Bujike—Tshiibi bua mudimu ukena ditanaja
“Tshidi tshiumvuija mudimu wa Mukalenge misangu yonso kakuyi ditanaja.”—1 KOLINTO 7:35, NW.
1. Nngumu kayi mipampakaji yakapeta Paulo ivua itangila bena nkristo ba ku Kolinto?
MUPOSTOLO Paulo uvua uditatshisha bua bana babu bena nkristo ba mu Kolinto, mu Grèce. Bidimu bitue ku bitanu kumpala, ukavua mujadike tshisumbu mu tshimenga atshi tshilubuluke mu malu a bubanji, ne tshitumbe bua buendenda buatshi. Mpindieu, bu mu 55 B.B., pavuaye mu Efeso, ku Azi minere, wakapeta luapolo lupampakaji lufumina ku Kolinto, pa matapuluka makebesha kudi bantu, ne dilekelela dia muanda mubiamubi kampanda wa buendenda. Kabidi, Paulo uvua mupete mukanda mutuma kudi bena nkristo ba ku Kolinto bakeba buludiki pa bidi bitangila disangila dia mulume ne mukaji, bujike, dibaka, diabulukangana [dia mulume ne mukaji] ne diselulula.
2. Mmunyi mùvuà buendenda bùvuà butua bupela mu Kolinto bumueneka bunyanga bena nkristo ba mu tshimenga atshi?
2 Buendenda bukole buvua mu Kolinto buakamueneka ne: buvua bunyanga tshisumbu mu mishindu ibidi. Bamue bena nkristo bakavua kabatshiyi ne tshia kuamba kumpala kua diladidila dia mu lungenyi ne bavua balekelela buendenda. (1 Kolinto 5:1; 6:15-17) Mbimueneke se: bakuabu, bua kuleja dibenga diabu dia bisankasanka bia ku mubidi bivua bitua bipela mu tshimenga atshi, bakanekesha pa kufika too ne ku dituma dîyi dia kudilama ku disangila kayi dionso dia mulume ne mukaji, nansha bua badi baselangane.—1 Kolinto 7:5.
3. Mmalu kayi avua Paulo muakuile diambedi mu mukanda wende wa kumpala mutumina bena Kolinto?
3 Mu mukanda mule uvua Paulo mufundile bena Kolinto, diambedi wakakula bua tshilumbu tshia matapuluka. (1 Kolinto, nshapita 1-4) Wakababela bua kubenga kulonda bantu, bìdì anu mua kufikisha ku matapuluka makole. Bavua ne bua kuikala mu buobumue bu “benzejanganyi ba mudimu” ne Nzambi. Pashishe wakabapesha mamanyisha masunguluke pa mushindu wa kulama tshisumbu tshikezuke mu ngikadilu. (Nshapita 5, 6) Ke mupostolo kushishaye kutangila ku tshilumbu tshia mukanda wabu.
Bujike mbuanyishibue
4. Ntshinyi tshivua Paulo mumvuije pakambaye ne: “mbimpe bua mulume kalengi mukaji”?
4 Wakatuadija ne: “Bua pa malu anuvua bamfundile, mbimpe bua mulume kalengi mukaji.” (1 Kolinto 7:1, NW) Tshiambilu “kalengi mukaji,” apa tshidi tshiumvuija kuepuka dilengangana dia mubidi ne mukaji bua didisankisha pa kuangatangana. Bu mukavua Paulo mumane kupiisha masandi, apa uvua wakula bua disangila dia mulume ne mukaji mu ndongoluelu wa dibaka. Pa nanku, apu Paulo uvua ubela bua ngikadilu wa bujike. (1 Kolinto 6:9, 16, 18; fuanyikija ne Genese 20:6; Nsumuinu 6:29.) Katupa kakese pashishe, wakafunda ne: “Kadi ndi ngambila bajike ne bakaji bakamba ne: mbimpe bashale bu mundi meme emu.” (1 Bena Korente 7:8, MMM) Paulo kavua musele to, pamu’apa uvua mufuishe mukaji.—1 Kolinto 9:5.
