Nshikidilu wa kashidi wa tshinyangu—Munyi?
BUA kuimanyika divula dia tshinyangu, misoko mivule ya ku États-Unis mmitete kutumika ne lungenyi kampanda lupialupia—mfranga peshi bintu bia mushinga bua bingoma bipingaja, kakuyi nkonko miela. Tshipeta? Tshilejilu, musoko wa St. Louis wakasangisha bingoma 8 500 ku mushinga wa dolare 341 000. Programe wa muomumue wakenzeka mu Tshimenga tshia New York, ne bingoma bungi bupite pa tshinunu biakapingajibua.
Mbuenzeji kayi buvua nabu ngenzelu eu pa dibunda bibawu? Bia dibungamija, buenzeji mbukese menemene. Tshidimu tshiakalonda, dishipa dia bantu ne bingoma divua dia bungi bubandile bua katshia ne katshia ku St. Louis. Mu Tshimenga tshia New York, bingoma bu miliyo ibidi bitshidi bienda ku bianza bia bantu mu njila. Mu États-Unis, bingoma bitue ku miliyo 200 bidi bienda ku bianza bia bantu, bienze tshingoma bu tshimue ku muntu mulume yonso, ku muntu mukaji yonso ne ku muana yonso. Mu bimenga bikuabu, tshinyangu tshienza ne bingoma tshidi tshidiunda mu mushindu mukuata buôwa. Mu Grande-Bretagne, “munkatshi mua tshidimu tshia 1983 ne tshia 1993, bungi bua dibunda bibawu dienza ne bingoma difunda mu rejistre kudi bampulushi diakavula misangu ibidi, pa kutua ku 14 000,” ke mudi tshikandakanda tshia The Economist tshiamba. Nansha mudi dishipa dia bantu dikala dishadile, kudi bingoma bikandikibue bu muliyo umue mu ditunga adi.
Bushuwa, dipueka kayi dionso dia bungi ebu bukuata buôwa ntshidia mu disemena kumpala. Kadi, mapangadika a buena adi mateela ku mutu aa kaena atamba kulenga pa muji wa mpokolo ya tshinyangu nansha. Mpokolo mene eyi ntshinyi? Bienzeji mbiteedibue bivule, kadi amu bikese bia kudibi mbidi bia nshindamenu. Dipangika dia dishindama dia dîku ne dishidimunyibua mu malu a nsombelu wa tshitembu mbifikishe bansonga bavule ku didia malanda ne bisumbu bia ba-kanke bua kudiumvuabu bakubibue. Mulowo wa dibabidila bia bungi udi usaka ba bungi ku dinyemena ku tshinyangu. Dibula dia buakane didi disaka bakuabu ku diakaja malu ku butuangaji bua tshinyangu. Diditambisha bua ditunga, bua dikoba peshi bua muanzu kampanda mu nsombelu didi dienzeja bantu bua bapange kumona dikenga dia bakuabu. Aa mmalu adi mele miji bikole adi kâyi mua kuakajibua ne lukasa.
Tshidi mua kuenjibua ntshinyi?
Bampulushi bavudija, bibawu bia buloko bikosa ne dîsu dikole, dikontolola dia bingoma, bibawu bia lufu—bionso ebi biakangatshibua bu mapangadika ne biteta bu mushindu wa kulekesha dibunda dia bibawu ne tshinyangu. Ebi mbijandule tshilumbu etshi mu bualabale bushilashilangane, kadi bualu budi butonda mbua se: tshinyangu tshitshidi amu netu menemene. Mbua tshinyi? Bualu mapangadika aa adi ondopa amu bimanyinu bia disama edi.
Ku luseke lukuabu, bena dimanya bapiluke bavule badi baleja ne: nsapi idi mua kujikija tshinyangu ndishidimunyibua. Nansha mudi lungenyi elu luikale luimpe, tudi ne bua kubambisha ne: tshinyangu katshiena amu munkatshi mua bisamba bidi kabiyi ne mushindu wa kushidimuna biakane nansha. Bushuwa, mbimueneke ne: bimue bia ku bisamba bidi bipita kudiunda mu tshinyangu ng’ebi bidi ne ngikadilu mutambe kutumbuka wa dishidimunyibua. Kabiena bikole bua kusunguluja ne: tshidi tshikengedibue ki ng’amu dishidimunyibua nansha kadi ndishidimunyibua diakane. Didi ne bua kuikala dia mushindu kayi? Kudiku muntu kampanda udi mua kulongesha bantu bua kuikalabu banangi ba ditalala ne bantu balulame anyi?
