“Bianza biebe kabiteketshi”
“Bianza biebe kabiteketshi. Yehowa Nzambi webe udi munkatshi muenu, muena bukitu bukole udi ukusungila.”—SEFANYA 3:16, 17.
1. Ntshinyi tshivua mushikuluji kampanda wa Bible mufunde pa bidi bitangila mulayi wa Sefanya?
MULAYI wa Sefanya uvua ufunkuna tshikondo tshipite ne kule tshia dikumbana diawu dia kumpala mu siekele wa muanda-mutekete ne muisambombo K.B.B. Mu mumvuija ende pa Sefanya, Profesere C. F. Keil wakafunda ne: “Mulayi wa Sefanya . . . kawena utuadija anu ne dimanyisha dia dilumbuluisha dia bantu bonso pa buloba bujima, mudi mupatukila dilumbuluisha diafikila Yuda bua mpekatu yende, ne bantu ba matunga bua diluisha diabu dia tshisamba tshia Yehowa; kadi udi wakula mu ka-bujima bua dituku dinene ne didi dikuatshisha buôwa dia Yehowa.”
2. Mmafuanangana kayi adi pankatshi pa nsombelu ya mu tshikondo tshia Sefanya ne eyi idi mu Bukua-buena-nkristo lelu’eu?
2 Lelu’eu, dipangadika dia bunzuji dia Yehowa ndia kusangisha matunga bua kuabutula mu bualabale bupite ne kule ebi biakenzeka mu matuku a Sefanya. (Sefanya 3:8) Matunga aa adi adiamba mudiwu a Buena-nkristo mmatambe kupiila ku mêsu kua Nzambi. Anu bu muakanyokibua Yeruzaleme ne dîsu dikole bua dipanga diende dia lulamatu kudi Yehowa, ke muikala Bukua-buena-nkristo ne bua kuandamuna kudi Nzambi bua njila yabu ya buenzavi. Malumbuluisha a Nzambi mamanyisha bua Yuda ne Yeruzaleme mu matuku a Sefanya mmatambe kuakanyina mene ekleziya ne tutendelelu bia Bukua-buena-nkristo. Mbinyange kabidi ntendelelu mukezuke ne malongesha abu adi afuisha Nzambi bundu, mavule a kudiwu mmafumine ku bumpangano. Mbifile miliyo ya bana babu bena makanda bu milambu pa tshilambuidi tshia buena-lelu tshia mvita. Kupita apu, basombi ba mu Yeruzaleme mudianjila kuleja mu tshimfuanyi badi basambakaja tshidi tshibikidibue bu Buena-nkristo ne lubuku lua mitoto, bienzedi bisuikakaja ku nyuma mibi, ne tshiendenda tshia masandi tshinyangi, tshivuluiji tshia ntendelelu wa Bâla.—Sefanya 1:4, 5.
3. Ntshinyi tshitudi mua kuamba pa bidi bitangila balombodi bavule ne mbulamatadi ya tshididi lelu’eu, ne ntshinyi tshiakadianjila kumanyisha Sefanya?
3 Bavule ba ku balombodi ba malu a tshididi bena Bukua-buena-nkristo mbanange miaba ya kumpala mu ekleziya. Kadi amu bu “bakokeshi” ba mu Yuda, bavule ba kudibu badi bakengesha bantu amu bu “nyama ya ntambue ikungula” ne “[mibuabua, NW]” ya zukuzuku. (Sefanya 3:1-3) Balondi ba malu a tshididi a bantu ba mushindu’eu ‘badi buuja nzubu ya bakalenge babu tente ne malu a tshimbambila ne mashimi.’ (Sefanya 1:9) Nkosa-mishiku ne mabuejila mbitangalake. Pa bidi bitangila mbulamatadi ya tshididi munda anyi pambelu pa Bukua-buena-nkristo, bungi budi buenda amu bubanda bua ba kudibu ‘badi badibandisha’ kumpala kua tshisamba tshia Yehowa wa misumba, Bantemu bende, pa kubangata bu “katendelelu” ka kupetula. (Sefanya 2:8; Bienzedi 24:5, 14) Pa bidi bitangila balombodi bonso ba malu a tshididi ba mushindu’eu ne babalondi, Sefanya wakadianjila kumanyisha ne: ‘Biamu biabu, nansha bia argent, nansha bia or, kabiena mua kubapandisha mu dituku dia [tshiji tshikole tshia, NW] Yehowa; kadi buloba buonso nebupie ku kapia ka mukau wende. Bualu bua neabutule bantu bonso badi bashikame pa buloba ne dibutula didi dikuatshisha bantu buôwa.’—Sefanya 1:18.
