“Benga mianu ya dishima”
BIBLE mmuwule tente ne malu mamonamona ne miyuki ya kale pa bidi bitangila bantu. Dibala diabi kadiena anu ditutuadila disanka, kadi tudi kabidi tubibabidila. Mupostolo Paulo wakafundila tshisumbu tshia bena nkristo tshia ku Roma ne: “Bushuwa, bionso biakafundibua kale, biakafundibua bua dishidimunyibua dietu, bua se: ku dinanukila dietu ne disambibua didi difuma ku Mifundu, tupetelaku ditekemena.”—Lomo 15:4.
Paulo yeye muine wakalonda pende malu mamonamona. Bible udi wakula bua Paulo ne Barnabase ku ndekelu wa luendu luabo lua kumpala lua bu-misionere ne: “Hakiyabo [ku Antiokia wa ku Syrie], hakasangishabo bena ekelesia, bakabalondela malu onso akenza n’abo Nzambi.” (Bienzedi 14:27, Mukanda wa Nzambi) Kakuyi mpata, malu aa mamonamona akakankamija bana betu bikole bitambe.
Kadi, malu mamonamona wonso kaatu ibaka to. Muenzeja ku spiritu wa Nzambi, Paulo wakabela Timote ne: “Benga mianu ya dishima idi inyanga tshidi tshinsantu ne idi bakaji bakulakaje balonda.” (1 Timote 4:7) Pashishe wakafundila Tite ne: bena nkristo balamatshi ba ku mikenji kabena mua kuteya ntema “ku mianu ya bena Yuda ne mikenji ya bantu badi bumbuka ku bulelela.”—Tite 1:14.
Mianu ya dishima anyi miyuki ayi ntshinyi? Miaku eyi ibidi idi ifumina ku muaku wa tshiena-Greke myʹthos (“mufuanu”). Tshibungu tshia The International Standard Bible Encyclopaedia tshidi tshiamba ne: muaku eu udi umvuija “mianu ya (bitendelelu) idi kayiyi mu diumvuangana ne bulelela.”
Bulongolodi bua mu tshikondo tshia Paulo buvua buwule tente ne mianu ya mushindu’eu. Tshilejilu, tshimue ntshia mukanda wa Tobit ukena mufunda ku spiritu wa Nzambi, wakafundibua pamu’apa bidimu bipite pa nkama ibidi kumpala kua tshikondo tshia Paulo. Muanu eu udi ulonda bualu bua Tobit, muena Yuda wa lulamatu, wakavua mufofo pakamubuela bibuelele bia nyunyu mu mêsu ende. Ku shòò, wakatuma muanende wa balume, Tobie, bua kumufutabu dibanza. Mu njila, ku bulombodi bua muanjelu, Tobie wakapeta muoyo, mutshima, ne kanyonga ka bululu bia mushipa. Pashishe, wakatutakena ne mukaji kampanda mukamba, uvua nansha muvuaye mumane kusedibua misangu muanda-mutekete, muikale anu kamama bualu bayende kayi yonso uvua ushipibua kudi demon butuku bua difesto dia dibaka. Bu muakasakibuaye kudi muanjelu, Tobie wakamubaka ne kuipataye demon pa kuosha muoyo ne mutshima bia mushipa. Ku diambuluisha dia kanyonga ka bululu ka mushipa, Tobie wakalukija lumonu lua tatuende.
Eyowa, muanu eu ki mmulelela nansha. Pa kumbusha mudiwu wa kufuanyikija ne mutentula mu bitabataba, udi ne malu a dishima. Tshilejilu, muanu eu udi ulonda ne: Tobit wakadimuena ne mêsu ende abidi ditomboka dia bisa bia ku nord ne diya ne bena Izalele ku bupika ku Ninive, malu abidi a mu muyuki wa kale wa Izalele akenzeka mu bikondo bibidi bishilangane ne bidimu 257. Bualu bukuabo, muanu udi wamba ne: Tobit uvua ne bidimu 112 dîba dia lufu luende.—Tobit 1:4, 11; 14:1, Bible de Jérusalem.
Mianu ya mushindu’eu mmibengangane ne bulelela bua kutentula budi mu “mêyi a lupandu” adi basadidi ba lulamatu ba Nzambi bamanyisha. (2 Timote 1:13) Mbipeta bidi bifumina ku difuanyikija, bidi bibengangana ne malu malelela a mu miyuki ya kale, bifuanangane ne malu adi bakaji bakulakaje badi kabayi bamanye Nzambi balonda. Ayi mmianu idi bena nkristo ne bua kubenga.
Dipima mêyi a bulelela
Mianu ya muomumue idiku lelu’eu mivule. Paulo wakafunda ne: “Bualu tshikondo netshilue tshiabengabu dilongesha dia lupandu, kadi . . . nebumbushe matshi abo ku malu malelela, ne nebaatume ku mianu ya dishima.” (2 Timote 4:3, 4) Mu miaba mikuabo ya pa buloba, mianu ya ba-spiritu mmisapalale ne mimanyibue kudi bantu buonso. Bishilangane, bena nkristo mu meji wonso, badi “bateta mêyi” a mianu a bitendelelu bua kumanya né idi mu diumvuangana ne Bible.—Yobo 12:11.
Mbimueneke patoke ne: mivule kayena mu diumvuangana ne Bible to. Mu miaba mivule pa buloba, tshilejilu, kumvua mianu idi isua kubingisha dilongesha dia dibenga kufua dia anyima wa muntu ntshibidilu. Mianu eyi idi yumvuija mushindu udi muntu ufua, anu bua kualukila tshiakabidi mu mubidi wa muana utshidi ufumina ku diledibua, bu spiritu, bu nyama, anyi bu muntu muaba mukuabo.
Bishilangane, Dîyi dia Nzambi, didi dileja ne: anyima wa muntu kêna ne ngikadilu wa dibenga kufua nansha; anyima itu ifua. (Yehezekele 18:4) Kupita apu, Bible udi wamba ne: bafue kabena ne muoyo mu lukita, kabena mua kuela meji, kuakula, anyi kuenza tshintu kayi tshionso. (Muambi 9:5, 10; Lomo 6:23) Nanku, aba badi badingibua kudi mianu ya dishima idi ilongesha ne: anyima katu ufua, bu mudi Paulo wamba “mbasesudibue” pa kumbuka ku “dilongesha dia lupandu.”
Mianu ya ba-spiritu
Mianu mikuabo mmiashila pa bienzedi bia ba-mpaka-manga ne baloji. Mu miaba mikuabo ya mu Afrike, tshilejilu, badi bamba ne: bena mudimu aba ba bubi badi ne bukole bukuate buôwa, budi mua kubashintulula, bakuabo bu milandadi, nkima (peshi ntshima) ne bu nyunyu; idi mua kubuka muulu bua kukumbaja midimu yabo; badi mua kumueneka ne kujimina pashishe; badi mua kupitshila mu bimana; ne badi mua kumona bintu bidi bijikibue muînshi mua buloba.
Divula dia mianu ya mushindu’eu, pamue ne ditangalaka dia diyitabuja, bidi mua kuikala ne buenzeji kudi bena tshisumbu tshia bena nkristo bualu badi pabo mua kufika ku diyitabuja ne: mmilelela. Pamu’apa badi mua kuelangana meji ne: bantu bena-dîna kabena mua kuenza malu a mushindu’eu, aba badi bapeta makole adi apita a bantu bena-dîna kudi bifukibua bia mu nyuma, ba-demon, ke badi mua kubienza. Pamu’apa nshindamenu wa nkomenu eu udi mua kuikala 2 Tesalonike 2:9, 10, udi wamba ne: “Dikalaku dia eu udi upetula mikenji didi bilondeshile ditumika dia Satana ne midimu ya bukole ya mishindu yonso, ne bimanyinu ne milowo ya dishima, ne mashimi a dipanga buakane a mishindu yonso bua aba badi babutudibua, ke tshidi tshibafikila bua kunyokibua kuabo, bualu kabavua banyishe dinanga dia bulelela bua kupandishibua.”
Padibi bilelela ne: mvese eu udi uleja ne: Satana udi mua kuenza midimu ya bukole, udi usakidila ne: Satana udi kabidi mpokolo wa “bimanyinu ne milowo bia mashimi,” pamue ne “mashimi a dipanga buakane.” Kakuyi dibengangana mu dilonda malu, Bible udi uleja ne: Satana mmudingianganyi wa dilambu udi “upambuisha buloba bujima budi bantu bâse.” (Buakabuluibua 12:9) Mmupiluke mu disaka bantu ku ditabuja malu adi kaayi malelela.
Bua kabingila aka, nansha dijadika dia malu ne ditonda bia aba badi badibueje mu malu a ba-spiritu ne buloji kabiena bia kueyemenyibua nansha kakese. Eyowa, bantu ba mushindu’eu badi mua kuitabuja ne: bakamona, bakumvua, anyi bakadimuena malu makuabo; pabi, kabiyi nanku bushuwa. Tshilejilu, kudi aba badi bela meji ne: bakayukidilangana ne spiritu ya bantu bafue. Kadi mbabatupakaje, mbabadinge, mbapone mu buteyi bua Satana. Bible udi wamba ne: bafue badi ‘bahueka mu muaba wa bahuwa talalâ.’—Musambu wa 115:17, Mukanda wa Nzambi.
Pa kutangila miyuki ya budingianganyi bua Diabolo, mianu ya baspiritu kayena ya kueyemenyibua musangu nansha. Mivule mbipeta bidi bifumina ku malu mafuanyikija a bitabataba, manekesha kudi miyuki idibo balonda pa tshibidilu.
Diambulula dia mianu ya mushindu’eu didi dilubuluja bipatshila bia tatu wa dishima, Satana Diabolo. (Yone 8:44) Idi ijula dijinga dia kumanya malu ku diambuluisha dia bienzedi bia lubuku bidi Yehowa ukina. (Dutelonome 18:10-12) Idi ikuata bantu mu buteyi bua ditshina ne bitabataba. Kabiena mua kukemesha bu mudi Paulo ubela bena nkristo bua “[bepuke] . . . kutabalela mianu ya dishima.”—1 Timote 1:3, 4.
Dibenga tshijadiki tshia ba-demon
Netuambe tshinyi, nansha, bikala mianu mua kumueneka bu milelela? Misangu mikuabo badi mua kulonda bualu bua ba-spiritu anyi bena mudimu ba ba-spiritu badi batonda bumfumu butambe bukuabo kayi buonso bua Yehowa ne bulelela bua Bantemu bende. Muena nkristo udi mua kuambulula mianu ya mushindu’eu anyi?
Nansha kakese, kabena ne bua kuenza nanku to. Bible udi wamba ne: ba-spiritu babi bakela mbila bamba ne: Yezu uvua Muana wa Nzambi, “wakabakandika bikole dimumanyisha.” (Mako 3:12) Bia muomumue, dîba divua demon wa lubuku usaka nsongakaji kampanda bua kusunguluja Paulo ne Barnabase bu “bapika ba Nzambi Muena Kuulu” ne bu bamanyishi ba “njila wa lupandu,” Paulo wakipata spiritu uvua nende nsongakaji awu. (Bienzedi 16:16-18) Nansha Yezu, nansha Paulo, nansha mufundi kayi yonso wa Bible kakashiila ba-demon muaba bua kujadikabu bualu budi butangila dilongolola dia Nzambi anyi basadidi bende basungula.
Bidi bia mushinga bua kumanya ne: Yezu Kristo pende, uvua ne muoyo mu muaba wa ba-spiritu kumpala kua kuluaye pa buloba. Uvua yeye muine mumanye bumuntu bua Satana. Kadi, Yezu, nansha bu mineku, kakalondela balongi bende miyuki idi itangila midimu ya Satana, anyi kukonkonona malu adi atangila tshidi Diabolo mua kuenza ne tshidiye kayi mua kuenza. Satana ne ba-demon bende kabatu balunda ba Yezu nansha. Bavua bipatshibue, bantomboji, bakinyi ba etshi tshidi tshinsantu, ne baluishi ba Nzambi.
Bible udi utumanyisha tshitudi tukengela kumanya. Udi umvuija tshidi ba-demon, ne mushindu udibu badinga bantu, ne mushindu utudi mua kubepuka. Udi uleja ne: Yehowa ne Yezu badi ne bukole bupite bua ba-demon ne kule. Pashishe, udi utulongesha ne: bu tuetu mua kuikala tusadila Yehowa ne bulamatshi ku mikenji, ba-spiritu babi kabena mua kutuenzela bubi kayi buonso bua musangu mule nansha.—Yakobo 4:7.
Pashishe, ne kabingila kimpe, bena nkristo badi babenga mianu ya dishima, mianu idi ilubuluja anu malu a aba badi baluisha Nzambi. Amu bu muakalua Yezu ‘kumanyisha bulelela,’ ke mudi bamulondi bende benza lelu’eu. (Yone 18:37) Mu meji wonso, badi batumikila mubelu wa mu Bible eu: “Malu wonso adi a bushuwa . . . ikale malu anudi nutungunuka ne kuelangana meji.”—Filipoi 4:8.
[Tshimfuanyi mu dibeji 31]
Bena nkristo balelela badi ne bua kudilama ku dimueneshibua dionso dia malu masokoka a ba-spiritu