishindamena pa buakane bua Yehowa.—Galatia 1:13, 14; Filipoi 3:6.
Mu mushindu muakanyine Bible udi ubela ne: “Kulu muakane kupitshisha, peshi kudileji wewe muine muena meji munekeshi. Bua tshinyi udi ne bua kukèèja dibutuka diebe?” (Muambi 7:16, NW) Mu tshisumbu muena nkristo udi mua kutuadija ne muoyo mujima, kadi dienza malu ne muoyo mujima ne mitalu biende bidi mua kupalamuka kulua buakane buende nkayende. Padi mitalu ya malu a Nzambi miludika kudi meji a bantu kabiyi kudi buakane bua Yehowa, idi mua kuenzela bakuabu bibi. Mushindu kayi?
Tshilejilu, baledi badi mua kutamba kudifila bua kusankisha majinga a mu nyuma a bakuabu, ne mu luendu luabu badi mua kulengulula majinga a bena dîku diabu. Anyi baledi badi mua kuikala ne mitalu miela kalela, balomba bipitshidile pa bidi bana babu mua kuenza. (Efeso 6:4; Kolosai 3:21) Bamue bana, kabayi mua kukumbaja malomba akena butshintshikidi a mushindu’eu, badi bandamuna pa kulonda nsombelu wa buena mpala ibidi. Muledi muena butshintshikidi neabambishe mikalu ya dîku diende ne kuenza makaja makumbanyine.—Fuanyikija ne Genese 33:12-14.
Mitalu miele kalela idi kabidi mua kutupangishisha bukalanga, diumvuilangana, ne bulenga, bidi bia mushinga mukole mu malanda etu ne bakuabu. Muntu udi mua kukuata mudimu mukole bua kulubuluja bipatshila bia Bukalenge. Nansha nanku, mitalu yende miela kalela idi mua kuenzela bantu bibi mu luendu luende. Paulo wakamba ne: ‘Bingikale ne tshipedi tshia kuambila bantu milayi, ne bingamanya malu wonso atshidi masokoka a tshijila ne lungenyi luonso, ne bingikale ne ditabuja dionso dindi mua kumusha n’adi mikuna, kadi bingikale tshiyi ne [dinanga], ndi tshianana. Bingapesha bintu bianyi bionso bua kudishabu n’abi bakuabu, ne bingafila mubidi wanyi, bua ne nditambishe, kadi bingikale tshiyi ne [dinanga], malu aa kêna ankuatshisha nansha.’—1 Kolinto 13:2, 3.
Nzambi udi wanyisha badipuekeshi
Bu mutudi bena nkristo bidi bikengela tusunguluja njiwu ya buakane buetu nkayetu kumpala kua kudiundayi. Tudi ne bua kuepuka ngikadilu wa didibandisha, tshibidilu tshia kulumbuluisha bakuabu, ne mitalu mifofo miashila pa meji a bantu.
Nebikale bimpe bua kutuma lungenyi luetu ku tshinyikilu ne dibandamina bietu nkayetu eku “badimukile” ngikadilu ya Bufarizeyi, pamutu pa kulumbuluisha bakuabu bu badiangatshi mudibo bakane. Bushuwa, Yezu wakalumbuluisha Bafarizeyi ne kubapiisha bu “ndelanganyi ya nyoka” miakanyine dibutuka dia tshiendelele. Kadi Yezu uvua mua kubala mu mitshima ya bantu. Tuetu katuena mua kuenza nanku to.—Matayo 23:33.
Tukebayi buakane bua Nzambi apo ki mbuetu nkayetu to. (Matayo 6:33) Anu bituenza nunku ke tuetu kupeta dianyishibua kudi Yehowa, bualu Bible udi utubela buonso buetu ne: “Luatayi nuenu bine budipuekeshi bua mu lungenyi umue kudi mukuabu, bualu Nzambi udi ubenga baditambishi, kadi udi ufila bulenga bukena butuakanyine kudi badipuekeshi.”—1 Petelo 5:5, NW.