Bulongolodi buakane ki ntshilota nansha!
DANIEL WEBSTER, muena mbulamatadi wa mu ditunga dia Amerike wakamba ne: “Kulumbulula kuakane mbualu budi muntu utamba kutabalela bikole pa buloba.” Ne Bible udi wamba ne: “Yehowa udi unanga kulumbulula kuakane.” (Musambu 37:28) Bu muvuabu benza mu tshifuanyikiji tshia Nzambi, bena dibaka babidi ba kumpala bavua ne ngikadilu ya Nzambi, kusakidila ne lungenyi lua kulumbulula kuakane.—Genese 1:26, 27.
Mifundu idi yakula kabidi bua ‘bisamba bia bende bidi kabiyi ne mikenji bienza bilele bidi mikenji miambe, buobu, kabayi ne mikenji badi [“ku tshifukilu bakumbaja,” NW] mikenji.’ Nunku ‘badi baleja mudimu wa mikenji mifunda mu mitshima yabu, [“kuondo ka muoyo,” NW] kabu kadi kamanyishangana nayi ne meji abu adi abapisha anyi ababingisha.’ (Lomo 2:14, 15) Eyowa, mbapeshe bantu tshipedi tshia kuondo ka muoyo—tshiumvuidi tshia munda pa tshidi tshimpe ne tshibi. Mbimueneke patoke ne: dikengela dia kulumbulula kuakane ndikuna mu muntu ku tshilelelu.
Dikeba dia muntu dia diakalenga ndilamakaja bikole ku dikengela dia kulumbulula kuakane, bualu Musambu 106:3 udi wamba ne: “Disanka didi kudi badi balonda kulumbulula kuakane, ne badi benza malu makane misangu yonso.” Kadi, bua tshinyi muntu kêna ne mushindu wa kuenza bulongolodi buakane?
Bua tshinyi muntu mmupangile?
Kabingila ka nshindamenu bua dipanga mua kukumbaja bulongolodi buakane ntshilema tshituakapiana kudi baledi betu ba kumpala, Adama ne Eva. Bible udi umvuija ne: ‘Bu muakalua bubi pa buloba bualu bua muntu umue, ne bu muakalua lufu bua bubi abu, nunku lufu luakafika kudi bantu bonso, bualu bonso bakenza malu mabi.’ (Lomo 5:12) Tshilema etshi mpekatu. Nansha muakafukibuabu kabayi kalema, Adama ne Eva bakapangadija bua kutombokela Nzambi ne nunku kudienzabu bena mpekatu. (Genese 2:16, 17; 3:1-6) Bua bualu ebu, bakashila bana babu bumpianyi bua meji mabi a mpekatu.
Ngikadilu ya bumuntu bu mudi lukuka ne ngenyi mibi ki mbipeta bia meji a mpekatu anyi? Ne ngikadilu eyi kayena ne buenzeji ku dimueneka dia tunsungasunga pa buloba anyi? Ee, lukuka ke muji wa tshinyangu tshia ku bukole tshia nyunguluilu ne difinakajangana mu malu a lupetu! Bushuwa ngenyi mibi ke idi mu nyima mua diluishangana dia bisa ne tunsungasunga tua makoba. Ngikadilu bu nunku idi isaka kabidi bantu bua kuiba, kuibila ne kuenzela bakuabu bibi.
Misangu mivule nansha madikolela menza ne lungenyi lutambe buimpe bua kuleja kulumbulula kuakane ne kuenza tshidi tshimpe atu apangila anu bua meji etu a mpekatu. Mupostolo Paulo wakaditondela ne: ‘Bualu bua muanda muimpe undi musue kuenza, tshiena ngenza, kadi muanda mubi undi tshiyi musue kuenza, eu ng’undi ngenza.’ Udi utungunuka ne kumvuija diluangana edi wamba ne: ‘Ndi nsanka munda muanyi bua mikenji ya Nzambi, kadi ndi mmona mukenji mukuabu mu mubidi udi uluangana ne mukenji wa mu meji anyi, ne udi umbueja mu bupika bua mukenji wa bubi udi mu mubidi wanyi.’ (Lomo 7:19-23) Kabiyi mpata, tudi lelu’eu ne mvita ya mushindu umue-umue eu. Ke bua tshinyi tunsungasunga tudi tumueneka pa tshibidilu.
Nkokeshilu wa bantu mmulele pende kansungasunga pa buloba. Mu ditunga dionso, mudi mikenji pamue ne aba badi bayinemesha. Ne mudi bushuwa, ba-nzuji ne tubadi. Bulelela, bamue bantu badi basue kulonda mêyi-maludiki mbatete bua kuzangika manême a bantu ne kuatabalela bua se: kuikala kulumbulula kuakane kua muomumue bua bantu bonso. Kadi, madikolela abu a bungi mmapangile. Bua tshinyi? Uleja mu tshikoso malu mashilashilangane adi atangila dipangila diabu, Yelemiya 10:23 udi wamba ne: ‘Yehowa, ndi mumanye ne: njila wa muntu kêna munda muende; muntu kêna ne bukole bua kuendesha nabu biendedi biende bimpe.’ Mudilamune kudi Nzambi, muntu kêna ne bukokeshi bua kujadika bulongolodi buakane.—Nsumuinu 14:12; Muambi 8:9.
Tshipumbishi tshinene ku madikolela a muntu bua kuibaka bulongolodi buakane n’Satana Diabolo. Bible udi wamba patoke ne: muanjelu mutomboke Satana, ke ‘mushipianganyi’ wa ku tshibangidilu ne “muena mashimi” ne se: “bena panu bonso badi mu bianza bia muena bubi.” (Yone 8:44; 1 Yowanese 5:19, Mukanda wa Mvidi Mukulu) Mupostolo Paulo udi umuleja bu “nzambi wa tshikondo etshi.” (2 Kolinto 4:3, 4) Bu mudiye mukinyi wa buakane, Satana udi wenza mushindu wonso bua kulubuluja bubi. Tshikondo tshionso tshitshidiye ukokesha buloba, tunsungasunga tua mishindu yonso ne diakabi didi difumaku nebikuate bukua-bantu ku bupika.
Bionso ebi bidi biumvuija ne: kansungasunga kakena mua kupangika mu nsangilu wa bantu anyi? Bulongolodi buakane ntshilota tshidi katshiyi mua kukumbana anyi?
Bulongolodi buakane mbualu bulelela—Mu mushindu kayi?
Bua ditekemena dia bulongolodi buakane kuluadi bualu bulelela, bukua-bantu budi ne bua kutangila ku mpokolo udi mua kujikija bikebeshi bia kansungasunga. Kadi nnganyi udi mua kujikija mpekatu ne kubutula Satana ne bukokeshi buende? Mbimueneke patoke ne: muntu nansha umue peshi ndongoluelu kayi wa bantu kêna mua kukumbaja mudimu wa dikema bu eu. Anu Yehowa Nzambi ke udi mua kuenza nanku! Bible udi wamba bua bualu buende ne: ‘Yeye udi Dibue; mudimu wende wonso udi muakane, bualu bua njila yende yonso idi milulame; Nzambi wa [“lulamatu, udi kayi ne kansungasunga,” NW], udi ne malu makane a bushuwa.’ (Dutelonome 32:4) Ne bu mudiye ‘munangi wa kulumbulula kuakane,’ Yehowa mmusue bua bukua-bantu buikale ne muoyo mu bulongolodi buakane.—Musambu 37:28.
Pavuaye wakula bua dilongolola dia Nzambi dia kuenza bulongolodi buakane, mupostolo Petelo wakafunda ne: “Bilondeshile dilaya diende, tudi bindile diulu dipiadipia ne buloba bupiabupia, muajamabo kudi buakane.” (2 Petro 3:13, MMM) “Diulu dipiadipia” ki ndiulu dipiadipia ditudi tumona edi to. Nzambi wakenza diulu dietu ditudi tumona edi dipuangane, ne didi dimuambika butumbi. (Musambu 8:3; 19:1, 2) “Diulu dipiadipia” mbukokeshi bupiabupia pa buloba bujima. “Diulu” didiku lelu ndienza ne mbulamatadi midienzela kudi bantu. Mu katupa kîpi emu, mu mvita ya Nzambi ya Armagedone, mbulamatadi eyi neyishile “diulu dipiadipia” muaba—Bukalenge buende bua mu diulu, peshi mbulamatadi. (Buakabuluibua 16:14-16) Mukalenge wa Bukalenge abu n’Yezu Kristo. Bu mudiye ubutula bukokeshi bua bantu kashidi, mbulamatadi eu neakokeshe tshiendelele.—Danyele 2:44.
Nunku, “buloba bupiabupia” ntshinyi? Ki ndibulunge dipiadipia nansha, bualu Nzambi wakenza buloba bupuangane bu tshisombedi tshia bantu, ne disua diende ndia se: bushale kashidi. (Musambu 104:5) “Buloba bupiabupia” budi bufunkuna nsangilu mupiamupia wa bantu. (Genese 11:1; Musambu 96:1) “Buloba” buabutulabu mbuenza ne bantu badi badivuija bena mu ndongoluelu eu mubi wa malu. (2 Petelo 3:7) “Buloba bupiabupia” budi bubapingana nebuikale buenza ne basadidi balelela ba Nzambi, badi bakine bubi ne badi banange buakane ne kulumbulula kuakane. (Musambu 37:10, 11) Nenku, bulongolodi bua Satana nebuikale bumane kujimina.
Kadi ntshinyi tshidi tshindile Satana? Mupostolo Yone wakadianjila kuamba ne: “[Kristo Yezu] wakakuata dragon, nyoka wa ku tshibangidilu, udi ne dîna se: Diabolo ne Satana, ne wakamusuika bua bidimu tshinunu. Ne wakamuela mu dijimba e kudikangaye ne kumutuilapu tshimanyinu, bua kadingi kabidi matunga.” (Buakabuluibua 20:1-3, NW) Buenzeji bua Satana musuika nkanu pa bukua-bantu kabuakuikalaku kabidi, bia muomumue ne muena lukanu muela mu buloko bua muinshi mua buloba. Ndisulakana kayipu dikalaku bua bukua-bantu, kuikala bu badianjidi mu bulongolodi buakane! Ku ndekelu kua bidimu tshinunu, nebabutule Satana tshiendelele.—Buakabuluibua 20:7-10.
Kadi, netuambe tshinyi bua mpekatu utuakapiana? Yehowa ukadi mumane kufila tshishimikidi bua kujikija mpekatu. ‘Muana wa muntu [Yezu Kristo] wakaluila . . . bua kufila muoyo wende [“bu tshia-bupikudi,” NW] bua bantu ba bungi.’ (Matayo 20:28) Muaku “tshia-bupikudi” udi umvuija mushinga mulomba bua dipikula dia bantu bakuata. Yezu wakafuta mushinga wa muoyo wende wa muntu mupuangane bu tshia-bupikudi bua kusungila bukua-bantu.—2 Kolinto 5:14; 1 Petelo 1:18, 19.
Nansha mpindieu tudi mua kupetela masanka ku mulambu wa tshia-bupikudi tshia Yezu. Pa kuleja ditabuja mu tshia-bupikudi etshi, tudi mua kumueneka bakezuke ku mêsu kua Nzambi. (Bienzedi 10:43; 1 Kolinto 6:11) Mu bukokeshi bua Bukalenge bua Nzambi, tshia-bupikudi etshi netshienze bua bukua-bantu kupandukabu ku mpekatu kashidi. Mukanda wa ndekelu wa mu Bible udi wakula bua “musulu wa mâyi a muoyo” wa mu tshimfuanyi udi upatukila ku nkuasa wa bumfumu wa Nzambi, ne ku mielelu yawu kudi mitshi ya bimuma ya mu tshimfuanyi mikale ne mabeji “bua diondapibua dia matunga.” (Buakabuluibua 22:1, 2, NW) Tshidi Bible ufuanyikija muaba eu tshidi tshileja ndongoluelu mulenga wa Mufuki bua kupandisha bukua-bantu ku mpekatu ku diambuluisha dia mulambu wa tshia-bupikudi wa Yezu. Ditumika dia tshishiki dia ndongoluelu’eu nedipikule bantu bena butumike ku mpekatu ne lufu.
Nsombelu mu bulongolodi buakane
Elabi meji mushindu wikala nsombelu mu bukokeshi bua Bukalenge. Dibunda bibawu ne tshinyangu nebishale malu a kale. (Nsumuinu 2:21, 22) Kansungasunga mu malu a lupetu kakakuikalaku kabidi. (Musambu 37:6; 72:12, 13; Yeshaya 65:21-23) Nebakupule kansungasunga konso ka mu nsombelu, ka dikoba, tshisamba, ne tshisa. (Bienzedi 10:34, 35) Mvita ne bia-mvita kabiakuikalaku kabidi. (Musambu 46:9) Miliyo ya bafue neyipetulule muoyo mu bulongolodi budi kabuyi ne kansungasunga. (Bienzedi 24:15) Muntu yonso neapete makanda a mubidi mapuangane ne malengele. (Yobo 33:25; Buakabuluibua 21:3, 4) Bible udi utujadikila ne: ‘[Yezu Kristo] neavuije kulumbulula kuakane mu dilamata diende dia malu a bushuwa.’—Yeshaya 42:3.
Patutshidi bindile tshikondo atshi, tudi mua kutuilangana ne kansungasunga, kadi ku luetu luseke katuena mua kuikala ne kansungasunga. (Mika 6:8) Nansha tuetu ne bua kutantamena kansungasunga, tulamayi mmuenenu muimpe. Mu katupa kîpi emu bulongolodi buakane budibu batulaya nebulue bualu bulelela. (2 Timote 3:1-5; 2 Petelo 3:11-13) Nzambi Wa-Bukole-Buonso mmupatule dîyi diende, ne ‘nedienze bualu budiye muditumine.’ (Yeshaya 55:10, 11) Etshi ke tshikondo tshia kudilongolola bua kuikala ne muoyo mu bulongolodi abu buakane pa kulonga tshidi Nzambi utulomba.—Yone 17:3; 2 Timote 3:16, 17.
[Tshimfuanyi mu dibeji 7]
Nebakupule kansungasunga konso mu bulongolodi bupiabupia bulaya kudi Nzambi