5, 6. (a) Bua tshinyi mbiumvuike ne: Paulo kavua ubela bua kuikala ne nsombelu bu wa bena mu nzubu wa badiambike? (b) Bua tshinyi Paulo wakatumbisha bujike?
5 Pamu’apa bena nkristo mu Kolinto bakavua badibueje mu nkindi ya bena Greke, ivua ne bamue bayilondi bikale batumbisha didikengesha dinekesha, anyi didipidia. Atshi ke tshivua mua kuikala tshisake bena Kolinto bua kukonka Paulo pikalabi bivua “bimpe” bua bena nkristo kuepukabu disangila ne mukaji dia mushindu kayi wonso anyi? Diandamuna dia Paulo kadivua dileja lungenyi lua nkindi ya bena Greke nansha. (Kolosai 2:8) Bishilangane ne bena teoloji bena Katolike, kakabela muaba nansha umue bua nsombelu wa bujike wa didikengesha mu nzubu ya badiambike, bienza bu se: bantu bajike bavua bansantu mu mushindu musunguluke ne kabidi bu se: bavua mua kupeta lupandu luabu nkayabu ku diambuluisha dia ngikadilu ne masambila biabu.
6 Paulo wakabela bua bujike ‘bua ntatu itudi nayi mpindieu.’ (1 Bena Korente 7:26, MMM) Uvua mua kuikala muele meji ku bikondo bikole bivua bena nkristo bapetangana nabi, bivua mua kuikala bisakidila kudi dibaka. (1 Kolinto 7:28) Mubelu wende kudi bena nkristo bakena basele uvua se: “Mbimpe bua bashale bu mundi mene.” Kudi balume bafuishe, wakamba ne: “Udi musulula kudi mukaji anyi? Kukebi kabidi mukaji nansha.” Bua mukàmbà muena nkristo, wakafunda ne: “Udi utamba kusanka biashalaye bu mudiye, bilondeshile wanyi mmuenenu. Bushuwa ndi ngela meji ne: ndi panyi ne spiritu wa Nzambi.”—1 Kolinto 7:8, 27, 40, NW.
Kakuena disakibua ku bukole bua kushala mujike
7, 8. Ntshinyi tshidi tshileja ne: Paulo kavua wenzeja ku bukole muena nkristo nansha umue bua kushala mujike?
7 Kakuyi mpata, spiritu munsantu wa Yehowa uvua uludika Paulo pakafilaye mubelu eu. Mushindu mujima udiye umuenesha bujike ne dibaka udi uleja nkatshinkatshi ne didilaminyina. Ki mmubivuije tshilumbu tshia lulamatu anyi dipanga lulamatu. Bishilangane, ntshilumbu tshia didisunguila, ne nkatshinkatshi munemenene ku bujike, bua aba bàdì ne bukole bua kushala banonoke mu ngikadilu eu.
8 Diakamue panyima pa diamba se: “mbimpe bua mulume kalengi mukaji,” Paulo wakasakidila ne: “Kadi, pa kumona divulangana dia bilumbu bia masandi, mulume yonso ikale ne wende mukaji ne mukaji yonso ikale ne wende bayende.” (1 Kolinto 7:1, 2, NW) Panyima pa dibela bakena basele ne bakàmbà bua “bashale bu mundi mene,” wakasakidila lukasa ne: “Kadi pikalabu kabayi ne didikanda, basele, bualu, mbimpe kusela pamutu pa kupia ne dialakana.” (1 Kolinto 7:8, 9, NW) Kabidi, mubelu wende kudi balume bafuishe uvua ne: “Kukebi kabidi mukaji nansha. Kadi, nansha biwasela, kuakuenza mpekatu to.” (1 Kolinto 7:27, 28, NW) Mubelu eu wa nkatshinkatshi udi uleja budikadidi bua didisunguila.
