Tuanyishayi “mapa mikale bantu”
“Nunemeke badi benza mudimu [mukole] munkatshi muenu, . . . Banemekayi bikole ne nubanange, bua mudimu [mukole] udibo benza.”—1 TESALONIKE 5:12, 13, MML.
1. Bilondeshile Bienzedi 20:35, kufila kudi ne bukole kayi? Umvuija.
“DISANKA dia kupa ndipite dia kupeta.” (Bienzedi 20:35, MMM) Udi mua kuvuluka musangu wa ndekelu uuvua mumone muvua mêyi a Yezu au mikale malelela anyi? Pamu’apa divua dipa diuvua mupeshe muntu kampanda uudi munange bikole. Uvua mudisungule ne muoyo mujima, bualu uvua musue bua dikale tshintu tshianyishabu kudi munanga webe. Mmunyipu mudi disanka didi pa mpala pa munanga webe disanguluja mutshima webe! Diodi dikale bua kabingila kimpe, dipa didi tshijadiki tshia dinanga, ne kuleja dinanga kudi ne bukole bua kutupesha disanka.
2, 3. (a) Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: kakuena muntu udi ne disanka kupita Yehowa, ne mmunyi mudi “mapa mikale bantu” adibu bafile mua kusankisha mutshima wende? (b) Ntshinyi tshituikala katuyi mua kuenza ne dipa dia kudi Nzambi?
2 Kadi nnganyi udi mua kuikala ne disanka kupita Yehowa, Mufidi wa “dipa dilenga dionso”? (Yakobo 1:17, MMM; 1 Timote 1:11) Udi ufila dipa dionso bua dinanga didiye nadi. (1 Yone 4:8) Ke mudibi bua dipa didi Nzambi mupeshe tshisumbu ku butuangaji bua Kristo—“mapa mikale bantu.” (Efeso 4:8, NW) Difila bakulu bua kulama mikoko ntshijadiki tshia dinanga dikole didi nadi Nzambi bua bantu bende. Bantu balume aba mbasungula ne lubatshi luonso—badi ne bua kukumbaja malu-malomba mu Mifundu. (1 Timote 3:1-7; Tito 1:5-9) Mbamanye ne: badi ne bua ‘kulama tshisumbu tshia mikoko [ne dinanga].’ Mu dienza nanku mikoko neileje dianyisha bua balami aba ba dinanga. (Bienzedi 20:29, MML; Musambu 100:3) Padi Yehowa umona ne: mitshima ya mikoko yende mmiûle ne dianyisha dia mushindu’eu, bushuwa mutshima wende udi usanka.—Nsumuinu 27:11.
3 Bushuwa, katuena basue bua kupepeja mushinga wa dipa kampanda dia kudi Nzambi peshi kubenga kuleja dianyisha bua mapa ende nansha. Nenku nkonko ibidi idi ijuka: Mmunyi mudi bakulu ne bua kuangata mudimu wabu mu tshisumbu? Ne mmunyi mudi mikoko mua kuleja ne: idi yanyisha “mapa mikale bantu”?
‘Tudi benzejanganyi nenu ba mudimu’
4, 5. (a) Paulo udi ufuanyikija tshisumbu ne tshinyi, ne bua tshinyi mufuanu eu mmuakanyine? (b) Ntshinyi tshidi mufuanu wa Paulo uleja bua mushindu utudi ne bua kumona bakuabu?
4 Yehowa mmupeshe “mapa mikale bantu” ndambu wa bukokeshi mu tshisumbu. Bushuwa, dijinga dia bakulu ki ndia kuenza mudimu bibi ne bukokeshi buabu nansha, kadi mbamanye ne: bu mudibu bapange bupuangane, mbitekete menemene bua kuenza mudimu bibi ne bukokeshi ebu. Kadi mmunyi mudibu ne bua kudiangata padibu munkatshi mua mikoko? Tangila mufuanu uvua mupostolo Paulo mufile. Panyima pa yeye mumane kuleja tshidibu bafidile “mapa mikale bantu,” Paulo wakafunda ne: ‘Ne dinanga, tudi ne bua kudiunda mu bionso too ne kudi Kristo, udi muikale mutu. Diakalenga se mbua bualu buende ke padi bitupa bionso bia mubidi bishilangane bilue kudisanga bikole ne ke padi mubidi mujima mulamakajibue bimpe ku manungu onso adi awudisha. Nunku, padi tshitupa ne tshitupa tshienza mudimu watshi, mubidi mujima udi udiunda ne ukola mu dinanga.’ (Efeso 4:15, 16, MML) Nenku Paulo udi ufuanyikija tshisumbu, bakulu ne bakuabu bonso badimu, ne mubidi wa muntu. Bua tshinyi mufuanu eu mmuakanyine?