‘Meme ndi Yehowa Nzambi webe, udi ukuyisha bua wewe wikale ne diakalengele, udi ukulombola mu njila uudi ne bualu bua kuendelamu. Aka! Bu wewe mumvue mikenji yanyi, ditalala diebe divua mua kuikala bu musulu, ne buakane buebe buvua mua kuikala bu mavuala a mâyi manene!’ (Yeshaya 48:17, 18, disendamija miaku ndietu.) Mmunyi mudi Yehowa Nzambi ulongesha bantu bua kuikalabu banangi ba ditalala ne bakane? Tshia kumpala, ku butuangaji bua Dîyi diende, Bible.
Bukole bua Dîyi dia Nzambi
Bible kêna nansha kakese disangisha dia mianu ya kale ne tusumu tukulukulu ne tukena tuakanyine. Udi ne mikenji ne ngenyi ya kudi Mufuki wa bukua-bantu, údí, kumbukila ku tshitangidilu tshiende tshitambe kutumbuka, mumanye ngikadilu ya bukua-bantu bimpe kupita muntu kayi yonso. “Bu mudi diulu dipite buloba, ke mudi njila yanyi mipite njila yenu, meji anyi kabidi mapite meji enu,” ke mudi Yehowa Nzambi wamba.—Yeshaya 55:9, MMM.
Bua kabingila aka mupostolo Paulo wakamanyisha ne: “Dîyi dia Nzambi didi ne muoyo ne bukole, ditue dipite muele wonso wa nseke ibidi ne didi dibuela, difika too ne ku dipandulula dia anyima ne nyuma, ne manungu ne buongo buawo, ne didi mua kujingulula meji ne malu adi mutshima musue kuenza.” (Ebelu 4:12, NW) Eyowa, Dîyi dia Nzambi didi ne bukokeshi bua kufika ne kulenga mutshima wa muntu ne kukudimuna ngikadilu wende ne ngelelu wende wa meji. Etshi ki mbualu budi bukengedibua lelu’eu bua kukudimuna njila ya tshinyangu ya bantu anyi?
Bantemu ba Yehowa, badi mpindieu miliyo bu itanu mu matunga mapite pa 230, badi tshijadiki tshia muoyo tshia ne: Dîyi dia Nzambi didi bushuwa ne bukokeshi bua kukudimuna nsombelu ya bantu pa kuyivuija mitambe buimpe. Munkatshi muabu mudi bantu ba bisamba bionso, miakulu yonso ne makoba wonso. Mbafumine kabidi mu nsombelu ya malu a bubanji ya mishindu yonso ne nshidimukilu mishilashilangane. Bamue ba kudibu bavua diambedi ne nsombelu wa tshinyangu ne wa tshimvundu. Kadi pamutu pa kulekela bienzeji ebi bijula luonji, ditembangana, ditapululangana ne lukinu munkatshi muabu, mbalonge mua kukolela bipumbishi ebi ne mbalue banangi ba ditalala ne bena buobumue pa buloba bujima. Ntshinyi tshidi tshibafikishe ku dilua mushindu’eu?
Kampanye kadi kajikija tshinyangu
Bantemu ba Yehowa mbapeshibue bukenji bua kuambuluisha bakuabu bua bapete dimanya dijalame dia dilongolola dia Nzambi dileja mu Bible, Dîyi diende. Mu ditengu dionso dia pa buloba, badi bakeba aba bàdì basue kulonga njila ya Yehowa ne kulongeshibua kudiye. Madikolela abu mmakuame mamuma. Tshipeta tshia kampanye aku ka dilongesha ntshia se: mulayi kampanda mulenga udi wenda ukumbana.
Bidimu 2 700 bimane kupita, muprofete Yeshaya, muenzeja kudi spiritu, wakafunda ne: “Ne nebikale ne bua kuenzeka mu tshitupa tshia matuku a ndekelu se: . . . bantu bavule nebayeku ne nebambe ne: ‘Vuayi ne tubandayi ku mukuna wa Yehowa, ku nzubu wa Nzambi wa Yakobo; ne neatulongeshe njila yende, ne netuendele mu tujila tuende.’”—Yeshaya 2:2, 3, NW.
Kulongeshibua kudi Yehowa ne kuendela mu tujila tuende kudi mua kutuala mashintuluka mu nsombelu ya bantu. Dimue dia ku mashintuluka ndidianjila kumanyisha mu mulayi umue umue eu: “Nebikale ne bua kufula miele yabo ya mvita bua kuyivuija nkasu ya kudima nayi ne mafuma abo nebaavuije tushola tua kukosa natu bilongo. Ditunga dimue kadiakujudila ditunga dikuabo muele wa mvita nansha, ne kabakulonga kabidi mua kuluangana mvita.” (Yeshaya 2:4, NW) Bantu bavule mbabale mufundu eu. Mvese eu mene mmufunda pa tshimanu tshia ku tshibambalu tshia Matunga Masanga tshia Plaza mu Tshimenga tshia New York. Etshi ndivuluija dia bualu budi buikale ditekemena dia Matunga Masanga kadi mmapangile mua kudikumbaja. Dijikija mvita ne tshinyangu ki mbualu budi ndongoluelu nansha umue wa malu a tshididi muenza kudi bantu mua kukumbaja nansha. Mbualu budi Yehowa Nzambi nkayende ne bukokeshi bua kuenza. Mmushindu kayi wabukumbajaye?
Bimueneke patoke, ki mmuntu yonso wandamuna ku dibikila dia ‘kubanda ku mukuna wa Yehowa’ ne ‘kulongeshibua njila yende’ ne ‘kuendela mu tujila tuende’; buonso kabakuanyisha ‘kufula miele yabo ya mvita bua kuyivuija nkasu ya kudima nayi ne mafuma abo bua kuavuija tushola tua kukosa natu bilongo.’ Yehowa neenze tshinyi bua bantu ba mushindu’eu? Kêna ubunzuluila bua kashidi tshiibi tshia diakalenga edi peshi ubindila bua kukudimukabu nansha. Bua kujikija tshinyangu, Yehowa neabutule kabidi aba badi batungunuka mu ngikadilu ya tshinyangu.
Dilongesha dia mushinga
Bualu buakenza Yehowa mu tshikondo tshia Nowa budi lelu’eu dilongesha didimuiji buetu. Dilonda malu dia mu Bible didi diumvuija mushindu uvua nsombelu wa bantu ba tshikondo atshi muikale: “Kadi ku mesu a [Nzambi, NW], buloba buvua bunyanguke, buule ne tshinyangu.” Nzambi e kuambila Nowa ne: “Ndi mupangadike bua kubutula bantu. Buloba mbuule ne binyangu bua bilema biabo; ndi mbajimija pa buloba.”—Tshibangidilu 6:11, 13, MMM.
Tudi ne bua kubambisha bualu bumue bua mushinga. Pakalokeshaye mvula wa kabutu pa tshipungu atshi, Nzambi wakakuba Nowa ne dîku diende. Mbua tshinyi? Bible udi wandamuna se: ‘Nowa uvua muntu muimpe, uvua muakane tshishiki mu tshikondo tshiende; Nowa wakenda ne Nzambi.’ (Genese 6:9; 7:1) Nansha muvua muntu yonso mu tshikondo atshi kayi muena tshinyangu, anu Nowa ne dîku diende ke ‘bavua benda ne Nzambi mulelela.’ Pa nanku bakapandishibua pavua bulongolodi abu bua tshinyangu bubutudibue.
Bu mutudi tumona buloba buenda ‘buula kabidi ne tshinyangu,’ tudi mua kujadika se: Nzambi kêna mulengulule nansha. Anu bu muakenzaye mu tshikondo tshia Nowa, mu katupa kîpi emu neajikije tshinyangu—bua kashidi. Kadi neenze mushindu wa kukuba kabidi aba badi balonga mpindieu mua ‘kuenda ne Nzambi mulelela,’ aba badi bandamuna ku kampanye kende kanene ka dilongesha bua ditalala.
Ku butuangaji bua mufundi wa misambu, Yehowa udi utupesha dijadika edi: ‘Tshitupa tshipi katshiyi tshianji kulepa, muntu mubi kêna wikalaku kabidi; e, neukebe kumona muaba wende ne disuminyina, kêna wikalaku. Kadi badi ne mitshima mipuekele nebapiane buloba, mioyo yabu neyisanke mu ditalala dikumbane.’—Musambu wa 37:10, 11.
Bantemu ba Yehowa nebasanke bua kulonga nebe Bible bua wewe kudisangisha pamue ne aba badi bamba ne: “Vuayi ne tubandayi ku mukuna wa Yehowa, ku nzubu wa Nzambi wa Yakobo; ne neatulongeshe njila yende, ne netuendele mu tujila tuende.” (Yeshaya 2:3, NW) Pa kuenza nunku, udi mua kuikala munkatshi mua aba bamona nshikidilu wa bubi buonso ne tshinyangu. Udi mua kupeta “disanka mu ditalala dikumbane.”
[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 5]
Reuters/Bettmann