TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w96 1/3 dib. 8-13
  • “Tungunukayi ne kungindila”

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • “Tungunukayi ne kungindila”
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1996
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Sefanya​—Ntemu wa dikima
  • Tubingila tua tshiji tshikole tshia Yehowa
  • Mpata pa bidi bitangila dituku dia Yehowa
  • ‘Dituku dinene dia Yehowa didi pabuipi’
  • Matunga makuabu mmalumbuluishibue
  • ‘Tungunukayi ne kuindila’
  • “Bianza biebe kabiteketshi”
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1996
  • Dituku dia dilumbuluisha dia Yehowa dikadi pabuipi!
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2001
  • Kebayi Yehowa kumpala kua dituku dia tshiji tshiende
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2001
  • Londayi tshilejilu tshia baprofete: Sefanya
    Mudimu wetu wa Bukalenge—2014
Tangila bikuabu
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1996
w96 1/3 dib. 8-13

“Tungunukayi ne kungindila”

“‘Nunku tungunukayi ne kungindila,’ ke mudi Yehowa wamba.”​—SEFANYA 3:8, NW.

1. Ndidimuija kayi diakafidibua kudi muprofete Sefanya, ne bidi ne mushinga kayi bua bantu badiku lelu’eu?

‘DITUKU dinene dia Yehowa didi pabuipi.’ Lubila elu lua didimuija nalu luvua luela kudi muprofete Sefanya munkatshi mua siekele wa muanda-mutekete K.B.B. (Sefanya 1:14) Bidimu 40 anyi 50 pashishe, mulayi eu wakakumbana pakalua dituku dia dikumbaja dia malumbuluisha a Yehowa pa Yeruzaleme ne pa matunga avua mayobole bumfumu butambe bunene bua Yehowa pa kukengesha tshisamba tshiende. Bua tshinyi bualu ebu budi ne mushinga bua bantu badi ne muoyo ku ndekelu wa siekele eu wa 20? Tudi ne muoyo mu tshikondo tshidi “dituku dinene” dia ndekelu dia Yehowa disemena lukasa. Anu bu muvuabi mu tshikondo tshia Sefanya, ‘tshiji tshikole’ tshia Yehowa tshikadi pa kutemeshibua bua kushidisha tshìdì tshikumbanangane lelu’eu ne Yeruzaleme​—Bukua-buena-nkristo—​ne matunga onso àdì akengesha bantu ba Yehowa ne ayobola bumfumu buende butambe bunene ku mutu kua bifukibua bionso.​—Sefanya 1:4; 2:4, 8, 12, 13; 3:8; 2 Petelo 3:12, 13.

Sefanya​—Ntemu wa dikima

2, 3. (a) Ntshinyi tshitudi bamanye pa bidi bitangila Sefanya, ne ntshinyi tshidi tshileja ne: uvua ntemu wa dikima wa Yehowa? (b) Mmalu kayi menzeke adi atuambuluisha bua kujadika tshikondo ne muaba wakenzela Sefanya mudimu wende wa buprofete?

2 Tudi bamanye amu bikese pa bidi bitangila muprofete Sefanya, muena dîna didi (mu tshiena-Ebelu, Tsephan·yahʹ) diumvuija ne: “Yehowa mmusokoke (mmubutshike).” Kadi, bishilangane ne baprofete bakuabu, Sefanya wakafila mulongo wa bankambua bende too ne ku tshipungu tshinayi, too ne kudi “Hezikiya.” (Sefanya 1:1; fuanyikija ne Yeshaya 1:1; Yelemiya 1:1; Yehezekele 1:3.) Bu mudibi kabiyi bitamba kuenjibua pa tshibidilu, bumvuiji bavule badi bafunkuna Mukalenge wa lulamatu Hezikiya bu muledi wa tatuende wa kakuende mulume. Bikalaye uvua nkambua wende, nanku Sefanya uvua wa mu ndelanganyi ya bakalenge, ne ebi bivua bisakidile bujitu ku dipiisha diende dienza ne dîsu dikole dia bakokeshi ba Yuda ne bileje ne: uvua ntemu wa dikima ne muprofete wa Yehowa. Dimanya diende dialabale dia buloba bua Yeruzaleme ne dia malu avua apitakana mu lubanza lua bukalenge didi difikisha ku lungenyi lua se: uvua mua kuikala mumanyishe malumbuluisha a Yehowa mu tshimamuende wa bukalenge muine.​—Tangila note kuinshi kua Sefanya 1:8-11, NW.

