Kuikala muntu wa mu nyuma kudi kumvuija tshinyi? Ndi mua kuikala muntu wa mu nyuma nansha meme tshiyi mu tshitendelelu kampanda anyi?
Diandamuna dia mu Bible
Bilondeshile Bible, muntu wa mu nyuma mmuntu udi ne dijinga dikole dia kusankisha Nzambi ne kumona malu mudiye uamona. Muntu wa mu nyuma udi udienzeja bua kutumikila mikenji ya Yehowa ne kulonda buludiki bua nyuma wende muimpe.a—Lomo 8:5; Efeso 5:1.
Bua kumvuija tshidi muntu wa mu nyuma, Bible utu misangu ya bungi umufuanyikija ne muntu wa mu mubidi. Tshilejilu, bishilangane ne muntu wa mu nyuma, “muntu wa mu mubidi kena witaba malu a nyuma wa Nzambi to,” anyi malongesha a Nzambi to. (1 Kolinto 2:14-16) Bua kuleja ne: bantu ba mu mubidi mbashilangane ne bantu ba mu nyuma, bantu ba mu mubidi batu basue “mukawu ne matandu” pamutu pa kuikala tshipapayi ne bena ditalala. (1 Kolinto 3:1-3) Bantu bonso badi bashiminyinangana malu ne batapulula balunda badi bababikila ne: “bantu nyama, badi kabayi ne nyuma.”—Yuda 19; Nsumuinu 16:28.b
Mu tshiena-bualu etshi netumone malu aa:
Bua tshinyi bantu badi banyisha malu a mu nyuma?
Tudi ne bukole bua kuikala bantu ba mu nyuma bualu tudi bafukibue mu tshimfuanyi tshia Nzambi. (Genese 1:27) Nunku, kabiena bitukemesha bua kumona bantu ba bungi bikale ne dianyisha bua bintu bidibu kabayi bamona anyi balenga, bikale kabidi ne dijinga dikole dia kubimanya.
Tudi bafukibue ne bukole bua kuikala ne ngikadilu bu ya Yehowa Nzambi,c bu mudi ditalala, luse, ne dibenga kuikala ne kansungansunga. (Yakobo 3:17) Bualu bukuabu, Nzambi udi upesha bantu badi badienzeja bua kutumikila mikenji yende nyuma wende muimpe.—Bienzedi 5:32.
Bua tshinyi kuikala muntu wa mu nyuma kudi ne mushinga?
Kuikala muntu wa mu nyuma kudi kufikisha ku “muoyo ne ditalala.” (Lomo 8:6) Muoyo ne ditalala mmapa a mushinga mukole a kudi Nzambi.
Muoyo: Nzambi mmulaye bua kupesha bantu ba mu nyuma muoyo wa tshiendelele.—Yone 17:3; Galatiya 6:8.
Ditalala: Edi didi diumvuija kuikala mu ditalala ne Nzambi. Bantu badi batangila anu majinga abu a mubidi mbena lukuna ba Nzambi. (Lomo 8:7) Bualu bukuabu, Nzambi udi ufuta bantu badi badifila bikole ku malu a mu nyuma, ubapesha “ditalala dia Nzambi didi dipite dijingulula dionso dia malu.” (Filipoyi 4:6, 7) Ditalala dia mu muoyo edi didi dibambuluisha bua kuikala ne nsombelu wa disanka.—Matayi 5:3.
Ndi mua kulua muntu wa mu nyuma mushindu kayi?
Longa mikenji ya Nzambi, uyitumikile. Udi mua kuenza nanku paudi ubala Bible, bualu mu Bible mudi ngenyi ya Nzambi mifunda kudi bantu bavua “benzeja kudi nyuma muimpe.” (2 Petelo 1:21) Malu audi ulonga neakuambuluishe bua kutendelela Nzambi ne “nyuma ne bulelela,” mulombola kudi nyuma muimpe; muikale mu diumvuangana ne disua dia Nzambi.—Yone 4:24.
Sambila bua Nzambi akuambuluishe. (Luka 11:13) Nzambi neakuambuluishe bua wikale ne ngikadilu idi ileja ne: udi muntu wa mu nyuma. (Galatiya 5:22, 23) Neakupeshe kabidi meji bua umone mua kupita ne ntatu iudi nayi.—Yakobo 1:5.
Dienza mulunda wa bantu ba mu nyuma. Nebakukankamije bua ukole mu nyuma. (Yakobo 1:5) Kadi kudienza mulunda wa bantu badi ne ngelelu wa meji udi kayi upetangana ne wa Nzambi kudi mua kunyanga ngikadilu yebe mimpe.—Yakobo 4:4.
Bidi bikengela ngikale mu tshitendelelu kampanda bua kuikala muntu wa mu nyuma anyi?
