8. Bilondeshile Yezu, ntshinyi tshivua bena Efeso ne bua kuenza?

⁸ Bena Efeso badi ne bua kutemeshilula dinanga divuabo nadi kumpala, bua kabavu kujimija bionso. Yezu udi ubambila ne: “Nunku, vuluka malu adi makufikishe ku dipona, unyingalale ne wenze midimu yebe ya diambedi. Tshianana, ndi mvua kuudi, ne nengumushe tshitekedi tshiebe tshia miendu pa muaba watshi, biwabenga kunyingalala.” (Buakabuluibua 2:5) Mmunyi muvua bena nkristo ba ku Efeso bakidile mêyi aa? Katuena bamanye to. Tudi tutekemena se: bavua banyingalale ne bavua batemeshilule dinanga diabo bua Yehowa. Tshianana, muendu wabo uvua mua kujima ne tshitekedi tshiabo tshia miendu tshivua mua kumushibua. Bavua mua kujimija diakalenga divuabo nadi dia kukenkesha bulelela.

9. (a) Mmêyi kayi a dikankamija avua Yezu mutumine bena Efeso? (b) Kunyima kua lufu lua Yone, mmushindu kayi uvua bisumbu bipangile mua kulonda mubelu wa Yezu mutumina bena Efeso?

⁹ Nansha bikale nanku, Yezu udi utumina bena Efeso mêyi aa a dibakankamija nawu: “Pabi, udi mulame muanda eu: udi ukina bienzedi bia kasumbu ka Nikolawuse, bindi nkina panyi.” (Buakabuluibua 2:6) Tshidibi, bena Efeso bavua bakina tusumbusumbu, anu mudi Mukalenge Yezu Kristo ukina pende muanda eu. Diakabi, kunyima kua bidimu, bisumbu bivule biakalengulula mêyi a Yezu aa. Dipanga diabi dia dinanga bua Yehowa, bua bulelela ne bua bena mudimu nabo diakababueja mu mîdima ya mu nyuma. Biakatapuluka mu tusumbusumbu tuvua tuluishangana. Bafunduludi “bena nkristo” bapange dinanga bua Yehowa bakumusha dîna mene dia Nzambi mu mifundu ya tshiena-Greke ya mu Bible. Dipanga edi dia dinanga diakafikisha kabidi ku dipatuka dia malongesha a bena Babilone ne a bena Greke bu mudi inferno, mpurgatorio ne Busatu-Bunsantu, mu dîna dia buena-nkristo. Bu muvuabo bapange dinanga bua Nzambi ne bua bulelela, bavule ba ku aba bavua badiamba mudibo bena nkristo bakalekela kuamba kua lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi. Bakafika ku dikokeshibua kudi kasumbu ka bamfumu ba malu a Nzambi bena buiminyi kavua kadienzele buaku bukalenge pa buloba apa.​—Fuanyikija ne 1 Kolinto 4:8.

10. Nnsombelu kayi uvua mu bitendelelu bia bukua-buena-nkristo mu 1918?

¹⁰ Pakatuadijila dilumbuluisha ku nzubu wa Nzambi mu 1918, bamfumu ba tusumbusumbu tua bukua-buena-nkristo bakafila patoke diambuluisha diabo mu Mvita ya Kumpala ya buloba bujima, basaka bena katolike ne bena mishonyi ba nseke ibidi mitapuluke ku dishipangana. (1 Petelo 4:17) Bishilangane ne tshisumbu tshia ku Efeso tshivua tshikina bienzedi bia kasumbu ka Nikolawuse, bitendelelu bia bukua-buena-nkristo bivua bidibipishe katshia ku kale ne malongesha adi mabengangane munkatshi muawo ne mikale mu buluishi ne aa adi Nzambi nkayende ulongesha, kabidi bamfumu babo bavua badisuike ne bena mu bulongolodi ebu, buvua Yezu muambile balongi bende bua kabadisangishi kudibu. (Yone 15:17-19) Bua dipanga kumanya tshiena-bualu tshinene tshia Bible, mbuena kuamba ne: Bukalenge bua Nzambi, bisumbu biabo kabivua bituadi bia miendu bikenkeshi bia bulelela bua mu Mifundu, ne benamu kabavua bena mu ntempelo wa mu nyuma wa Yehowa. Pamutu pa kuikala mitoto, bamfumu babo (balume ne bakaji) bakadileja patoke mudibo ba ku “mupetudi wa mikenji.”​—2 Tesalonike 2:3; Malaki 3:1-3.