3 Bualu budi bukoka ntema mbua se: pavua eku Sefanya umanyisha malumbuluisha a Nzambi pa “bakokeshi” bena ditunga ba Yuda (banême, anyi bamfumu ba bisa) ne “bana ba muk[a]lenge,” kakatela mukalenge muine nansha musangu umue mu ditobolola diende.a (Sefanya 1:8; 3:3) Ebi bidi bifikisha ku lungenyi lua se: Mukalenge Yoshiya utshivua nsongalume ukavua mumane kuleja dinyikibua diende bua ntendelelu mukezuke, nansha muvuabi bimueneke patoke, bilondeshile nsombelu mujana kudi Sefanya, se: kavua muanji kutuadija mashintulula ende mu malu a Nzambi. Bionso ebi bidi bifikisha ku lungenyi lua se: Sefanya wakenza mudimu wa buprofete mu Yuda mu bidimu bia ku ntuadijilu bia Yoshiya, eu wakakokesha kumbukila ku 659 too ne ku 629 K.B.B. Mudimu muenza ne dikima wa buprofete wa Sefanya wakatamba kufikisha kamuyi mpata nsongalume Yoshiya ku dimanya dikalaku dia ditendelela dia mpingu, tshikisu, ne dinyanguka bivua bitangalake mu Yuda tshikondo atshi ne ku dikankamija kampanye kende ka ndekelu ka diluisha ditendelela dia mpingu.​—2 Kulondolola 34:1-3.

Tubingila tua tshiji tshikole tshia Yehowa

4. Mmu mêyi kayi muakumvuija Yehowa tshiji tshiende pa Yuda ne Yeruzaleme?

4 Yehowa uvua ne kabingila kimpe ka kumvua tshiji bua balombodi ne basombi ba mu Yuda ne tshimamuende wa bukalenge Yeruzaleme. Ku butuangaji bua muprofete wende Sefanya, wakamba ne: ‘Nengolole tshianza tshianyi bua kukuma bena Yuda ne bonso badi bashikame mu Yeruzaleme; nengumushe batendeledi ba Bâla ku muaba eu, too ne ku difuka diabu dionso; nengumushe dîna dia balami ba mpingu ne dia bakuidi babi diatshimue nabu; ne badi batendelela bintu bia mu diulu pa mitu pa nzubu yabu; badi batendelela ne badi baditshipa kudi Yehowa ne badi baditshipa kudi Milekoma diatshimue.’​—Sefanya 1:4, 5.

5, 6. (a) Nnsombelu kayi wa malu a ntendelelu uvua mu Yuda mu tshikondo tshia Sefanya? (b) Nngikadilu kayi uvua nende balombodi bena ditunga dia Yuda ne bantu bavua muinshi muabu?

5 Yuda uvua munyanga ne mikiya mibi ya lulelu ya mu ntendelelu wa Bâla, lubuku lua mitoto lua ba-demon, ne ntendelelu wa nzambi wa bampangano Milekoma. Bikala Milekoma wa mumue ne Moleke, bu mudi bamue bela meji, nunku ntendelelu wa dishima wa Yuda uvua ukonga milambu mikuata buôwa ya bana. Bienzedi bia ntendelelu bia mushindu’eu bivua bia muendi ku mêsu kua Yehowa. (1 Bakelenge 11:5, 7; 14:23, 24; 2 Bakelenge 17:16, 17) Bakadikebela tshiji tshiende tshipite bukole bualu batendeledi ba mpingu aba batshivua amu batshipa mu dîna dia Yehowa. Kavua mua kulekela kabidi bua mutantshi mule dipanga bupeluke dia mushindu’eu mu malu a ntendelelu ne uvua ne bua kubutula bia muomumue bakuidi bampangano ne batontolodi.

