-
Patudi tufuisha muntu utudi banangeTshibumba tshia Nsentedi (Tshia bantu bonso)—2016 | No. 3
-
-
TSHIENA-BUALU TSHINENE
Patudi tufuisha muntu utudi banange
“Nzambi mmumanye bimpe muabana. . . . Kudidi to.”
Mêyi aa ngavuabu bambile mamu kampanda ku ditshi, diende uvua Bebe. Uvua ku nkita ya tatuende uvua mufue mu njiwu ya mashinyi.
Bebe uvua mulamate bikole tatuende. Bavua bamuambile mêyi aa kudi balunda bende ba muoyo muimpe, kadi mêyi aa akamutonda bikole ne kaakamukolesha to. Uvua utungunuka ne kudiambila ne: “Lufu lua tatuende kaluvua luimpe to.” Panyima pa bidimu, pakafunda Bebe bualu ebu mu mukanda, bivua bimueneka ne: utshivua anu ne kanyinganyinga.
Anu muakalua Bebe kumona, bidi mua kulomba dîba dia bungi bua muntu kutantamena kanyinganyinga, nangananga padiye mufuishe muntu uvuaye mulamatangane nende bikole. Mu Bible, badi bafuanyikija lufu bu “muena lukuna wa ndekelu.” (1 Kolinto 15:26) Lufu ludi lufika luimanyika muoyo wetu ne kakuena tshintu tshidi mua kulupangisha, misangu ya bungi lutu lutufikila katuyi bamanye to, ne lutumbusha kudi bantu badi batunange. Kakuena muntu nansha umue wa kutudi udibu batue tshisalu tshia kubenga kufua to. Nunku kabiena bikemesha, patudi tuamba ne: mbikole bua kutantamena lufu ne ntatu idilu lukebesha to.
Pamuapa udi udiebeja ne: “Bidi bilomba tshikondo bule kayi bua kanyinganyinga kujikaku? Mmunyi mudi muntu mua kutantamena kanyinganyinga? Mmunyi mundi mua kusamba bantu badi bafuishe? Kudiku ditekemena bua bantu batudi banange bakadi bafue anyi?”
-
-
Mbibi bua kuikala ne kanyinganyinga anyi?Tshibumba tshia Nsentedi (Tshia bantu bonso)—2016 | No. 3
-
-
TSHIENA-BUALU TSHINENE | PATUDI TUFUISHA MUNTU UTUDI BANANGE
Mbibi bua kuikala ne kanyinganyinga anyi?
Kutuku muanji kupeta disama dia matuku makese anyi? Imue misangu uvua mumvue bimpe lukasa kuyi nansha ne mushindu wa kuvuluka tshikondo atshi to. Kadi kanyinganyinga kakena nanku to. Alan Wolfelt wakafunda mu mukanda wende ne: “Kakutu tshintu tshidi tshikole bu kutantamena kanyinganyinga to, kadi kadi mua kuteketa mu bungi bua matuku ne ku diambuluisha dia bantu bakuabu.”—Healing a Spouse’s Grieving Heart.
Tuangate tshilejilu tshia muvua Abalahama mumvue pavua mukajende mufue. Bible udi wamba ne: “Abalahama kubuelaye mu tshinyongopelu tshia Sala, kumudilaye.” Tshiambilu tshia ne: “kubuelaye mu” tshidi tshiumvuija ne: uvua muenze tshikondo bule kampanda bua kutantamena kanyinganyinga ka lufu lua mukajende.a Tshilejilu tshikuabu ntshia Yakoba, uvuabu bashime ne: nyama wa luonji mmushipe muanende Jozefe. Wakabuela mu tshinyongopelu munda mua “matuku a bungi,” ne bena mu dîku diende kabakakumbana bua kumukankamija to. Bidimu bia bungi pashishe, lufu lua Jozefe lutshivua anu lumutonde bikole mu lungenyi.—Genese 23:2; 37:34, 35; 42:36; 45:28.
