MU IMUE miaba, bantu batu bakula banyungisha mubidi anyi benza jeste bikole kupita mu mikuabu. Pa tshibidilu, muntu yonso utu anu unyungisha mpala ne mubidi patuye wakula (matuku onso ne padiye kumpala kua kasumbu ka bantu).

Yezu ne bayidi bende bavua bakula ne jeste. Umue musangu pakambilabu Yezu ne: bavua bamukeba kudi mamuende ne bana babu, Yezu wakandamuna ne: “Mamu nganyi? Bana betu mbanganyi?” Bible udi usakidila ne: ‘Wolola tshianza, kufunkunaye balongi bende, wamba ne: “Ke wanyi mamu ewu; ke bana betu aba.”’ (Mat. 12:48, 49, MMM) Tudi mua kutela kabidi Bienzedi 12:17 ne 13:16 mudi Petelo ne Paulo benza jeste ya idivuila nkayayi.

Ngenyi yetu ne mushindu utudi tudiumvua bitu bimuenekela ku dîyi ne ku dinyungisha dia mubidi ne tshilunji tshia mpala wetu. Muntu yeye kayi unyungusha mubidi ne mpala bimpe, bidi mua kumueneka bu ne: kêna musue bidiye wamba to. Padi jeste eyi mienza bimpe, muyuki udi ulengela bikole. Nansha paudi wakula ku telefone, wewe wenza jeste ne ushintululaku tshilunji tshiebe tshia mpala, dîyi diebe nediumvuije mushinga wa mukenji uudi nawu ne mushindu uudi umona malu au. Ke bualu kayi jeste ne dishintulula tshilunji tshia mpala bidi ne mushinga patudi tuenza muyuki anyi tubala, padi bantu batutangile peshi padibu babala mvese mu Bible yabu.

Jeste ne tshilunji tshia mpala kabitu bia kukebulula, bienza anu bu bidi bikengela kubilongela mu mikanda to. Amba tumone, batu bakulongeshe mua kuseka ne kufiika munda anyi? Jeste idi kabidi ne bua kuleja tshidi munda muebe. Ke bua tshinyi, jeste mimpe, ng’eyi idi idiluila, kayiyi ya kukebulula to.

Kutu mishindu ibidi ya jeste: eyi idi yumvuija ne mikuabu idi ishindika bualu. Jeste idi yumvuija bualu, ibuleja, ileja bunene ne muaba. Pakulombabu bua kuenza mudimu ne jeste, kuenji anu umue anyi ibidi to. Wenze jeste bu muutu wenza pa tshibidilu ku mbangilu too ne ku ndekelu kua muyuki. Bikalabi bikukolele, ukebe miaku idi ileja luseke lua kuya, mutantshi, bunene, bule, muaba, anyi mudi bintu bilondangane. Kadi bua kuenza bimpe, uteke lungenyi luebe luonso ku malu audi wamba, wakule ne wenze malu anu bu pa tshibidilu kabiyi bia ku makolela, kuyi ukeba kumanya mudi bakuabu bakumona. Padi muntu mutukije, jeste idi idienzekela nkayayi.

Jeste idi ishindika bualu idi ileja mushindu uudi udiumvua munda ne mudi malu akutuila. Idi ipatula ngenyi patoke, iyileja, ne iyipesha bukole. Jeste eyi idi ne mushinga. Kadi wadimuka! Jeste eyi idi mua kulua tshibidilu tshibi. Wewe wenza jeste anu umue umue, kakulengeja muyuki to, bantu nebikale anu batangila muudi wenza jeste au. Biakuambila mutangidi wa kalasa ne: udi ne tshilumbu etshi, munkatshi mua tshikondo kampanda, wenze anu jeste idi yumvuija malu tshianana. Pashishe utuadijilule kabidi kuenza jeste eyi idi ishindika malu.

Bua kumanya bungi bua jeste idi ishindika ne idi ikengela kuenza, bidi bikengela kumanya bantu baudi wambila malu au. Tshilejilu, bateleji badi mua kumvua bibi wewe ubafunkuna munu. Mu imue miaba, anu bantu bakaji ke badi mua kuteka bianza ku mishiku padibu bakema. Mu mikuabu miaba, bantu bakaji kabena mua kuakula kudibala kuenza jeste ne bianza bu mudibu basue to. Nenku mu miaba ya nunku, bana betu ba bakaji ke badi buobu batamba kuenza mudimu ne tshilunji tshia mpala. Mu miaba ya bungi, paudi wakula ne bantu bakese, kuenza jeste kupitshisha kudi mua kukumuenesha bu muntu udi wela bilele.

Pawenza midimu ya bungi ne ubanga kuakula bipepele, jeste yonso ya kushindika nayi malu iudi wenza neikale ileja muutu udiumvua munda pa tshibidilu, ne muudi mutuishibue kudi biudi wamba. Neyilengeje muyuki.

Tshilunji tshia mpala. Ku mêsu kutu kuleja mutudi tudiumvua bikole kupita bitupa bikuabu bia mubidi. Mêsu, mishiku ne dinyungisha dia mutu bidi ne mudimu munene. Nansha wewe kuyi muakule, ku mêsu kuebe kudi mua kuleja ne: udi ulengulula malu, kuena musue tshintu, udi ne dipampakana, udi ukema anyi udi ne disanka. Padi mushindu udi ku mêsu kuebe umvuangana ne miaku idi ipatuka mukana, bantu nebamone biudi wamba, ne nebibalenge ku mioyo. Yehowa mmuele mifungu (anyi miskile) ya bungi mu mpala, mipite pa 30. Pamue ne tshia bibidi tshiayi itu yenza mudimu pautu utua mimuemue.

