TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w96 15/11 dib. 3-4
  • Dilama tshijila ndikulukulu anyi?

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Dilama tshijila ndikulukulu anyi?
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1996
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Mushindu ne mukiya
  • Nzambi utu ulomba dilama tshijila anyi?
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1996
  • Diebejibua pa dibuela mu tshijila
    Muntu mutambe bunene wa katshia ne katshia
  • Bua tshinyi bayidi ba Yezu kabavua babuela mu tshijila tshia biakudia?
    Yezu udi njila ne bulelela ne muoyo
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1996
w96 15/11 dib. 3-4

Dilama tshijila ndikulukulu anyi?

“NTU ndama tshijila mu Dimue dionso kutuadija pamvua mushikankunde,” ke mudi Mrudulaben wamba, mukaji muena mu Inde wa bidimu 78 muena bubanji buvule. Etshi tshivua tshitupa tshia ntendelelu wende, mushindu wa kujadika se: ùvua ne dibaka dimpe ne bana ba mubidi muimpe, kabidi bua dikubibua dia bayende. Mpindieu ukadiye mukaji mukàmbà, udi utungunuka ne kulama tshijila mu Dimue dionso bua makanda a mubidi mimpe ne bua dilubuluka dia bana bende. Anu bu mukaji eu, bavule ba ku bakaji bena Hindu badi bavuija bijila bia pa tshibidilu bu tshitupa tshia nsombelu wabu.

Prakash, ngenda-mushinga wa bukole bushindame musombele mu musoko wa pa mpenga wa Mumbai (Bombay), mu Inde, udi wamba ne: udi ulama tshijila tshidimu tshionso mu Dimue dionso dia Sawan (Shravan). Eu nngondo wa diumvuija dia pa buadi bua bitendelelu mu kalandrié ka bena Hindu. Prakash udi umvuija ne: “Ngakatuadija bua tubingila tua malu a ntendelelu, kadi mpindieu ndi mumone dikuabu dikengedibua dia kutungunuka bua bipatshila bia makanda a mubidi. Bu mudi Sawan ubanga ku ndekelu kua muvu wa mousson, bidi bipetesha mubidi wanyi diakalenga dia kudikezulawu ku masama adi afumina ku muvu wa mvula.”

Bamue badi bela meji ne: dilama tshijila didi diambuluisha muntu ku mubidi, mu lungenyi, ne mu nyuma. Tshilejilu, tshibungu kampanda (Grolier International Encyclopedia) tshidi tshiamba ne: “Dikebulula dia bena sianse dia matuku adi panshi aa didi dileja ne: dilama tshijila didi mua kupetesha makanda a mubidi ne, padidi dienza mu mushindu muimpe, didi mua kukolesha ngikadilu wa ditabuluka dia lungenyi ne dimanya dia malu.” Batu bamba ne: muena nkindi muena Greke Platon uvua mua kulama tshijila mu bule bua matuku dikumi anyi mapite apu ne kabidi se: mushikuluji wa makumi Pythagore uvua wenzeja balongi bende tshijila kumpala kua kubalongeshaye.

Kudi bamue, dilama tshijila didi diumvuija didikanda dijima ku biakudia ne ku mâyi mu bule bua lupolo lujadika lua tshikondo, padi eku bakuabu banua bintu kampanda mu bijila biabu. Dibenga bimue biakudia peshi didilaminyina ku mushindu musunguluke wa biakudia ndiangatshibue bu dilama tshijila kudi ba bungi. Kadi dilama tshijila dia mutantshi mule dikena dikontolola didi mua kuikala dia njiwu. Kamona-kamba Parul Sheth udi wamba ne: panyima pa mubidi mumane kupeta bidishi biawu bia mafuta (glucides), udi pashishe ukudimuna proteyine ya misunyi mu nsukadi (glucose) ne pashishe ubikudimuna mafuta a mubidi. Dikudimuna mafuta mu nsukadi didi dipatula bintu bia lulengu bitudi tubikila ne: aside ya mibidi. Padiyi ivulangana, idi iya mu buongo, inyanga ndongoluelu wa buongo. “Edi ke dîba didi dilama tshijila mua kulua dia njiwu,” ke mudi Sheth wamba. “Udi mua kujimija lungenyi, kupeta tshinyungunyungu, ne bitambe bubi. . . . [Didi mua kukeba] difua tshipuka ne ndekelu wa bionso lufu.”