Dikala patupu mu tshitendelelu kampanda ki ndidi dienza bua muntu ikale muntu wa mu nyuma to. Bible udi wamba ne: “Bikala muntu wela meji ne: udi ulonda malu a Nzambi, kadi kayi ulama ludimi luende bikole, udi udinga muoyo wende, ne ntendelelu wende udi patupu.”—Yakobo 1:26, dimanyisha.
Nansha nanku, Bible udi uleja ne: bantu ba mu nyuma badi batendelela Nzambi mu mushindu udiye wanyisha. Badi bitabuja ne: kudi anu “nyuma umue,” mmumue ne: nyuma muimpe wa Nzambi. Nyuma eu udi ubasaka bua kutendelela Nzambi bu “mubidi umue,” tshisumbu tshidi tshilama “buobumue bua nyuma mu tshisuikidi tshia buobumue tshia ditalala.”—Efeso 4:1-4.
Tshidi bamue bamba bua dikala muntu wa mu nyuma
Mudi bamue babuejakaja: Kuikala muntu wa mu nyuma nkuikala ne nsombelu kayi yonso udi wenza bua muntu adiumvue ne: udi ne disanka anyi mmukumbaje malu onso avuaye muteke bua kukumbaja.
Bulelela bua bualu: Mu Bible, muntu wa mu nyuma mmuntu udi ne nsombelu mulombola kudi meji a Nzambi. Kadi ki nkudienzeja bua kuikala muntu muimpe kuyi ukeba bulombodi bua Nzambi to. Bantu ba mu nyuma badi bakumbaja malu abu mu ditaba Nzambi bu Mufuki wabu; badi benza malu adi apetangana ne disua diende.—Misambu 100:3.
Mudi bamue babuejakaja: Muntu udi mua kufika ku dikala muntu wa mu nyuma padiye udipua muoyo menemene anyi udikengesha nkayende.
Bulelela bua bualu: Dikengesha dikole dia mubidi ‘mmushindu wa kutendelela udi bantu baditekele;’ nngelelu wa meji wa mubidi. (Kolosayi 2:18, 23) Bible udi uleja ne: kuikala muntu wa mu nyuma kudi kupetesha disanka, kadi ki ndikenga to.—Nsumuinu 10:22.
Mudi bamue babuejakaja: Kuikala mu malanda ne muaba kampanda wa mu nyuma, bu mudi kubuelakana mu malu a mîdima kutu kuenza bua muntu alue muntu wa nyuma.
Bulelela bua bualu: Kuitaba ne: nyuma ya bafue idi mua kuyukila ne bantu badi ne muoyo mmushindu kampanda wa malu a mîdima. Kadi Bible udi ulongesha ne: bafue ki mbamanye bualu nansha bumue. (Muambi 9:5) Malu a mîdima adi afikisha menemene bantu ku diyukila ne bifukibua bia mu nyuma bidi bitombokele Nzambi. Malu a mîdima adi ajula Nzambi tshiji, adi apangisha muntu udi uenza bua kuluaye muntu wa mu nyuma.—Lewitiki 20:6; Dutelonome 18:11, 12.
Mudi bamue babuejakaja: Bifukibua bionso mbifukibue bikale bia mu nyuma.
Bulelela bua bualu: Bintu bionso bidi Nzambi mufuke bidi bimutumbisha. (Misambu 145:10; Lomo 1:20) Kadi anu bifukibua bia Nzambi bidi ne meji ke bidi mua kulua bia mu nyuma. Nyama yoyi idi yenza malu ne tshingenyingenyi; kayena mua kudia bulunda ne Nzambi to. Majinga a mubidi ke adi alombola bienzedi biayi. (2 Petelo 2:12) Ke bualu kayi, Bible udi uleja dishilangana didi pankatshi pa muntu wa mu nyuma ne meji a bunyama.—Yakobo 3:15; Yuda 19.
a Mu muakulu wa ntuadijilu uvuabu bafunde Bible, muaku udibu bakudimune ne: “nyuma” udi umvuija menemene “mupuya.” Diumvuija diawu dialabale ndia tshintu tshidi katshiyi tshimueneka, kadi tshikale bukole kampanda budi buenza mudimu. Bible udi wamba bua Nzambi ne: Mmuntu wa mu nyuma Mutambe Bunene. Muntu wa mu nyuma udi usungula bua kulombodibua kudi disua dia Nzambi ne nyuma wende.
b Mu Bible, padibu batela muaku “mubidi” bua kuakula bua bantu, badi bakula bua badi ne ngelelu wa meji ne bienzedi bidi nangananga bilombola kudi majinga abu a mubidi, kabayi batumikila mikenji ya Nzambi to.
c Yehowa ndîna dia Nzambi bu mudidi dileja mu Bible.—Misambu 83:18.