Abalahama wakanyingalala bua lufu lua Sala mukajende uvuaye munange bikole
Bidi kabidi nanku bua matuku etu adi bantu ba bungi babuela mu tshingongopelu tshia lufu lua muntu uvuabu banange bikole. Tukonkononayi bilejilu bibidi ebi.
Gail udi ne bidimu 60 udi wamba ne: “Bayanyi Robert wakafua mu 9/7/2008. Dituku dia njiwu ya lufu divua anu bu muvua matuku makuabu onso aa. Mu dinda tuetu bamane kudia, tuakatuangana mishiku, kuakidilangana, ne kuambilangana ne: ‘ndi mukunange’ anu bu mutuvua tuenza kumpala kua kuyaye ku mudimu. Panyima pa bidimu bisambombo ntshidi anu ne kanyinganyinga mu mutshima wanyi. Ndi ngela meji ne: kanyinganyinga ka lufu lua Robert kakakujika mu muoyo wanyi to.”
Etienne udi ne bidimu 84 udi wamba ne: “Nansha mumvua tshitshiyi kabidi ne mukajanyi uvua munnange bikole kukadi bidimu bipite pa 18, ntshidi anu mmuvuluka ne kanyinganyinga kanyi katshidi anuku. Pantu mmona tshintu kampanda tshimpe menemene, meji anyi atu aya anu kudiye, ne ntu ntungunuka anu ne kudiebeja muvuaye mua kudiumvua yeye umona bindi mmona ebi.”
Mu bulelela, bitu anu bifikila muntu yonso bua kuikala ne kanyinganyinga ne kudiumvua nunku matuku a bungi. Muntu yonso utu anu ne wende mushindu wa kunyingalala, nunku ki mbia meji bua kulumbuluisha muntu bua mushindu udiye uleja kanyinganyinga bua lutatu kampanda to. Nansha tuetu bine katuena ne bua kudipisha bua mutudi ne kanyinganyinga kakole menemene bua muntu utudi bafuishe to. Mmunyi mutudi mua kutantamena kanyinganyinga?
a Izaka muana wa Abalahama wakapeta pende kanyinganyinga ka matuku a bungi. Anu mudibi bileja mu tshiena-bualu tshia “Nuidikije ditabuja diabu” tshia mu tshibejibeji etshi, panyima pa bidimu bisatu bimane kupita, Izaka utshivua anu ne kanyinganyinga bua lufu lua mamuende Sala.—Genese 24:67.
-
-
Mua kupita ne kanyinganyinga kebeTshibumba tshia Nsentedi (Tshia bantu bonso)—2016 | No. 3
-
-
TSHIENA-BUALU TSHINENE | PATUDI TUFUISHA MUNTU UTUDI BANANGE
Mua kupita ne kanyinganyinga kebe
Kudi mibelu ya bungi idi bantu bafila mu tshilumbu etshi. Kadi mubelu nansha umue wa ku mibelu eyi kautu wambuluisha to. Tshilejilu, udi mua kumona ne: bamue bantu badi mua kukubela bamba ne: kudidi to anyi kuleji kanyinganyinga kebe nansha kakese to. Bakuabu badi mua kukusaka bua kudila ne kuleja kanyinganyinga kebe konso. Bible udi uleja mmuenenu udi ne nkatshinkatshi udi bantu ba bungi banyisha mu makebulula a matuku etu aa.
Mu bimue bilele, mbia bundu bua muntu mulume kudilaye. Kadi kudiku kabingila ka kumvuila bundu bua kumatshisha binsonji, nansha munkatshi mua bantu anyi? Bamanyi bapiluke ba malu a mitu mbamanye ne: kudila mmushindu mulelela wa kuleja kanyinganyinga. Mu bungi bua matuku, kudila kudi mua kutuambuluisha bua kumbusha kanyinganyinga ka difuisha nansha koku kalole bishi. Kadi, kubenga kunyingalala kudi mua kulua kutukebela ntatu mikole. Bible kena utua nyama ku mikolo lungenyi lua ne: mbibi peshi mbia bundu bua kupuekesha binsonji bia kanyinganyinga to. Tshilejilu, vuluka Yezu. Pakafua mulunda wende Lazalo, Yezu wakadila munkatshi mua bantu nansha muvuaye ne bukole bua kubisha bafue.—Yone 11:33-35.