5 Mubidi wa muntu mmuenza ne bitupa bishilangane, kadi udi ne mutu anu umuepele. Nansha nanku, kakuena tshintu nansha tshimue mu mubidi—ni mmufungu anyi musunyi, mujilu wa mu buongo anyi wa muaa mukuabu—tshidi katshiyi ne mudimu nansha. Tshitupa tshionso tshidi ne mushinga ne tshidi tshiambuluisha bua makanda ne bulenga bua mubidi mujima. Bia muomumue, tshisumbu ntshienza ne bantu ba bungi bashilangane, kadi muntu yonso—nsonga anyi mukulakaje, muntu wa bukole peshi wa butekete—udi mua kuambuluisha bua makanda a mu nyuma ne bulenga bua tshisumbu tshijima. (1 Kolinto 12:14-26) Muntu nansha umue kêna ne bua kuela meji ne: udi ne mushinga mutambe bukese. Ku luseke lukuabu, muntu nansha umue kêna ne bua kudimona mupite bakuabu, bualu tuetu bonso—balami ne mikoko pamue—tudi tshitupa tshia mubidi, ne kudi mutu anu umuepele, Kristo. Nenku Paulo udi uleja tshimfuanyi tshilenga tshia dinanga, diditatshisha ne kanemu bitudi ne bua kulejangana. Dijingulula bualu ebu didi diambuluisha bakulu bua kuikala ne mmuenenu wa bupuekele ne wa nkatshinkatshi bua mudimu wabu mu tshisumbu.
6. Nansha muvuaye ne bukokeshi bu mupostolo, mmunyi muvua Paulo muleje mmuenenu wa bupuekele?
6 “Mapa mikale bantu” aa kaena akeba bua kuikala ne bukokeshi pa nsombelu anyi ditabuja dia batendeledi nabu to. Nansha muvuaye ne bukokeshi bu mupostolo, Paulo wakambila bena Kolinto ne budipuekeshi buonso ne: “Ki mbua se: tudi bamfumu ba ditabuja dienu, kadi tudi benzejanganyi nenu ba mudimu bua disanka dienu, bualu nudi bimane kuulu bua ditabuja dienu.” (2 Kolinto 1:24, NW) Paulo kavua musue kuikala ne bukokeshi pa ditabuja ne nsombelu wa bana babu nansha. Bushuwa, kavua umona bikengela kuenza nanku to, bualu wakamba muvuaye mushindike ne: bana babu aba bakavua bamane kuikala balume ne bakaji ba lulamatu bavua mu bulongolodi bua Yehowa bualu bavua basue kuenza tshivua tshiakane. Ke bua tshinyi pavuaye wakula buende yeye ne bua Timote uvua umufila mu ngendu, Paulo uvua wamba ne: ‘Bujitu buetu mbua kuenza mudimu pamue nenu bua nusadile Nzambi ne disanka.’ (2 Kolinto 1:1) Mmuenenu kayipu wa bupuekele!
7. Ntshinyi tshidi bakulu badipuekeshi bajingulula bua mudimu wabu mu tshisumbu, ne ndieyemena kayi didibu nadi kudi benzejanganyi nabu ba mudimu?
7 Lelu’eu “mapa mikale bantu” adi ne bujitu bua muomumue. ‘Mbezejanganyi [netu] ba mudimu bua disanka dietu.’ Bakulu bena budipuekeshi badi bajingulula ne: ki mbuobu badi ne bua kupangadija bungi bua mudimu udi bakuabu ne bua kuenzela Nzambi nansha. Mbamanye ne: nansha mudibu mua kukankamija bakuabu bua kuvudija anyi kulengeja mudimu wabu, kuenzela Nzambi mudimu kudi ne bua kufumina mu mutshima. (Tangila 2 Kolinto 9:7.) Mbashindike ne: benzejanganyi nabu ba mudimu buobu bikale ne disanka, nebenze muabu muonso mudibu mua kuenza. Nenku badi ne dijinga dikole dia kuambuluisha bana babu bua ‘bakuatshile Yehowa mudimu ne disanka.’—Musambu 100:2.
Nuambuluishe bonso bua benze mudimu ne disanka
8. Ng’imue mishindu kayi idi bakulu mua kuambuluisha bana babu bua kuenzela Yehowa mudimu ne disanka?
8 Bakulu, mmunyi munudi mua kuambuluisha bana benu bua benze mudimu ne disanka? Nudi mua kubakankamija ku tshilejilu tshienu. (1 Petelo 5:3) Lukunukunu ne disanka dinudi nadi mu mudimu bileje bualu ebu, ne bakuabu badi mua kupeta bukole bua kulonda tshilejilu tshienu. Nuele bakuabu kalumbandi bua madikolela abu a muoyo mujima. (Efeso 4:29) Kuelangana kalumbandi ne musangelu ne muoyo mujima kudi kuambuluisha bakuabu bua kudiumvua ne mushinga. Kudi kukankamija mikoko bua kukeba bua kuenza muayi muonso bua kusadila Nzambi. Nuepuke difuanyikija bantu didi kadiyi diakanyine. (Galatia 6:4) Difuanyikijangana dia mushindu’eu didi mua kutekesha bantu mu mikolo pamutu pa kubasaka ku didilengeja. Kabidi, mikoko ya Yehowa mbantu badi ne nsombelu ne bipedi bishilangane. Anu bu Paulo, nuleje munudi nueyemena bana benu. Dinanga didi ‘ditabuja malu onso,’ nenku tudi ne bua kuitaba ne: bana betu mbanange Nzambi ne mbasue kumusankisha. (1 Kolinto 13:7) Panudi ‘nuleja bakuabu bunême,’ nudi numona ngikadilu mitambe buimpe idi munda muabu. (Lomo 12:10) Numanye ne: panudi nukankamija mikoko ne nuyikolesha, ya bungi neyenze muayi muonso bua kukuatshila Nzambi mudimu ne neyikale ne disanka mu mudimu eu.—Matayo 11:28-30.
9. Mmuenenu kayi udi mukulu yonso ne bua kuikala nende kudi bakulu nende wamuambuluisha bua kuenza mudimu ne disanka?
9 Kudimona ne budipuekeshi bu ‘muenzejanganyi wa mudimu’ nekukuambuluishe bua kuenza mudimu ne disanka ne kuanyisha bipedi bia pa buabi bidi nabi bakulu nebe. Mukulu yonso udi ne biende bipedi bidiye mua kuenza nabi mudimu bua diakalenga dia tshisumbu. (1 Petelo 4:10) Mukulu umue udi mua kuikala ne tshipedi tshia kulongesha. Mukuabu udi mua kuikala mumanye mua kulongolola malu bimpe. Kadi mukuabu udi mua kutamba kuikala wa kukuatshila malu bua musangelu ne diditeka diende pa muaba wa bakuabu. Tshidiku ntshia se: kakuena mukulu udi ne tshipedi tshionso mu mushindu wa muomumue nansha. Dikala ne tshipedi tshisunguluke—bu mudi tshipedi tshia dilongesha—kudi kuvuija mukulu kampanda mupite mukuabu anyi? Nansha kakese! (1 Kolinto 4:7) Ku lukuabu luseke, kabiena bikengela kumvua mukawu bua tshipedi tshidi natshi mukuabu anyi kudimona kuyi mukumbane padi tshipedi tshia mukulu mukuabu tshifikisha bantu ku dimuela kalumbandi. Vuluka ne: wewe pebe udi ne bipedi bidi Yehowa umona munda muebe. Ne udi mua kukuambuluisha bua kukolesha bipedi ebi ne kuenza nabi mudimu bua diakalenga dia bana benu.—Filipoi 4:13.
‘Nutumikile ne nukokele’
10. Bua tshinyi mbiakanyine bua tuetu kuleja dianyisha bua “mapa mikale bantu”?
10 Patudi tupeta dipa, bitu biakanyine bua kuleja dianyisha. Kolosai 3:15 (MMM) udi wamba ne: “Ikalayi ne muoyo wa dianyisha.” Kadi netuambe tshinyi bua “mapa mikale bantu,” dipa dia mushinga mukole didi Yehowa mutupeshe? Tshia kumpala tudi ne dianyisha kudi Yehowa, Mufidi wa mapa muena kalolo. Kadi netuambe tshinyi bua “mapa mikale bantu”? Mmunyi mutudi mua kuleja ne: tudi tualeja dianyisha?
11. (a) Mmunyi mutudi mua kuleja dianyisha bua “mapa mikale bantu”? (b) Biambilu ebi: ‘nutumikile’ ne ‘nukokele’ bidi biumvuija tshinyi?
11 Tudi mua kuleja dianyisha dietu bua “mapa mikale bantu” pa kuikala ne lukasa lua kuteleja mibelu ne mapangadika abu mashindamene pa Bible. Bible udi utubela ne: ‘Nutumikile badi [banulombola], nubakokele; bua bobu badi bikale ne tshitabala bua mioyo yenu, bu bantu balua kubadila Nzambi bintu; bua buobu benze bualu ebu ne disanka, kabayi ne manunganyi, bua bualu ebu kabuena bunukuatshisha.’ (Ebelu 13:17) Tangila ne: katuena anu ne bua ‘kutumikila’ patupu badi batulombola, kadi tudi kabidi ne bua ‘kubakokela.’ Muaku wa tshiena-Greke udibu bakudimune bua ‘kukokela’ udi umvuija ku muaku ku muaku “kuikala kumvuila.” Mu diumvuija biambilu ebi: ‘nutumikile’ ne ‘nukokele,’ mushikuluji wa Bible Richard Lenski udi wamba ne: “Muntu udi utumikila padiye witaba tshidibu bamuambila bua kuenza, mmutuishibue bua buimpe ne mushinga watshi; muntu udi ukokela . . . padiye ne mmuenenu mukuabu.” Patudi tumvua ne tuitaba mibelu ya badi balombola, tudi mua kubatumikila kakuyi lutatu. Kadi netuenze tshinyi bituikala katuyi tumvua kabingila kadibu bangatshile dipangadika kampanda?
12. Bua tshinyi tudi ne bua kukokela anyi kuitaba nansha tuetu katuyi bumvue bimpe kabingila kadibu bangatshile dipangadika kampanda?
12 Muaba eu ke utudi ne bua kuleja dikokela anyi diumvuilangana. Bua tshinyi? Bua bualu bumue, tudi ne bua kuitaba ne: bantu aba badi bakumbaje malu-malomba a mu nyuma badi baditatshisha bua diakalenga dietu. Tuamba eku tuela eku, mbamanye bimpe ne: badi ne bua kupesha Yehowa luapolo bua mikoko idiye mubapeshe bua kulama. (Yakobo 3:1) Kabidi, tudi ne bua kuvuluka ne: pamu’apa katuena bamanye malu onso masokoka adi mabafikishe ku dipangadika kampanda nansha.—Nsumuinu 18:13.
13. Ntshinyi tshidi mua kutuambuluisha bua kukokela pa bidi bitangila mapangadika mangata kudi bakulu panyima pa dilumbuluisha?
13 Netuambe tshinyi bua dikokela pa bidi bitangila mapangadika adibu bangate kunyima kua dilumbuluisha muntu? Bushuwa, bualu ebu kabuena mua kuikala bupepele to, nangananga buobu bangate dipangadika dia kuipata muntu kampanda utudi banange bikole—mulela anyi mulunda wa pa muoyo. Muaba eu kabidi, mbitambe buimpe bua kuitaba dipangadika dia “mapa mikale bantu.” Badi ne mushindu wa kujadika mmuenenu yabu pa malu malelela kutupita tuetu, ne badi mua kuikala bamanye bia bungi bua malu adi menzeke. Misangu mivule bana betu aba batu bela meji a bungi kumpala kua kuangata mapangadika aa; ‘kulumbuluisha [bua] Yehowa’ mbujitu bunene. (2 Kulondolola 19:6) Batu benza muabu muonso bua kufuilangana luse, bualu mbamanye ne: Nzambi ‘mmusue kubuikidila bantu mibi yabu.’ (Musambu 86:5) Kadi badi ne bua kulama kabidi tshisumbu tshikezuke, Nzambi udi wamba bua bipate benji ba bubi badi kabayi banyingalala. (1 Kolinto 5:11-13) Misangu ya bungi muenji wa bubi nkayende utu witaba dipangadika diabu. Pamu’apa dinyoka ke didiye mua kuikala ukengela bua meji kumuvuilawu. Bituikala tuetu, bananga bende, tukokela pa bidi bitangila dipangadika edi, netumuambuluishe bua kulongela ku dinyoka edi.—Ebelu 12:11.
“Nubaleje bunême bua pa buabu”
14, 15. (a) Bilondeshile 1 Tesalonike 5:12, 13, bua tshinyi bakulu mbakanyine bunême bua kutudi? (b) Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: bakulu badi ‘benza mudimu mukole’?
14 Tudi kabidi mua kuleja dianyisha bua “mapa mikale bantu” pa kubaleja bunême. Mu difundila tshisumbu tshia mu Tesalonike, Paulo udi ubela benamu ne: “Nunemeke badi benza mudimu [mukole] munkatshi muenu, badi [“Nzambi,” NW] mupeshe bujitu bua kunulombola ne bua kunulongesha. [“Nubaleje bunême bua pa buabu,” NW] ne nubanange bua mudimu udibo benza.” (1 Tesalonike 5:12, 13, MML) ‘Kuenza mudimu mukole’ kakuenaku kumvuija mudi bakulu ba dinanga badifile ne muoyo mujima bua diakalenga dietu anyi? Anji tangila kakese bujitu budi bana betu basuibue aba bambule.
15 Misangu mivule mbatatu ba nzubu badi ne bua kuenza mudimu wa ku mubidi bua kukumbaja majinga a mêku abu. (1 Timote 5:8) Mukulu yeye muikale ne bana, mbimpe ikale ne dîba dia kusomba nabu. Pamu’apa udi ne bua kubambuluisha mu midimu yabu ya mu tulasa, kulongolola tshikondo tshia kujikija nabu lutetuku mu mushindu muimpe. (Muambi 3:1, 4) Tshidi ne mushinga wa bungi ntshia se: udi utabalela majinga a mu nyuma a dîku diende, ulombola pa tshibidilu dilonga dia Bible mu dîku, upatuka nabu mu mudimu wa buambi ne uya nabu mu bisangilu. (Dutelonome 6:4-7; Efeso 6:4) Katupu muoyo bua se: pa kumbusha majitu aa atu nawu ba bungi ba kutudi, bakulu badi ne majitu a pa mutu: kulongolola bisangilu, kuenza makumbula a bulami, kutangila luendu luimpe lua tshisumbu, ne padibi bikengedibua, kulumbuluisha bilumbu. Bamue badi ne majitu makuabu mu mpuilu ya bijengu, mpungilu ya distrike, diibaka dia Nzubu ya Bukalenge ne Komite ya Diumvuangana ne Mpitadi. Bushuwa, bana betu aba badi ‘benza mudimu mukole’!
16. Umvuija mishindu itudi mua kuleja bunême kudi bakulu.
16 Mmunyi mutudi mua kubaleja bunême? Lusumuinu kampanda lua mu Bible ludi luamba ne: ‘Dîyi diamba mu tshikondo tshiakane didi bu mamuma a tshiamu tshia or mu tshitekelu tshia argent.’ (Nsumuinu 15:23; 25:11) Nenku mêyi a dianyisha ne dikankamija mamba ne muoyo mujima adi mua kuleja ne: katuena tupepeja mudimu wabu mukole nansha. Kabidi, tudi ne bua kuikala ne nkatshinkatshi pa bidi bitangila malu atudi batekemene kudibu. Ku lumue luseke, katuena ne bua kuelakana bua kuya kudibu ne kubalomba diambuluisha nansha. Kudi mua kuikala bikondo bidi ‘mutshima wetu unyingalala munda muetu,’ ne tudi dijinga ne dikankamija dia mu Mifundu, ne buludiki anyi mibelu ya kudi bantu aba badi ‘bamanye mua kulongesha’ Dîyi dia Nzambi. (Musambu 55:4; 1 Timote 3:2, MML) Tudi kabidi ne bua kuvuluka ne: mukulu udi mua kutupesha anu dîba dikese patupu, bualu kêna mua kulengulula majinga a dîku diende anyi a bakuabu bantu badi mu tshisumbu nansha. Tuetu bikale ne “muoyo wa buwetu” bua bana betu aba badi benza mudimu mukole, katuakukeba bua kubalomba malu mapitshidile nansha. (1 Petelo 3:8, NW) Kadi, tuikalayi ne dianyisha bua dîba ne ntema idibu mua kutuleja mu mushindu mutshintshikila.—Filipoi 4:5.
17, 18. Ng’amue malu kayi adi bakaji bavule ba bakulu bikale badipangisha, ne mmunyi mutudi mua kuleja ne: katuena tupepeja bana betu ba bakaji aba?
17 Tuambe bishi bua bakaji ba bakulu? Kabenaku pabu bakanyine bunême anyi? Mbasangile babayabu ne tshisumbu. Bualu ebu butu misangu mivule bubalomba didipangisha amue malu. Ku misangu, bakulu badi ne bua kupitshisha mêba a ku dilolo mu dilongolola malu a tshisumbu padibu nansha mua kusomba ne bena mêku abu. Mu bisumbu bia bungi, bakaji bavule bena Kristo ba lulamatu batu bitaba bua kudipangisha malu aa bua babayabu kumonabu mua kutangila mikoko ya Yehowa.—Tangila 2 Kolinto 12:15.
18 Mmunyi mutudi mua kuleja ne: katuena tupepeja bana betu ba bakaji aba bena Kristo? Pa kubenga kulomba babayabu malu mapitshidile. Kadi katupu kabidi muoyo bukole budi nabu mêyi mapepele a dileja nawu dianyisha. Nsumuinu 16:24 udi wamba ne: ‘Mêyi malengele adi bu dikatshi dia buitshi, adi mashemakane ku muoyo ne adi asanguluja bantu.’ Tangila bualu buakenzeka. Kunyima kua tshisangilu kampanda tshia bena Kristo, bamue bena dibaka bakaya kudi mukulu kansanga ne kumulombabu bua kuakula nende bua muanabu wa balume wa bidimu dikumi ne bia mu njila. Pavua mukulu eu wakula ne bena dibaka aba, mukajende uvua muindile ne lutulu luonso. Pashishe, mamuende wa muine muana eu udi uya kudi mukaji wa mukulu ne umuambila ne: “Ndi nkuela tuasakidila bua mudi bayebe mupete dîba dia kuambuluisha dîku dianyi.” Mêyi aa mapepele ne malenga a dileja nawu dianyisha akalenga bikole mutshima wa mukaji wa mukulu au.
19. (a) Bu kasumbu, mbipatshila kayi bidi bakulu bakumbaja ne lulamatu? (b) Ntshinyi tshitudi tuetu bonso ne bua kuikala bapangadije bua kuenza?
19 Difila bakulu bua kulama mikoko ndimue dia ku ‘mapa mimpe’ a Yehowa. (Yakobo 1:17) Balume aba ki mbapuangane to; batu benza bilema anu bu tuetu. (1 Bakelenge 8:46) Nansha nanku, bu kasumbu, bakulu ba mu bisumbu bia buloba bujima badi bakumbaja ne lulamatu bipatshila bidi Yehowa mubafundile—mbuena kuamba ne: kululamija, kuibaka, kusangisha pamue ne kukuba mikoko. Mukulu yonso ikale mupangadije bua kutungunuka ne kulama mikoko ya Yehowa ne dinanga, nanku uleja mudiye dipa anyi dibenesha bua bana babu. Ne tuetu bonso tuikalayi bapangadije bua kuleja dianyisha bua “mapa mikale bantu” pa kubatumikila ne kubakokela ne pa kubaleja bunême bua mudimu wabu mukole. Mmunyipu mutudi mua kuikala ne dianyisha bua mudi Yehowa muleje dinanga pa kufila balume aba badi bambila mikoko yende ne: ‘Bujitu buetu mbua kunuambuluisha bua nuenzele Nzambi mudimu ne disanka’!
Newandamune munyi?
◻ Bua tshinyi mbiakanyine bua kufuanyikija tshisumbu ne mubidi?
◻ Mmunyi mudi bakulu mua kuambuluisha bana babu bua kuenzela Yehowa mudimu ne disanka?
◻ Bua tshinyi tudi ne bua kutumikila ne kukokela kabidi badi batulombola?
◻ Mmu mishindu kayi mutudi mua kuleja bunême kudi bakulu?
[Tshimfuanyi mu dibeji 16]
Bakulu, elayi bakuabu kalumbandi bua madikolela abu a muoyo mujima
[Tshimfuanyi mu dibeji 17]
Ku tshilejilu tshiabu tshia lukunukunu mu buambi, bakulu badi mua kuambuluisha bena mu dîku ne bantu bakuabu bua kuenza mudimu ne disanka
[Bimfuanyi mu dibeji 18]
Tudi tuanyisha bakulu betu bua mudimu wabu mukole!