6 Kupita apu, balombodi bena ditunga ba Yuda bavua badì ba mabuejila. Bakokeshi ba munkatshi muadi bavua bu ‘nyama [midianganyi] ya ntambue idi ikungula,’ ne balumbuluishi baadi bavua bu “[mibuabua, NW]” ya zukuzuku. (Sefanya 3:3) Bantu bavua muinshi muabu bakabandibua bua ‘diuuja nzubu ya bakalenge babu tente ne malu a tshimbambila ne mashimi.’ (Sefanya 1:9) Dinanga dinekesha bua bintu bia ku mubidi divua ditangalake. Bavule bavua bababidila nsombelu au bua kudiunguijila biuma.​—Sefanya 1:13.

Mpata pa bidi bitangila dituku dia Yehowa

7. Sefanya wakadianjila kumanyisha malu mutantshi bule kayi kumpala kua “dituku dinene dia Yehowa,” ne nsombelu wa mu nyuma wa bena Yuda bavule uvua munyi?

7 Anu bu mutuabimonu kuulu eku, nsombelu munyanguke mu malu a ntendelelu úvuá mutangalake mu matuku a Sefanya udi uleja ne: Sefanya wakakumbaja mudimu wende bu ntemu ne muprofete kumpala kua Mukalenge Yoshiya kutuadijaye kampanye kende ka diluisha ditendelela dia mpingu, bu mu 648 K.B.B. (2 Kulondolola 34:4, 5) Nunku, Sefanya uvua mua kuikala pamu’apa mudianjile kumanyisha malu bidimu bipite pa 40 kumpala kua “dituku dinene dia Yehowa” kuluadi pa bukalenge bua Yuda. Mu mutantshi eu, bena Yuda bavule bavua ne mpata ne ‘bakalekela’ kusadila Yehowa, pa kuvua bena kalèngù. Sefanya udi wakula bua aba ‘badi kabayi bakeba Yehowa, kabayi bamulomba lungenyi luende.’ (Sefanya 1:6) Mbimueneke patoke se: bantu mu Yuda bavua bena bipùkapùka, kabayi baditatshisha bua Nzambi.

8, 9. (a) Bua tshinyi Yehowa uvua ne bua kutangila “bantu badi bashikame tshianana bua maluvu a mvinyo masambakena pa bisekeseke”? (b) Mmu mishindu kayi muvua Yehowa mutume ntema kudi basombi ba mu Yuda ne balombodi babu bena ditunga ne ba malu a ntendelelu?

8 Yehowa wakamanyisha dilongolola diende dia kutangila aba bavua badiamba muvuabu tshisamba tshiende. Munkatshi mua bavua badileja bu bamutendeledi, uvua ne bua kusokolola aba bavua ne mpata mu mitshima yabu pa bidi bitangila bukokeshi buende anyi dijinga diende dia kubuela mu malu a bantu. Wakamba ne: ‘Mu tshikondo atshi nenkebekebe mu Yeruzaleme ne minda, nenkengeshe bantu badi bashikame tshianana bua maluvu a mvinyo masambakena pa bisekeseke, badi bamba mu mitshima yabu ne: Yehowa kêna wenza malu mimpe, kêna wenza malu mabi.’ (Sefanya 1:12) Tshiambilu tshia ne: “bantu badi bashikame tshianana bua maluvu a mvinyo masambakena pa bisekeseke” (dituma meji kampanda ku dienza dia maluvu) tshidi tshileja aba badi bakalame panshi, bu bisekeseke bibatama muinshi mua nyingu, ne badi kabayi basua bua kulengibua kudi dimanyisha kayi dionso dia dibuela dia Nzambi mu malu a bukua-bantu dikâdi pabuipi menemene.