11. (a) Mu 1918, pa buloba bujima, ntshisumbu kayi tshia bena nkristo tshivua tshitumikile mêyi avua Yezu mutumine bena Efeso? (b) Ntshinyi tshivua bena mu kasumbu ka Yone benze bituadije ku 1919?

¹¹ Kadi, bua bena mu kasumbu ka Yone, bakapatuka mu diyoyo dia mvita ya kumpala ya buloba bujima ne dinanga dikole bua Yehowa ne bua bulelela, ke tshiakabasaka ku dimusadila ne mitalu mikole. Bena nkristo aba bakatantamena aba bavua bakeba mua kubueja ditapuluka mu tusumbusumbu, tshilejilu, pa kupesha Charles T. Russell lumu lunekesha, luamba kufuanangana ne ntendelelu wa mpingu anyi bifukibua, kunyima kua lufu luende mu 1916. Bobo bamane kupeta dinyoka dia makengeshibua ne ntatu, bakumvua Mfumu wabo ubamba ne: “Mbimpe,” e kubikidibuabo mu disanka diende. (Matayi 25:21, 23) Bilondeshile dipitakana dia mianda pa buloba ne malu avua abenzekela, bena nkristo aba bakajingulula dikumbana dia tshimanyinu tshifila kudi Yezu tshivua ne bua kushindika dikalaku diende dikena-dimueka bu Mukalenge. Bituadijile mu 1919, bakaya batangile kumpala bua kudifila mu dikumbana dia tshitupa tshikuabo tshia mulayi munene wa Yezu, mbuena kuamba ne: “Lumu luimpe elu lua Bukalenge nelumanyishibue pa buloba bujima budi bantu base, neluikale tshimanyinu bua matunga wonso; apu, ke nshikidilu kushishaye kulua.” (Matayi 6:9, 10; 24:3-14) Bu dinanga diabo bua Yehowa mua kuikala ditalale mu mushindu kampanda peshi kansanga, diakatema bu ndimi ya kapia biangatshile ku tshikondo atshi.

12. (a) Ndubila kayi luakedibua mu 1922, mu mpuilu kayi kupua muoyo? (b) Ndîna kayi diakitaba bena nkristo balelela mu 1931, ne bakanyingalala ku malu kayi?

¹² Mu mpuilu kayi kupua muoyo muvuabo babuele kudi bantu 18 000 ba ku bena nkristo aba, ku Cedar Point, Ohio, ku Etats-Unis, kumbukila ku dia 5 too ne dia 13 Kabitende 1922, lubila luakedibua ne: “Pinganayi mu madimi, ô nuenu bana ba Nzambi muena-kulu! . . . Bena mu bulongolodi ebu badi ne bua kumanya ne: Yehowa udi Nzambi ne Yezu Kristo udi Mfumu wa bamfumu ne Mukalenge wa bakalenge. . . . Ke bualu kayi: Manyishayi, manyishayi, manyishayi Mukalenge ne bukalenge buende!” Dîna dia mushinga mukole dia Yehowa diakatamba kuzangikibua. Mu 1931, bena nkristo aba bavua badisangishe mu mpuilu ku tshimenga tshia Columbus, Ohio, ku Etats-Unis, bakangata ne disanka dîna dimanyisha kudi Nzambi mu mulayi wa Yeshayi, dia Bantemu ba Yehowa. (Yeshayi 43:10, 12) Mu nimero wa dia 1 Luabanya 1939, dîna dia tshibejibeji tshia nshindamenu tshia bulongolodi diakalua Tshibumba tshia Nsentedi, tshimanyishi tshia Bukalenge bua Yehowa (Angl.), nunku, lumu luonso luakapeshibua Mutufuki wetu ne kudi mbulamatadi wende wa bukalenge. Basakibue kudi dinanga dipiadipia bua Yehowa, Bantemu ba Yehowa bakanyingalala bua muvuabo balengulule bua kunemeka ne kutumbisha dîna diende ne Bukalenge buende biende lumu.​—Musambu wa 106:6, 47, 48.

“Kudi mutshimunyi”

13. (a) Ndibenesha kayi divua bena Efeso ne bua kupeta bu bobo bikale ‘batshimunyi’? (b) Mmunyi muvua bena nkristo ba ku Efeso mua ‘kutshimuna’?

¹³ Ku ndekelu, anu mudiye wenza mu mikenji yende mikuabo, Yezu udi ukoka ntema ku [mudimu wa] spiritu wa Nzambi udi umanyisha ku butuangaji bua Yezu difutu dia lulamatu. Udi wambila bena Efeso ne: “Eu udi ne matshi umvue tshidi spiritu wambila bisumbu: Kudi mutshimunyi, nempeshe diakalenga dia kudia mamuma a mutshi wa muoyo, udi mu mparadizu wa Nzambi.” (Buakabuluibua 2:7) Aba badi ne matshi a lumvu nebadifile diakamue bua kuteya ntema ku mukenji eu wa muoyo, eku bamanye ne: kawena ufuma kudi Yezu nkayende, kadi, kudi Mukalenge Munene Yehowa, ku diambuluisha dia spiritu wende munsantu peshi bukole buenzeji. Mmunyi muikalabo mua ‘kutshimuna’? Mpa kuendela biakane mu makasa a Yezu wakashala ne muoyo mutoke too ne ku lufu, e kuamba ne: “Kolayi ku muoyo! Ngatshimunyi bena mu bulongolodi ebu.”​—Yone 8:28; 16:33; tangila kabidi 1 Yone 5:4.

14. “Mparadizu wa Nzambi” mutela kudi Yezu udi ufunkuna tshinyi?

¹⁴ Bu mudibo kabayi ne ditekemena dia kuikala ne muoyo mu mparadizu pa buloba, mmunyi mudi bena nkristo bela manyi, bu mudi bena Efeso, mua kupeta bu difutu dia kudia “mutshi wa muoyo udi mu mparadizu wa Nzambi”? Kabiena mua kuikala Mparadizu muasulula pa buloba nansha, bualu, bena nkristo bela manyi 144 000, kusangisha ne ba mu tshisumbu tshia ku Efeso, mbasumbibue munkatshi mua bukua-bantu bua kukokesha pamue ne Muan’a mukoko, Kristo Yezu, pa mukuna wa Siyona wa mu diulu bu bana ba mu nyuma. (Efeso 1:5-12; Buakabuluibua 14:1, 4) Nanku, apa badi ne bua kuikala bafunkuna muaba wa mu diulu mufuanangane ne mparadizu udi batshimunyi aba ne bua kupiana. Kuine aku, “mu mparadizu wa Nzambi,” mbuena kuamba ne: kumpala mene kua Yehowa yeye muine, bilobo ebi biapeshibua muoyo ukena-ufua nebitungunuke ne kuikala ne muoyo wa kashidi, anu bu mudibi bileja mu tshimfuanyi apa ku didia diabo dia mutshi wa muoyo.

15. Bua tshinyi dikankamija dia kutshimuna difila kudi Yezu didi ne mushinga mukole mutambe bua musumba munene lelu’eu?

¹⁵ Kadi, netuambe tshinyi bua batumikidi ba mikenji, balunda ba pa buloba ba bela manyi 144 000? Musumba munene wa Bantemu aba neutshimune pawu. Kadi, ditekemena dia batshimunyi aba ndia kubuela mu mparadizu pa buloba, muikalabo ne bua kunua ku “musulu wa mâyi a muoyo” ne kuondopibua ku diambuluisha dia “mabeji a mitshi” mikuna ku mielelu ya musulu eu. (Buakabuluibua 7:4, 9, 17; 22:1, 2) Nuenu badi bena mu musumba eu, ne musangelu, lejayi penu dinanga dienu bua Yehowa ne nutshimuna mvita ya ditabuja! Nenku, nenupete diakalenga dia kuikala ne muoyo wa kashidi mu Mparadizu pa buloba.​—Fuanyikija ne 1 Yone 2:13, 14.

1. (a) Ntshisumbu kayi tshidi tshipeta pashishe mukenji wa kudi Yezu mutumbishibue? (b) Pa kudifunkuna yeyemuine ne miaku “Wa Kumpala ne wa Ndekelu,” ntshinyi tshivua Yezu uvuluija bena nkristo ba tshisumbu etshi?

LELU’EU, tshimenga tshia kale tshia Efeso tshikadi tshibutula. Kadi, muaba udi mukenji muibidi wa Yezu utumibua utshidi usanganyibua tshimenga tshidi ne bantu bavule. Ku nord wa dikolo dia Efeso, mutantshi wa kilometre 55, kudi tshimenga tshia Izmir tshia ditunga dia Turquie mudi, nansha lelu’eu, bisumbu binayi bia Bantemu ba Yehowa ba mitalu. Ke muaba uvua Smirne mu siekele wa kumpala. Tutabalelayi mpindieu mêyi a Yezu adi alonda aa: “Ne kudi muanjelu wa tshisumbu tshidi ku Smirne, funda ne: Mona tshidi ‘Wa Kumpala ne wa Ndekelu’ wamba, yeye wakafua ne wakapingana ku muoyo tshiakabidi.” (Buakabuluibua 2:8) Nenku, Yezu udi uvuluija bena nkristo ba ku Smirne ne: yeye ke muntu wa kumpala mupuangane uvua mushale ne muoyo mutoke ne uvua Yehowa mudipingajile nkayende ku muoyo wa mu nyuma ne ukena-ufua, ne udi wa ndekelu ku dibiishibua dia mushindu’eu. Yezu yeye muine neabiishe bakuabo bena nkristo bela manyi buonso. Nenku, udi muakanyine menemene bua kubela bana babo badi batekemene bua kupeta muoyo ukena-ufua mu diulu bu yeye.

2. Bua tshinyi bena nkristo buonso badi bakoleshibua ku muoyo ne mêyi a “eu uvua mufue ne wakupingana ku muoyo tshiakabidi”?

² Yezu wakafila tshilejilu pa kunanukila mu makengeshibua bua buakane, ne wakapeta difutu divua dimutekela. Lulamatu luende too ne ku lufu ne dibiishibua diende diakalonda muanda eu, bidi tshishimikidi bua ditekemena dia bena nkristo. (Bienzedi 17:31) Bu muvua Yezu ‘mufue ne mupingane ku muoyo tshiakabidi,’ abi bidi bijadika se: nansha makengeshibua a mushindu kayi avuaye ne bua kunanukila bua bulelela, kabivua patupu to. Dibiishibua dia Yezu mmpokolo munene wa dikankamijibua bua bena nkristo buonso, nangananga padibo ne bua kukenga bua ditabuja diabu. Bidi nanku buebe wewe anyi? Nunku, neupetele kabidi dikankamija mu mêyi a Yezu adi alonda aa matumina tshisumbu tshia Smirne:

3. (a) Ndikankamija kayi divua Yezu mupeshe bena nkristo ba ku Smirne? (b) Nansha muvua bena nkristo ba ku Smirne bapele, bua tshinyi Yezu udi wamba ne: badi “babanji”?

³ “Ndi mumanye dikenga diebe ne bupele buebe,​—kadi udi mubanji,—​ne bipendu bia aba badi badiamba mudibo bena Yuda, pabo kabayi bena Yuda, kadi bikale nsunangonga wa Satana.” (Buakabuluibua 2:9) Yezu kêna udiwula nansha kakese bana babo ba ku Smirne; kadi, udi ubela ka-lumbandi ne musangelu. Bavua bananukile mu makenga mavule bua ditabuja diabo. Badi bapele bua bintu bia ku mubidi, misangu mikuabo mbua lulamatu luabo. (Ebelu 10:34) Nunku, badi batamba kuditatshisha bua malu a mu nyuma, ne bakadibutshila biuma mu diulu, bilondeshile mubelu wa Yezu. (Matayi 6:19, 20) Ke bua tshinyi, mfumu Mulami udi ubabala bu “babanji.”​—Fuanyikija ne Yakobo 2:5.

4. Bena nkristo ba ku Smirne bakananukila mu buluishi bua kudi banganyi, ne Yezu udi ubikila baluishi aba mu dîna kayi?

⁴ Yezu udi wamba nangananga muvua bena nkristo ba ku Smirne bapetangane ne buluishi bukole bua kudi bena Yuda ba ku mubidi. Mu matuku a diambedi, bena tshitendelelu tshia bena Yuda bavule bavua baluishakaja bikole bua buena-nkristo kabumuangalaki. (Bienzedi 13:44, 45; 14:19) Mpindieu, anu makumi makese a bidimu kunyima kua dibutudibua dia Yeruzaleme, bena Yuda aba ba ku Smirne bakaleja mmuenenu mubi wa muomumue, bu wa Satana. Kabiena bikemesha padi Yezu ubabikila ne: “nsunagoga wa Satana”!a

5. Mmateta kayi avua mindile bena nkristo ba ku Smirne?

⁵ Bu muvuabo bapetangane ne lukinu lua mushindu’eu, bena nkristo ba ku Smirne bakakoleshibua ku muoyo ne mêyi aa a Yezu: “Kutshinyi bua makenga awukadi pa kupetangana nawu. Mona, Diabolo neatungunuke ne kuela bavule ba munkatshi MUENU mu buloko, bua NUENU kutetshibua menemene, ne bua NUENU kupetangana ne dikenga munkatshi mua matuku dikumi. Udileje biebe muena lulamatu, nansha too ne ku lufu, nunku nenkupeshe tshifulu tshia butumbi tshia muoyo.” (Buakabuluibua 2:10) Misangu isatu, Yezu udi utumika apa ne muaku wa tshiena-Greke “nuenu” ku bungi, bua kuleja se: mêyi aa adi atangila tshisumbu mu kabujima katshi. Kêna mua kulaya ne: makenga a bena nkristo ba ku Smirne neajike mu tshitupa tshîpi emu. Bamue ba kudibo nebatungunuke ne kukengeshibua ne kuedibua mu buloko. Bena nkristo aba nebikale mu dikenga munkatshi mua “matuku dikumi.” Bungi dikumi budi buleja bujima peshi tshiuwidi pa bidi bitangila malu a pa buloba. Nansha bena nkristo aba ba muoyo mutoke ne babanji mu nyuma nebatetshibue mu mushindu mujima ku mubidi.

6. (a) Bua tshinyi bena nkristo ba ku Smirne kabavua ne bua kutshina? (b) Yezu udi ukomesha mukenji wende kudi tshisumbu tshia Smirne ne mêyi kayi?

⁶ Kadi, bena nkristo ba ku Smirne kabena ne bua kutshina anyi kupangila lulamatu nansha. Biashalabo ne lulamatu too ne ku ndekelu, nebabalamine difutu dia “tshifulu tshia butumbi tshia muoyo,” mbuena kuamba ne: muoyo wa mu diulu ukena-ufua, buabu bobo. (1 Kolinto 9:25; 2 Timote 4:6-8) Mupostolo Paulo uvua wangata difutu edi dia mushinga mukole bu dikumbanyine mulambu kayi wonso, nansha wa dijimija muoyo wende wa pa buloba. (Filipoi 3:8) Mbimueneke ne: bena lulamatu ba ku Smirne bavua pabo ne mmuenenu wa muomumue. Yezu udi ukomesha mukenji wende pa kuamba ne: “Eu udi ne matshi umvue tshidi spiritu wambila bisumbu: Mutshimunyi, kabakumuenzela bualu bubi kudi lufu luibidi.” (Buakabuluibua 2:11) Mbalamine batshimunyi muoyo ukena-ufua mu diulu, muine muoyo udi lufu kaluyi ne bukenji nansha kakese.​—1 Kolinto 15:53, 54.