Baledi, petelayi disanka mu bana benu
‘Tatuebe ne mamuebe bikale ne disanka.’—NSUMUINU 23:25.
1. Ntshinyi tshiafikisha baledi ku dipetela disanka mu bana babu?
MMUNYIPU mudibi bilenga pa kumona mutshi mukese ukola ne ulua mutshi mushindame udi upetesha bulengele ne dileji—nangananga biwikala uvua muukune ne muutabalele! Bia muomumue, baledi bàdì batabalela bana bàdì bakola ne balua basadidi bapie ba Nzambi badi bapetela disanka dinene kudibu, bu mudi lusumuinu lua mu Bible luamba ne: ‘Tatu wa muntu muakane neatambe kusanka; udi ulela muana wa meji neasanke bualu buende. Tatuebe ne mamuebe bikale ne disanka, mamu wakakulela ikale ne disanka.’—Nsumuinu 23:24, 25.
2, 3. (a) Mmunyi mudi baledi mua kuepuka dibungama ne dinyingalala? (b) Mitshi mikese ne bana batu bonso bakengela tshinyi bua kumona mua kulua mpokolo wa disanka?
2 Pabi, muana katu udivuila nkayende “muakane” ne “wa meji.” Bidi bikengela madikolela mavule bua kulama bana bua kabalu mpokolo wa “dibungama” ne ‘dinyingalala,’ anu bu mudibi mua kukengela ditumika bua kukudimuna mutshi mukese kuluawu mutshi mushindame. (Nsumuinu 17:21, 25, MMM) Tshilejilu, mpàndà ya kueyemena idi mua kushidimuna mutshi mutekete mukese bua kukolawu mululame ne mukole. Dimiamina mâyi pa tshibidilu ndia mushinga mukole, ne mutshi mukese udi mua kukengela diukuba ku masama. Pashishe, disònza didi diambuluisha bua kupatula mutshi mulengele.
3 Dîyi dia Nzambi didi disokolola ne: bana badi bakengela bintu bu mudi dishidimuna dia buena-Nzambi, dimiamina mâyi a bungi a bulelela bua mu Bible, dikubibua ku dinyanguka dia malu a tshitembu, ne mibelu ne manyoka bia dinanga bua kusònza ngikadilu ikena mianyishibue. Bua kupetesha bintu bìdì bikengedibua ebi, nangananga batatu mbalombibue bua kukolesha bana babu “mu mibelu ne manyoka pamue ne buludiki bua lungenyi bia Yehowa.” (Efeso 6:4, NW) Ebi bidi biumvuija tshinyi?
Dizangika mêyi a Yehowa
4. Mbujitu kayi budi nabu baledi bua bana babu, ne ntshinyi tshidi tshilombibue kumpala kua buobu kubukumbaja?
4 “Buludiki bua lungenyi bua Yehowa” budi bumvuija dilombola ngelelu wetu wa meji bua kumuakaja ku disua dia Yehowa. Nunku, baledi badi ne tshia kubueja mu bieledi bia lungenyi bia bana babu batekete ngelelu wa meji wa Yehowa pa malu. Ne badi ne tshia kuidikija kabidi tshilejilu tshia Nzambi tshia dipetesha mibelu ne manyoka bia luse, peshi dishidimuna diakaji. (Musambu wa 103:10, 11; Nsumuinu 3:11, 12) Kadi kumpala kua baledi kuenzabu nunku, badi buobu bine ne tshia kuanji kupuita mêyi a Yehowa, bu muvua muprofete wa Nzambi Mozese mubele bena Izalele ba kale ne: “Mêyi aa [a kudi Yehowa] andi nkutumina lelu’eu adi ne bua kuikala pa mutshima webe.”—Dutelonome 6:6, NW.
5. Ndîba kayi ne mmu mishindu kayi ivua baledi bena Izalele ne bua kulongesha bana babu, ne “kubueja mu lungenyi” kudi kumvuija tshinyi?
5 Dilonga dia Bible dia pa tshibidilu, dieleela meji, ne masambila bidi biakaja baledi bua kuenza tshiakatumina Mozese dîyi pashishe ne: “Udi ne bua kubueja [mêyi a Yehowa] mu lungenyi lua muanebe ne kuakula bualu buawu paudi musombe mu nzubu muebe ne paudi wenda mu njila ne paudi ulala ne paudi ubiika.” Muaku wa tshiena-Ebelu mukudimuna ne: “kubueja mu lungenyi” udi umvuija “kuambulula,” “kuamba misangu ne misangu,” “kushindika bikole.” Bambisha mushindu uvua Mozese muzangike kabidi dikengela dia kulama mêyi a Yehowa pa muaba wa kumpala ne: “Udi ne bua kuasuika bu tshimanyinu pa tshianza tshiebe, ne adi ne bua kuikala bu kakaba pankatshi pa mêsu ebe; ne udi ne bua kuafunda pa minoko ya tshiibi tshia nzubu webe ne pa biibi biebe binene.” Mu butoke buonso, Yehowa udi ulomba baledi bua bapeshe bana babu ditabalela dia pa tshibidilu, dia dinanga!—Dutelonome 6:7-9, NW.
6. Ntshinyi tshivua baledi ne bua kubueja mu lungenyi lua bana babu, ne ndisanka kayi divuaku?
6 “Mêyi aa” a Yehowa avua baledi ne bua kubueja mu lungenyi lua bana babu mmêyi kayi? Mozese uvua ufuma ku diambulula tshidibu babikila pa tshibidilu ne: Mêyi-matuma Dikumi, àdì akonga mêyi-matuma àdì akandika dishipangana, dienda masandi, diiba, dishiminyinangana, ne dialakana. Malu malomba a tshitembu bu nunku, pamue ne dîyi-dituma dia “kunanga Yehowa Nzambi webe ne mutshima webe wonso ne anyima webe yonso ne bukole buebe buonso bua muoyo,” bivua mu mushindu wa pa buawu malu avua baledi bena Izalele ne bua kubueja mu lungenyi lua bana babu. (Dutelonome 5:6-21; 6:1-5, NW) Kuenaku witaba ne: eu ke mushindu wa dilongesha didi bana bakengela lelu’eu anyi?
7. (a) Bana bavua bafuanyikija ne tshinyi mu Bible? (b) Ntshinyi tshitudi ne bua kukonkonona mpindieu?
7 Tatu muena Izalele uvua muambila ne: ‘Mukaji webe neikale bu muonji wa tumuma udi ukuama bimpe munda mua nzubu muebe. Bana bebe baledibue nebikale bu ntonga ya mitshi ya olive, banyunguluke mesa ebe.’ (Musambu wa 128:3) Pabi, bua baledi kupetelabu disanka mu “mitshi [yabu] mikese” pamutu pa kupeta dibungama, badi ne tshia kutabalela bana babu muntu pa nkayende, dituku dionso. (Nsumuinu 10:1; 13:24; 29:15, 17) Tuanji kukonkonona mudi baledi mua kushidimuna, kumiamina mâyi mu nyuma, kukuba, ne kubela ne kunyoka bana babu ne dinanga mu mushindu wa se: balue kupetela disanka dilelela mu bana babu.
Dishidimuna katshia ku buana
8. (a) Mbanganyi bavua bu mpàndà mishidimunyi bua Timote? (b) Ntshikondo kayi tshiakatuadija dishidimuna edi, ne ntshipeta kayi tshivuaku?
8 Tangila Timote, wakapetela dikuatshisha, mu ngakuilu wa mu tshimfuanyi, kudi mpàndà mishidimunyi ibidi mishindika bikole—mamuende ne kakuende-mukaji. Bu muvua tatuende wa Timote muikale muena Greke, ne bimueneke se: kavua muena kuitabuja, mamuende muena Yuda, Enise, ne Loise, mamuende wa Enise, ke bakashidimuna muana wa balume eu ‘katshia ku buana mu mikanda minsantu.’ (2 Timote 1:5; 3:15, NW; Bienzedi 16:1) Lukunukunu luabu mu dilongesha Timote—katshia mene patshivuaye katoto—‘bienzedi bia [Yehowa] bia kukema biakenzaye’ luakafutshibua bia bungi. (Musambu wa 78:1, 3, 4) Timote wakalua misionere mu matunga a kulekule, pamu’apa mutshikale amu mupiankunde, ne uvua ne mudimu wa bunême mu dikolesha bisumbu bia bena nkristo bia ku ntuadijilu.—Bienzedi 16:2-5; 1 Kolinto 4:17; Filipoi 2:19-23.
9. Mmunyi mudi bana mua kulonga mua kuepuka mateyi a dinanga dinekesha dia bintu?
9 Baledi, nudi mpàndà mishidimunyi ya mushindu kayi? Tshilejilu, nudi basue bana benu badime mmuenenu mutshintshikila wa bintu bia ku mubidi anyi? Nanku nudi ne tshia kufila tshilejilu tshiakane pa kubenga kuipatshila bintu bionso bipiabipia anyi bikuabu binudi kanuyi nukengela bushuwa. Binuasungula bua kuipatshila masanka a ku mubidi, kanukemi pikala bana benu banuidikija. (Matayo 6:24; 1 Timote 6:9, 10) Bushuwa, pikala mpàndà mishidimunyi kayiyi milulame, mmunyi mudi mutshi mukese mua kukola mululame?
10. Mbuludiki bua nganyi budi baledi ne bua kukeba misangu yonso, ne mmuenenu kayi udibu ne bua kuikala nende?
10 Baledi bàdì bapetela disanka mu bana babu badi ne bua kukeba misangu yonso diambuluisha dia kudi Nzambi bua kubashidimuna, pa kutangila misangu yonso tshidi tshimpe menemene bua diakalenga dia mu nyuma dia bana babu. Mamu kampanda wa bana banayi wakalonda ne: “Nansha kumpala kua bana betu kabayi banji kuledibua, tuvua tusambila Yehowa pa tshibidilu bua atuambuluishe bua kuikala baledi bimpe, bua tuetu kulombodibua kudi Dîyi diende, ne kuditumikila mu nsombelu yetu.” Wakasakidila ne: “‘Yehowa udi ulua kumpala’ katshivua tshiambilu tshia patupu kadi tshivua mushindu wa nsombelu wetu.”—Balumbuluishi 13:8.
Dipetesha “mâyi” pa tshibidilu
11. Ntshinyi tshidi mitshi mikese ne bana bilomba bua kukola?
11 Mitshi mikese itu ikengela nangananga dimiamina mâyi misangu yonso, bu mudibi bileja mu mushindu udi mitshi ikola bimpe ku mpenga kua musulu. (Fuanyikija ne Buakabuluibua 22:1, 2.) Bana bakese nebasampile pabu mu nyuma biabapeteshabu pa tshibidilu mâyi a bulelela bua mu Bible. Kadi baledi badi ne bua kujoja bule bua ntema ya muan’abu. Pamu’apa bikondo bipidija ku musangu ne ku musangu bia malongesha bidi mua kupatula bipeta bivule kupita bikondo bile bibala ku minu. Kanupepeji mushinga wa bikondo bîpi bia dilonga. Dipitshisha dîba pamue didi ne mushinga mukole bua kuenza tshisuikidi pankatshi pa muledi ne muana, malanda àdì misangu ne misangu makankamija mu Mifundu.—Dutelonome 6:6-9; 11:18-21; Nsumuinu 22:6.
12. Mmushinga kayi udi nawu disambila pamue ne bana batekete?
12 Tshimue tshia ku bikondo bia kupitshisha ne bana batekete tshidi mua kuikala ku dilolo. Nsongakaji kampanda udi uvuluka ne: “Baledi banyi bavua basomba ku luseke lua bulalu buetu butuku buonso ne batuteleja mutuvua tuenza masambila etu nkayetu.” Bua mushinga wa kuenza nunku, mukuabu wakamba ne: “Biakamfikisha ku tshibidilu tshia kusambila Yehowa butuku buonso kumpala kua kulala.” Padi bana bumvua ku dituku dionso baledi babu bakula pa bidi bitangila Yehowa ne basambila kudiye, udi ulua muntu mulelela kudibu. Nsongalume mukuabu wakamba ne: “Mvua mbuikila mêsu mu disambila Yehowa ne mmumona bu muntu mulelela mufuane kaku-mulume. Baledi banyi bakangambuluisha bua kumona se: Yehowa udi ne wende muaba mu bionso bitudi tuenza ne tuamba.”