9 Yehowa wakateya ntema yende kudi basombi ba mu Yuda ne Yeruzaleme ne kudi bakuidi babu bàkaavuà basambakaje ntendelelu wende ne bumpangano. Né bavua badiumvua bakubibue, benza bu babuikila kudi mîdima ya butuku munda mua bimanu bia Yeruzaleme, uvua ne bua kubatangila bienza amu bu ne: minda idi ikenka ivua mua kubuela mu mîdima ya mu nyuma muvuabu basokomene. Uvua ne bua kubapatula mu bipùkapùka biabu bia mu malu a ntendelelu, diambedi ku mikenji ya dilumbuluisha mikuate buôwa, pashishe ku dikumbaja malumbuluisha au.

‘Dituku dinene dia Yehowa didi pabuipi’

10. Mmunyi muvua Sefanya mumvuije “dituku dinene dia Yehowa”?

10 Yehowa wakenzeja Sefanya ku spiritu wende bua kumanyisha ne: ‘Dituku dinene dia Yehowa didi pabuipi; didi pabuipi ne didi didiendesha lukasa! Tshiona tshia dituku [dikole] dia Yehowa tshidiku.’ (Sefanya 1:14) Bushuwa matuku makole avua kumpala kua muntu yonso​—bakuidi, bakokeshi, ne bantu ba patupu—​bavua babenga bua kulonda didimuija ne kupingana ku ntendelelu mukezuke. Pa kumvuija dituku adi dia dikumbana dia dilumbuluisha, mulayi eu udi utungunuka ne: “Dituku adi, ndituku dia tshiji tshikole, ndituku dia dikenga dia kanyawu ne tunyinganyinga, ndituku dia mvunde ne dia kabutu, ndituku dia mîdima ne mufitu, ndituku dia mavuba ne dia kabundubundu, ndituku dia kuela kua mpungi ne dia kudidisha mpungi bua kukunguija biluilu bua kuluisha, kudi bimenga bikolesha ne ngumbu ne kudi tuleya tule tua mu matumba.”​—Sefanya 1:15, 16, NW.

11, 12. (a) Mmukenji kayi wa dilumbuluisha wakambabu bua Yeruzaleme? (b) Bubanji bua ku mubidi buvua mua kupandisha bena Yuda anyi?

11 Mu makumi a bidimu bikese biakapita bu mu mupodi wa dîsu, biluilu bia Babilone biakabuela mu Yuda. Yeruzaleme kakapanda. Miaba yende ya nzubu ya kulala ne ya bungenda yakabutudibua. ‘Yehowa udi wamba ne: Mu dituku adi tshiona tshia muadi netshifume ku Tshiibi tshia Mishipa, miadi neyifume ku luseke luibidi lua musoko, mukungulu wa diupuka dia musoko neumvuike ku mikuna. Asayi miadi, nuenu badi bashikame mu Maketesha [muaba kampanda mu Yeruzaleme, note kuinshi kua dibeji mu, NW], bualu bua bantu bonso [badi bangenda-mushinga, NW] nebabutuke; bonso badi batuala bujitu bua biamu bia argent nebashipibue.’​—Sefanya 1:10, 11.

12 Pa kubenga kuitabuja ne: dituku dia Yehowa dikavua pabuipi, bena Yuda ba bungi bakadiina ne kasuki mu malu a bungenda buvua bupetesha biuma. Kadi ku butuangaji bua muprofete wende wa lulamatu Sefanya, Yehowa wakadianjila kumanyisha ne: biuma biabu bivua ne bua ‘kunyengibua kudi bakuabu, nzubu yabu ivua ne bua kulua bikulu.’ Kabavua mua kunua mvinyo uvuabu benze, ne ‘biamu biabu, nansha bia argent, nansha bia or, [kabivua] mua kubapandisha mu dituku dia [tshiji tshikole tshia, NW] Yehowa.’​—Sefanya 1:13, 18.