‘Basokokibue mu dituku dia tshiji tshia Yehowa’
4. Ntshinyi tshidi tshileja ne: nekuikale bapanduki mu dituku dinene dia Yehowa, kadi ntshinyi tshidibu ne bua kuenza?
4 Basombi bonso ba mu Yuda kabakabutudibua mu siekele wa muanda-mutekete K.B.B. Bia muomumue, nekuikale bapanduki mu dituku dinene dia Yehowa. Yehowa wakambila bantu ba mushindu’eu ku butuangaji bua muprofete wende Sefanya ne: “Kumpala kua mukenji kupatulawu tshintu kampanda, kumpala kua dituku adi kadiyi dianji kupita bu bisote, kumpala kua tshiji tshikole tshia Yehowa kunuvuilatshi, kumpala kua dituku dia tshiji tshia Yehowa kunuvuiladi, kebayi Yehowa, nuenu badipuekeshi bonso ba pa buloba, nuenu bakakumbaja dipangadika diende dia bunzuji. Kebayi buakane, kebayi budipuekeshi. Pamu’apa nenusokokibue mu dituku dia tshiji tshia Yehowa.”—Sefanya 2:2, 3, NW.
5. Mu tshikondo etshi tshia ku ndekelu, mbanganyi bavua ba kumpala ku dilonda didimuija dia Sefanya, ne mmunyi mudi Yehowa mutumike nabu?
5 Mu tshikondo etshi tshia ku ndekelu wa bena buloba ebu, bantu ba kumpala ku dilonda dibikila edi dia buprofete bavua bashadile ba bena Izalele wa mu nyuma, bena nkristo bela manyi. (Lomo 2:28, 29; 9:6; Galatia 6:16) Bu muakakebabu buakane ne budipuekeshi ne kuleja kanemu bua mapangadika a bunzuji a Yehowa, bakapikudibua kumbukila ku Babilone Munene, nsangilu wa bitendelelu bia dishima bia pa buloba bujima, ne kupingajibua ku dianyisha dia Nzambi mu 1919. Kutuadija tshikondo atshi, ne nangananga kutuadija mu 1922, bashadile aba ba lulamatu mbatungunuke ne kumanyisha kakuyi buôwa malumbuluisha a Yehowa pa ekleziya ne tutendelelu bia Bukua-buena-nkristo ne pa matunga a tshididi.
6. (a) Ntshinyi tshiakadianjila Sefanya kumanyisha pa bidi bitangila bashadile ba lulamatu? (b) Mmunyi mudi mulayi eu mukumbane?
6 Bua bashadile aba ba lulamatu, Sefanya wakadianjila kumanyisha ne: ‘Nenshiye bantu bakengeshibue ne bapele munkatshi muenu, bobu nebanyemene ku dîna dia Yehowa. Ba mu Izalele batshidi bashala kabena benza malu mabi kabidi, kabena bamba mashimi, kabena basangana mukana muabu ludimi ludi ludinga; bualu bua nebadie ne nebalale panshi; kakuena kuikalaku muntu wabatshinyisha.’ (Sefanya 3:12, 13) Bena nkristo aba bela manyi mbateke misangu yonso dîna dia Yehowa pa muaba wa kumpala, kadi bidi nunku nangananga katshia mu 1931, pakangatabu dîna dia Bantemu ba Yehowa. (Yeshaya 43:10-12) Pa kuzangika tshilumbu tshia bumfumu butambe bunene bua Yehowa, mbanemeke dîna dia Nzambi, ne ndilue kudibu bu tshinyemenu. (Nsumuinu 18:10) Yehowa mmubadiishe bivulavulayi mu malu a mu nyuma, ne mbasombe kakuyi buôwa mu mparadizu wa mu nyuma.—Sefanya 3:16, 17.