13. Ntshinyi tshidi bipolo bia dilongesha bia pa tshibidilu mua kukonga?
13 Bua kuambuluisha bana batekete bua kupuitabu mâyi a bulelela bua mu Bible, baledi badi mua kubueja bintu bivule bikuatshishi mu bipolo bia dilongesha dia pa tshibidilu. Baledi kampanda ba bana babidi batekete bakamba ne: “Bubidi buabu, bana bakatuadija kupeta dishidimunyibua dia kusomba talalaa mu Nzubu wa Bukalenge katshia ku mbingu mikese ya kumpala ya muoyo.” Tatu kampanda wakumvuija tshivua dîku diende dienza: “Tuvua tufunda mêna a mikanda yonso ya mu Bible pa tubeji tukole, ne tudienzeja bua kuyiteka milondangane, tuetu bonso muntu wenza wende musangu. Bana bavua misangu yonso bindila [dinaya edi].” Mêku a bungi adi abueja lupolo luîpi lua dilongesha kumpala anyi kunyima kua didia kampanda. Tatu mukuabu wakamba ne: “Didia dia dilolo ditu tshikondo tshimpe bua tuetu kukonkonona mvese wa mu Bible wa dituku.”
14. (a) Mmidimu kayi mifutshi ya mu nyuma itudi mua kuabanyangana ne bana batekete? (b) Mmakokeshi kayi a dilonga adi nawu bana?
14 Bana batekete batu kabidi basanka bua kuteleja miyuki milelela ya mu Bible mu Miyuki ya mu Mukanda wa Nzambi.a “Patshivuabu bana batekete,” ke muakumvuija bena dibaka kampanda, “tuvua tuenza diyuki dimue mu Miyuki ya mu Mukanda wa Nzambi, ne pashishe bana bavua baluata bilamba ne benza manaya pa bitupa ebi bu mu drama mukese. Bavua banange kuenza nunku ne misangu mivule bavua balomba anu kulomba bua kuenza bipite pa diyuki dimue ku dilonga dionso.” Kanupepeji makokeshi a muan’enu bua kulonga! Bana ba bidimu binayi mbakuate ku muoyo nshapita mijima ya mu Miyuki ya mu Mukanda wa Nzambi ne mbalonge nansha mene bua kubala Bible! Nsongakaji kampanda udi uvuluka ne: pavuaye ne bidimu bu bisatu ne tshitupa, uvua misangu ne misangu ushindumuna bibi “mapangadika a bu-nzuji,” kadi tatuende uvua umukankamija bua kutungunuka ne didienzeja.
15. Mmalu kayi adi mua kukongibua mu mayukidilangana ne bana, ne ntshijadiki kayi tshidi tshileja ne: mayukidilangana bu nunku adi ne mushinga?
15 Nudi kabidi mua kutumika ne bikondo bia dilonga ne bana benu batekete bua kubalongolola bua kuabanyanganabu ne bakuabu mâyi a bulelela, bu mudi difila dia mandamuna mu bisangilu. (Ebelu 10:24, 25) “Mu bikondo bietu bia didilongolola, mvua ne bua kufila mandamuna mu mêyi anyi nkayanyi,” ke mudi nsongakaji mukuabu uvuluka. “Tshivua anu mbala patupu kakuyi diumvua.” Kusakidil’apu, badi mua kuibidija bana bua bikale ne didifila dia meji mu mudimu wa budimi. Mukaji kampanda mukolesha kudi baledi batshinyi ba Nzambi udi umvuija ne: “Katuvua nansha kakese bajekeji ba makasa bavua bashindikija patupu baledi betu mu mudimu wabu. Tuvua bamanye se: tuvua ne tshietu tshitupa, nansha muvuabi anu bua kuela ngonga ku tshiibi ne kushiya tukanda tua ku bianza. Ku didilongolola ne ntema kumpala kua midimu yonso ya ku ndekelu wa lumingu, tuvua bamanye bituvua ne bua kuamba. Katuvua nansha kakese tubiika mu dinda dia Disambombo tuebeja né tuvua ne bua kuya mu mudimu wa buambi. Tuvua bamanye se: tuvua ne bua kuya.”
16. Bua tshinyi tshibidilu mu dienza dilonga dia mu dîku pamue ne bana ntshia mushinga?
16 Dikengela pa tshibidilu dia kupetesha bana batekete mâyi a bulelela bua mu Bible kadiena mua kutamba kuzangikibua, mbuena kuamba ne: dilonga dia Bible mu dîku dia ku lumingu luonso ndia mushinga mukole. Tatu kampanda wa bana babidi udi wamba mudi “muanda munene ùdì ufiikisha bana munda muikale dishintulula malu misangu yonso.” (Efeso 6:4) Wakamba ne: “Mukajanyi ne meme tuvua tusungula dituku ne dîba ne tulombola ne lulamatu luonso dilonga dia dîku bilondeshile programe au. Kabivua binenga mutantshi bua bana kuindilabu [dilonga] pa dîba adi.” Dishidimuna dionso dia nunku katshia ku buana didi ne mushinga, bu mudi kasumuinu aka kamba: ‘Mushindu udi mutshi mukese musonga, ke mudiwu ukola.’
17. Ntshinyi tshidi ne mushinga wa muomumue ne dipetesha bana batekete malelela a mu Bible?
17 Dipetesha bana batekete malelela a mu Bible didi ne mushinga, kadi tshilejilu tshia baledi tshidi kabidi ne mushinga. Bana benu batu banumona nudilongela, nubuela pa tshibidilu mu bisangilu, nudifila mu mudimu wa budimi, eyowa, nupeta disanka divule mu dienza disua dia Yehowa anyi? (Musambu wa 40:8) Mbia mushinga mukole bua kumonabu nunku. Mu mushindu mumvuike, muana wa bakaji kampanda wakamba bua mamuende, wakatantamena buluishi bua bayende ne kukolesha bana basambombo bua kuluabu Bantemu ba lulamatu ne: “Tshivua tshitamba kutukemesha bikole tshivua tshilejilu tshia Mamu yeye muine—tshivua tshiakula bikole kupita mêyi.”
Dipetesha bana batekete dikubibua
18. (a) Mmunyi mudi baledi mua kupetesha bana dikubibua didibu bakengela? (b) Ndishidimuna dia mushindu kayi divua bana batekete bapeta mu Izalele pa bidi bitangila bitupa bia lulelu?
18 Anu bu mudi mitshi mikese ikengela misangu mivule dikubibua ku masama a njiwu, mu ndongoluelu eu mubi wa malu, bana batekete badi bakengela dikubibua ku “bantu babi.” (2 Timote 3:1-5, 13) Mmunyi mudi baledi mua kupetesha dikubibua edi? Pa kubambuluisha bua kupeta meji a Nzambi! (Muambi 7:12) Yehowa wakatumina bena Izalele dîyi—pamue ne “bana bakese”—bua kuteleja dibala dia Mikenji yende, ivua ikonga disunguluja bikadilu biakane ne bikena biakane bia diangatangana. (Dutelonome 31:12; Lewitiki 18:6-24) Bitupa bia mubidi bia lulelu mbitedibue misangu ne misangu, bu mudi “mipesa” ne “tshitupa tshia lulelu.” (Lewitiki 15:1-3, 16, NW; 21:20; 22:24; Nomba 25:8; Dutelonome 23:10) Bua ditamba kunyanguka dia bulongolodi bua lelu, bidi bikengela bua bana batekete bamanye ditumika dimpe ne dibi dia bitupa bia mubidi bu nunku bìdì munkatshi mua bifukibua biakabikila Nzambi ne: “bimpe bitambe.”—Genese 1:31, NW; 1 Kolinto 12:21-24.
19. Ndilongesha kayi didi diakanyine kupesha bana batekete pa bidi bitangila bitupa bisokome bia mubidi wabu?
19 Mu mushindu wa meji baledi bonso babidi pamue, anyi mukoleshi yonso wa muana, badi ne bua kusungulujila muana bitupa bisokome bia mubidi wende. Pashishe badi ne bua kumvuija ne: muntu mukuabu nansha umue kêna ne bua kulenga bitupa ebi nansha kakese. Bu mudi misangu mivule babambidiki ba bana bateta bua kumona mudi bana batekete bandamuna ku ngenyi ya budimu ya masandi, badi ne bua kulongesha muana bua kukandamena bikole ne kuamba ne: “Ndi nya kukufunda mpindieu!” Longeshayi bana benu batekete se: badi misangu yonso ne bua kufunda muntu kayi yonso udi uteta bua kubalenga mu mushindu udi mua kubafikisha ku didiumvua kabatshiyi bimpe, nansha kuikale mikanu kayi ya ditshinyisha nayi.
Dipetesha mibelu ne manyoka bia dinanga
20. (a) Mmunyi mudi mibelu ne manyoka bifuane disònza? (b) Mbuenzeji kayi diambedi butu nabu mibelu ne manyoka, kadi ntshinyi tshidi tshipeteka?
20 Bana batekete badi bapetela disanka ku mibelu ne manyoka bia dinanga, anu bu mudi mutshi ubipetela ku diusònza. (Nsumuinu 1:8, 9; 4:13; 13:1) Padi matamba akena manyishibue umbushibua, bidi biambuluisha makuabu bua kukola. Nunku pikala bana benu batuma ntema nangananga ku mpetu ya ku mubidi anyi beyemena ku malunda mabi peshi ku dijikija lutetuku dikena dimpe, minyikibua aa mabi adi bu matamba àdì ne bua kukoshibua. Biumbushibuawu, bana benu nebapete diambuluisha bua kukola mu buludiki bua mu nyuma. Ku ntuadijilu mibelu ne manyoka bu nunku bidi mua kumueneka kabiyi bisankisha, anu bu mudi disònza mua kukebela mutshi ndambu wa munyukunyuku. Kadi tshipeta tshilenga tshia mibelu ne manyoka ndidiunda dipiadipia mu buludiki buudi musue bua muanebe apete.—Ebelu 12:5-11.
21, 22. (a) Ntshinyi tshidi tshileja ne: mibelu ne manyoka kabitu bisankisha pa kubifila anyi pa kubipeta? (b) Bua tshinyi baledi kabena ne bua kubenga kufila mibelu ne manyoka?
21 Mu mushindu mupepele tudi tuitaba se: difila anyi diangata mibelu ne manyoka kaditu disankisha. “Muananyi wa balume uvua utamba kupitshisha dîba pamue ne nsongalume mukuabu ukavua bakulu bandimuije muvuaye kayi mulunda muimpe,” ke muakamba tatu kampanda. “Mvua ne bua kuikala muenze bualu kampanda ne lukasa luonso kupita mungakenza. Nansha muvua muananyi wa balume kayi mubuelakane mu bubi kansanga bumanyike, biakalomba tshikondo bua kuakajilula ngelelu wende wa meji.” Muana eu wakamba ne: “Pakantapululabu ne mulunda wanyi wa pa muoyo, biakangenza tshipuidiji.” Kadi wakasakidila ne: “Edi divua dipangadika dimpe, bualu katupa kîpi panyima wakipatshibua mu tshisumbu.”
22 “Mibelu ne dilongesha ke njila wa muoyo,” ke mudi Dîyi dia Nzambi diamba. Nunku kabiyi kutangila mushindu udibi bikole bua kufila mibelu ne manyoka, kanubengi kunyoka bana benu. (Nsumuinu 6:23, MMM; 23:13; 29:17) Mu bungi bua matuku, nebikale bena dianyisha bua munuvua babalulamije. “Ndi mvuluka mumvua mfiikila baledi banyi munda pavuabu bannyoka,” ke mudi nsonga kampanda uvuluka. “Mpindieu mvua kuikala mene ne tshiji tshia bungi bikala baledi banyi kabavua bannyoke mushindu’au.”
Difutu dikumbanyine madikolela
23. Bua tshinyi ditabalela dionso dia dinanga difila mu bana ndiakanyine madikolela?
23 Kakuena mua kuikala mpata pa muanda eu, bana bàdì baledi, pamue ne bakuabu, bapetela disanka kudibu badi tshipeta tshia ditabalela dia ku dituku dionso, ne dia dinanga. Nansha nanku, madikolela onso menza bualu buabu—nansha bikalabu bana balela anyi ba mu nyuma—mmakumbanyine difutu didi mua kupetshibua. Mupostolo mununu Yone wakaleja bualu ebu pakafundaye ne: “Pandi ngumvua ne: bana banyi badi benda mu bulelela, ndisanka dipite masanka makuabo onso andi mua kupeta.”—3 Yowanese 4, MMM.
[Mêyi adi kuinshi]
a Mupatula kudi Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Udi muvuluke anyi?
◻ Ntshinyi tshidi mitshi mikese pamue ne bana bikengela bua kulua biakanyine ditumbishibua?
◻ Nunku, mmunyi mudi baledi mua kuikala bu mpàndà mishidimunyi mishindame?
◻ Ntshinyi tshidi mua kubuejibua mu bikondo bia dilonga pamue ne bana batekete, ne ntshinyi tshidibu ne bua kulongeshibua bua kukandamena?
◻ Mmunyi mudi mibelu ne manyoka bikale bilenga bua muana, bu mudi disònza dikale bua mutshi?
[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 10]
Ne dianyisha dia Green Chimney’s Farm