Matunga makuabu mmalumbuluishibue

13. Mmukenji kayi wa dilumbuluisha uvua Sefanya mumanyishe bua Moaba, Amona, ne Assyrie?

13 Ku diambuluisha dia muprofete wende Sefanya, Yehowa wakaleja kabidi tshiji tshiende pa matunga avua makengeshe tshisamba tshiende. Wakamanyisha ne: ‘Nakumvua bibingu bia bena Moaba, ne bipendu bia bena Amona biakapendabu nabi bantu banyi, biakadibandishabu nabi pakasuabu kukepesha mikalu ya buloba bua bantu banyi. Yehowa wa misumba, Nzambi wa Izalele mene, udi wamba ne: Bu mundi ne muoyo, Moaba neikale bu Sodome, bena Amona nebikale bu Gomore, bu buloba bûle tente ne mpesa ne mena a luepu, bu tshipela tshia tshianana tshiendelele. . . . Yeye neolole tshianza tshiende bua kukuma ba ku luseke lua nord, nebabutule Assyrie. Neavuije Ninive bikulu, muaba mûme bu tshipela tshia lusenga.’​—Sefanya 2:8, 9, 13.

14. Ntshijadiki kayi tshidi tshileja ne: matunga menyi ‘akadibandisha’ kumpala kua bena Izalele ne Nzambi wabu, Yehowa?

14 Moaba ne Amona bavua baluishi ba Izalele ba mutantshi mule. (Fuanyikija ne Balumbuluishi 3:12-14.) Dibue dia bena Moaba, mu Musée wa Louvre ku Paris, didi ne mifundu kampanda idi ne tshiambilu tshia diditambisha tshia Mukalenge muena Moaba Mesha. Udi ulonda ne diditambisha dionso dikuata diende dia bimenga bivule bia bena Izalele ne diambuluisha dia nzambi wende Chemosh. (2 Bakelenge 1:1) Yelemiya, wa mu tshikondo tshimue ne Sefanya, wakakula bua dikuata dia buloba bua bena Izalele bua Gad kudi bena Amona mu dîna dia nzambi wabu Milekoma. (Yelemiya 49:1) Pa bidi bitangila Assyrie, Mukalenge Shalamanesere V ukavua mumane kunyungulula ne kukuata Samariya bu siekele mujima kumpala kua tshikondo tshia Sefanya. (2 Bakelenge 17:1-6) Katupa kakese pashishe, Mukalenge Sennasheribe wakabunda Yuda, kukuata bivule bia ku bimenga biende bikolesha, kufikaye too ne ku diteka Yeruzaleme mu njiwu. (Yeshaya 36:1, 2) Mutumibue wa mukalenge muena Assyrie wakadibandisha bushuwa kumpala kua Yehowa pakalombaye didifila dia Yeruzaleme.​—Yeshaya 36:4-20.

15. Mmunyi muvua Yehowa mua kufuisha nzambi ya matunga akadibandisha kumpala kua tshisamba tshiende bundu?

15 Musambu wa 83 udi utela bungi kampanda bua matunga, pa kukonga Moaba, Amona, ne Assyrie, akadibandisha kumpala kua Izalele, ne akamba ne didilunda dionso ne: ‘Luayi, tubabutule bua kabikadi tshisamba tshia bantu kabidi; bua kabavuluki dîna dia bena Izalele kabidi tshiendelele!’ (Musambu wa 83:4) Muprofete Sefanya wakamanyisha ne dikima dionso ne: matunga onso maditambishi au ne nzambi yau bivua ne bua kufuishibua bundu kudi Yehowa wa misumba. ‘Mianda ayi neyilue kudibu bualu bua kudisua kuabu, bualu bua bakatshimbisha bantu ba Yehowa wa misumba ne bakadibandisha kumpala kuabu. Yehowa neabakuatshishe buôwa; bualu bua neatekeshe nzambi yonso ya pa buloba ne tshiyole; nebamutendelele muntu ku muaba wende, muntu ku muaba wende, too ne ku maloba onso adi ku muelelu wa mâyi manene.’​—Sefanya 2:10, 11.