‘Dîna dinene ne butumbi munkatshi mua bantu bonso’
7, 8. (a) Mmulayi kayi wa pa mutu udi mukumbane pa bashadile ba Izalele wa mu nyuma? (b) Ntshinyi tshidi miliyo ya bantu mifike ku dianyisha, ne nyanji yebe wewe muine idi munyi pa bualu ebu?
7 Dilamata diondoke dia bashadile ku dîna dia Yehowa ne ku mêyi-maludiki makane a Dîyi diende ki ndipange kuenda lumu. Bantu ba muoyo muakane mbafike ku dimona dishilangana pankatshi pa nsombelu wa bashadile ne dinyanguka ne nsombelu wa buena mpala ibidi bia balombodi ba malu a tshididi ne ba malu a ntendelelu ba mu bena buloba ebu. Yehowa mmubeneshe ‘ba mu Izalele [wa mu nyuma] batshidi bashale.’ Mmubanemeshe ne disanka dia mudimu dia kuikala ne dîna diende, ne mmuenze bua kubendeshilabu lumu luimpe munkatshi mua bantu ba pa buloba. Ebi bidi amu bu muvuabi bidianjila kumanyisha kudi Sefanya ne: ‘Mu tshikondo atshi nendue nenu, ne mu tshikondo atshi nennusangishe popamue; bualu nennuvuijile dîna dinene ne butumbi munkatshi mua bantu bonso ba pa buloba, pangapingaja diakalengele dienu ku mêsu kuenu mu muaba wa bupika buenu. Yehowa udi wamba dîyi edi.’—Sefanya 3:20.
8 Kutuadija mu 1935, miliyo miena dîna ya bantu mmifike ku dianyisha ne: dibenesha dia Yehowa didi pa mutu pa bashadile. Idi ilonda ne disanka dionso bena Yuda ba mu nyuma aba, anyi bena Izalele, pa kuamba ne: “Netuye nenu, bualu tudi bumvue bamba ne: Nzambi udi nenu.” (Zekâya 8:23, NW) “Mikoko mikuabu” eyi idi yanyisha bashadile bela manyi bu “mupika wa lulamatu ne wa budimu,” muteka kudi Kristo “ku mutu kua bintu biende bionso [bia pa buloba].” Badi babanyangana ne dianyisha dionso biakudia bia mu nyuma bilongolola kudi kasumbu ka mupika eu “mu tshikondo tshiakane.”—Yone 10:16; Matayo 24:45-47, NW.
9. “Mmuakulu” kayi udi miliyo ya bantu balonge mua kuakula, ne mmu mudimu kayi munene mudi mikoko mikuabu isadila “dikaya ku dikaya” pamue ne bashadile bela manyi?
9 Pamue ne bashadile, miliyo eyi ya mikoko mikuabu idi ilonga mushindu wa kuikala ne muoyo ne kuakula mu diumvuangana ne “muakulu mukezuke.”a Yehowa wakadianjila kumanyisha ku butuangaji bua Sefanya ne: “Bualu apu nempeteshe bisamba dishintuluka ku muakulu mukezuke, bua bonso kubilabu dîna dia Yehowa, bua kumusadila dikaya ku dikaya.” (Sefanya 3:9, NW) Eyowa, mikoko mikuabu idi isadila Yehowa mu buobumue “dikaya ku dikaya” pamue ne bela manyi bena mu “kasumbu kakese” mu mudimu wa lukasa lukasa wa diyisha “lumu luimpe elu lua bukalenge . . . [bu] tshimanyinu bua matunga onso.”—Luka 12:32, NW; Matayo 24:14, NW.
“Dituku dia Yehowa nedilue”
10. Mbua bualu kayi budi katshia kuonso eku bashadile bela manyi batuishibue, ne ntshinyi tshiamonabu, bu kasumbu, biashalabu ne muoyo?
