Mukanda wa meji muikale ne mukenji bua tshikondo tshietu etshi
“TSHIBUTA tshiûle ne meji ntshipite tshibuta tshiûle ne mabue a busanga.” Aa mmêyi akamba Yobo muntu wa kale. Kakuyi mpata, Yobo uvua umue wa ku babanji banene ba mu tshikondo tshiende. (Yobo 1:3; 28:18, NW; 42:12) Bushuwa, meji adi ne mushinga wa bungi kupita bintu bia ku mubidi bualu adi ambuluisha muntu bua kuikala ne nsombelu muimpe. Solomo Mukalenge wa meji wakamba ne: “Meji adi bua bukubi anu mudi makuta mikale bua bukubi; kadi dikuatshisha didi nadi dimanya ndia se: meji nkayawu adi alama benawu ne muoyo.”—Muambi 7:12, NW.
Kadi nkuepi kutudi mua kupeta meji aa lelu’eu? Bantu batu baya ne ntatu yabu kudi bafidi ba mibelu ya mu bikandakanda, bamanyi ba malu a bikadilu ne buondapi ba masama a mpala, nansha kudi baluki anyi bakoshi ba nsuki ne bendeshi ba taksi. Kabidi, bamanyi bapiluke bungi kabuyi kubala mbadiakaje bua kufila mibelu pa biena-bualu bionso ne bayilombela makuta a bungi. Kadi misangu mivule, mêyi aa a “meji” atu ela bantu mâyi ku makasa, abafikisha mene ku dikenga. Kadi mmunyi mutudi mua kupeta meji malelela?
Yezu Kristo, eu uvua mumanye bimpe malu a bantu, wakamba umue musangu ne: ‘Meji adi adilejila malelela ku bienzedi biawo.’ (Matewuse 11:19, Mukanda wa Mvidi Mukulu) Tukonkononayi imue ntatu idi mitangalake mu bantu ne tumone mêyi a meji adi mabambuluishe bushuwa ne mikale ne mushinga wa bungi kudibu kupita ‘tshibuta tshiûle ne mabue a busanga.’ Wewe pebe udi mua kupeta “tshibuta [etshi] tshiûle ne meji” ne kupetelaku disanka.
Udi mubungame anyi?
Tshikandakanda kampanda tshia mu Londres tshidi tshiamba ne: “Bikala siekele wa 20 mutuadije ne Tshikondo tshia Dilubakana, dijika diende didi dituadija ne Tshikondo tshia Dibungama.” Tshidi tshisakidila ne: “Dilonga dia kumpala dia buloba bujima dienza pa dibungama dikole ditu nadi bantu didi dileja ne: dibungama didi anu dienda ditangalaka pa buloba bujima. Mu matunga mashilangane bu mudi Taïwan, Liban ne Nouvelle-Zélande, bantu ba mu tshipungu tshionso tshialonda badi mu njiwu ya bungi ya kupeta dibungama.” (International Herald Tribune) Badi bamba mudi bantu badi baledibue kunyima kua 1955 batambe kuikala mu njiwu ya kupeta dibungama dikole kupita bakakuabu.
Ke tshivua tshifikile Tomoe, wakapeta dibungama dikole ne kushalaye mu bulalu matuku a bungi. Bu muvuaye kayi mua kutabalela muanende wa balume wa bidimu bibidi, wakapingana kumbelu kua baledi bende. Mpindieu mukaji kampanda muena mutumba nabu uvua pende ne muana wa bakaji wa bukole bumue ne wa Tomoe wakadia nende bulunda. Pavua Tomoe muambile mulunda wende eu muvuaye udiumvua kayi ne mushinga, muena mutumba eu wakamuleja mêyi a mu mukanda kampanda adi amba ne: ‘Dîsu kadiena dimanya mua kuambila tshianza ne: Tshiena nebe bualu; ne mutu kabidi kawena mumanye mua kuambila makasa ne: Tshiena nenu bualu. Nansha; kadi bitupa bia mubidi bidi bimueneka bu bitupa bitambe butekete bidi ne [mushinga] mukole.’a Binsonji biakapueka Tomoe pakajingululaye ne: muntu yonso udi ne mushinga wa bungi ne udi ne wende muaba pa buloba.