‘Tungunukayi ne kuindila’

16. (a) Mbua banganyi buvua disemena dia dituku dia Yehowa mpokolo wa disanka, ne mbua tshinyi? (b) Ndîyi kayi dia tshivuma diakedibua bua bashadile bena lulamatu?

16 Nansha pavua kalèngù ka mu nyuma, diela mpata, ditendelela dia mpingu, mabuejila, ne dinanga dinekesha dia bintu bia ku mubidi bitangalake munkatshi mua balombodi ne bavule ba ku basombi ba mu Yuda ne Yeruzaleme, mbimueneke patoke se: bamue bena Yuda bena lulamatu bakateleja milayi ya didimuija ya Sefanya. Bavua babungamijibue kudi bienzedi bikuate buôwa bia bakokeshi, balumbuluishi, ne bakuidi ba mu Yuda. Mamanyisha a Sefanya avua mpokolo wa dikankamijibua bua balamatshi ku mikenji aba. Pamutu pa kuikala tshikebeshi tshia dibungama, disemena dia dituku dia Yehowa divua mpokolo wa disanka buabu, bualu divua ne bua kuimanyikija bienzedi bibiabibi bia mushindu’eu. Bashadile aba ba lulamatu bakalonda dîyi-dituma dia Yehowa: “‘Nunku tungunukayi ne kungindila,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘too ne dituku dingajuka bua bia mupawu, bualu dipangadika dianyi dia bunzuji ndia kusangisha matunga, bua meme kukunguija pamue makalenge, bua meme kumona mua kuapumuina kukana kuanyi, tshiji tshianyi tshikole tshionso.’”​—Sefanya 3:8, NW.

17. Ntshikondo kayi ne mmunyi muakatuadija kukumbana pa matunga mikenji ya dilumbuluisha ya Sefanya?

17 Aba bakalonda didimuija adi kabakakemeshibua. Bavule bakashala ne muoyo ne bakamona dikumbana dia mulayi wa Sefanya. Mu 632 K.B.B., Ninive wakakuatshibua ne kubutudibua kudi biluilu bidisangishe bia bena Babilone, bena Médie, ne bisumbu bifumine ku Nord, pamu’apa bena Scythe. Mushikuluji wa malu a kale Will Durant udi ulonda ne: “Tshiluilu tshia bena Babilone ku bulombodi bua Nabopolassar tshiakadisangisha pamue ne tshiluilu tshia bena Médie tshilombola kudi Cyaxare ne tshisumbu tshia bena Scythe bafumine ku Caucase, ne mu mushindu mupepele udi ukemesha ne lukasa luonso bakakuata miaba-mikolesha ya ku Nord. . . . Ku mukumu umue Assyrie wakajimina mu miyuki.” Ebi bivua menemene tshikavua Sefanya mudianjile kumanyisha.​—Sefanya 2:13-15.

18. (a) Mmunyi muakakumbajibua dilumbuluisha dia Nzambi pa Yeruzaleme, ne mbua tshinyi? (b) Mmunyi muakakumbana mulayi wa Sefanya uvua utangila Moaba ne Amona?

18 Bena Yuda ba bungi bakatungunuka ne kuindila Yehowa bakashala kabidi ne muoyo ne bakamona malumbuluisha ende akumbajibua pa Yuda ne Yeruzaleme. Pa bidi bitangila Yeruzaleme, Sefanya ukavua mudianjile kumanyisha ne: ‘Mulawu wikale kudi musoko udi mutomboke ne munyanguke, musoko udi ukengesha bantu! Kawakumvuila dîyi, kawakuitabuja diyisha. Kawakeyemena Yehowa, kawakasemena pepi ne Nzambi wau.’ (Sefanya 3:1, 2) Bua dipanga lulamatu diende, Yeruzaleme wakanyunguludibua misangu ibidi kudi bena Babilone ne ndekelu wa bionso kukuatshibua ne kubutudibua mu 607 K.B.B. (2 Kulondolola 36:5, 6, 11-21) Pa bidi bitangila Moaba ne Amona, bilondeshile mushikuluji wa malu a kale muena Yuda Josèphe, mu tshidimu tshitanu panyima pa dikuluka dia Yeruzaleme, bena Babilone bakabaluisha ne kubakokesha. Nunku bakajimina, anu bu muvuabi bidianjila kumanyisha.