10 Bashadile bela manyi mbalame dîba dionso mu tshieledi tshia lungenyi tshiambilu tshifundisha ku spiritu tshia mupostolo Petelo etshi: “Yehowa ki mmuena lujoko pa bidi bitangila dilaya diende, bu mudi bamue bakula bua lujoko, kadi, udi unuleja lutulu, bualu, kêna musue bua muntu nansha umue abutudibue, kadi, mmusue bua bonso bafike ku dinyingalala. Pabi, dituku dia Yehowa nedilue bu muibi.” (2 Petelo 3:9, 10, NW) Bena mu kasumbu ka mupika wa lulamatu katshia ki mbele mpata nansha mikese pa bidi bitangila dilua dia dituku dia Yehowa mu tshikondo tshietu etshi. Dituku adi dinene nedituadije ne dikumbajibua dia malumbuluisha a Nzambi pa Bukua-buena-nkristo, Yeruzaleme mudianjila kuleja mu tshimfuanyi, ne tshishadile tshia Babilone Munene.—Sefanya 1:2-4; Buakabuluibua 17:1, 5; 19:1, 2.
11, 12. (a) Ntshitupa kayi tshikuabu tshia mulayi wa Sefanya tshidi tshikumbane pa bashadile? (b) Mmunyi mudi bashadile bela manyi balonde dibikila edi: “Bianza biebe kabiteketshi”?
11 Bashadile bena lulamatu badi basanka muvuabu bumbushibue mu 1919 ku bupika bua mu nyuma mu Babilone Munene, nsangilu wa bitendelelu bia dishima bia pa buloba bujima. Mbamone dikumbana dia mulayi wa Sefanya eu: ‘Imba biebe, wewe muana mukaji wa Siona; bena Izalele, elayi mbila; ikale ne disanka, sankaku bikole ne mutshima webe wonso, wewe muana mukaji wa mu Yeruzaleme! Yehowa wakumusha bilumbu biebe, wakuipata badi nebe lukuna. Mukalenge wa Izalele, Yehowa mene, udi munkatshi muenu; kuena umona makenga kabidi. Mu dituku adi nebambile Yeruzaleme ne: Kutshinyi, wewe Siona; bianza biebe kabiteketshi. Yehowa Nzambi webe udi munkatshi muenu, muena bukitu bukole udi ukusungila.’—Sefanya 3:14-17.
12 Ne dishindika ne dijadika dikole menemene dia se: Yehowa udi munkatshi muabu, bashadile bela manyi mbatungunuke ne kuya kumpala kakuyi buôwa mu dikumbaja mudimu mubuomekela wa kudi Nzambi. Mbayishe lumu luimpe lua Bukalenge ne bamanyishishe malumbuluisha a Yehowa pa Bukua-buena-nkristo, pa tshishadile tshia Babilone Munene, ne pa ndongoluelu mujima mubi wa malu wa Satana. Mu mabika be mala, mu kupita kua makumi a bidimu kutuadija mu 1919, mbatumikile dîyi-dituma dia Nzambi edi: “Kutshinyi, wewe Siona; bianza biebe kabiteketshi.” Ki mbatekeshe bianza biabu mu diabanya miliyare ya trakte, bibejibeji, mikanda, ne tukanda bidi bimanyisha Bukalenge bua Yehowa. Mbalue kuikala tshilejilu tshifidi tshia ditabuja bua mikoko mikuabu idi, kumbukila ku 1935, milue kudikunguija nabu pamue.
“Bianza biebe kabiteketshi”
13, 14. (a) Bua tshinyi bamue bena Yuda bakalekela kusadila Yehowa, ne mmunyi muakaluabi kumueneka patoke? (b) Ntshintu kayi tshikena tshia meji tshitudi katuyi ne bua kuenza, ne mmu mudimu kayi mutudi katuyi ne bua kulekela bianza bietu biteketa?
13 Eku ‘tutungunuka ne kuindila’ dituku dinene dia Yehowa, mmunyi mutudi mua kupetela diambuluisha dikuatshishi ku mulayi wa Sefanya? Tshia kumpala, tudi ne bua kudimuka bua katuvu bu bena Yuda ba mu tshikondo tshia Sefanya bakabenga kulonda Yehowa bualu bavua ne mpata pa bidi bitangila disemena dia dituku dia Yehowa. Bena Yuda ba mushindu’eu kabavua baleja misangu yonso patoke mpata yabu, kadi bienzedi biabu biakasokolola se: kabavua bushuwa bitabuja ne: dituku dinene dia Yehowa dikavua pabuipi. Bavua badiine ne kasuki mu didiunguijila biuma pamutu pa kutungunuka ne kuindila Yehowa.—Sefanya 1:12, 13; 3:8.
14 Mpindieu ki ntshikondo tshia kulekela mpata yasa miji mu mitshima yetu. Nebikale dipanga meji menemene pa kuladikija mu bieledi bietu bia lungenyi anyi mu mitshima yetu dilua dia dituku dia Yehowa. (2 Petelo 3:1-4, 10) Tudi ne bua kuepuka dilekela kulonda Yehowa anyi ‘dilekela bianza bietu biteketa’ mu mudimu wende. Ebi bidi biumvuija dibenga kutumika ne “tshianza tshia muena lulengu” mu diyisha “lumu luimpe.”—Nsumuinu 10:4, MMM; Mâko 13:10.
Diluisha kalèngù
15. Ntshinyi tshidi mua kutufikisha ku ditekesha bianza mu mudimu wa Yehowa, ne mmunyi muvua bualu ebu budianjila kuleja mu mulayi wa Sefanya?
15 Tshibidi, tudi ne bua kuikala badimukile buenzeji butekeshanganyi bukebesha kudi kalèngù. Mu matunga mavule a ku Ouest, dipanga diditatshisha pa bidi bitangila malu a mu nyuma didi mua kuvua tshikebeshi tshia ditekeshibua mu maboko munkatshi mua bamue bamanyishi ba lumu luimpe. Kalèngù ka mushindu’eu kavuaku mu matuku a Sefanya. Yehowa wakamba ku butuangaji bua muprofete wende ne: ‘Nenkengeshe bantu badi . . . bamba mu mitshima yabu ne: Yehowa kêna wenza malu mimpe, kêna wenza malu mabi.’ (Sefanya 1:12) Pa kufunda mumvuija pa mvese eu mu mukanda wa Cambridge Bible for Schools and Colleges, A. B. Davidson wakamba ne: udi ufunkuna bantu badi “badiine ne kasuki mu kalèngù kakena kumvuija anyi mene mu dibenga kuitabuja pa bidi bitangila dibuela kayi dionso dia bukokeshi butumbuke mu malu a bukua-bantu.”
16. Mmuenenu wa malu kayi udi mu bena ekleziya ya Bukua-buena-nkristo bavule, kadi ndikankamija kayi didi Yehowa utupesha?
16 Kalèngù ke mmuenenu udi mutambe kutangalaka lelu mu bitupa bia bungi pa buloba, nangananga mu matunga adi ne bubanji bua bungi. Too ne bena mu ekleziya ya Bukua-buena-nkristo kabena nansha bitabuja patupu ne: Yehowa Nzambi neabuele mu malu a bukua-bantu mu matuku etu aa. Badi bapangisha madikolela etu menza bua kubapetesha lumu luimpe lua Bukalenge ne mimuemue ya mpata anyi ne dikosa ku dîyi ne: “Kabiena binsankisha to!” Mu nsombelu ya mushindu’eu, dinanukila mu mudimu wa bumanyishi didi mua kuikala lutatu lunene. Ludi luteta ditantamena dietu. Kadi ku diambuluisha dia mulayi wa Sefanya, Yehowa udi upetesha bantu bende ba lulamatu bukole, pa kuamba ne: ‘Bianza biebe kabiteketshi. Yehowa Nzambi webe udi munkatshi muenu, muena bukitu bukole udi ukusungila. Yeye neasanke bua bualu buebe ne disanka dinene, neakusangaje mu dinanga diende, neasanke bua bualu buebe ne kuimba kua misambu.’—Sefanya 3:16, 17.