9. Bilondeshile Yezu ne Paulo, mmunyi mudi dibaka ne bujike bionso bikale mapa a kudi Nzambi?
9 Paulo wakaleja ne: bujike ne dibaka bionso mmapa a kudi Nzambi. “Mvua mujinge bua balume bonso bikale bu mundi meme muine. Kadi, muntu ne muntu udi ne diende dipa dia kudi Nzambi, eu nunku, mukuabu nunku.” (1 Kolinto 7:7, NW) Kakuyi mpata mu lungenyi luende uvua ne tshivua Yezu muambe. Panyima pa dijadika se: dibaka diakafuma kudi Nzambi, Yezu wakaleja ne: bujike budianyishila bua kusadila bipatshila bia Bukalenge, ndipa dia pa buadi: “Ki mbalume bonso bàdì bashiila dîyi edi muaba, kadi anu aba badi ne dipa. Bualu kudi batungula bavua baledibue nunku kubangila mu difu dia bamamuabu, ne kudi batungula bavua bavuija batungula kudi bantu, ne kudi batungula bakadivuija buobu bine batungula bua bukalenge bua mu muulu. Eu udi mua kushiila dîyi edi muaba adishiile muaba.”—Matayo 19:4-6, 11, 12, NW.
Dishiila dipa dia bujike muaba
10. Mmunyi mudi muntu mua ‘kushiya muaba’ bua dipa dia bujike?
10 Pavua Yezu ne Paulo bonso babidi bakule bua bujike bu “dipa,” nansha umue wa kudibu kakamba ne: ndipa dia tshishima didi anu kudi bamue. Yezu wakamba ne: ‘ki mbalume bonso bàdì bashiya muaba’ bua dipa adi, ne wakabela aba badi mua kuenza nanku bua ‘kudishiila muaba,’ ne ke muakenza Yezu ne Paulo. Bushuwa, Paulo wakafunda ne: “Mbimpe kusela pamutu pa kupia ne dialakana,” kadi uvua wakula bua aba badi “kabayi ne didikanda.” (1 Kolinto 7:9, NW) Mu mifundu yende ya ntuadijilu, Paulo wakaleja ne: bena nkristo badi mua kuepuka dipia ne dialakana. (Galatia 5:16, 22-24) Kuendela ku spiritu kudi kumvuija kulekela spiritu wa Yehowa ulombola tshidia tshietu tshionso. Bansonga bena nkristo badi mua kuenza nenku anyi? Eyowa, pikalabu balonda menemene Dîyi dia Yehowa. Mufundi wa misambu wakafunda ne: ‘Nsongalume [anyi nsongakaji] nealengeje bienzedi biende munyi? Adimuke biende bu mudi dîyi diebe diamba.’—Musambu wa 119:9.
11. ‘Kuenda mu diumvuangana ne spiritu’ kudi kumvuija tshinyi?
11 Ebi bidi biumvuija didilama ku ngenyi midilekelele mimuangalaja ku diambuluisha dia programe ya televizion, filme, bibejibeji, mikanda, ne mêyi a misambu. Ngenyi bu eyi idi ituma ku malu a mubidi. Nsonga muena nkristo mulume nansha mukaji udi musue bua kushiila dîyi dia bujike muaba udi ne bua “[kuenda], ki mmu diumvuangana ne mubidi, kadi mu diumvuangana ne spiritu. Bualu aba bàdì mu diumvuangana ne mubidi badi bajalamija bieledi biabu bia lungenyi pa bintu bia mubidi, kadi aba bàdì mu diumvuangana ne spiritu [badi bajalamija bieledi biabu bia lungenyi] pa bintu bia spiritu.” (Lomo 8:4, 5, NW) Bintu bia spiritu mbiakane, bia bupeluke, bia kunanga, bia ngikadilu mulenga. Bena nkristo, bana ne bakole, badi ne bua ‘kutungunuka ne kuelangana meji pa bintu ebi.’—Filipoi 4:8, 9, NW.
12. Ntshinyi nangananga tshidi tshikengedibua bua kushiila dipa dia bujike muaba?
12 Dishiila dipa dia bujike muaba didi nangananga tshilumbu tshia kujalamija mutshima webe pa tshipatshila atshi ne kulomba diambuluisha dia Yehowa mu ditshilonda. (Filipoi 4:6, 7) Paulo wakafunda ne: “Kadi, biangata muntu dipangadika dikole mu mutshima wende, kayi mubambidika, kadi muikale mumanye mua kukokesha disua diende yeye muine ne muangate dipangadika edi mu mutshima wende, bua kulama bumama buende, neenze bimpe. Nunku, eu udi ufila bumama buende mu dibaka udi wenza bimpe, kadi udi kayi ubufila mu dibaka neenze bimpe bitambe.”—1 Kolinto 7:37, 38, NW.
Bujike buikala ne tshipatshila
13, 14. (a) Ndifuanyikija kayi diakenza Paulo pankatshi pa bena nkristo bakena basele ne bàdì basele? (b) Mmushindu kayi umuepele udi muena nkristo mujike mua “kuenza bimpe bitambe” kupita aba bàdì basele?
13 Bujike nkayabu kabuena ne lumu nansha. Kadi, mmu ngumvuilu kayi mudibu mua kuikala “buimpe butambe”? Bidi bushuwa bilondeshila mushindu udi muntu utumika ne budikadidi budibu bufila. Paulo wakafunda ne: “Eyowa, ndi musue bua kanuikadi ne disumpakana. Mulume udi kayi musele udi usumpakana bua bintu bia Mukalenge, bua mushindu udiye mua kupeta dianyishibua kudi Mukalenge. Kadi mulume udi musele udi usumpakana bua bintu bia mu bulongolodi ebu, bua mushindu udiye mua kupeta dianyishibua kudi mukajende, ne mmudiabanye. Kabidi, mukaji udi kayi musela, ne udi kamama, udi usumpakana bua bintu bia Mukalenge, bua kuikalaye munsantu mu mubidi wende ne mu spiritu wende. Kadi, mukaji musela udi usumpakana bua bintu bia mu bulongolodi ebu, bua mushindu udiye mua kupeta dianyishibua kudi bayende. Kadi ndi ngamba bualu ebu bua disanka dienu nkayenu, ki mbua meme kunubueja mu buteyi, apu mbua kunusaka ku tshidi tshiakane ne ku etshi tshidi tshiumvuija mudimu wa Mukalenge misangu yonso kakuyi ditanaja.”—1 Kolinto 7:32-35, NW.
14 Muena nkristo mujike udi utumika ne ngikadilu wende wa dibenga kuikala musele bua kulonda bipatshila bia buiminyi, kêna wenza “bimpe bitambe” kupita bena nkristo basele nansha. Mmushale mujike, kabiyi ‘bua bukalenge,’ kadi bua tubingila tuende nkayende. (Matayo 19:12) Mulume anyi mukaji ukena muena dibaka udi ne bua kuikala “usumpakana bua bintu bia Mukalenge,” usumpakana bua “kupeta dianyishibua kudi Mukalenge,” ne bua kuikala mu “mudimu wa Mukalenge misangu yonso kakuyi ditanaja.” Ebi bidi biumvuija difila ntema kayiyi miabulula ku disadila Yehowa ne Yezu Kristo. Anu pa kuenza nenku ke padi bena nkristo balume ne bakaji bakena bena dibaka benza “bimpe bitambe” kupita bena nkristo bena dibaka.
Mudimu ukena ditanaja
15. Mbualu kayi bua mushinga bùdì mu dijadika dia Paulo mu 1 Kolinto nshapita wa 7?
15 Dijadika dijima dia Paulo mu nshapita eu didi se: Nansha mudi dibaka diakanangane ne mêyi ne, mu imue nsombelu dikala dia meji bua bamue, kakuyi mpata bujike mbulengele bua mulume anyi mukaji udi musue kusadila Yehowa ne ditanaja dikese menemene. Padi eku muntu udi musele ‘mudiabanye,’ muena nkristo udi kayi musele mmudikadile bua kutangija ntema yonso ku “bintu bia Mukalenge.”
16, 17. Mmunyi mudi muena nkristo mujike mua kutangija ntema ku “bintu bia Mukalenge”?
16 Nku bintu kayi bia Mukalenge kudi muena nkristo udi kayi musele mua kufila ntema mipite ne budikadidi kupita bantu badi basele? Mu muaba mukuabu, Yezu wakakula bua “bintu bia Nzambi”—bintu bidi muena nkristo kayi mua kupesha Kezare. (Matayo 22:21) Bintu ebi bidi bitangila nangananga nsombelu wa muena nkristo, ntendelelu, ne mudimu wetu.—Matayo 4:10; Lomo 14:8; 2 Kolinto 2:17; 3:5, 6; 4:1.
17 Bantu bajike badi pa tshibidilu batambe kudikadila bua kufila dîba mu mudimu wa Yehowa, udi mua kuambuluisha dilamata diabu ku malu a mu nyuma ne didiundisha dia mudimu wabu. Badi mua kupitshisha dîba divule mu didilongela dia pa nkayabu ne dieleelapu meji. Bena nkristo bajike badi mua kuikala pa tshibidilu bakumbaja bipepele programe wabu wa dibala dia Bible kupita aba badi basele. Badi mua kudilongolola bimpe bitambe bua bisangilu ne mudimu wa buambi. Bionso ebi bidi bua ‘disanka diabu nkayabu.’—1 Kolinto 7:35, NW.
18. Mmunyi mudi bana betu ba balume bajike ba bungi mua kuleja ne: mbasue bua kusadila Yehowa “kakuyi ditanaja”?
18 Bana betu ba balume ba bungi bajike bakaadi basadidi ba mudimu badi ne budikadidi bua kuambila Yehowa ne: “Ke meme ewu, untume meme.” (Yeshaya 6:8, MMM) Badi mua kulomba bua kubuela mu Kalasa ka dilongesha mudimu, kadi kalamina anu basadidi ba mudimu ne bakulu bajike bàdì badikadile bua kusadila Yehowa muaba wonso udi dikengela. Nansha bana betu ba balume badi kabayi benzejibue bua kushiya tshisumbu tshiabu, badi mua kudiakaja bua kusadila bana babu mu dikala basadidi ba mudimu peshi bakulu.—Filipoi 2:20-23.
19. Mmunyi mudi bana betu ba bakaji bajike bavule babeneshibue, mmushindu kayi umue udibu mua kuikala dibenesha kudi bisumbu?
19 Bana betu ba bakaji bajike, bàdì kabayi ne mulume bu mfumu wa kusuika nende dîyi ne wa kueyemena, badi mua kuikala bapepele bua ‘kupuila Yehowa majitu abu.’ (Musambu wa 55:22, NW; 1 Kolinto 11:3) Ebi bidi nangananga ne mushinga bua bana betu ba bakaji bàdì bashale bajike bua dinanga bua Yehowa. Paluabu kusedibua panyima, bidi ne bua kuikala “anu mu Mukalenge,” mmumue ne: anu kudi muntu muditshipe kudi Yehowa. (1 Kolinto 7:39) Bakulu badi ne dianyisha bua mudibu ne bana betu ba bakaji bakena basedibue mu bisumbu biabu; buobu aba badi misangu mivule bambuluisha babedi ne bakulakaje. Ebi bidi bipetesha aba bonso badibu bambuluisha disanka.—Bienzedi 20:35.
20. Mmunyi mudi bena nkristo bavule baleja ne: badi “mu mudimu wa Mukalenge misangu yonso kakuyi ditanaja”?
20 Bansonga bavule bena nkristo mbalongolole malu abu mu mushindu wa kuikala mu “mudimu wa Mukalenge misangu yonso kakuyi ditanaja.” (1 Kolinto 7:35, NW) Badi basadila Yehowa bu bampanda-njila ba-ministre ba ku dîba ne ku dîba, bu ba-misionere, peshi ku bimue bia ku biro bia filiale ya Société Watch Tower. Ntshisumbu kayipu tshia disanka tshidibu! Mmunyipu mudi dikalaku diabu dikolesha ku muoyo! Ee, ku mêsu kua Yehowa ne kua Yezu, badi “anu bu mamata a lumuma.”—Musambu wa 110:3, NW.
Kakuena mutshipu wa bujike bua kashidi
21. (a) Bua tshinyi mbilelela se: Paulo kavua mukankamije bua kuenza mutshipu wa bujike? (b) Ntshinyi tshivuaye mumvuije pakakulaye bua ‘dipitshisha ditanta dia bunsonga’?
21 Muanda munene mu mubelu wa Paulo udi ne: bena nkristo badi mua kuenza “bimpe bitambe” pa kushiila bujike muaba mu nsombelu wabu. (1 Kolinto 7:1, 8, 26, 37) Kadi, kêna ubalomba nansha kakese bua kuenza mutshipu wa bujike. Bishilangane, wakafunda ne: “Biela muntu kampanda meji ne: udi wenzela bumama buende bibi, pikalabu bupitshishe ditanta dia bunsonga, ne eu ke mushindu udibi ne bua kuenzeka, enze mudiye musue; kêna wenza mpekatu. Basele.” (1 Kolinto 7:36, NW) Muaku umue wa mu tshiena-Greke (hy·peʹra·kmos) mukudimuna apa ne: “bupitshishe ditanta dia bunsonga,” udi umvuija ku muaku ku muaku ne: “kule kutambe kutumbuka,” ne udi umvuija kupitshisha tshikondo tshia majinga makole a diangatangana. Nenku, aba bakaadi bapitshishe bidimu bivule mu bujike ne ndekelu wa bionso badiumvua ne: badi ne bua kusela, badi ne budikadidi buonso bua kuselangana ne bena kuitabuja nabu.—2 Kolinto 6:14.
22. Pa kukonkonona malu onso, bua tshinyi mbilengele bua muena nkristo kasedi mutshikale muana?
22 Bidimu bidi muena nkristo nsonga upitshisha mu disadila Yehowa kakuyi ditanaja, bidi didibutshila dia bintu dia meji. Bidi bimuambuluisha bua kupeta meji a kutumika nawu, dimonamona dia malu, ne busunguluji. (Nsumuinu 1:3, 4) Muntu udi mushale mujike bua bipatshila bia Bukalenge, neikale pashishe mukumbane bimpe bitambe, biangataye dipangadika dia kukumbaja majitu a nsombelu wa mu dibaka ne pamu’apa a buledi.
23. Ntshinyi tshidi bamue badi bela meji a dibaka mua kuikala natshi mu lungenyi, kadi mbualu kayi buakonkononyibua mu biena-bualu bidi bilonda?
23 Bamue bena nkristo bavua bapitshishe bidimu bia bungi mu disadila Yehowa ku dîba ne ku dîba bikale bajike, bakasungula ne lubatshi bena dibaka nabu ne tshipatshila tshia kutungunuka mu umue mushindu wa mudimu wa ku dîba ne ku dîba. Bushuwa, ebu mbualu butambe kuakanyina ka-lumbandi. Bamue badi mene mua kutuma meji ku dibaka ne lungenyi lua se: dibaka diabu kadiimanyiki mudimu wabu nansha mushindu kayi. Kadi muena nkristo musele udi mua kudiumvua mudikadile bua kutamba kudifila mu mudimu wende wa Yehowa bu patshivuaye mujike anyi? Bualu ebu nebukonkononyibue mu biena-bualu bidi bilonda.
Bua kuambulula
◻ Bua tshinyi mupostolo Paulo wakumvua dikengedibua dia kufundila tshisumbu tshia bena Kolinto?
◻ Bua tshinyi tudi bamanye ne: Paulo kavua ubela bua kuikala ne nsombelu bu wa bena mu nzubu wa badiambike?
◻ Mmunyi mudi muntu mua ‘kushiya muaba’ bua bujike?
◻ Mmunyi mudi bana betu ba bakaji mua kupetela disanka ku nsombelu wabu wa bujike?
◻ Mmu mishindu kayi mudi bana betu ba balume bajike mua kupetela disanka ku budikadidi buabu bua kusadila Yehowa “kakuyi ditanaja”?