Muena mutumba eu wakamuambila bua kulongaye mukanda uvua ne mêyi au. Tomoe wakitaba, nansha muvuaye kayi ne bukole bua kuenza bualu nansha bumue muine musangu au, anyi kayi mua kulaya muntu bualu nansha bukese. Muena mutumba eu uvua kabidi umusumbila bintu mu tshisalu, ne uvua ulamba biakudia pamue ne Tomoe dituku dionso. Kunyima kua ngondo umue, Tomoe wakabanga kujuka mu dinda dionso, usukula bilamba, ukomba mu nzubu, uya kusumba bintu mu tshisalu ne ulamba biakudia, anu mutu mukaji wa nzubu wenza. Uvua ne bua kutantamena ntatu ya bungi, kadi wakamba ne: “Mvua mushindike se: meme mulonde anu mêyi a meji amvua mumvue, nengikale bimpe.”
Mu ditumikila meji avuaye mupete, Tomoe wakatantamena matuku makole avuaye ne dibungama. Mpindieu Tomoe udi wenza mudimu wa ku dîba ne ku dîba, wambuluisha bantu bakuabu bua kutumikilabu mêyi a meji amue-amue avua mamuambuluishe bua kujikija ntatu yende. Mêyi au a meji adi mu mukanda wa kale udi ne mukenji bua bantu bonso lelu’eu.
Udiku ne ntatu mu dîku anyi?
Pa buloba bujima, bungi bua mabaka adi afua budi buenda buvula. Ntatu ya mu dîku idi yenda ivula nansha mu matunga a ku Aziya, muvua bantu baditambisha kumpala bua buobumue buvua mu mêku abu. Nkuepi kutudi mua kupeta meji adi mua kuludika dibaka?
Tangila Shugo ne Mihoko, bena dibaka bavua ne bilumbu kabiyi bijika mu dîku diabu. Bavua batandangana bua kalu konso. Shugo uvua muntu wa muoyo wa tshitupa, ne Mihoko uvua umusamina dîba dionso divuaye umuangula tshilema. Mihoko uvua mene wela meji ne: ‘Katuena mua kumvuangana pa bualu nansha bumue to.’
Dimue edi, muntu mukaji mukuabu wakalua kutangila Mihoko ne kumubadilaye mêyi aa mu mukanda kampanda: “Nuenzele bantu malu onso anudi basue banuenzele.”b Nansha muvuaye kayi musue malu a Nzambi, Mihoko wakitaba bua kulonga mukanda uvua ne mêyi au. Tshipatshila tshiende tshivua tshia kulengeja nsombelu wa mu dîku diende. Nenku pakamubikilabu bua kubuela mu tshisangilu muvuabu balonga mukanda wa Mushindu wa kuikala ne nsombelu wa disanka mu diku, Mihoko ne bayende bakitaba kakuyi njingakanyi.c
Shugo wakamona ne: bantu bavua mu tshisangilu atshi bavua bushuwa batumikila malu avuabu balonga ne bavua bamueneka ne disanka. Wakapangadija bua kulonga mukanda uvua mukajende ulonga. Mpindieu tshiambilu kampanda kukokatshi ntema yende: ‘Udi kayi ukuata tshiji lubilu udi ne lungenyi lule, kadi udi ne mutshima wa lukuluku udi ubandisha bupote.’d Nansha muakamulombabi matuku a bungi bua kutumikila dîyi-diludiki edi, mukajende ne bantu bavua pabuipi nabu bakatuadija kumona muvuaye wenda ushintuluka ku kakese ku kakese.
Pakamonaye muvua bayende wenda ushintuluka, Mihoko wakatuadija pende kutumikila malu avuaye ulonga. Dîyi-diludiki diakatamba kumuambuluisha divua dia se: “Kanutuidi bakuabo mushinga bua kabanutuidi penu. Mushinga unuikala batuilangane ke wanutuilabo kabidi.”e Nenku Mihoko ne bayende bakapangadija bua kuakula pa malu mimpe abu ne pa mushindu uvuabu mua kudilengeja pamutu pa kutalulangana bilema. Tshipeta tshivua munyi? Mihoko udi wamba ne: “Mbinsankishe bikole. Tudi tuenza nenku dilolo dionso patudi tudia. Nansha muanetu wa balume wa bidimu bisatu utu pende ubuela mu diyuki edi. Bushuwa bidi bitukolesha ku muoyo!”
Pavua bena dîku edi batumikila mibelu ya mushinga ivuabu bapete, bavua ne bukole bua kujikija bilumbu bivua binyange bikole malanda abu. Abi kabienaku ne mushinga wa bungi kudibu kupita tshibuta tshiûle ne mabue a busanga anyi?
Udi musue kuikala ne nsombelu muimpe anyi?
Lelu’eu bantu ba bungi batu ne tshipatshila tshia kupeta bubanji buvule. Kadi mu ditunga dia États-Unis, mubanji kampanda ngenda-mushinga uvua mupeshe tshisumbu tshidi tshiambuluisha bakengi dipa dia nkama mivule ya miliyo ya dolare wakamba dimue edi ne: “Makuta atu akoka bamue bantu, kadi kakuena muntu udi mua kuvuala mikolo ya bisabata ibidi musangu umue nansha.” Bantu bakese ke batu bitaba muanda eu ne bakese menemene ke badi balekela kukeba bubanji.
Hitoshi wakakola mu bupele, ke bua tshinyi uvua ne dijinga dikole dia kuikala mubanji. Yeye mumane kumona mudi bena makuta bayobesha bantu badi ne mabanza abu, wakafika ku nkomenu wa se: “Muntu udi upeta makuta a bungi ke mutshimunyi.” Hitoshi uvua utamba kueyemena bukokeshi budi nabu makuta, wakafika ne ku diela meji ne: nansha mioyo ya bantu badi mua kuyisumba ne makuta. Bua kumona mua kupeta bubanji, wakaditua mu mudimu mu diela ne dilongoluelangana milonda ya mâyi, wakawenza tshidimu tshijima, kayi upitshisha dituku nansha dimue. Mumane kuenza muende muonso, Hitoshi kujingululaye mpindieu ne: bu muvuaye wenzela bantu bakuabu mudimu, kavua mua kuikala ne bukokeshi bu bua aba bavua bamupeshewu nansha. Dituku dionso uvua ne buôwa bua se: pamu’apa bavua mua kutshiomba.
Pashishe muntu kampanda wakalua kua Hitoshi ne kumuebejaye bikalaye uvua mumanye ne: Yezu Kristo uvua mumufuile. Bu muvua Hitoshi wela meji ne: kakuvua muntu uvua mua kumufuila yeye, uvua ne dijinga dia kumanya bia bungi ne wakitaba bua kuluabu kuyukila. Lumingu luakalonda, wakateleja muyuki mu tshisangilu ne wakakema bua kumvua mubelu wa ‘kulama dîsu dipepele.’ Ngamba-malu wakumvuija ne: dîsu “dipepele” ditu dimona kule ne ndituishile pa malu a mu nyuma; kadi dîsu “dibi” anyi dia “lukuka,” ndituishile anu pa majinga a mubidi adiku ne kadiena dimona kule to. Mêyi a se: “Kudi biuma biebe, ke kuikala mutshima webe kabidi” akamulenga bikole ku muoyo.f Kudi tshintu kampanda tshia mushinga wa bungi kupita bubanji! Kavua muanji kumvua bualu bua mushindu’au nansha.
Bu muvuabi bimukemeshe, wakatuadija kutumikila bivuaye ulonga. Pamutu pa kudikengesha bua makuta, wakatuadija kuteka malu a mu nyuma pa muaba wa kumpala mu nsombelu wende. Uvua kabidi udilamina dîba dia kutabalela nsombelu wa mu nyuma wa dîku diende. Mbiumvuike ne: nansha muvuaye ne dîba dikese bua mudimu wende, malu ende akenda anu bimpe. Bua tshinyi?
Pakatumikilaye mibelu ivuabu bamupeshe, wakalua muntu mupole malu ne muena bulunda, kulekelaye luonji luvuaye nalu. Mubelu wakatamba kumukemesha uvua wa se: ‘Nudiumushile bienu kabidi malu aa onso: lukuna, tshiji, lukinu, bipendu, mêyi a bundu mukana muenu. Kanushimianganyi, bualu bua nuakamana kuvula muntu mukulukulu ne bienzedi biende, nuakaluata muntu mupiamupia udi uvuijibua mupiamupia mu dimanya dilelela, bu mudi tshifuanyikiji tshia Mumufuki.’g Dilonda mibelu eyi kadiakamuvuija mubanji nansha, kadi ‘[bumuntu] buende bupiabupia’ buakamuanyishisha kudi bantu bavua balua kuenzeja midimu ne bonso bakamueyemena. Bushuwa, mêyi a meji akapetaye akamuambuluisha bua kuikala ne nsombelu muimpe. Buende yeye, mêyi au avua bushuwa ne mushinga wa bungi kupita tshibuta tshiûle ne mabue a busanga anyi makuta.
Neukangule tshibuta anyi?
Udi mua kumanya tshibuta etshi tshiûle ne meji tshidi ne mushinga wa bungi kudi bantu batela mu bilejilu bidi mu tshiena-bualu etshi anyi? Ntshibuta tshia meji adi mu Bible, mukanda udi mutambe kutangalaka ne utudi mua kupeta kakuyi lutatu. Pamu’apa ukadi nawu peshi udi mua kuupeta bipepele. Kadi, anu bu mudi kuikala ne tshibuta tshiûle ne mabue a busanga ne kubenga kuenza nawu mudimu kakuyi kuenzela muenatshi bualu buimpe nansha bumue, Bible pende kakuikala ne mushinga kuudi biwikala kuyi wenza nende mudimu. Mbimpe kukangula tshibuta etshi ne kutumikila mibelu ya meji idi mu Bible mifila pa dîba diayi ne kumona mudiyi mua kukuambuluisha bua kujikija ntatu ya mu nsombelu.
Buobu bakupeshe tshibuta tshiûle ne mabue a busanga, kuakuikalaku ne dianyisha ne kukeba bua kumanya muena kalolo udi mukupeshetshi bua wewe kumuela tuasakidila anyi? Udi mumanye Muntu udi mutupeshe Bible anyi?
Bible udi uleja Mpokolo wa meji adimu padiye wamba ne: “Mufundu wonso mmupudija kudi Nzambi ne udi ne mushinga.” (2 Timote 3:16, NW) Udi kabidi utuambila ne: ‘Dîyi dia Nzambi didi ne muoyo ne bukole.’ (Ebelu 4:12) Ke bua tshinyi mêyi a meji adi mu Bible mmakumbanyine tshikondo etshi ne adi atukuatshisha lelu’eu. Bantemu ba Yehowa nebikale ne disanka bua kukuambuluisha bua ulonge malu a Yehowa Nzambi, Mufidi eu muena kalolo, bua wikale ne ditekemena dia kupeta “tshibuta tshiûle ne meji” adi mu Bible—mukanda wa meji udi ne mukenji bua bantu ba tshikondo tshietu etshi.
