TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • Madikolela bua kuikala batshimunyi
    Buakabuluibua—Nkomenu wabu munene ukadi pabuipi!
    • 7, 8. Anu bu tshisumbu tshia Smirne, mmunyi muvua tshisumbu tshia bena nkristo ‘tshitetshibue tshijima’ mu 1918?

      7 Anu bu bena nkristo ba ku Smirne, bena mu kasumbu ka Yone ne bena mudimu nabo lelu’eu bavua ne batshidi “batetshibua menemene.” Lulamatu luabo mu dikenga ludi lubapetesha tshimanyinu bu tshisamba tshia Nzambi. (Mako 13:9, 10) Katupa kîpi kunyima kua ntuadijilu wa dituku dia Mukalenge, mukenji wa Yezu kudi bena nkristo ba ku Smirne wakatuadila kasumbu kakese ka pa buloba bujima kenza ne bena tshisamba tshia Yehowa dikoleshibua ku muoyo dia bushuwa. (Buakabuluibua 1:10) Bituadije mu 1879, bena nkristo aba bavua basuna bubanji bua mu nyuma mu Dîyi dia Nzambi ne babuabanyina bakuabo ku budisuile. Kadi, munkatshi mua Mvita ya Kumpala ya buloba bujima, bakapetangana ne buluishi bukole ne bakabakina ne lukinu lukole, bualu kabavua babuelakane mu mvita, ne bualu bavua kabidi basokolola bilema bia bukua-buena-nkristo kabayi batshina. Dikengeshibua divuabo bapetangane nadi ku disongakaja dia bamue bamfumu ba bukua-buena-nkristo diakatamba kukola mu 1918 ne kufuananganadi ne divua bena nkristo ba ku Smirne batantamene, dikale difuma kudi kominoté wa bena Yuda bavua mu tshimenga etshi.

      8 Dikengeshibua dikole diakamuangalaka ku Etats-Unis ne kutamba kukola pakakuatabo mulombodi mupiamupia wa Société Watch Tower, Joseph Rutherford ne bantu muanda-mutekete ba ku benzejanganyi nende ba mudimu kuedibua mu buloko mu dia 22 Kabalashipu 1918, ne bakafundila bavule ba kudibo tshibawu tshia bidimu 20 bia buloko. Kunyima kua ngondo tshitema, bakabalekela bualu bakafuta mfranga ya tshieya. Mu dia 14 Lumungulu 1919, kabadi ka cour d’appel kakumusha tshibawu tshipange buakane tshivuabo babafundile; bakangula bilema 130 mu luapolo lua dilumbuluisha. Nzuji Manton, muena katolike wa ku Roma ne muashibue lusala lua lumu kudi Saint Grégoire le Grand, uvua mubenge mu 1918 bua kuangata mfranga ya tshieya bua bena nkristo aba, bakamufundila yeye muine tshibawu mu 1939, tshia buloko bua bidimu bibidi ne difuta dolare 10 000 bua malu asambombo avuabo bamupiisha nawu pa bidi bitangila lulombu ne diangata dia nfranga ya dikosa mishiku.

      9. Mmunyi muvua Bantemu ba Yehowa bakengeshibue kudi Hitler mu Allemagne wa bena Nazi, ne bamfumu ba bitendelelu bavua basankidila muanda eu mushindu kayi?

      9 Mu ditunga dia Allemagne wa bena Nazi, Hitler wakakandika mudimu wa buambi wa Bantemu ba Yehowa. Munkatshi mua bidimu, Bantemu binunu ne binunu bavua bakuatshibua ne bakengeshibua ne tshikisu tshikole mu tumponya tua midimu mienzeja ku bukole ne maloko, ne bansonga batue ku 200 bavua babenga bua kuluangana mu biluilu bia Hitler bakashipibua. Bua bamfumu ba bitendelelu, bavua bakankamija mapangadika aa, anu mudibi bilejibue ku mêyi a muakuidi kampanda muena katolike adibo bapatule mu tshikandakanda tshia La Voie allemande tshia mu dia 29 Lumungulu 1938. Mona amue a ku mêyi ende: “Kudi mpindieu ditunga pa buloba didi kasumbu ka badi badiamba mudibo Balongi ba Bible [Bantemu ba Yehowa] kakandikibue. Ke ditunga dia Allemagne! Pakangata Adolf Hitler bukokeshi ne pakamulomba tshiakabidi bepiskopo ba katolike bena Allemagne buine bualu ebu, Hitler wakandamuna ne: ‘Balongi ba Bible aba mbena tshimvundu. . . . Ndi mbabala bu bena mashimi ne tshiakuitaba bua kubipishabo bena katolike ba mu Allemagne kudi nzuji eu muena Amerike, Rutherford nansha. Ndi nkandika kashidi [Bantemu ba Yehowa] mu ditunga dia Allemagne.’” Ke muakuidi eu kusakidila ne: “Ka-lumbandi!”

      10. (a) Bu muvua dituku dia Mukalenge dienda ditungunuka, mmakengeshibua kayi avua Bantemu ba Yehowa batantamene? (b) Mbipeta kayi bivua bipeteka misangu mivule mu mvita ya bena nkristo bua kupetulula budikadidi bua ntendelelu?

      10 Bu muvua dituku dia Mukalenge ditungunuka, Nyoka ne dimiinu diende kabatu banji kulekela kuluisha bena nkristo bela manyi ne bena mudimu nabo nansha. Bavule ba kudibo bavua bedibue mu lukanu ne bakengeshibue bikole. (Buakabuluibua 12:17) Baluishi aba bakatungunuka ne ‘dibakebela makenga pa kushiminyina ku mikenji,’ kadi tshisamba tshia Yehowa ntshilame dipangadika edi: “Tudi ne bua kutumikila Nzambi, bu mfumu, pamutu pa kutumikila bantu.” (Musambu wa 94:20, Crampon-Tricot; Bienzedi 5:29) Mu 1954, tshibejibeji tshia Tshibumba tshia Nsentedi tshivua tshimanyisha ne: “Mu bidimu makumi anayi biapitshi ebi, matunga mapite pa makumi muanda-mutekete avua mangate mapangadika a kukandika Bantemu ne bakabakengesha.” Mu matunga muvua mushindu wa kudilumbuluila bua kupetulula budikadidi bua ntendelelu kumpala kua tubadi, bena nkristo aba bakenza nenku ne bavua batshimuna mu mushindu wa dikema mu matunga mavule. Anu ku Kabadi kanene ka Etats-Unis nkayaku, Bantemu ba Yehowa bavua batshimune misangu 50.

      11. Mmulayi kayi wa Yezu udi utangila tshimanyinu tshia dikalaku diende uvua mukumbanyine Bantemu ba Yehowa mu dituku dia Mfumu?

      11 Kakuena tshisumbu tshikuabo tshidi tshitumikila ne muoyo umue Yezu uvua mutume mukenji wa kupingaja bintu bia Kezare kudi Kezare. (Luka 20:25; Lomo 13:1, 7) Pabi, bena mu tshikuabo tshisumbu nansha tshimue kabatu banji kuedibua mu buloko ba bungi mu matunga mavule makokesha kudi mbulamatadi ya mishindu kabukabu to, ne muanda eu utshidi utungunuka too ne lelu’eu, nansha mu matunga a ku Amerike, a ku Mputu, a mu Afrike ne ku Azi. Mulayi munene wa Yezu udi utangila tshimanyinu tshia dikalaku diende uvua ne mêyi aa: “Nenku, nebanufile mu dikenga ne nebanushipe, kabidi nebanukine kudi matunga wonso bua dîna dianyi.” (Matayi 24:3, 9) Mêyi aa mmakumbane bushuwa pa bena nkristo Bantemu ba Yehowa mu dituku dia Mukalenge.

      12. Mmunyi muvua kasumbu ka Yone kakoleshe tshisamba tshia Nzambi ku muoyo bua dikengeshibua?

      12 Bua kukolesha tshisamba tshia Nzambi ku muoyo bua dikengeshibua, kasumbu ka Yone kavua katungunuke ne kutshivuluija mushinga wa mêyi a Yezu kudi bena nkristo ba ku Smirne. Tshilejilu, pakatuadija dikengeshibua kudi bena Nazi, mu tshidimu tshia 1933 ne tshia 1934, Tshibumba tshia Nsentedi tshiakapatula biena-bualu bu mudi: “Kanubatshinyi nansha kakese!,” tshishindamene pa Matayi 10:26-33, “Tshikutu tshia kapia,” tshishindamene pa Danyele 3:17, 18 ne “Mukana mua ntambue,” tshishindamene pa Danyele 6:22. Mu bidimu bia 1980 muakapatulabu mukanda eu bua musangu wa kumpala, Bantemu ba Yehowa bavua bananukile mu makengeshibua makole mu matunga mapite pa makumi anayi, Tshibumba tshia Nsentedi tshiakakolesha tshisamba tshia Nzambi ku muoyo ku diambuluisha dia biena-bualu bu mudi “Bakengeshibue, kadi bikale ne disanka!” ne “Bena nkristo badi banyisha dikengeshibua.”b

      13. Anu bu bena nkristo ba ku Smirne, bua tshinyi Bantemu bena nkristo ba Yehowa kabavua ne buowa bua dikengeshibua?

      13 Bantemu ba Yehowa badi bapetangana bushuwa ne makenga a ku mubidi ne amue mateta munkatshi mua matuku dikumi a mu tshimfuanyi. Anu bu bena nkristo ba ku Smirne, kabavua batshina; ne nansha umue wa kutudi kêna ne bua kuzakala pa kumona divulangana dia ndululu pa buloba. Tudi badiakaje bua kunanukila mu dikenga ne kuanyisha ne disanka nansha ‘dipawula dia bintu bietu.’ (Ebelu 10:32-34) Pa kulonga Dîyi dia Nzambi ne pa kudivuija dietu, tudi tudilongolola, tupeta bidi bikengedibua bua kushala bakole mu ditabuja. tushalayi ne dishindika dia se: Yehowa udi mua kutuambuluisha ne neatuambuluishe bua kulama muoyo wetu mutoke. ‘Tumupuile ntatu yetu yonso, bualu udi utukuba.’​—1 Petelo 5:6-11.

  • Kulama bikole dîna dia Yezu
    Buakabuluibua—Nkomenu wabu munene ukadi pabuipi!
    • 1. Ntshisumbu kayi tshidi tshipeta mukenji mukuabo wa Yezu, ne bena nkristo aba bavua basombele mu tshimenga tshia mushindu kayi?

      KUENDA mutantshi wa kilometre 80 lua ku nord wa Smirne ne kilometre 24 biangatshile ku muelelu wa mâyi, mu lupongo lua musulu wa Caïque, ke kuvua tshimenga tshia Pergame, tshidibo babikila lelu’eu ne: Bergama. Tshimenga etshi tshivua tshiende lumu bua ntempelo watshi mujidila nzambi Zeus peshi Jupiter. Mu bidimu bia 1800, bashikuluji ba bintu bia kale bakaya ne tshilambuilu tshia ntempelo eu ku tshimenga tshia Berlin (Allemagne), kutudi mua kutshimona matuku wonso, pamue ne mpingu ne bishadile bia nzambi ya bampangano mu nzubu wa tshilaminu tshia bintu bia kale wa Pergamon-Museum. Mmukenji kayi wikala Mukalenge Yezu ne bua kutumina tshisumbu tshidi mu muaba udi ditendelela dia mpingu diele miji mushindu’eu?

      2. Mmushindu kayi udi Yezu udimanyisha, ne bua tshinyi udi ne ‘muele wa mvita wa ntapa-kubidi’?

      2 Yezu udi utuadija pa kudimanyisha; wamba ne: “Ne kudi muanjelu wa tshisumbu tshidi ku Pergame, funda ne: Mona tshidibo bamba kudi eu udi ne muele mule wa mvita musakisha wa ntapa-kubidi.” (Buakabuluibua 2:12) Apa, Yezu udi wambulula diumvuija didi dimutangila difila mu Buakabuluibua 1:16. Bu mudiye Nzuji ne Mukumbaji wa malumbuluisha, neabutule aba badi bakengesha balongi bende. Ndikankamijibua kayipu ku mêyi aa! Kadi, pa bidi bitangila dilumbuluisha, aba badi bena mu tshisumbu bamanye kabidi ne: ku butuangaji bua “mutuadi eu wa mikenji wa tshiovo,” Yezu Kristo, Yehowa ‘neavue ntemu wa mitalu’ kudi bena nkristo buonso ba ku dîna badi batendelela mpingu, bena tshiendenda tshia masandi, bena dishima ne bapangi ba bululame, kabidi, ne badi balengulula bena dikenga. (Malaki 3:1, 5; Ebelu 13:1-3) Mbimpe kuangata ne mushinga mubelu ne dinyoka bidi Nzambi ufila ku butuangaji bua Yezu!

      3. Nntendelelu kayi wa dishima wakamuangalaka ku Pergame, ne bua tshinyi tudi mua kuamba ne: “nkuasa wa bumfumu wa Satana” uvua kuine eku?

      3 Mpindieu, Yezu udi wambila tshisumbu ne: “Ndi mumanye muaba uudi musombele, mbuena kuamba ne: mmuaba udi nkuasa wa bumfumu wa Satana.” (Buakabuluibua 2:13a) Bena nkristo aba bavua bushuwa muaba udi ntendelelu wa Satana muele miji. Pa kumbusha ntempelo wa Zeus, kuvua nzubu wa nzambi mujidila Eskulape, nzambi wa luondapu. Pergame uvua kabidi mumanyike bu muaba uvua kutendelela kua mukokeshi munene peshi amperere kutue mushimi. Muaku wa tshiena-Ebelu mukudimuna ne: “Satana” udi umvuija “Ntomboji,” ne “nkuasa wende wa bumfumu” udi uleja bukokeshi buende pa buloba bujima ku dilekelela dia Nzambi bua tshikondo kampanda. (Yobo 1:6, New World Translation Reference Bible, note kuinshi kua dibeji.) Dimuangalaka dia ntendelelu wa mpingu ku Pergame didi dileja bimpe se: bavua batamba kutua “nkuasa wa bumfumu” wa Satana nyama ku mikolo mu tshimenga etshi. Anjibi kutshinka luonji luvua nalu Satana pa kumona se: bena nkristo kabavua bamuinamina pa kukumbaja ntendelelu wa buena-ditunga!

      4. (a) Yezu wakela bena nkristo ba ku Pergame ka-lumbandi mu mêyi kayi? (b) Ntshinyi tshivua Pline, muena-mpala wa mukalenge wa ku Roma, mufundile amperere Trajan pa bidi bitangila nkoselu wende wa tshilumbu tshia bena nkristo? (c) Nansha muvuaku buluishi, mmuenenu kayi uvua bena nkristo ba ku Pergame balame?

      4 Eyowa, “nkuasa wa bumfumu wa Satana” udiku bushuwa, ku Pergame. Yezu udi utungunuka ne kuamba ne: “Kadi, udi utungunuka ne kulama bikole dîna dianyi, ne kuena muvile ditabuja diebe kundi, nansha mu matuku a Antipase, ntemu wanyi, muena lulamatu, uvuabo bashipe ku luseke luenu, muaba udi Satana musombele.” (Buakabuluibua 2:13b) Nka-lumbandi kayipu ka dikema nunku! Bushuwa, lufu lua ditabuja lua Antipase luakafuma ku dibenga diende dia kudifila ku bilele bia bademon ne ku ntendelelu wa amperere muena Roma. Tshikondo tshikese kunyima kua Yone mumane kupeta mulayi eu, Pline le Jeune, muena-mpala wa amperere Trajan wa ku Roma, wakafundila mfumu’ende eu bua kumumvuija nkoselu wende wa tshilumbu tshia aba bavuabo bafunde bua mudibo bena nkristo​—ngenzelu wende wakanyishibua kudi amperere. Pline udi wamba ne: bafundibue bavua bavila ne: ki mbena nkristo, bavua balekedibua pa kukumbaja malu malomba: “bavua ne bua kubila banzambi mu masambila kumpala kuanyi, kulambula lupingu luebe [wewe Trajan] musenga wa kamonya ne maluvu . . . ne kusakidila apu, bavua ne bua kutshipa Kristo.” Eu yonso uvua umanyika bu muena nkristo wa dilambu uvua ushipibua. Nansha muvuaku buluishi ebu, bena nkristo ba ku Pergame kabakavila ditabuja diabo to. ‘Bavua balame bikole dîna dia Yezu’ mu ngumvuilu wa se: bavua batungunuke ne kunemeka muanzu wende munene bu Tshilobo wa Yehowa ne Nzuji muteka kudiye. Ne lulamatu, bavua benda mu makasa a Yezu bu bantemu ba Bukalenge.

      5. (a) Nntendelelu kayi udiku lelu’eu udi mufuanangane ne wa amperere udi mubueje bena nkristo ba mu matuku etu aa mu diteta dikole? (b) Ndiambuluisha kayi diakabatuadila Tshibumba tshia Nsentedi?

      5 Misangu mivule, Yezu uvua mumanyishe ne: Satana udi ukokesha bulongolodi ebu bubi, kadi, kavua ne bukokeshi pambidi pa Yezu, bualu uvua mulame muoyo mutoke. (Matayi 4:8-11; Yone 14:30) Mu matuku etu aa matunga a bukole, nangananga “mukalenge wa ku nord” ne “mukalenge wa ku sud,” mbafuilakane bukokeshi bua pa buloba bujima. (Danyele 11:40) Dinanga dikole dia buena muabo diakazangikibua, ne ntendelelu wa amperere udi ukumbajibua kabidi lelu’eu ku diambuluisha dia buena-ditunga budi bumuangalake pa buloba bujima. Biena-bualu bidi bitangila ndubidilu bipatula mu tshibejibeji tshia Tshibumba tshia Nsentedi tshia mu dia 1 Kabitende 1939 (mu anglais), ne bia mu dia 1 Luishi 1980 ne mu dia 1 Kabitende 1986 (mu français), biakumvuija patoke dilongesha dia mu Bible pa bualu ebu, kufila mibelu kudi bena nkristo badi basue kuenda mu dîna dia Yehowa ne kutshimuna bena mu bulongolodi ebu amu muenzele Yezu.​—Mika 4:1, 3, 5; Yone 16:33; 17:4, 6, 26; 18:36, 37; Bienzedi 5:29.

      6. Anu bu Antipase, mmuenenu kayi wa dikandamana udi Bantemu ba Yehowa bashale nende mu tshikondo tshietu etshi?

      6 Mubelu eu wakandamuna ku bualu kampanda buvua bukengedibua ne lukasa luonso. Pakapetanganabo ne biluishi bua kudi aba bavua ne dinanga dinekesha dia buena-muabo, Bantemu ba Yehowa, bela manyi ne bena mudimu nabo, bakashala bakandamane mu ditabuja. Ku Etats-Unis, nkama ne nkama ya balongi ne balongeshi bakipatshibua mu ekole bualu kabavua banemekele dibendele, ne ku Allemagne, Bantemu bakakengeshibua ne tshikisu bualu bakabenga kunemekela svastika (nkuruse kampanda, croix gammée). Amu bu mutukadi bamane kubiamba, bena tshisumbu tshia tshididi tshia Nazi tshia Hitler bakashipa basadidi ba Yehowa binunu ne binunu bualu bavua babenga bua kuditua mu ntendelelu mubi wa buena-ditunga wa mushindu’eu. Mu bidimu bia 1930, tshikondo tshivua ntendelelu wa bena Shinto ne wa amperere Shinto utua upela mu ditunga dia Japon, ba-ministre babidi bampanda-njila bavua bakuna mamiinu mavule a Bukalenge mu ditunga dia Taiwan muvua bena Japon. Bamfumu ba basalayi bakabelesha mu buloko, muakafuila umue wa kudibo bua dikengeshibua dikole. Pashishe, bakalekela mukuabo amu bua kumuasa disashi mu nyima​—Antipase wa mu tshikondo tshietu etshi. Lelu’eu kabidi, kudi matunga mavule adi enzejangana ku bukole bua kutendelela bimanyinu bia ditunga ne balomba lulamatu luinenka bua Ditunga. Bansonga bavule Bantemu bakedibua mu buloko ne kushipibua amu bua dipangadika diabo dikole ne dikima bua ndubidilu wa bena nkristo. Nuenu bansonga badi ne bua kupetangana ne nsombelu eu, longayi Dîyi dia Nzambi dituku dionso, nunku nenupete “ditabuja bua kulama anyima ne muoyo” ne ditekemena dia muoyo wa kashidi.​—Ebelu 10:39 too ne 11:1; Matayi 10:28-31.

      7. Mmushindu kayi uvua bana bakese ba ku Inde batantamene tshilumbu tshivua tshitangila ntendelelu wa buena-ditunga, ne kuakapatuka bipeta kayi?

      7 Bana balongi bakapetangana ne nsombelu wa muomumue. Mu 1985, mu rejon wa Kerala, ku Inde, bana basatu ba Bantemu ba Yehowa bakabenga bua kuenza malu avua kaayi mu diumvuangana ne ditabuja diabo diibakila pa Bible ne kubenga kuimba musambu wa ditunga. Bavua bashale biimane kulu ne kanemu kuonso pavua balongi bakuabo bimba musambu eu, kadi, bakiipatshibua mu ekole. Tatuabo wakaya ne tshilumbu etshi too ne ku Kabadi kanene (anyi Cour Suprême) ka ku Inde, kuvua banzuji babidi babingishe bana, pa kuamba ne dikima ne: “Tshilele tshietu tshidi tshilongesha dilekelelangana; filozofi wetu udi ulongesha dilekelelangana; mikenji ya ditunga idi ilongesha dilekelelangana; katudipepeji to.” Dimuangalaja dia nkoselu wa tshilumbu etshi kudi bikandakanda diakasokoluela ditunga dijima, pamue ne tshia bitanu tshia bantu pa buloba bujima ba tshikondo atshi, ne: ku Inde kudi bena nkristo badi batendelela Nzambi mulelela Yehowa, kabidi ne: badi ne lulamatu luinenke ku mêyi-maludiki a mu Bible.

Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
Patuka
Buela
  • Tshiluba
  • Tumina bakuabu
  • Biudi musue
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Malu a kulonda
  • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
  • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
  • JW.ORG
  • Buela
Tumina bakuabu