17. Ntshilejilu kayi tshimpe tshidi bapiabapia munkatshi mua mikoko mikuabu ne bua kulonda, ne mmunyi?
17 Mbualu bulelela mu muyuki wa buena-lelu wa tshisamba tshia Yehowa bua se: bashadile, pamue ne bakulumpe munkatshi mua mikoko mikuabu, mbakumbaje mudimu wa dikema wa disangisha mu matuku aa a ndekelu. Bena nkristo aba bonso ba lulamatu mbaleje ditantamena mu kupita kua makumi a bidimu. Ki mbalekele kalèngù ka bavule mu Bukua-buena-nkristo kabatekesha mu maboko. Nunku aba batshidi bapiabapia munkatshi mua mikoko mikuabu kabalekedi kalèngù mu malu a mu nyuma kadi katambe kutangalaka lelu’eu mu matunga a bungi kabatekesha mutshima. Kabalekedi bua ‘bianza biabu bitekete,’ anyi bilue kushikila. Bababidile tshikondo tshionso bua kuleja Tshibumba tshia Nsentedi, Réveillez-vous!, ne mikuabu mikanda mimpe mienza nangananga bua kuambuluisha bantu badi bu mikoko bua kulonga bulelela pa bidi bitangila dituku dia Yehowa ne mabenesha alua kulonda.
Tuyayi kumpala eku bindile dituku dinene!
18, 19. (a) Ndikankamijibua kayi bua kunanukila ditudi tupeta mu Matayo 24:13 ne Yeshaya 35:3, 4? (b) Mmunyi mutuabeneshibua bituaya kumpala mu buobumue mu mudimu wa Yehowa?
18 Yezu wakamba ne: “Wananukila too ne ku ndekelu neapande.” (Matewuse 24:13, MMM) Nunku, kakuikadi “bianza bidi bitekete” anyi “binu bidi bitenkakana” bu mutudi tuindila dituku dinene dia Yehowa! (Yeshaya 35:3, 4) Mulayi wa Sefanya udi wamba mu mushindu udi ushindika pa bidi bitangila Yehowa ne: “Muena bukitu bukole udi ukusungila.” (Sefanya 3:17) Eyowa, Yehowa neasungile “musumba munene” mu tshitupa tshia ndekelu tshia “dikenga dinene,” padiye utumina Muanende dîyi bua kusunsula matunga a tshididi adi atungunuka ne ‘kudibandisha’ kumpala kua tshisamba tshiende.—Buakabuluibua 7:9, 14, NW; Sefanya 2:10, 11; Musambu 2:7-9.
19 Bu mudi dituku dinene dia Yehowa dienda disemena pabuipi, tutungunukayi ne kuya kumpala ne mitalu yonso, pa kumusadila “dikaya ku dikaya”! (Sefanya 3:9, NW) Pa kuenza nunku, tuetu bine ne bakuabu bungi kabuyi kubala netulue bakanyine bua ‘kusokokibua mu dituku dia tshiji tshia Yehowa’ ne kudimuenena disantuishibua dia dîna diende dinsantu.
[Mêyi adi kuinshi]
a Bua dikonkonona dijima pa “muakulu mukezuke,” tangila Tshibumba tshia Nsentedi, tshia mu Tshisanga 1991, mabeji 20-25, ne tshia mu Lumungulu 1991, mabeji 10-14, ne mabeji 15-20
Diambulula
◻ Mmu mishindu kayi mudi nsombelu wa malu a Nzambi mu Bukua-buena-nkristo mufuanangane ne eu wa mu matuku a Sefanya?
◻ Mmunyi mudi balombodi ba bungi ba malu a tshididi lelu’eu bafuanangane ne “bakokeshi” ba ditunga ba mu tshikondo tshia Sefanya?
◻ Mmalaya kayi a mu Sefanya adi makumbane pa bashadile?
◻ Ntshinyi tshidi miliyo ya bantu mifike ku dianyisha?
◻ Bua tshinyi katuena ne bua kulekela bianza bietu biteketa mu mudimu wa Yehowa?
[Bimfuanyi mu dibeji 15]
Amu bu Sefanya, bashadile ba lulamatu ba ku bena nkristo bela manyi mbamanyishe kakuyi buôwa malumbuluisha a Yehowa
[Bimfuanyi mu dibeji 18]
“Mikoko mikuabu” ki mmilekele kalèngù ka bantu kabatekesha mu maboko