Nshapita 17
Keba dikubibua munkatshi mua tshisamba tshia Nzambi
ELA meji ne: tshipepele tshikole ntshiditute pa muaba uudi musombele. Nzubu webe mmuupuke, ne bintu biebe bionso mbijimine. Biakudia kabiena bimueneka. Nsombelu udi umueneka kayi ditekemena. Kunyima, bintu bia diambuluisha kabiyi bitekemena bidi bifika. Biakudia ne bilamba bia bungi mbifidibue. Badi bakuashila nzubu mupiamupia. Bushuwa neuleje dianyisha kudi muntu udi mukupeteshe bintu ebi.
2 Bualu bufuanangane ne ebu budi buenzeka lelu. Anu bu tshipepele atshi, ditomboka dia Adama ne Eva diakakebesha tshinyangu tshinene kudi bukua-bantu. Tshisombelu tshia bukua-bantu Mparadizu tshiakajimijibua. Katshia ku tshikondo atshi, mbulamatadi ya bantu mmipangile bua kukuba bantu ku mvita, dibunda bibawu, ne dipanga-buakane. Bitendelelu mbishiye bantu bavule ne nzala ya biakudia bia mu nyuma bipeteshi bia muoyo. Nansha nanku, mu ngakuilu wa mu nyuma, Yehowa Nzambi udi mpindieu ufila biakudia, bilamba, ne nzubu. Mmunyi mudiye wenza nunku?
“MUPIKA WA LULAMATU NE WA BUDIMU”
3 Bintu bia diambuluisha bitu pa tshibidilu bifidibua ku butuangaji bua njila mulongolola, ne bia muomumue Yehowa mmufile bintu bia mu nyuma bua tshisamba tshiende. Tshilejilu, bena Izalele bavua “tshisumbu tshia Yehowa” munkatshi mua bidimu 1 500. Munkatshi muabu muvua bavua batumika bu njila wa Nzambi bua kulongesha bantu Mikenji yende. (1 Kulondolola 28:8; 2 Kulondolola 17:7-9) Mu siekele wa kumpala B.B., Yehowa wakenza bulongolodi bua buena nkristo. Bisumbu biakenjibua, ne bivua bikuata mudimu muinshi mua bulombodi bua kasumbu kaludiki kenza kudi bapostolo ne bakulu. (Bienzedi 15:22-31) Bia muomumue lelu’eu, Yehowa udi utumika ne tshisamba tshiende ku butuangaji bua kasumbu kalongolola. Mmunyi mutudi bamanye bualu ebu?
4 Yezu wakamba ne: mu tshikondo tshia dikalaku diende mu bukokeshi bua Bukalenge, “mupika wa lulamatu ne wa budimu” neasanganyibue ufila “biakudia mu tshikondo tshiakanyine” bua bamulondi Bende. (Matayo 24:45-47, NW) Pakajadikibua Yezu bu Mukalenge wa mu diulu mu 1914, nnganyi wakadileja “mupika” eu? Kabivua bushuwa bamfumu ba bitendelelu bia Bukua-buena-nkristo. Bualu pa tshibidilu, bavua badiisha bisumbu bia babalondi ne tumpanye tua ditua nyama ku mikolo mbulamatadi ya matunga abo nkayabo mu Mvita ya Kumpala ya Buloba bujima. Kadi biakudia bia mu nyuma biakanyine ne bia pa dîba bivua bifidibua kudi tshisumbu tshia bena nkristo balelela bavua bedibue manyi a spiritu munsantu wa Nzambi ne bavua ba ku aba bakabikila Yezu ne: “kasumbu kakese.” (Lukase 12:32, MMM) Bena nkristo bela manyi aba bakamanyisha Bukalenge bua Nzambi pamutu pa mbulamatadi ya bantu. Bu tshipeta, mu kupita kua bidimu miliyo ya “mikoko mikuabo” midiakaje bua buakane mmidisangishe ne “mupika” muela manyi pa kusadila mu ntendelelu mulelela. (Yone 10:16) Utumika ne ‘mupika wa lulamatu’ ne Kasumbu Kaludiki kende ka lelu, Nzambi udi uludika tshisamba tshiende tshilongolola bua kufila biakudia, bilamba, ne nzubu bia mu nyuma bua buonso badi babijinga.
“BIAKUDIA MU TSHIKONDO TSHIAKANYINE”
5 Yezu wakamba ne: “Muntu udi ne bua kuikala ne muoyo, ki mbua mampa nkayawo, kadi mbua dîyi dionso didi dipatuka mukana mua Yehowa.” (Matayo 4:4, NW) Pabi, mu mushindu udi ubungamija, tshitupa tshinene tshia bantu kabena bateya ntema ku mêyi a Nzambi. Anu bu muvuabi bidianjila kuamba kudi muprofete wa Yehowa Amosa, nekuikale “tshiole mu buloba, tshidi katshiyi bu tshiole tshia bia kudia, ne nyota idi kayiyi bu nyota ya mai, kadi ntshiole tshia kunvua mei a Yehowa.” (Amosa 8:11) Nansha bantu badi batendelela bikole badi bafua nzala ya mu nyuma. Nansha nanku, disua dia Yehowa ndia se: “bantu ba mishindu yonso bikale ne bua kusungidibua ne bafike ku dimanya dijalame dia bulelela.” (1 Timote 2:3, 4; NW) Bua bualu ebu, udi ufila biakudia bia mu nyuma bia bungi. Kadi bidi mua kupetshibua kuepi?
6 Mu bule bua miyuki ya bantu, Yehowa utu upesha tshisamba tshiende biakudia bia mu nyuma mu tshi-bungi. (Yeshaya 65:13) Tshilejilu, bakuidi bena Izalele bavua basangisha balume, bakaji, ne bana batekete bua kubashidimuna bu tshisumbu mu Mikenji ya Nzambi. (Dutelonome 31:9, 12) Ku bulombodi bua kasumbu kaludiki, bena nkristo ba mu siekele wa kumpala bakalongolola bisumbu ne bavua benza bisangilu bua kushidimuna ne kukankamija buonso. (Lomo 16:5; Filemona 1, 2) Bantemu ba Yehowa badi balonda tshitembelu etshi. Udi mubikidibue ne musangelu bua kubuela mu bisangilu biabo bionso.
7 Bushuwa, udi mua kuikala mumane kumanya bivule mu dilonga diebe dia pa nkayebe dia Bible. Pamu’apa muntu kampanda wakakuambuluisha. (Bienzedi 8:30-35) Kadi ditabuja diebe didi mua kufuanyikijibua ne mutshi udi ufuba ne ufua padiwu kauyi upeta ditabalela dilenga. Nunku, udi ne bua kupeta tshiakudia tshia mu nyuma tshiakanyine. (1 Timote 4:6) Bisangilu bia bena nkristo bidi bifila programe mulunguluke wa dishidimuna mulongolola bua kukudiisha mu nyuma ne kukuambuluisha bua kutungunuka ne kukola mu ditabuja eku wenda udiunda mu dimanya dia Nzambi.—Kolosai 1:9, 10.
8 Bisangilu bidi ne tshipatshila tshikuabu tshia mushinga. Paulo wakafunda ne: “Tukenketanganayi umue ne mukuabu bua kusakangana ku dinanga ne ku midimu mimpe, katuyi tulekela didisangisha dietu pamue.” (Ebelu 10:24, 25, NW) Muaku wa tshiena-Greke mukudimuna ne: “kusakangana” udi kabidi mua kumvuija “kunona.” Lusumuinu lua mu Bible ludi luamba ne: “Tshiamu tshidi tshinonyibua kudi tshiamu nkayatshi. Nunku muntu udi unona mpala wa mukuabo.” (Nsumuinu 27:17, NW) Buonso buetu tudi tukengela ‘dinonyibua’ dilunguluke. Bifimpakaji bia ku dituku dionso bia mu bulongolodi ebu bidi mua kutshipaja ditabuja dietu. Patudi tubuela mu bisangilu bia bena nkristo, kudi dishintakaja dia dikankamija. (Lomo 1:11, 12) Bena mu tshisumbu badi balonda mubelu wa mupostolo Paulo wa ‘kusambangana, kudiundishangana muntu ne muntu,’ ne malu bu nunku adi anona ditabuja dietu. (1 Tesalonike 5:11) Dikalaku dia pa tshibidilu mu bisangilu bia bena nkristo didi kabidi dileja ne: tudi banange Nzambi ne ditupetesha bikondo bia kumusamuna.—Musambu wa 35:18.
“DIVUADIKAYI DINANGA”
9 Paulo wakafunda ne: “Divuadikayi dinanga, bualu ntshisuikidi tshipuangane tshia buobumue.” (Kolosai 3:14, NW) Yehowa mmufile ne bulenga tshivualu etshi buetu tuetu. Mmu mushindu kayi? Bena nkristo badi mua kuleja dinanga bualu didi dimue dia ku mamuma a spiritu munsantu wa Yehowa. (Galatia 5:22, 23) Yehowa nkayende mmuleje dinanga ditambe bunene pa kutuma Muanende umuepele mulela bua tumone mua kupeta muoyo wa kashidi. (Yone 3:16) Dileja edi dipite wonso dia dinanga diakatupesha tshitembelu pa mushindu wa kuleja ngikadilu eu. “Bikala Nzambi mutunange nunku,” ke muakafunda mupostolo Yone, “tuetu kabidi, butudi n’abu mbua kunangangana.”—1 Yone 4:11.
10 Dibuela mu bisangilu ku Nzubu wa Bukalenge nedikupetesha mushindu mulenga wa kuleja dinanga. Neupetanganeku ne bantu bashilashilangane bavule. Kabiyi mpata neudiumvue mukokibue kudi bavule ba kudibo diakamue. Bushuwa, bu-muntu mbushilangane nansha munkatshi mua aba badi basadila Yehowa. Imue misangu ku kale uvua anu wepuka bantu bavua kabayi basankidila malu amue nebe anyi ngikadilu imue nebe. Pabi, bena nkristo badi ne bua “kunanga nsangilu mujima wa bana betu.” (1 Petelo 2:17, NW) Nunku, difundila tshipatshila tshia kuibidilangana ne aba badi ku Nzubu wa Bukalenge—nansha bantu badi mua kuikala bashilangane nebe ku bidimu, bu-muntu, dikoba, peshi malonga. Newikale mua kumona se: yonso udi ne ngikadilu ya mushinga.
11 Dishilangana dia bu-muntu mu tshisumbu kadiena ne bua kukulubakaja. Tshilejilu, ela meji ne: mashinyi mavule adi enza luendu mu njila umue nebe. Wonso kaena anyema ne lubilu lumue, wonso kaena mushindu umue. Amue mmenze luendu lule, kadi anu bu wewe, makuabu atshidi anu atuadijilaku kuenza luendu. Kadi nansha mudiku mashilangana aa, wonso adi enza luendu mu njila eu. Bidi bia muomumue bua bantu badi mu tshisumbu kampanda. Buonso kabena badima ngikadilu ya buena nkristo ne lubilu lumue. Kabidi, buonso kabena ne nsombelu wa ku mubidi ne wa mu mpampakenu wa muomumue. Bamue mbatendelele Yehowa kukadi bidimu bivule; bakuabu batshidi batshituadijilaku. Kadi, buonso badi benza luendu mu njila umue batangile ku muoyo wa kashidi, “mu mushindu muakanangane bikale ne buobumue mu lungenyi lumue ne mu ngeledi wa meji umue.” (1 Kolinto 1:10, NW) Nunku, keba ngikadilu milenga pamutu pa bilema bia bena mu tshisumbu. Dienza nunku nedisanguluja mutshima webe, bualu neumone se: Nzambi udi bushuwa munkatshi mua bantu aba. Ne bushuwa eu mmuaba uudi musue kuikala.—1 Kolinto 14:25.
12 Bualu bantu buonso mbapange bupuangane, muntu kampanda wa mu tshisumbu udi imue misangu mua kuamba anyi kuenza bualu kansanga budi mua kukusuya. (Lomo 3:23) Muyidi Yakobo wakafunda bulelela ne: “Misangu ya bungi tudi tuenza bilema buonso buetu. Pikala muntu kayi utupakana mu diakula, awu mmuntu mupuangane.” (Yakobe 3:2, MMM) Mmunyi muwandamuna bikala muntu kampanda mukuenzele bibi? Lusumuinu lua mu Bible ludi luamba ne: “Busunguluji bua muntu budi bushuwa butekesha tshiji tshiende, ne mbulengele kudiye bua kubuikidila ditupa ku dîyi.” (Nsumuinu 19:11, NW) Kuikala ne busunguluji kudi kumvuija kumona buondoke bua nsombelu, kujingulula malu masokome adi asaka muntu bua kuakula anyi kuenza malu mu mushindu kampanda. Bavule ba kutudi batu batumika ne busunguluji buvule bua kudifuile luse bua bilema biabu nkayabu. Bua tshinyi kubenga kutumika nabu bua kumvua ne kubuikidila mapanga bupuangane a bakuabu?—Matayo 7:1-5; Kolosai 3:13.
13 Katupu muoyo nansha kakese ne: tudi ne bua kufuila bakuabu luse bituikala basue kupeta difuidibua luse dia Yehowa. (Matayo 6:9, 12, 14, 15) Bituikala tutumikila bulelela, netuleje bakuabu dinanga. (1 Yone 1:6, 7; 3:14-16; 4:20, 21) Nunku, biwapeta bualu ne muntu mu tshisumbu, enza madikolela bua kuepuka njiya. Biwikala muluate dinanga, newenze madikolela bua kujikija tshilumbu etshi, ne kuakuelakana bua kulomba luse biwikale muenzelangana bibi.—Matayo 5:23, 24; 18:15-17.
14 Bivualu bietu bia mu nyuma bidi ne bua kukongoloja ngikadilu mikuabo idi misuikakane bikole ku dinanga. Paulo wakafunda ne: “Nuvuale disuangana diengeleki dia luse, ne buimpe, ne budipuekeshi bua mu tshieledi tshia lungenyi, ne bupole-malu ne muoyo-mule.” Ngikadilu eyi, mikùta pamue ne dinanga, idi tshitupa tshia “bu-muntu bupiabupia” bua buena Nzambi. (Kolosai 3:10, 12, NW) Newenze madikolela bua kuvuala wewe muine mushindu’eu anyi? Biwavuala nangananga dinanga dia buena muntu newikale ne tshimanyinu tshifunkunyi tshia bayidi ba Yezu, bualu wakamba ne: “Ku bualu ebu buonso nebamanye ne: nudi balongi banyi, binuikala ne dinanga munkatshi muenu.”—Yone 13:35, NW.
MUABA WA DIKUBIBUA
15 Tshisumbu tshidi kabidi tshikuata mudimu wa tshisokomenu, tshinyemenu tshifidi tshia bukubi muudi mua kudiumvua mukubibue. Neusanganemu bantu ba mioyo mijalame badi badikolesha bua kuenza tshidi tshilulame ku mêsu kua Nzambi. Bavule ba kudibo mbalekele bibidilu ne ngikadilu imue imue ne iwudi mua kuikala uluangana bua kutshimuna. (Tito 3:3) Badi mua kukuambuluisha, bualu mbatuambile bua “kutungunuka ne kuambuishangana majitu umue ne mukuabu.” (Galatia 6:2, NW) Biumvuike, kulonda njila udi ufikisha ku muoyo wa kashidi kudi, ndekelu wa bionso, bujitu buebe nkayebe. (Galatia 6:5; Filipoi 2:12) Kadi, Yehowa mmufile tshisumbu tshia bena nkristo bu mushindu wa mpatshi wa diambuluisha ne dikankamija. Nansha malu mikale mua kukutatshisha mushindu kayi, kudi muaba wa mushinga wa kupetela dikuatshisha—tshisumbu tshileji tshia dinanga netshikukuatshishe mu bikondo bia kanyinganyinga ne dikenga.—Fuanyikija ne Luka 10:29-37; Bienzedi 20:35.
16 Munkatshi mua aba bikale badiakaja bua kukuambuluisha mudi “mapa a bantu”—bakulu batekibue mu tshisumbu, peshi batangidi, badi badiisha tshisumbu tshia mikoko ku budisuile ne musangelu. (Efeso 4:8, 11, 12, NW; Bienzedi 20:28; 1 Petelo 5:2, 3) Bua bualu buabo, Yeshaya wakalaya ne: “Muntu yonso neikale bu muaba wa kupengama diba dia tshipepele; bu muaba wa kusokomena diba dia mvula wa tshipupu, bu tusulu tua mayi tupueka mu buloba buume, bu dileji dia dibue dinene mu ditunga didi ne tshipela.”—Yeshaya 32:2, MMM.
17 Pavua Yezu pa buloba, ditabalela dia dinanga divua dipangika kudi bamfumu ba bitendelelu mushindu uvua ubungamija. Nsombelu wa bantu wakamutua ku muoyo bikole, ne wakasua kubambuluisha nangananga mu nyuma. Yezu wakabumvuila luse bualu “bavua bapungile, bakengakana bu mikoko kayiyi ne muyilami.” (Matewuse 9:36, MMM) Mmushindu kayipu muakanyine mudi mêyi aa umvuija nsombelu wa bavule lelu badi bakama ntatu mipampakaji kabayi ne muntu wa kueyemenabu bua kupeta diambuluisha ne dikankamija bia mu nyuma! Kadi tshisamba tshia Yehowa tshitu tshipeta dikuatshisha dia mu nyuma, bualu mmulaye ne: “Nenjule balami pa mutu payi bikala bushuwa bayidiisha; ne kayakutshina kabidi, ne kayakumvua buôwa, ne nansha umue kawakupangika.”—Yelemiya 23:4, NW.
18 Keba mua kumanya bakulu batekibue mu tshisumbu. Badi ne dimonamona malu divule pa ditumika ne dimanya dia Nzambi, bualu mbakumbaje malu malomba bua batangidi maleja mu Bible. (1 Timote 3:1-7; Tito 1:5-9) Kuelakanyi bua kusemena kudi umue wa kudibu biwikala ukengela diambuluisha dia mu nyuma bua kutshimuna tshibidilu kampanda anyi ngikadilu kansanga udi kayi mu diumvuangana ne malu malomba kudi Nzambi. Neumone se: bakulu badi balonda mubelu wa Paulo eu: “Akulayi ne mêyi a busambi kudi anyima miletele, kankamijayi badi batekete, ikalayi ne muoyo-mule kudi buonso.”—1 Tesalonike 2:7, 8; 5:14, NW.
BABIDILA DIKUBIBUA MU TSHISAMBA TSHIA YEHOWA
19 Nansha mutudi mpindieu munkatshi mua nsombelu kayiyi mipuangane, Yehowa udi utupetesha biakudia, bilamba, ne nzubu bia mu nyuma. Bushuwa, tudi ne bua kuindila bulongolodi bupiabupia bua Nzambi bulaya bua kubabidila mparadizu muena dîna. Kadi aba badi mu bulongolodi bua Yehowa badi bapeta lelu’eu dikubibua dia mu mparadizu wa mu nyuma. Bua bualu buabo Yehezekele wakalaya ne: “Nebasombe bushuwa mu bukubi, ne kakuena muntu wabazakeja.”—Yehezekele 34:28, NW; Musambu 4:8.
20 Ndianyisha kayipu ditudi mua kuikala nadi padi Yehowa ufila bintu bidi bikengedibua bia mu nyuma ku butuangaji bua Dîyi ne bulongolodi biende! Semena pabuipi ne tshisamba tshia Nzambi. Kupinganyi tshianyima bua ditshina dia muikala balunda peshi balela bebe mua kukumona bua dipeta diebe dia dimanya dia Nzambi. Bamue badi mua kubenga kuanyisha bualu udi udisangisha ne Bantemu ba Yehowa ne ubuela mu bisangilu ku Nzubu wa Bukalenge. Kadi Nzambi neatupingajile ne kupitshisha tshintu kayi tshionso tshitudi mua kulambula bua ntendelelu wende. (Malaki 3:10) Kupita apa, Yezu wakamba ne: ‘Muntu yonso wakushiya nzubu wende, anyi bana babo balume anyi bana babo bakaji, anyi mamuende, anyi tatuende, anyi bana bende, anyi madimi ende, bua bualu buanyi ne bua lumu luimpe, katataka yeye neapete bintu misangu lukama bitambe bia diambedi mu tshikondo etshi, nzubu ne bana babo balume ne bana babo bakaji, ne bamamu ne bana ne madimi, ne dikengeshibua kabidi; ne [mu ndongoluelu wa malu utshilualua, NW] neapete muoyo wa tshiendelele.’ (Mâko 10:29, 30) Eyowa, nansha wewe mushiye tshinyi kunyima peshi muikale ne bua kuakama tshinyi, udi mua kupeta bu-nyana bua musangelu ne dikubibua dia mu nyuma munkatshi mua tshisamba tshia Nzambi.
TETA DIMANYA DIEBE
“Mupika wa lulamatu ne wa budimu” nnganyi?
Ntshinyi tshidi Yehowa mufile bua kutudiisha mu nyuma?
Mmunyi mudi badi mu tshisumbu tshia bena nkristo mua kutuambuluisha?
[Nkonko ya dilonga]
1, 2. Mmunyi mudi nsombelu wa bukua-bantu mufuanangane ne muaba udi tshipepele tshinyangakaje?
3. Mmunyi mudi Yehowa ufila bintu bidi bikengedibua bua bukua-bantu, anu mudibi bileja kudi bilejilu kayi?
4. Nnganyi udi mudileje “mupika wa lulamatu ne wa budimu” mu matuku a lelu, ne mmunyi mudi biakudia bia mu nyuma bifidibua?
5. Nnsombelu wa mu nyuma kayi udiku mu bulongolodi ebu lelu’eu, kadi ntshinyi tshidi Yehowa wenza pa bualu ebu?
6. Mmunyi muakadiisha Yehowa tshisamba tshiende mu nyuma bikondo bia kale?
7. Mmunyi mudi dibuela mu bisangilu bia bena nkristo pa tshibidilu disuikakane ne dimanya ne ditabuja?
8. Bua tshinyi tudi bakankamijibue bua kubuela mu bisangilu bia Bantemu ba Yehowa?
9. Mmunyi mudi Yehowa mufile tshilejilu pa mushindu wa kuleja dinanga?
10. Mmunyi mutudi mua kupetela masanka ku “nsangilu mujima wa bana betu”?
11. Bua tshinyi kuena ne bua kulubakana bua mishindu mishilangane ya bu-muntu munkatshi mua tshisamba tshia Yehowa?
12, 13. (a) Biakuenzela muntu kampanda bibi mu tshisumbu, udi mua kuenza tshinyi? (b) Bua tshinyi mbia mushinga bua kuepuka kulama lukuna?
14. Tudi ne bua kuvuala ngikadilu kayi?
15. Mmunyi mudi tshisumbu tshikale bu tshisokomenu?
16. Ndikuatshisha kayi didi bakulu ba mu tshisumbu bapetesha?
17. (a) Ndiambuluisha dia mushindu kayi divua Yezu musua nangananga kufila? (b) Mbintu bidi bikengedibua kayi biakalaya Nzambi bua kupetesha tshisamba tshiende?
18. Bua tshinyi tudi ne bua kusemena kudi mukulu kampanda patudi tukengela diambuluisha dia mu nyuma?
19. Mmabenesha kayi adi Yehowa upa aba badi bakeba dikubibua mu bulongolodi buende?
20. Mmunyi muapingaja Yehowa tshintu tshionso tshitudi mua kulambula bua ntendelelu wende?
[Tshimfuanyi dibeji dijima mu dibeji 165]