Mushindu ne mukiya

Mbatumike ne dilama tshijila bu mushindu mukole wa kufika ku bipatshila bia tshididi peshi bia mu nsombelu wa bantu. Mutumiki ne tshingoma etshi muende lumu uvua Mohandas K. Gandhi wa mu Inde. Muangata ne mushinga mukole kudi nkama ya miliyo ya bantu, wakatumika ne dilama tshijila bua kukamika buenzeji bukole pa bisumbu bia bena Hindu bapele ba mu Inde. Mu diumvuija dia tshipeta tshia dilama diende dia tshijila bua kujikija ndululu ya bena mu tshiapu pankatshi pa bena mudimu ne bamfumu babu, Gandhi wakamba ne: “Tshipeta tshiadi tshia ndekelu tshivua ne: nsombelu wa muoyo muimpe wakapetshibua kudi bonso. Mitshima ya bamfumu ba mudimu yakalengibua. . . . Dikokangana diakajika panyima pa meme mumane kulama tshijila munkatshi mua matuku asatu patupu.” Mfumu wa ditunga dia Afrique du Sud, Nelson Mandela, wakenza pende matuku atanu a dibenga biakudia mu bidimu biende bu muena buloko bua bena tshididi.

Kadi, bavule ba ku bàdì ne tshilele tshia dilama tshijila, mbenze nenku bua tubingila tua malu a ntendelelu. Dilama tshijila mmukiya munene mu bena Hindu. Mu amue matuku, ke mudi mukanda kampanda (Fast and Festivals of India) wamba, “tshijila tshikole tshidi tshilamibua . . . nansha mâyi mine kaena mua kunuibua. Balume ne bakaji buonso buabu badi balama tshijila tshikole . . . bua kujadika diakalenga, dilubuluka ne dilekelelangana dia bilema ne mpekatu.”

Mbalabaje ditumika ne dilama tshijila mu tshitendelelu tshia Jaïn. Tshikandakanda tshia The Sunday Times of India Review tshidi tshimanyisha ne: “Muni kampanda [muena meji] muena Jaïn wa mu Bombay [Mumbai] wakanua anu vere ibidi ya mâyi masabisha ku dituku​—munkatshi mua matuku 201. Wakajimija kilo 33 [73lb].” Bamue badi mene balama tshijila bafuanyike kudishipa buobu bine ne nzala, batuishibue ne: ebi nebibapeteshe lupandu.

Pa tshibidilu, bua bakulumpe bitabi ba Islame, dilama tshijila ndienzejibue ku bukole mu ngondo wa Ramadan. Tshiakudia anyi mâyi kabiena mua kuangatshibua kubangila ku dipatuka too ne ku dibuela dia dîba munkatshi mua ngondo mujima au. Muntu yonso udi usama peshi udi ku luendu mu tshikondo etshi udi ne bua kubuela mu tshijila nansha mu tshikondo tshikuabu mu matuku bungi bumuebumue. Kareme, lupolo lua matuku 40 a kumpala kua Paska, ntshikondo tshia dilama tshijila bua bamue mu Bukua-buena-nkristo, ne bisumbu bia bena bitendelelu bia bungi bidi bilama bijila mu matuku makuabu masunguluke.

Dilama tshijila ki ndijimine bushuwa nansha. Ne bu mudidi tshitupa tshia bitendelelu bipite bungi, tudi mua kudikonka ne: Dilama tshijila ndilombibue kudi Nzambi anyi? Kudiku bikondo bidi bena nkristo mua kupangadija bua kulama tshijila anyi? Didiku mua kuikala ne dikuatshisha anyi? Tshiena-bualu tshidi tshilonda netshiandamune ku nkonko eyi.

[Tshimfuanyi mu dibeji 3]

Tshitendelelu tshia Jaïn tshidi tshimona dilama tshijila bu mushindu wa kupeta lupandu lua anyima

[Tshimfuanyi mu dibeji 4]

Mohandas K. Gandhi wakatumika ne dilama tshijila bu mushindu wa bukole wa kufika ku bipatshila bia tshididi peshi bia mu nsombelu wa bantu

[Tshimfuanyi mu dibeji 4]

Mu Islame, dilama tshijila mu ngondo wa Ramadan ndienzejibue ku bukole

[Mêyi a dianyisha]

Garo Nalbandian

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu