Dimukilayi balongeshi ba dishima!
“Nekuikale kabidi balongeshi ba mafi munkatshi muenu.”—2 PETRO 2:1, MMM.
1. Ntshinyi tshivua Yuda musue kufunda, ne bua tshinyi wakashintulula tshiena-bualu tshiende?
MBUALU kayipu budi bukemesha! Balongeshi ba dishima mu tshisumbu tshia bena nkristo tshia mu siekele wa kumpala! (Matayo 7:15; Bienzedi 20:29, 30) Yuda, muanabu ne Yezu, ukavua mumanye bualu abu. Wakamba ne: uvua musue kufundila bena kuitabuja nende ‘bua lupandu luolumue lutudi nalu,’ kadi wakumvuija ne: ‘Bualu buakunkuata kunufundila bua kukolesha mitshima yenu, bua nuenu nutshinte bikole bua ditabuja.’ Bua tshinyi Yuda wakashintulula tshiena-bualu tshiende? Wakamba ne: bualu ‘bantu bakuabu bakabombelela [mu bisumbu] . . . bandamuna [“bulenga bukena butuakanyine bua,” NW] Nzambi wetu ku malu a masandi.’—Yuda 3, 4.
2. Bua tshinyi 2 Petelo nshapita 2 ne Yuda mbifuanangane bikole?
2 Mbimueneke se: Yuda wakafunda mutantshi muîpi panyima pa Petelo mumane kufunda mukanda wende muibidi. Kakuyi mpata, Yuda ukavua mumanye tshivua mu mukanda eu. Bushuwa, wakumvuija ngenyi mivule ya muomumue mu mukanda wende yeye muine wa bukole wa mibelu. Pa nanku, bu mutudi tukonkonona 2 Petelo nshapita 2, netumone mudiyi mufuanangane ne mukanda wa Yuda.
Bipeta bibi bia malongesha a dishima
3. Ntshinyi tshiakenzeka kale tshidi Petelo wamba ne: netshienzeke kabidi?
3 Petelo mumane kubela bana babu bua kuteya ntema ku milayi, udi wamba ne: “Kukadi kupatuke bambi ba mafi [mu Izalele wa kale], nekuikale kabidi balongeshi ba mafi munkatshi muenu.” (2 Petro 1:14–2:1, MMM) Kale, bantu ba Nzambi bakapeta milayi milelela, kadi bavua kabidi ne bua kuluisha malongesha manyanguke a baprofete ba dishima. (Yelemiya 6:13, 14; 28:1-3, 15) Yelemiya wakafunda ne: ‘Ngakamona malu mapite bubi munkatshi mua baprofete ba mu Yeruzaleme kabidi; badi benda masandi, badi benda mu mashimi.’—Yelemiya 23:14.
4. Bua tshinyi balongeshi ba dishima mbakanyine kabutu?
4 Umvuija tshivua balongeshi ba dishima mua kuenza mu tshisumbu tshia bena nkristo, Petelo udi wamba ne: ‘Nebalue mu musokoko ne malu manutapulule ku dibutuka, bavila Mukalenge [Yezu Kristo] wakabapikula, badivuijila dibutuka dia lukasa.’ (2 Petelo 2:1; Yuda 4) Tshipeta tshia ndekelu tshia diditapulula dia nunku dia mu siekele wa kumpala ke Bukua-buena-nkristo bu mutudi babumanye lelu’eu. Petelo udi uleja bua tshinyi balongeshi ba dishima mbakanyine menemene kabutu: “Bantu ba bungi nebalonde buendenda buabo, nebapepeje njila wa bulelela bualu buabo.”—2 Petro 2:2, MMM.
5. Mbujitu kayi buvua nabu balongeshi ba dishima?
5 Elaku pebe meji! Bua buenzeji bua balongeshi ba dishima, bantu ba bungi mu bisumbu bavua ne bua kuditua mu buendenda. Muaku wa tshiena-Greke mukudimuna ne: “buendenda” udi umvuija tshisuasua, dipangika dia didikanda, malu a bundu, tshikama, ngikadilu mubule bundu. Petelo wakamba kumpala ne: bena nkristo bakavua “bamane ku[p]anduka ku malu mabole adi mu buloba bualu bua nkuka mibi.” (2 Petelo 1:4) Kadi bamue bavua baya bua kupingana ku malu mabole au, ne balongeshi ba dishima mu bisumbu ke bavua nangananga ne bujitu mu bualu ebu! Nenku njila wa bulelela uvua mua kupeta lumu lubi. Ndibungama kayipu! Bushuwa, Bantemu ba Yehowa bonso lelu’eu badi ne bua kuteya ntema mikole ku bualu ebu. Katuena ne bua kupua muoyo nansha kakese ne: ku ngikadilu wetu, tudi mua kutuadila Yehowa Nzambi ne bantu bende butumbi, peshi bipendu.—Nsumuinu 27:11; Lomo 2:24.
Badi babueja malongesha a dishima
6. Ntshinyi tshidi tshisaka balongeshi ba dishima, ne mmunyi mudibu bakeba bua kupeta tshidibu basue?
6 Ne meji, tudi tubambisha mudi balongeshi ba dishima babueja ngelelu wabu wa meji munyanguke. Kumpala Petelo udi wamba ne: badi benza nunku mu musokoko, peshi muinshimuinshi ne mu budimu. Udi usakidila ne: “Bua lukuka, nebende mushinga pambidi penu ne miaku ya didinga.” Dijinga dia budinangi didi disaka balongeshi ba dishima, bu mudibi bizangika mu nkudimuinu mukuabu se: “Ne luzuku luonso, nebatete bua kunusumba buabu buobu bine ne mêyi a budimu.” (Bible de Jérusalem) Bia muomumue, Mukenji Mulenga udi wamba apa ne: “Bua lukuka nebende nenu mushinga ne miaku ya mafi.” (2 Petro 2:1, 3) Mêyi a balongeshi ba dishima adi mua kumueneka bu a meji kudi muntu udi kayi mutabale mu nyuma, kadi mêyi abu mmalongolola ne lubatshi luonso bua “kusumba” bantu, babalobesha mu disadila bipatshila bia budinangi bia bena mashimi.
7. Nnkindi kayi yakatangalaka mu siekele wa kumpala?
7 Kakuyi mpata, balongeshi ba dishima ba mu siekele wa kumpala bavua ku buenzeji bua ngelelu wa meji uvuaku mu bulongolodi abu. Pabuipi ne tshikondo tshiakafunda Petelo, nkindi mibikila ne: Gnosticisme ivua yenda itangalaka. Bena Gnosticisme bavua bitabuja ne: tshionso tshidi ne mubidi ntshibi, ne anu etshi tshidi katshiyi ne mubidi ke tshidi tshimpe. Nenku, bamue babu bavua bamba ne: tshidi muntu wenza ne mubidi wende katshiena ne bualu. Ndekelu wa bionso, ke muvuabu bamba, muntu kakuikala ne mubidi eu nansha. Bakakomesha ne: pa nanku, mpekatu ya mubidi—ne masandi mene—kayena ne mushinga. Mbimueneke se: mmuenenu bu eyi yakatuadija kuikala ne buenzeji kudi bamue bavua bamba muvuabu mu Buena-nkristo.
8, 9. (a) Nngelelu wa meji kayi mukonyangale wakanyanga bamue bena nkristo ba kumpala? (b) Bilondeshile Yuda, ntshinyi tshivua bamue bantu benza mu bisumbu?
8 Mushikuluji mukuabu wa Bible wakafunda ne: “kuvua bantu mu Ekleziya bakakonyangaja dilongesha dia ngasa,” peshi “bulenga bukena butuakanyine.” (Efeso 1:5-7) Buende yeye, bamue bavua bela meji nunku’eu: “Udi wamba ne: [bulenga bukena butuakanyine] bua Nzambi mbualabale bikole bua kubuikila mpekatu yonso anyi? . . . Nanku tutungunukayi ne kuenza mpekatu, bualu [bulenga bukena butuakanyine] bua Nzambi budi mua kukupula mpekatu yonso. Bushuwa patudi tutamba kuenza mpekatu, [bulenga bukena butuakanyine] bua Nzambi nebutambe kupeta mushindu wa kukuata mudimu.” Kutu muanji kumvua ngelelu wa meji mukonyangale mupite eu anyi?
9 Mupostolo Paulo wakajikila kumpala ngelelu mubi wa meji pa bidi bitangila luse lua Nzambi pakakonkaye ne: “Netutungunuke mu mpekatu, bua bulenga bukena butuakanyine kuvulabu anyi?” Wakakonka kabidi ne: “Netuenze mpekatu bualu katuena muinshi mua mikenji, kadi muinshi mua bulenga bukena butuakanyine anyi?” Ku lukonko luonso, Paulo wakandamuna ne dishindika dionso ne: “Nansha kakese!” (Lomo 6:1, 2, 15, NW) Mu butoke buonso, anu bu mudi Yuda uleja, bantu bakuabu bavua “bandamuna [“bulenga bukena butuakanyine bua,” NW] Nzambi wetu ku malu a masandi.” Nansha nanku, Petelo udi ufunda ne: bua bantu ba nunku ‘dibutuka kadiena dilala tulu.’—Yuda 4; 2 Petelo 2:3.
Bilejilu bia didimuija
10, 11. Mbilejilu kayi bisatu bia didimuija bidi Petelo ufila?
10 Bua kuzangika ne: Nzambi neajukile benji ba bubi ku bukole, Petelo udi ufila bilejilu bisatu bia didimuija biangata mu Mifundu. Tshia kumpala, udi ufunda ne: ‘Nzambi kakadikanda bua kunyoka banjelu bakenza mpekatu.’ Yuda udi wamba ne: buobu aba ‘kabakalama muaba wabu wa ku ntuadijilu, kadi bakalekela tshisombedi tshiabu mene’ mu diulu. Bakalua pa buloba kumpala kua Mvula munene ne kuvualabu mibidi ya bantu bua kumona mua kuditua mu masandi ne bana ba bakaji ba bantu. Bu dinyoka bua bienzedi biabu bibi, ngikadilu kayi wa ku tshifukilu, bakabimansha mu “Tartare,” peshi bu mudi muyuki wa Yuda wamba, ‘bakabalama ne nkanu ya tshiendelele, mu mîdima mikole, bua dilumbuluisha dia dituku dinene.’—2 Petelo 2:4, NW; Yuda 6, NW; Genese 6:1-3.
11 Pashishe, Petelo udi utuma lungenyi ku bantu ba mu matuku a Nowa. (Genese 7:17-24) Udi wamba ne: mu tshikondo tshia Nowa, Nzambi ‘kakengeleka ba pa buloba ba kale . . . pakatumeye mâyi manene pa buloba bua bantu babi.’ Ku ndekelu, Petelo udi ufunda ne: Nzambi wakateka ‘tshifuanyikiji kudi bantu balualua kupidia Nzambi’ pa ‘kuandamuna misoko ya Sodome ne Gomore butu bua kapia.’ Yuda udi ufila mamanyisha masakidila ne: bantu abu ‘bakadifila mu masandi, bamane kulonda malu a mubidi adi kaayi makanangane ne tshilele tshia bantu.’ (2 Petelo 2:5, 6; Yuda 7) Balume kabavua anu benda masandi avua kaayi alonda mikenji ne bakaji, kadi bavua kabidi ne nkuka mikole bua mibidi ya balume bakuabu, nansha pamu’apa bua nyama yetu eyi.—Genese 19:4, 5; Lewitiki 18:22-25.
12. Bilondeshile Petelo, mmunyi mudi bienzedi biakane bifutshibua?
12 Kadi, anu pine apu, Petelo udi uleja ne: Yehowa udi mufutshi wa aba badi bamusadila ne lulamatu luonso. Tshilejilu, udi ulonda muvua Nzambi ‘mulame Nowa, muyishi wa buakane, kupandukaye ne bakuabu muanda-mutekete’ pakatumaye Mvula wa kabutu. Udi wakula kabidi bua muvua Yehowa musungile “muakane Lota” mu tshikondo tshia Sodome, ukomesha ne: “Yehowa mmumanye mua kupikula mu diteta bantu bena bulamate kudi Nzambi, kadi mmumanye mua kulama bantu bakena bakane bua dituku dia dilumbuluisha bua kubabutula.”—2 Petelo 2:5, 7-9, NW.
Bienzedi biakanyine dinyoka
13. Mbanganyi badi nangananga balama bua dilumbuluisha, ne mmu bilotalota kayi mudibu bamueneka bikala baditue?
13 Petelo udi uleja patoke bantu badi nangananga balamibue bua dilumbuluisha dia Nzambi, mmumue ne: ‘bantu badi balonda malu a mubidi mu lukuka ludi lubabipisha, ne badi bapetula bukokeshi.’ Tudi mua kumvua dijabala dia Petelo padiye wamba ne: ‘Badi bena dikamakama ne badisu, kabena bazakala pakapendabu badi ne butumbi.’ Yuda udi ufunda ne: ‘bantu aba badi bona mibidi yabu mu bilotalota, . . . badi bapenda matumbi.’ (2 Petelo 2:10; Yuda 8) Bilotalota biabu bidi mua kumvuija ngenyi mifuikakaja mipange bukezuke ya masandi idi ikankamija dikeba diabu dia didisankisha mu tshiendenda tshia masandi. Nenku, mmu ngumvuilu kayi mudibu “ba[p]etula bukokeshi” ne “ba[p]enda matumbi”?
14. Mmu ngumvuilu kayi mudi balongeshi ba dishima “ba[p]etula bukokeshi” ne “ba[p]enda matumbi”?
14 Badi benza nunku padibu bapetula bukokeshi bujadika kudi Nzambi. Bakulu bena nkristo mbaleji-mpala ba bena butumbi, Yehowa Nzambi ne Muanende, ne bu tshipeta, badi ne butumbi kampanda bubapesha. Bushuwa, batu benza bilema, bu muakenza Petelo muine, kadi Mifundu idi ibela bena mu tshisumbu bua kukokela matumbi a nunku. (Ebelu 13:17) Mapanga abu kaena kabingila ka kubapendela. Petelo udi wamba ne: banjelu kabena ‘balua ne dipisha didi dipenda [balongeshi ba dishima],’ nansha mudibi mua kuikala bitambe kubakanyina. Petelo udi utungunuka ne: “Kadi bantu aba, bu nyama idi kayiyi ne lungenyi milela pa tshibidilu bua kuyikuata ne kuyibutula, nebapete mene kabutu, mu malu adibu bapange ne adibu bapenda.” (NW)—2 Petelo 2:10-13.
“Padibu badia buondoloka . . . nenu”
15. Nngenzelu kayi idi balongeshi ba dishima batumika nayi, ne mmuaba kayi udibu benzela dilobeshangana diabu?
15 Nansha mudi bantu aba banyanguke “bangata nsombelu wa bisankasanka mundamunya bu mulowo,” (NW) ne ‘bikale matoba ne bilema,’ badi kabidi bapambuke. Badi benza malu “mu musokoko,” batumika ne ‘mêyi a mashimi,’ bu mualeji Petelo kumpala. (2 Petelo 2:1, 3, 13) Nenku kabena pamu’apa mua kutobolola patoke madikolela a bakulu bua kusanyika mêyi-makulu a Nzambi a nsombelu wa tshitembu, anyi kukeba didisankisha diabu dia masandi patoke. Kadi, Petelo udi wamba ne: badi baditua “mu milowo kayiyi kukanda mu malongesha abu a didinga padibu badia buondoloka pamue nenu.” (NW) Ne Yuda udi ufunda ne: ‘Aba mbuobu badi mabue masokome mu masanka a bidia [bienu] bia dinanga.’ (Yuda 12) Eyowa, anu bu mudi mabue masongoloke muinshi mua mâyi mua kupanda ntaku wa buâtu, ne kuinyisha bena mazuwa badi kabayi badimuke mu mâyi, balongeshi ba dishima bavua banyanga bantu bavua kabayi badimuke bavuabu baleja ne lubombo luonso muvuabu babanange mu “bidia bia dinanga.”
16. (a) “Bidia bia dinanga” bivua tshinyi, ne mmu nsombelu kayi mifuanangane mudi bantu bena buenzavi mua kutumika lelu’eu? (b) Mpa bantu kayi padi balongeshi ba dishima batuishila mêsu abu, nenku ntshinyi tshidi bantu ba nunku ne bua kuenza?
16 Mbimueneke se: “bidia bia dinanga” ebi bivua bibilu bia bantu dîba divua bena nkristo ba mu siekele wa kumpala badisangisha pamue bua kudia ne kupeta malunda. Bantemu ba Yehowa lelu’eu batu pabu imue misangu badisangisha kaba kamue, pamu’apa mu bibilu bia mabaka, mu diendakana pamue, anyi bua dipitshisha dilolo pamue. Mmunyi muvua bantu banyanguke batumika ne bikondo bu ebi bua kulobesha bakuabu? Petelo udi ufunda ne: “Badi ne mesu mûle tente ne masandi . . . ; badi balobesha badi ne mitshima mitekete.” Badi batangija “mitshima yabo mibidila mu lukuka” kudi bantu badi batekete mu nyuma badi bapangile bua kuvuija tshishiki bulelela bu buabu buobu. Nenku tshiakenzeka mu tshikondo tshia Petelo tshidianjile kukudimuija, ne ushale mutabale! Kandamena diambisha dionso dipange bupeluke, ne kudingibu kudi buimpe bua kuisu peshi bulengele bua mubidi bua muntu kampanda udi ukuambisha malu a buendenda!—2 Petelo 2:14.
“Njila wa Balame”
17. “Njila wa Balame” uvua tshinyi ne mbuenzeji kayi buvuaye nabu pa bena Izalele 24 000?
17 Bantu aba “batshipa” bavua bamanye bulelela mu tshikondo kampanda. Batshidi mua kuikala anu bamueneka bazanzamuke mu tshisumbu. Kadi Petelo udi wamba ne: “Badi bashiya njila mululame, benda bapambuka, balonda njila wa Balame, muana wa B[e]ore, uvua munange difutu dia bubi.” (2 Petro 2:14, 15, MMM) Njila wa muprofete Balame uvua wa kufila mubelu wa dilobesha ku buendenda bua dikuatshisha diende nkayende. Wakambila Mukalenge Balaka wa bena Moaba ne: Nzambi uvua mua kuela Izalele mulawu bu buobu mua kulobesha bantu bua kuenda masandi. Bu tshipeta, bakaji bena Moaba bakalobesha bantu ba Nzambi ba bungi, ne bantu 24 000 bakashipibua bua nsombelu wabu wa buenzavi.—Nomba 25:1-9; 31:15, 16; Buakabuluibua 2:14.
18. Mmunyi muvua Balame muikale ne tshitunu, ne ntshinyi tshidi tshipeta tshileja bua balongeshi ba dishima?
18 Petelo udi ufunda ne: Balame wakakandibua pakamuakuila mpunda wende, kadi Balame “uvua munange difutu dia bubi” bikole mushindu wa se: nansha pakenzeka bualu ebu, kakalekela “bupale” buende. (2 Petro 2:15, 16) Bibi be! Diakabi kudi muntu yonso udi bu Balame udi uteta bua kunyanga bantu ba Nzambi pa kubalobesha bua kuenza buenzavi! Balame wakafua bua bubi buende, bu tshilejilu tshia bualu buenzekela aba bonso badi balonda njila wende.—Nomba 31:8.
Dilobeshangana diabu dia buena Diabolo
19, 20. (a) Bantu badi bu Balame mbafuanyikija ne tshinyi, ne mbua tshinyi? (b) Mbanganyi badibu balobesha, ne mmunyi? (c) Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: dilobeshangana diabu ndia buena Diabolo, ne mmunyi mutudi mua kudikuba kudibu tuetu bine, pamue ne bakuabu kabidi?
19 Petelo udi ufunda, umvuija bantu badi bu Balame ne: “Badi bu mpokolo [peshi, mishimi] kayiyi mayi, bu mavuba [peshi, matutu] masaka kudi tshipepele.” Bua muntu udi wenda mu tshipela udi ne nyota, mushimi mûme udi mua kumvuija lufu. Kabiena bikemesha mudi ‘mîdima mikole mindile’ bantu badi bafuane bintu bia nunku! “Bua majinga abo a mubidi ne buendenda buabo,” ke mudi Petelo utungunuka, “badi bakula miaku ya patupu, balobesha batshidi bapanda mu bianza bia bantu badi mu njila mipambuke.” Badi balobesha bantu bakena bapiluke mu ‘dibalaya budikadidi,’ ke mudi Petelo wamba, eku “bobo bine bikale bapika ba bubi.”—2 Petro 2:17-19, MMM; Galatia 5:13.
20 Dilobeshangana dia balongeshi banyanguke ba nunku ndia buena Diabolo. Tshilejilu, badi mua kuamba ne: ‘Nzambi mmumanye ne: tudi bena butekete ne bena muoyo wa lukuluku. Nenku bituatunka ne bituasankisha majinga etu a masandi, Nzambi neikale muena luse. Bituatonda mpekatu yetu, neatulekele mibi anu bu muakenzaye patuakalua kumpala mu bulelela.’ Vuluka se: Diabolo wakatumika ne ngelelu wa meji muenze anu bu eu bua Eva, umulaya ne: uvua mua kuenza mpekatu kakuyi dinyoka. Wakamba bua Eva ne: mpekatu muenzela Nzambi uvua mua kumupesha butoke ne budikadidi. (Genese 3:4, 5) Bituikala mua kupetangana ne muntu munyanguke wa nunku muikale mu tshisumbu, tudi ne bua kudikuba tuetu bine pamue ne bakuabu kabidi pa kumanyisha muntu eu kudi bantu buomekela bujitu mu tshisumbu tshia bena nkristo.—Lewitiki 5:1.
Bakuba kudi dimanya dijalame
21-23. (a) Mbipeta kayi bibi bidi bimueneka padiku dipanga kutumika ne dimanya dijalame? (b) Ntshilumbu kayi tshikuabu tshidi Petelo wakuila tshituamona musangu udi ulonda?
21 Petelo udi ukoma tshitupa etshi tshia mukanda wende pa kumvuija bipeta bibi bia dipanga kutumika ne dimanya diakambaye kumpala ne: didi ne mushinga mukole bua “muoyo ne bulamate kudi Nzambi.” (2 Petelo 1:2, 3, 8, NW) Udi ufunda ne: “Bushuwa, bikalabi se: panyima pa bamane kunyema manyanu a bulongolodi ebu bua dimanya dijalame dia Mfumu ne Mupandishi Yezu Kristo, badi babuelakana kabidi mu mine malu aa ne abakokesha, ngikadilu yabu ya ndekelu mmilue mibi buabu buobu kupita ya kumpala.” (2 Petelo 2:20, NW) Mbia dibungama be! Mu matuku a Petelo, bantu ba nunku bavua bimanshe ditekemena diabu dia mushinga mukole dia kuikala ne muoyo ukena ufua mu diulu bua bikondo bîpi bia didisankisha mu masandi.
22 Nenku Petelo udi wamba ne: ‘Biakadi bitambe buimpe bu buobu kabayi banji kumanya njila wa buakane [“mu mushindu mujalame,” NW], ne pakamumanyabu, bua buobu kuela nyima ku mukenji wa tshijila wakabelelabu. Bualu buakalua kudibu bu mudi lusumuinu lulelela luamba ne: Mbua mmupingane ku bilushi biende kabidi, ne ngulube mumane kuowa wakapingana kudibonda mu bitapikidi.’—2 Petelo 2:21, 22; Nsumuinu 26:11.
23 Mbimueneke patoke se: tshilumbu tshikuabu tshikavua tshituadije kunyanga bena nkristo ba kumpala tshivua tshia muomumue ne etshi tshidi tshinyanga bamue lelu’eu. Mu tshikondo atshi, bamue bavua badiabakena bushuwa pa tshivua tshimueneka bu dibenga kulua dia dikalaku dilaya dia Kristo. Tukonkononayi mudi Petelo wakula pa bualu ebu.
Udi muvuluke anyi?
◻ Mbilejilu kayi bisatu bia didimuija bidi Petelo utela?
◻ Mmunyi mudi balongeshi ba dishima “ba[p]etula bukokeshi”?
◻ Njila wa Balame ntshinyi, ne mmunyi mudi aba badi bamulonda bateta bua kulobesha bakuabu?
◻ Mbipeta kayi bibi bidi bimueneka padiku dipanga kutumika ne dimanya dijalame?
[Tshimfuanyi mu mabeji 16, 17]
Balame udi wambuluisha bu tshilejilu tshia didimuija