Umanye se: malu atutu tuamba ku tshiakuidi mu bisangilu ne mu buambi mmalu mimpe adi asankisha mutshima. Nanku ikala utuaku mimuemue. Kadi bikala mpala webe kayi uleja bualu nansha bumue, nebileje bantu ne: kuena wamba malu malelela to.

Mimuemue itu kabidi ileja bantu ne: udi umvua bimpe paudi ubamona. Mimuemue mmimpe nangananga bualu matuku etu aa bantu badi batshina bantu badibu kabayi bamanye. Idi mua kuambuluisha bantu bua kudiumvua bimpe ne kuitaba malu audi wamba.

MÊSU etu atu aleja ngikadilu kampanda ne mutudi tudiumvua munda. Adi mua kuleja ne: tudi tukema anyi tutshina, tudi ne dinanga, tudi ne dielakana anyi kanyinganyinga. Mukuabu tatu wakamba bua bena mu ditunga diabu bavua mu ntatu mikole ne: “Tutu tuakula ne mêsu.”

Bamue bantu badi mua kutuelela meji bilondeshile muaba udi mêsu etu atangila. Mu matunga a bungi, bantu batu bitaba malu a muntu udi ubatangila ne bulenga buonso. Mpindieu kabatu bitaba dimanya peshi malu a muntu udi wakula mêsu matangija ku makasa ende anyi ku bintu bikuabu pamutu pa kubatangila. Kadi kabitu bimpe mu makuabu matunga bua kutangila bantu bikole to (nangananga bikalayi mfumu anyi ne muanzu kampanda peshi muntu udi kayi mulume anyi mukaji bu wewe). Mu minga miaba, padi nsonga utangila muntu mukole mu mêsu, mmupange malu.

Nansha nanku, muaba udibi kabiyi bibi, kutangila muntu mu mêsu paudi wamba bualu bua mushinga kudi kubushindika. Kudi mua kuleja mudi malu audi wamba mikale akutuisha. Tangila muakenza Yezu dîba diakakema bayidi bende bikole, kumuebejabu ne: ‘Udi mua kupanda nnganyi?’ Bible udi ulonda ne: ‘Yezu kubatangila talalaa, kubambilaye ne: “Tshidi bantu kabayi mua kuenza, [Nzambi] udi utshienza tshionso.”’ (Mat. 19:25, 26, MMM) Bible udi wamba kabidi ne: mupostolo Paulo uvua utangila talalaa bantu bavua bamuteleja. Umue musangu muntu kampanda uvua mulela mulema uvua munkatshi mua bantu bavua bateleja Paulo. Bienzedi 14:9, 10 udi wamba ne: ‘Uvua muteleje Polu wakula. Polu kumujooja, kumona ne: uvua ne ditaba, utekemena kuenda. Kumuambilaye ne diyi dikole ne: Juka, imana mululame bimpe.’​—MMV.

Tshitudi mua kuenza mu buambi. Mbimpe kuikala ne bulenga ne mimuemue kuisu dîba ditudi tusemena kudi muntu mu mudimu wa budimi. Padibi biakanyine, tudi mua kutuadija ne tukonko tuimpe pa tshintu kampanda tshidi muntu mumanye. Paudi wela tukonko etu, utangile muntu ku mêsu ne kanemu ne mpala mulenga. Mimuemue itu ileja disanka, ne itu isankisha bantu. Malu aa adi aleja muntu au tshiudi ne adi mua kuenza ne: adiumvue bimpe, musulaku padiye wakula nebe.

Padibi biakanyine, utangile muntu mu mpala bua kumanya mushindu uudi mua kuya ne muyuki. Tshilejilu, udi mua kumanya bikala muntu muikale ne tshiji anyi kayi musue malu audi umuambila, bikalaye kayi umvua biudi umuambila, bikalaye ukeba bua wambe budi munda ne lukasa, bikalaye usanka bua biudi umuambila. Mêsu ende adi mua kukuambila bua kuakula lubilu anyi bitekete, kuenza bua yeye pende akule, bua kukosa muyuki, anyi bua kutungunuka nawu ne kumuleja mututu tulonga Bible ne bantu.

Nansha uyisha tshianana anyi ulonga Bible ne bantu, uditatshishe bua kutangila muntu ne kanemu konso. Kadi ki mbimpe kushala mulengemene muntu mutantshi mule to, bidi mua kumutonda. (2 Bak. 8:11) Ikala utangila muntu misangu ya bungi mu mpala, ne bulenga bu muutu wenza matuku onso. Kutangila bantu nunku mu matunga a bungi nkuleja muudi wamba malu ne muoyo umue. Tshidibi, paudi ubala Bible anyi mukanda mukuabu, mêsu adi ne bua kuikala matangile bidi mu mikanda eyi. Kadi bua kushindika bualu, udi mua kuanji kutangila muntu bua katupa kîpi. Wewe muikale umutangila kunyima kua katantshi bule kampanda, neumanye mudiye umvua bua biudi umuambila.

Nansha buôwa buobu bukupangisha bangabanga bua kutangila muntu, kuteketshi mu maboko to. Wewe udibidija, neubange kutangila bantu ne kuyikila nabu kakuyi bualu.

Paudi wenza muyuki. Bible udi wamba ne: kumpala kua Yezu kutuadija Muyuki wende wa pa Mukuna, ‘Wakajoja bayidi bende.’ (Luka 6:20) Ulonde pebe tshilejilu tshiende. Paudi wakula kumpala kua kasumbu ka bantu, anji batangile ne ikisha katupa kumpala kua kutuadija kuakula. Mu matunga a bungi bitu bikengela kutangila