19, 20. (a) Mmunyi muakafuta Yehowa bantu bakatungunuka ne kumuindila? (b) Bua tshinyi malu akenzeka aa mmatutangile, ne mmalu kayi akonkononyibua mu tshiena-bualu tshidi tshilonda?

19 Dikumbana dia malu aa ne bikuabu bitupa bia mulayi wa Sefanya divua malu mamona mapeteshi a dikanda mu ditabuja bua bena Yuda ne bakena bena Yuda bakatungunuka ne kuindila Yehowa. Munkatshi mua aba bakapanduka ku kabutu kakafikila Yuda ne Yeruzaleme muvua Yelemiya, muena Ethiopie Ebede-meleke, ne bena mu nzubu wa Yonadaba, muena Rekaba. (Yelemiya 35:18, 19; 39:11, 12, 16-18) Bena Yuda ba lulamatu bavua mu tshimuangi ne ndelanganyi yabu, bakatungunuka ne kuindila Yehowa, bakavua tshitupa tshia bashadile bena disanka bakapikudibua ku bupika mu Babilone mu 537 K.B.B. ne bakapingana mu Yuda bua kuasulula ntendelelu mukezuke.​—Ezela 2:1; Sefanya 3:14, 15, 20.

20 Bionso ebi bidi ne diumvuija kayi bua tshikondo tshietu etshi? Mu mishindu mivule nsombelu wa mu matuku a Sefanya mmuakanangane ne malu mabi adi enzeka lelu’eu mu Bukua-buena-nkristo. Kupita apu, mmuenenu kabukabu ya bena Yuda mu bikondo abi mmifuanangane ne mmuenenu idi mua kusanganyibua lelu’eu, imue misangu nansha munkatshi mua tshisamba tshia Yehowa. Aa ke malu akonkononyibua mu tshiena-bualu tshidi tshilonda.

[Mêyi adi kuinshi]

a Mbimueneke se: mbikidilu “bana ba muk[a]lenge” udi ufunkuna bakokeshi bonso, bu mutshivua bana ba Yoshiya bakese menemene tshikondo atshi.

Mushindu wa kuambulula

◻ Nnsombelu kayi wa malu a ntendelelu uvuaku mu Yuda mu matuku a Sefanya?

◻ Nnsombelu kayi ivua mitangalake munkatshi mua balombodi bena ditunga, ne mmuenenu kayi uvua nende bantu ba bungi?

◻ Mmunyi muakadibandisha matunga kumpala kua tshisamba tshia Yehowa?

◻ Ndidimuija kayi diakafila Sefanya kudi Yuda ne matunga makuabu?

◻ Mmunyi muakafutshibua aba bakatungunuka ne kuindila Yehowa?

[Tshimfuanyi mu dibeji 9]

Dibue dia bena Moaba didi dijadika se: Mukalenge wa Moaba Mesha wakakula mêyi a bipendu bua Izalele wa kale

[Mêyi a dianyisha]

Dibue dia bena Moaba: Musée du Louvre, Paris

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Pa kubingisha mulayi wa Sefanya, dibue edi dia mfundilu wa matumba dia Dilondolola dia bena Babilone didi dilonda dibutudibua dia Ninive kudi biluilu bidisangishe

[Mêyi a dianyisha]

Dibue dia mfundilu wa matumba: Ku dianyisha dia British Museum

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu