-
Badi bimba musambu mupiamupia wa ditshimunaBuakabuluibua—Nkomenu wabu munene ukadi pabuipi!
-
-
12. (a) Ntshinyi tshidi Yone wamba kabidi bua bantu 144 000? (b) Mmu ngumvuilu kayi mudi bantu aba 144 000 bikale tumama?
12 Pa bidi bitangila bantu 144 000 bavua ‘basumbibue pa buloba,’ Yone udi utuambila ne: “Ng’aba badi kabayi badinyange ne bakaji; bushuwa, badi tumama; ng’aba badi batungunuka ne kulonda Muan’a mukoko kuonso kudiye uya. Buobo aba bakasumbibua munkatshi mua bukua-bantu bu mamuma a diambedi bua Nzambi ne bua Muan’a mukoko, ne dishima kadiakasanganyibua mukana muabu; kabena ne kalema.” (Buakabuluibua 14:4, 5) Bantu aba 144 000 “badi tumama” kadi abi kabiena biumvuija ne: patshidibo mu mubidi, bena mu kasumbu aka kabena mua kuikala basele nansha. Mupostolo Paulo wakafundila mene bena nkristo bavua babikidibue bua kuya mu diulu ne: nansha mudi bujike bupetesha muena nkristo masanka mavule, mu imue nsombelu, kusela kuvua kuimpe kupite kuikala mujike. (1 Kolinto 7:1, 2, 36, 37) Bumama bua mu nyuma ke buvua busunguluja kasumbu aka ka bena nkristo. Kabena benda masandi a mu nyuma ne malongolodi a tshididi, peshi ne bitendelelu bia dishima nansha. (Yakobo 4:4; Buakabuluibua 17:5) Bu mudibu mukaji musela mulaya Kristo, badi badilama bakezuke, “kabayi kalema munkatshi mua bantu bena tshipungu tshinyanguke ne tshikonyangale.”—Filipoi 2:15.
13. Bua tshinyi bela manyi 144 000 badi mukaji musela udi mukumbanyine Yezu Kristo, ne mmu ngumvuilu kayi mutudi mua kuamba ne: badi “batungunuka ne kulonda Muan’a mukoko kuonso kudiye uya”?
13 Kusakidila apu, “dishima kadiakasanganyibua mukana muabu.” Mu muanda eu, mbafuanangane ne Mukalenge wabu, Yezu Kristo. Pavuaye muntu mupuangane, “kakenza mpekatu, ne dishima kadiakasanganyibua mukana muende.” (1 Petelo 2:21, 22) Bu mudibu kabayi kalema ne bamba bulelela, bantu aba 144 000 mbalongolola bu “mukaji musela” muena bukezuke bua Muakuidi Munene wa Yehowa. Pavua Yezu pa buloba, wakalomba bantu bavua bipatshila buakane bua kumulonda. (Mako 8:34; 10:21; Yone 1:43) Aba bavua bandamuna ku dibiikila diende bavua balonda nsombelu wa muomumue nende ne bavua benza malu bilondeshile malongesha ende. Nenku, mu matuku a muoyo wabu pa buloba, badi “batungunuka ne kulonda Muan’a mukoko kuonso kudiye uya,” eku yeye muine wenda ubalombola mu bulongolodi ebu bukokesha kudi Satana.
14. (a) Mmushindu kayi udi bantu 144 000 bikale “mamuma a diambedi bua Nzambi ne bua Muan’a mukoko”? (b) Mmu ngumvuilu kayi mudi bena mu musumba munene bikale pabu mamuma a diambedi?
14 Bantu 144 000 “bakasumbibua pa buloba,” “bakasumbibua munkatshi mua bukua-bantu.” Mbangatshibue bu bana ba Nzambi; kunyima kua dibiishibua diabu ku lufu, kabakuikala kabidi bantu patupu, ba musunyi ne mashi to. Anu bu mudi mvese 4 ubileja, badi balua “mamuma a diambedi bua Nzambi ne bua Muan’a mukoko.” Bushuwa, mu siekele wa kumpala, Yezu uvua “mamuma a diambedi bua aba badi balale mu lufu.” (1 Kolinto 15:20, 23) Kadi, bantu 144 000 badi “amue mamuma a diambedi” a bukua-bantu bupange bupuangane, masumba ku mushinga wa mulambu wa Yezu. (Yakobo 1:18) Kadi, dinowa dia bantu kadiena dishikila anu ne disangishibua diabu to. Mukanda wa Buakabuluibua ukadi muakule bua disangishibua dia bena mu musumba munene ukêna-kubadika badi bela lubila lukole ne: “Lupandu, tudi balupetele kudi Nzambi wetu udi musombe mu nkuasa wa bumfumu, ne kudi Muan’a mukoko.” Bantu aba nebapanduke ku dikenga dinene ne, ku kakese ku kakese bu muikalabu benda banua ku “mpokolo ya mâyi a muoyo,” nebavuijibue bantu bapuangane pa buloba. Kabidi, tshikondo tshikese kunyima kua dikenga dinene, Hadès neashale munda mutupu; bantu bakuabu miliyo kayiyi kubala nebabiishibue ku lufu ne nebapete mushindu wa kunua ku mine mpokolo ya mâyi a muoyo. Bilondeshile bituafumi ku dimona ebi, nebikale biakane bua kuamba ne: musumba munene udi mamuma a diambedi a mikoko mikuabu—badi ba kumpala ku bantu badi ‘basukula nkanzu yabu mile ne bayitokesha mu mashi a Muan’a mukoko,’ ne badi ne ditekemena dia kuikala ne muoyo wa kashidi pa buloba.—Buakabuluibua 7:9, 10, 14, 17; 20:12, 13.
15. Ndiumvuangana kayi didi pankatshi pa mishindu eyi isatu mishilangane ya mamuma a diambedi ne mafesto avua enzeka mu tshikondo tshia Mikenji ya Mozese?
15 Kudi diumvuangana dia mushinga pankatshi pa mishindu eyi isatu mishilangane ya mamuma a diambedi (Yezu Kristo, bantu 144 000 ne musumba munene) ne mafesto avua enzeka mu tshikondo tshia Mikenji ya kale ya Mozese. Mu dia 16 Nisan, mu difesto dia Gato kayiyi miela luevene, bavua balambula Yehowa tshisumbu tshia miepu ya orge munowa diambedi. (Lewitiki 23:6-14) Dia 16 Nisan ke dituku diakabiishibua Yezu ku lufu. Mu dituku dia 50, dia kubala biangatshile ku dia 16 Nisan, mu ngondo muisatu, bena Izalele bavua benza difesto dia Kunowa, dia blé wa diambedi ku dipia. (Ekesode 23:16; Lewitiki 23:15, 16) Difesto edi diakabikidibua pashishe ne: Pentekoste (bilondeshile muaku wa tshiena-Greke udi umvuija ne: “-a makumi atanu”); pabi, dia Pentekoste wa 33 B.B. ke divua ba kumpala ba ku bantu 144 000 bedibue manyi a spiritu munsantu. Ndekelu wa bionso, mu ngondo wa muanda-mutekete, pavua biakunowa bionso bisangishibua mu mayeba, bena Izalele bavua benza difesto dia Mitanda, tshikondo tshia kuela [Nzambi] tuasakidila ne disanka. Munkatshi mua lumingu lujima bavua basomba mu mitanda mienza ne bintu bu mudi malala a mabue. (Lewitiki 23:33-43) Mushindu wa muomumue, bena musumba munene, badi tshimue tshitupa tshia dinowa dinene, badi bela tuasakidila kumpala kua nkuasa wa bumfumu ne “malala mu bianza biabu.”—Buakabuluibua 7:9.
Kumanyisha kua lumu luimpe lua kashidi
16, 17. (a) Yone udi umona muanjelu ubuuka penyi, ne ndumu kayi ludi muanjelu eu umanyisha? (b) Mbanganyi badi ne mudimu wa kukumbaja mu mudimu wa dimanyisha Bukalenge, ne mmianda kayi idi ijadika nunku?
16 Yone mmutungunuke ne kufunda ne: “Ne meme kumona muanjelu mukuabu ubuuka munkatshi mua diulu, uvua ne lumu luimpe lua kashidi lua kumanyisha bu mukenji wa disanka kudi aba badi basombe pa buloba, ne kudi ditunga dionso ne tshisa tshionso ne muakulu wonso ne tshisamba tshionso, wamba ne dîyi dikole ne: ‘Tshinayi Nzambi ne numupe butumbi, bualu dîba dia dilumbuluisha kudiye diafiki, ne tendelelayi Eu udi muenze diulu ne buloba ne mbuu ne mpokolo ya mâyi.’” (Buakabuluibua 14:6, 7) Muanjelu eu udi ubuuka “munkatshi mua diulu,” mudi nyunyi ibuuka. (Fuanyikija ne Buakabuluibua 19:17.) Nenku, dîyi diende didi mua kumvuika pa buloba bujima. Kumanyisha kua lumu luimpe kudi muanjelu eu pa buloba bujima kudi kumvuika kudi bantu bungi kabuyi kubala, kupita ne kule lumu kayi luonso lumuangalaja ku televizion.
17 Muanjelu udi udimuija muntu yonso bua kutshina, ki nnyama wa luonji ne tshimfuanyi tshiende, kadi Yehowa, muena bukole kabuyi kuelekeja ne nyama kayi wonso wa mu tshimfuanyi mukokesha kudi Satana. Eyowa, Yehowa ke udi mufuke diulu ne buloba, ne tshikondo tshiakumbanyi mpindieu bua yeye kulumbuluisha buloba! (Fuanyikija ne Genese 1:1; Buakabuluibua 11:18.) Pavuaye pa buloba, Yezu wakamanyisha mulayi udi ulonda eu pa bidi bitangila tshikondo tshietu etshi: “Ne lumu luimpe elu lua bukalenge nelumanyishibue pa buloba bujima budi bantu bâse, neluikale tshimanyinu kudi matunga wonso; ne pashishe, nshikidilu nealue.” (Matayi 24:14) Lelu’eu, tshisumbu tshia bena nkristo bela manyi ke tshidi tshikumbaja mudimu eu. (1 Kolinto 9:16; Efeso 6:15) Mukanda wa Buakabuluibua udi usokolola apa ne: banjelu bakêna-bamueka badi pabu mu mudimu eu wa buambi. Mmisangu bungi kayipu ikadi banjelu balombole kabiyi mpata umue wa ku Bantemu ba Yehowa kudi anyima kampanda mukonya kudi tunyinganyinga, muindile ne muoyo kulukulu bua kupeta diambuluisha dia mu nyuma, pamu’apa, usambila mene bua kudipeta!
18. Bilondeshile miaku ya muanjelu udi ubuuka munkatshi mua diulu, ndîba kayi dikadi difike mpindieu, ne mbanganyi bakadi pa kumanyisha amue mapangadika a bulumbuluishi?
18 Anu bu mudi muanjelu udi ubuuka munkatshi mua diulu ubimanyisha, dîba dia dilumbuluisha diafiki. Mmapangadika kayi a bulumbuluishi ikala Nzambi mua kuangata mpindieu? Mu katupa kîpi emu, matshi a bantu neapate pa kumvua mapangadika adi ne bua kumanyishibua kudi muanjelu muibidi, muisatu, muinayi ne muitanu.—Yelemiya 19:3.
-
-
Buakabuluibua—Nkomenu wabu munene ukadi pabuipi!
-
-
1. Muanjelu muibidi udi umanyisha tshinyi, ne Babilone Munene ntshinyi?
EDI ke dîba dia dilumbuluisha dia Nzambi! Telejayi mukenji wa Nzambi udibu bamanyisha mpindieu: “Ne mukuabu, muanjelu muibidi, wakalonda, wamba ne: ‘Wakuluki! Babilone munene wakuluki, yeye uvua munuishe matunga wonso mvinyo wa tshiji tshia masandi ende!’” (Buakabuluibua 14:8) Eu mmusangu wa kumpala, kadi, ki ng’wa ndekelu to, udi mukanda wa Buakabuluibua ukoka ntema yetu pa Babilone Munene. Kumpala eku, mu nshapita wa 17, neamuleje bu mukaji wa ndumba wa kalanda-musenga. Nnganyi muine au? Anu mutuavua kubimona, muine eu nnsangilu wa pa buloba bujima, mmuena malu a Nzambi, nditentula dibi dia midimu ya ntendelelu didi Satana utumika nadi bua kuluisha dimiinu dia mukaji wa Nzambi. (Buakabuluibua 12:17) Babilone Munene nnsangilu wa pa buloba bujima wa bitendelelu bia dishima. Mmukongoloje bisumbu bionso bidi bitungunuke ne kulama bilele ne malongesha a malu a Nzambi bia ku Babilone wa kale ne bidi bileja mmuenenu wende patoke.
2. (a) Mmushindu kayi uvua ntendelelu wa ku Babilone mumuangalake pa buloba bujima? (b) Mbulongolodi kayi bukole budi tshitupa tshizangame tshia Babilone Munene, ne ndîba kayi diakamuenekabu bu bulongolodi bua bukole?
2 Ku Babilone ke kuvua Yehowa mukondakaje miakulu ya aba bavua basua kuibaka tshibumba tshia Babele, kukadi bidimu bipite pa 4 000. Nenku, bisumbu bishileshilangane bia miakulu biakamuangalaka too ne ku mfudilu kua buloba, kuyabi ne malongesha ne bilele bia butontolodi biledi bia bitendelelu bivule bidiku lelu’eu. (Genese 11:1-9) Babilone Munene ntshitupa tshia bulongolodi bua Satana tshidi tshitangila mianda ya ntendelelu. (Fuanyikija ne Yone 8:43-47.) Mu matuku etu aa, tshitupa tshiende tshipite kuzangama mbukua-buena-nkristo butontolodi, bupetudi bua mikenji, buakamueneka mu siekele muinayi Kunyima kua Kristo, mitabuja ne malongesha ende ki mbifumine mu Bible, kadi, mbiangata nangananga mu ntendelelu wa ku Babilone.—2 Tesalonike 2:3-12.
3. Bua tshinyi bidi bia bushuwa bua kuamba se: Babilone Munene wakuluki?
3 Pamu’apa newebeja ne: ‘Bu mudi bitendelelu bitshikale ne buenzeji bukole pa buloba, bua tshinyi muanjelu udi umanyisha ne: Babilone Munene wakuupuka?’ Tuelayibi meji: Kunyima kua tshidimu tshia 539 K.B.B., dikuluka dia Babilone wa kale diakapatula bipeta kayi? Diakafikisha ku dipikudibua dia tshisamba tshia Izalele, tshiakapingana mu ditunga diatshi ne kuasululamu ntendelelu mulelela! Nanku, dijadikibua tshiakabidi dia Izalele wa mu nyuma mu 1919 mu nsombelu wa dilubuluka dia dikema, didi ditungunuke ne kuenzeka ne lukasa too ne lelu’eu, ntshijadiki tshia se: Babilone Munene wakakuluka mu tshidimu atshi. Kêna kabidi ne bukole bua kupumbisha midimu ya tshisamba tshia Nzambi. Kabidi, nsombelu mupite bukole mmupatuke mu milongo yende. Katshia ku 1919, dinyanguka diende, dipanga bululame diende ne tshiendenda tshiende tshia masandi mbisokolodibue patoke miaba yonso. Mu matunga mavule a ku Mputu, bantu banyabanya ke batshidi baya mu ekleziya, ne mu amue matunga a ba socialiste, badi bangata malu a Nzambi bu “opium (tshiladishi) wa tshisamba.” Bu mudibu bamufuishe bundu kudi aba buonso badi banange Dîyi dia bulelela dia Nzambi, Babilone Munene, amu bu muntu mufundila tshibawu tshia lufu, mmuindile mpindieu dituku dikala Yehowa ne bua kumukumbajila dilumbuluisha Diende diakane.
Dikuluka dikuate bundu dia Babilone
4-6. Mmu ngumvuilu kayi mutudi mua kuamba ne: “Babilone Munene . . . mmunuishe matunga wonso mvinyo wa tshiji tshia masandi ende”?
4 Tukonkononayi bimpe malu avua mafikishe ku dikuluka dikuate bundu dia Babilone Munene. Bilondeshile muanjelu, “Babilone Munene . . . mmunuishe matunga wonso mvinyo wa tshiji tshia masandi ende.” Mbuena-kuamba munyi? Batu batumika ne miaku ya mushindu’eu bua kuleja matshimuna. Tshilejilu: Yehowa wakambila Yelemiya ne: “Angata lupanza elu lua mvinyo wa tshiji ludi mu tshianza tshianyi, ne udi ne bua kulunuisha matunga wonso andi nkutuma kudiwu. Ne adi ne bua kunua ne kutetuka ne kuenza bu bantu bakuatshike dipaala, amu bua muele undi ntuma munkatshi muawo.” (Yelemiya 25:15, 16) Mu siekele muisambombo ne wa muanda-mutekete K.B.B., Yehowa wakatumika ne Babilone wa kale bua kupongoluela matunga mavule lupanza lua dikenga lua mu tshimfuanyi bua kunuawo, pamue ne ditunga ditontolodi dia Yuda, kufikishabi too ne ku diya ne tshisamba tshiende mu bupika. Nansha bikale nanku, Babilone wakakuluka pashishe mu tshiende tshikondo, bualu mfumu wa ditunga edi wakatombokela Yehowa, “Mukalenge wa mu diulu.”—Danyele 5:23, Mukanda wa Nzambi.
5 Babilone Munene uvua pende mutshimune mvita mivule, kadi, misangu mivule ku budimu bukole. “Mmunuishe matunga wonso” pa kutumika ne mishindu ya dilobesha nayi ya mukaji wa ndumba, pa kuenda nawu masandi mu malu a ntendelelu. Wakafikisha bamfumu bena tshididi ku didia nende biovo ne ku didia nende malunda. Pa kutumika ne budimu mu mianda ya ntendelelu, wakadiakaja bua kukengesha bantu mu mianda ya tshididi, ya bungenda-mushinga ne ya mabanji. Amu bua bipatshila bia mianda ya tshididi ne ya bungenda-mushinga, wakapatuisha makengeshibua, mvita ne krwazade pankatshi pa bitendelelu, pamue ne bimvundu pankatshi pa matunga. Ne mmutumbishe mvita eyi yonso pa kuamba muvuayi yenzeka ku disua dia Nzambi.
6 Mbimueneke patoke se: bitendelelu mbibuelakane mu mvita ne mu mianda ya tshididi bia matunga mu siekele wa 20—ke tshiakenzeka ku Japon wa Shinto, ku Inde wa Hindu, ku Viet-Nam wa Buddha, ku Irlande wa ku Nord ne ku Amerike wa ku Sud bia “bena nkristo,” ne mu matunga makuabu kabidi—mu tshikondo tshia mvita ibidi ya buloba bujima, ba nsaserdose ba basalayi ba mu bisumbu bia mvita bionso bibidi bakasaka bansonga ku dishipangana nkayabu. Tshilejilu tshimanyike kudi buonso tshidi tshileja mushindu uvua Babilone Munene mutumike ne budimu buende bua kunyanga ngenyi ya bantu ntshietshi: mu mvita ivua mibudike pankatshi pa bena ditunga dia Espagne mu 1936-1939, uvua ne buenzeji bunene mu mvita eyi yakashipesha bantu batue ku 600 000. Dimuangalaja dia mashi aa mavule divua dikebesha kudi bamfumu ba katolike ne aba bavua batue ku tshiabu, bualu, mbulamatadi mumanyike wa ditunga dia Espagne uvua ufunyina bubanji bua Ekleziya ne ukeba kumupuekesha milongo.
7. Nnganyi udi Babilone Munene utamba kuluisha, ne mmishindu kayi idiye wangata bua kutumika nayi?
7 Bu mudi Babilone Munene muikale tshitupa tshia mianda ya ntendelelu tshia dimiinu dia Satana, utu uluisha nangananga “mukaji” wa Yehowa, “Yeruzaleme wa muulu.” Pabi, mu siekele wa kumpala, tshisumbu tshia bena nkristo bela manyi tshiakamanyika patoke bu dimiinu dia mukaji. (Genese 3:15; Galatia 3:29; 4:26) Nenku, Babilone Munene mmuenze madikolela a bungi bua kutshimuna tshisumbu etshi tshikezuke pa kutshisaka ku dienda masandi mu mianda ya ntendelelu. Bapostolo Paulo ne Petelo bakadimuija bena nkristo nabu ne: bavule nebapone ku buluishi ebu ne nekupatuke butontolodi bukole. (Bienzedi 20:29, 30; 2 Petelo 2:1-3) Mikenji ivua Yezu mutumine bisumbu muanda-mutekete pabuipi ne ndekelu wa matuku a muoyo wa Yone yakaleja ne: Babilone Munene ukavua wenza madikolela bua kubibipisha. (Buakabuluibua 2:6, 14, 15, 20-23) Kadi, Yezu wakadianjila kuleja se: buenzeji bubi bua Babilone kabuakusambuka mikalu mimuelela.
-