[Mêyi adi kuinshi]
a Mêyi aa ng’a mu 1 Kolinto 12:21, 22.
c Mupatula kudi Société Watchtower.
e Matewuse 7:1, 2, MMM.
f Note kuinshi bua Matayo 6:21-23, NW.
[Kazubu/Tshimfuanyi mu dibeji 4]
Mêyi a meji bua kuikala ne mutshima mutukije
‘Yehowa, bu wewe mubale dipambuka dia bantu, mmuntu kayi wakadi mua kuimana, Mukalenge? Kadi dibuikidila dia mibi didi kuudi, bua wewe unemekibue.’—Musambu 130:3, 4.
‘Mutshima wa disanka udi uvuija mpala wa musangelu, kadi bikala mutshima ne kanyinganyinga, muoyo wa muntu udi uteketa teketee.’—Nsumuinu 15:13.
‘Kupitshi kudibingisha; kudivuiji bu muena lungenyi lutambe; udi musue kudibutula bua tshinyi?’—Muambi 7:16.
“Disanka dia kupa ndipite dia kupeta.”—Malu menza 20:35, MMM.
‘Nuikale ne tshiji kadi kanuenji bualu bubi; dîba kadibueledi tshiji tshienu.’—Efeso 4:26.
[Kazubu/Tshimfuanyi mu dibeji 5]
Mêyi a meji bua nsombelu wa disanka mu dîku
“Padi bantu kabayi bakonkangana ngenyi, malu abo kaena akumbana, kadi bobo ne bafidi ba ngenyi ba bungi, adi aya kumpala.”—Nsumuinu 15:22, MMM.
‘Mutshima wa mujinguludi wa mianda udi upeta lungenyi; matshi a bena meji adi akeba lungenyi.’—Nsumuinu 18:15.
‘Dîyi diamba mu tshikondo tshiakane didi bu mamuma a tshiamu tshia or mu tshitekelu tshia argent.’—Nsumuinu 25:11.
‘Nulejangane lutulu, nulekelelangane mibi yenu, bikala muntu ne mukuabu tshilumbu; bu muakanubuikidila Mukalenge mibi yenu; nuenu nuenze muomumue kabidi. Pa mutu pa malu aa onso nuluate dinanga, didi tshisuikidi [“tshipuangane tshia buobumue,” NW].’—Kolosai 3:13, 14.
“Bana betu basuibue, manyayi bualu ebu: muntu yonso ikale ne lukasa ku diteleja, ne lujoko ku diakula ne ku difika munda.”—Yakobe 1:19, MMM.
[Kazubu/Tshimfuanyi mu dibeji 6]
Mêyi a meji bua kupeta nsombelu muimpe
‘Tshiamu tshidibu bidikija natshi bujitu tshia mashimi tshidi tshitondesha Yehowa, kadi bujitu budibu bidikija biakane budi disanka diende.’—Nsumuinu 11:1.
‘Kudisua kudi kumpala kua dibutuka, mutshima wa kudibandisha udi kumpala kua dipona.’—Nsumuinu 16:18.
“Muntu udi kayi mumanye mua kudikanda udi bu musoko wakashimbulabo, udi kauyi ne ngumbu.”—Nsumuinu 25:28.
‘Kukuatshi tshiji mu mutshima webe lukasa, bualu bua tshiji tshidi tshilala mu tshiadi tshia bapote.’—Muambi 7:9.
‘Wele bidia biebe pa mutu pa mâyi, bualu bua neubisangane kabidi papita matuku a bungi.’—Muambi 11:1.
“Mukana muenu kamupatuki miaku mibi, mupatuke anu miaku milenga idi mua kukolesha muntu ku muoyo pa bualu budiye nabu, ne kulengelela bantu badi bayiteleja.”—Bena Efeze 4:29, MMM.
[Tshimfuanyi mu dibeji 7]
Kulonga Bible ntshidia tshia kumpala bua kufika ku dipeta “tshibuta tshiûle ne meji”