Bikondo bia tshiji bitu misangu ya bungi mushindu wa kuleja kanyinganyinga, nangananga padiku lufu lua tshimpitshimpi ludi kaluyi lutekemena. Kudi tubingila tua bungi tudi tuleja bua tshinyi muntu udi mufuishe udi mua kumvua tshiji, bu mudi padi muntu udibu banemeka wamba mêyi adi kaayi a meji ne adi kaayi malelela. Mike wa mu Afrike du Sud udi wamba ne: “Ntshivua anu ne bidimu 14 tshianana pakafua tatuanyi. Patuvua ku nkita, Paster wa mu tshitendelelu tshia Anglican wakamba ne: Nzambi udi dijinga ne bantu bimpe ne utu ubangata kumpala kua dîba.a Mêyi aa akamfikisha tshiji tshikole bualu tuvua ne dijinga dikole dia papa wetu. Kukadi kupite mpindieu bidimu 63, bitshidi anu binsama ku muoyo.”
Kadi netuambe bishi bua didipisha? Nangananga padi lufu lulua mu tshikondo tshituvua katuyi batekemena to, muntu udi mufuishe udi mua kuela meji misangu ya bungi ne: “kabivua mua kufika bu meme muenze bualu kampanda anyi bualu kansanga.” Anyi imue misangu badi bakubanda bua lufu lua muntu au bualu wewe ke uvua mutuilangane nende bua musangu wa ndekelu. Bualu ebu budi mua kukusaka bua kudipisha kabidi bikole.
Tshiji ne kudipisha bia nunku biobi bikutatshisha, kubisokoki to nansha kakese. Kadi ambila mulunda udi mua kukuteleja ne kukujadikila ne: kudiumvua mu mushindu wa nunku kutu kufikila bantu ba bungi badi bafuishe. Bible udi utuvuluija ne: ‘Mulunda utu wananga mu bikondo bionso, muanetu utu waleja bulela mu tshikondo tshia dikenga.’—Nsumuinu 17:17.
Mulunda muimpe udi muntu udi mufuishe mua kupeta Mmufuki wetu, Yehowa Nzambi. Numupuile ntatu yenu yonso, bualu “udi uditatshisha bua bualu buenu” (1 Petelo 5:7) Ne kabidi udi ulaya ne: bantu bonso badi benza nunku neatalaje lungenyi luabu ne mushindu udibu badiumvua ku diambuluisha dia “ditalala dia Nzambi didi dipite dijingulula dionso dia malu.” (Filipoyi 4:6, 7) Nunku shila Nzambi dîba dia kukuambuluisha pa kukondopa ne Bible Dîyi diende dia busambi. Wenze liste wa mvese idi mua kukukolesha. (Tangila kazubu kadi kuinshi eku.) Udi nansha mua kukuata ku muoyo imue ya ku mvese eyi. Wewe ne lungenyi lua kudifila bikole lua mu shindu eu, bidi mua kukuambuluisha nangananga butuku paudi nkayebe ne padibi bikukolela bua kulala.—Yeshaya 57:15.
Matuku mashale aa muntu kampanda wa bidimu 40, utudi tubikila ne: Jack wakafuisha mukajende uvuaye munange ku disama dia kansere. Jack udi wamba ne: Imue misangu utu udiumvua nkaya. Kadi mmupete diambuluisha mu disambila. Udi wamba ne: “Pantu nsambila Yehowa, tshitu ndiumvua nkaya to. Misangu ya bungi ntu mbika butuku ne tshiyi mpeta kabidi tulu to. Pantu mbala ne ngelelangana meji pa mifundu idi ikolesha ne mpatula malu onso adi mu muoyo wanyi mu disambila, ntu ntukija ne ndiumvua ne ditalala dia dikema ditu divuija lungenyi luanyi ne muoyo wanyi mu dikisha ne mpeta mushindu wa kulala.”
Nsongakaji mukuabu diende Vanessa wakafuisha mamuende uvua usama. Yeye pende uvua mumanye bukole budi nabu disambila. Udi wamba ne: “Mu bikondo bimvua mutuilangane ne ntatu ya bungi, mvua anu mbikila dîna dia Nzambi ne ntuandija kudila. Yehowa wakateleja masambila anyi ne uvua misangu yonso umpesha bukole bumvua nabu dijinga.”
Bantu batu bapesha bantu badi bafuishe mibelu, batu babela aba badi batantamena kanyinganyinga bua kuditua mu mudimu wa kuambuluisha bakuabu anyi bua badifile bu bena budisuile mu mudimu wa kuambuluisha bakuabu. Kuenza nunku kudi mua kutupetesha disanka ne kudi mua kutuyisha kanyinganyinga ka muntu. (Bienzedi 20:35) Bena Kristo ba bungi badi bafuishe mbamone ne: kuambuluisha bakuabu nkubakoleshe bikole.—2 Kolinto 1:3, 4.
a Ki ntshidi Bible ulongesha to. Bible udi uleja malu asatu adi akebesha lufu.—Muambi 9:11; Yone 8:44; Lomo 5:12.
-
-
Kankamija bantu badi mu madiluTshibumba tshia Nsentedi (Tshia bantu bonso)—2016 | No. 3
-
-
TSHIENA-BUALU TSHINENE | PATUDI TUFUISHA MUNTU UTUDI BANANGE
Kankamija bantu badi mu madilu
Kutuku muanji kudiumvua kuyi mukumbane bua kuambuluisha muntu wa pabuipi nebe uvua ne kanyinganyinga bua muvuaye mufuishe muntu uvuaye munange anyi? Imue misangu tudi mua kudimona bapange tshia kuamba anyi tshia kuenza, mmumue ne: katuyi tuamba anyi tuenza tshintu nansha tshimue. Kadi kudi malu mimpe adi ambuluisha atudi mua kuenza.
Misangu ya bungi tshidi ne mushinga ndikalaku diebe muaba au ne mêyi mapepele bu mudi “Mbintonde bikole.” Mu miaba ya bungi, kuela muntu mu tshitupa anyi kumulaba tshianza ne dinanga dionso mmushindu muimpe wa kuleja muudi umutabalela. Padi muntu udi mufuishe ujinga kuakula, umuteleje ne ntema yonso. Tshia mushinga, nkuenzela udi mufuishe bualu kampanda, pamuapa kumuenzela midimu kampanda ya kumbelu idiye kayi mukumbane bua kuenza bu mudi: kulamba bia kudia, kutabalela bana anyi kuambuluisha mu malu a dijika mufue koku mushindu. Malu a mushindu eu adi mua kuikala mimpe menemene kupita mêyi malenga.
Mu bungi bua matuku, udi mua kumona muoyo ukusaka bua kuakula bua mufue, pamuapa utamba kuimanyina pa imue ngikadilu yende mimpe anyi malu mimpe avuaye muenze. Muyuki wa nunku udi mua kusaka muntu udi mufuishe bua atue mimuemue. Tshilejilu, Pam uvua mufuishe bayende Ian kukadi bidimu bisambombo udi wamba ne: “Bantu bavua imue misangu bangambila malu mimpe avua Ian muenze amvua tshiyi mumanye, ne bualu ebu buvua busankisha muoyo wanyi bikole.”
Bakebuludi badi baleja ne: bantu ba bungi badi bafuishe batu bapeta diambuluisha dia bungi anu ku ntuadijilu kadi patu balunda babu bapingana mu midimu yabu ne baditua mu malu abu, batu bapua badi bafuishe aba muoyo lukasa. Nunku, udienzeje bua kuikala umonangana ne balunda ba muntu udi mufuishe panyima pa tshidi tshimufikile etshi.a Bantu ba bungi badi mu tshinyongopelu batu banyisha bikole mpunga ya nunku bua kutuyishabu kanyinganyinga kabu ka munanunanu.
Tuangete tshilejilu tshia Kaori, nsongakaji wa mu Japon uvua mutshioke ne tunyinganyinga tua lufu lua mamuende ne lua yayende luakalonda panyina pa ngondo 15. Diakalenga, mulunda wende wa pa muoyo wakatungunuka ne kumuambuluisha. Muntu mukuabu uvua mukulumpe kudi Kaori diende Ritsuko wakalua mulunda wende wa pa muoyo. Kaori udi wamba ne: “Mu kuamba kuimpe, tshivua musanke ne bualu ebu to. Tshivua musue bua muntu nansha umue angate muaba wa maman wanyi to, ne tshivua ngela meji ne: muntu nansha umue uvua mua kuenza nunku to. Kadi mushindu uvua maman Ritsuko ungenzela malu, ngakalua kumunanga bikole. Lumingu luonso, tuvua tuya kuyisha nende ne tuya nende mu bisangilu bia bena Kristo. Pavuaye wenza tshiayi uvua umbikila, umpesha biakudia ne umfundila mikanda misangu ya bungi. Mushindu uvua Maman Ritsuko ungenzela malu wakangambuluisha bimpe be!”
Mamuende wa Kaori mmufue kukadi bidimu 12, ne lelu eu Kaori ne bayende badi bayisha bikole. Kaori udi wamba ne: “maman Ritsuko wakatungunuka ne kuditatshisha bikole bua bualu buanyi. Pantu mpingana kumbelu, ntu misangu yonso nya ku mutangila ne nganyisha bikole bulunda buende buimpe.”
Tshilejilu tshikuabu tshia muntu uvuabu batungunuke ne kuambuluisha ntshia Poli, Ntemu wa Yehowa wa mu ditunga dia Chypre. Poli uvua ne mulume muimpe bikole diende Sozos uvua ufila tshilejilu tshimpe tshia mulami muena Kristo pavuaye misangu yonso ubikila bana ba nshiya ne bakaji bakamba kumbelu kuabu bua kusomba ne kudia nabu kaba kamue. (Yakobo 1:27) Diakabi, pakavua Sozos ne bidimu 53 wakafua ne disama dia tshiuja mu bongo. Poli udi wamba ne: “ngakajimija bayanyi uvua ne lulamatu, tukavua benze nende bidimu 33 mu dibaka.”
Keba mishindu mimpe ya mua kuambuluisha muntu udi mufuishe
Panyima pa bamane kujika bayende, Poli wakaya mu Canada ne Daniel muanende wa balume uvua ne bidimu 15. Koku aku, bakatuadija kubuela mu bisangilu bia Bantemu ba Yehowa. Poli udi uvuluka wamba ne: “Balunda banyi bapiabapia ba mu tshisumbu kabavua bamanye bualu nansha bumue bua kale ne nsombelu mikole bivua bitufikile to. Kadi bualu ebu kabuvua bubapangishe bua kuluabu kutudi anyi kutukolesha ne mêyi abu mimpe adi ambuluisha to. Diambuluisha edi divua dimpe bikole nangananga bua tshikondo atshi tshitshivua muananyi dijinga ne tatuende. Bantu bavua balombola malu a mu tshisumbu bavua benzela Daniel malu ne dinanga dia bungi. Mukulu mukuabu uvua yeye wenza bua Daniel ikale ne balunda ne uya kunaya nabu ndundu.” Lelu mamu eu ne muanende wa balume badi bimpe.
Bushuwa kudi mishindu ya bungi itudi mua kufila diambuluisha ne dikankamija bikumbane kudi bantu badi bafuishe. Bible udi kabidi utukolesha padiye utupesha ditekemena dia matuku atshilualua.
a Bamue bine bavua mene bafunde dituku dia lufu mu Kalandriye kabu bua bikale bavuluka bua kukolesha badi bafuishe padibi bikengela.
-
-
Bafue nebapetulule kabidi muoyoTshibumba tshia Nsentedi (Tshia bantu bonso)—2016 | No. 3
-
-
TSHIENA-BUALU TSHINENE | PATUDI TUFUISHA MUNTU UTUDI BANANGE
Bafue nebapetulule kabidi muoyo
Nudi mua kuikala bavuluke Gail utuvua batele mu tshiena-bualu tshia kumpala, uvua udiebeja bikala kanyinganyinga ka lufu lua bayende Rob ni kavua mua kujika. Kadi mmuindile ne muoyo kuulu kuulu bua kumonangana nende tshia kabidi mu bulongolodi bupiabupia budi Nzambi mulaye. Udi wamba ne: “Buakabuluibua 21:3, 4 ke mvese intu munange bikole menemene.” Mvese eyi idi yamba ne: “Nzambi muine neikale nabu. Yeye neakupule tshinsonji tshionso ku mêsu kuabu, ne lufu kaluakuikalaku kabidi, nansha madilu, nansha miadi, nansha bisama kabiakuikalaku kabidi. Malu a kale ajiminyi.”
Gail udi wamba ne: “Mulayi eu mmuleje malu onso. Ndi nditeka pa muaba wa bantu badi bafuishe muntu uvuabu banange bikole, kadi kabayi bamanye ditekemena edi dia kumonangana kabidi ne muntu uvuabu bafuisha eu.” Gail wakenza malu mu diumvuangana ne malu avuaye witabuja pa kuenza mudimu wa budisuile wa kuyisha mêba a bungi, wambila bena mutumba nende mulayi wa Nzambi wa matuku atshilualua wa ne: “lufu kaluakuikalaku kabidi” to.
Yobo uvua mutuishibue ne: uvua mua kupetulula kabidi muoyo
Udi mua kuamba ne: “Kabiena mua kuenzeka to.” Kadi tuangatabi tshilejilu tshia muntu uvuabu babikila ne: Yobo. Wakapeta disama dikole dia lufu. (Yobo 2:7) Nansha muvua Yobo ne dijinga dikole dia kufua, uvua anu ne ditabuja mu bukole budi nabu Nzambi bua kumubisha bua kuluaye kabidi ne muoyo pa buloba. Wakamba ne dishindika dionso ne: “Kaah! Bu wewe nansha munsokoke mu Lukita, neubikile, ne meme nenkuitabe. Neujinge mudimu wa bianza biebe bikole.” (Yobo 14:13, 15) Yobo uvua ne dishindika dia ne: Nzambi wende uvua mua kumuvuluka ne uvua mua kujinga bua kumupeshilula muoyo.
Mu katupa kîpi emu Nzambi neenze bualu ebu tuambe ne: neabishe Yobo ne bantu bakuabu ba bungi pikala buloba ebu bulue mparadizu. (Luka 23:42, 43) Bible udi utujadikila mu Bienzedi 24:15 ne: “Nekuikale dibika dia ku lufu.” Yezu wakatushindikila ne: “Kanukemi bua bualu ebu, bualu dîba didi dilua diumvua bantu bonso badi mu nkita dîyi diende nebapatuke.” (Yone 5:28, 29) Yobo neamone mudi mulayi eu ukumbana. Neikale ne ditekemena dia kupingana mu matuku a ku ‘bunsongalume buende’ bua ‘munyinyi wa pa mbidi pende upite wa muana bulengele.’ (Yobo 33:24, 25) Bualu ebu nebuenzekele bantu bonso badi baleja Nzambi dianyisha bua mudiye mulongolole mu luse luende dibisha dia bantu ku lufu pa buloba.
Biwikala uvua ne kanyinganyinga bua lufu lua muntu uuvua munange, imue misangu malu atudi bakule aa kaakumbusha anu diakamue kanyinganyinga kebe to. Kadi wewe welangana meji pa milayi ya Nzambi idi mu Bible, udi mua kupeta ditekemena dilelela ne bukole bua kutungunuka ne kuya kumpala.—1 Tesalonike 4:13.
Udiku musue kumanya malu a bungi a mua kupita ne kanyinganyinga anyi? Peshi udiku ne nkonko idi itangila tshilumbu etshi bu mudi: “Bua tshinyi Nzambi mmulekele malu mabi ne ntatu?” Suaku ubuele mu Site wetu wa ku Enternete wa jw.org bua umone mudi Bible ufila mandamuna mimpe ne adi akolesha.
-