Nzambi udi ubikolesha—Utu wenza tshiebe tshitupa anyi?
ANJIBI kuela meji pa muanda eu. Udi mu budimi kampanda bulenga, bunyunguluka kudi mitshi minene, mitshi mimpe kumona ne bisumbu bia bilongo bia mekala malenga. Mashinde mimpe a mubidi wa mâyi a matamba, matuadije pa kakunakuna maye kutua ne ku kasulu ka mâyi matoke zeezeeze. Kakuyi tshintu nansha tshimue tshidi tshimueka tshibi ku mesu. Ne kukema kuonso, udi mua kuebeja bua kumanya muntu udi muakaje muaba eu mulenga. Ne budipope, mukunyi wa bilongo udi ukuandamuna ne: Nzambi udi ukolesha bintu bionso.
Ke tshiudi pebe mumanye. Ne udi uvuluka miaku ya mukunyi wa bilongo pawudi walukila kuebe ne umona buebe budimi bulengulula, kuyi umona tshintu nansha tshimue tshidi tshimpe ku mesu tshitolokamu, muikale bukoya bunguile ne mâyi a mvula matengebale mu biinina. Udi ujinga ne muoyo umue bua kuikala ne budimi amu bu buuvua ufuma ku dikumbula. Nenku, bu muudi weyemena tshidi mukunyi wa bilongo mukuambile, udi utua binu panshi ne utuadija kulomba Nzambi ne muoyo mujima bua ameneshe bilongo bilenge mu budimi buebe. Ntshinyi tshienzeka? Kabiyi mpata, tshintu nansha tshimue katshiakuenzeka.
Netuambe tshinyi bua dikola dia mu nyuma? Pamu’apa udi mua kuikala ne dijinga dikole dia kudimuena muanda eu, mbuena kuamba ne: dijinga dia kumona balongi bapiabapia bandamuna bimpe ku bulelela bua mu Dîyi dia Nzambi peshi dijinga dia kudimuena malubuluka ebe nkayebe. Imue misangu, udi mua kuikala ulomba Yehowa ne muoyo mujima mu masambila bua kukupeteshaye dikola edi, ne dishindika diondoke dia se: udi ne bukokeshi bua kuenza nenku. Kadi, dijinga diebe dikole dia kumanya bia bungi, disambila diebe dia muoyo mujima ne dieyemena diebe mu bukokeshi bua Nzambi nebikumbane nkayabi bua kukolesha anyi?
Nzambi udi ubikolesha
Pamu’apa udi mua kuikala wela meji se: bionso biwudi wenza bua dikola dia mu nyuma kabiena ne mushinga, peshi kabiyi ne tshidibi bienza. Ki ntshivua Paulo musue kumvuija mu 1 Kolinto 3:5-7 anyi? Wakafunda ne: “Nunku, Apolos udi bu tshinyi? Apo Paulo udi bu tshinyi? Ba-ministre banuvuile bena kuitabuja ku butuangaji buabu, eyowa, anu bu muakapesha Mukalenge yonso wa kudibo. Meme mvua mukune, Apolos kumiamina mâyi, kadi Nzambi ng’uvua ubikolesha; pa nanku, eu udi ukuna ki ng’udi ne mushinga nansha, peshi eu udi umiamina mâyi, kadi anu Nzambi udi ubikolesha.”
Paulo udi wanyisha bu mudibi se: bintu bidi bikola amu ku diambuluisha dia Nzambi. Pamu’apa mukunyi wa bilongo udi usekuna buloba, ukuna ntete yende ne wipila padiyi itoloka, kadi, ndekelu wa bionso, idi ikola ku diambuluisha dia bukole bua dikema budi nabu Nzambi bua kufuka. (Genese 1:11, 12, 29) Kadi, ntshinyi tshidi Paulo usua kuamba padiye wamba ne: “eu udi ukuna ki ng’udi ne mushinga, peshi eu udi umiamina mâyi”? (“Nenku, mukunyi ne mumiaminyi wa mâyi kabena ne bualu nansha,” Mukenji Mulenga Lelu.) Udi upepeja mudimu wa ministre yonso muena nkristo wa kuenza balongi bapiabapia, pa kuleja ndekelu wa bionso ne: mushindu utudi tukumbaja mudimu wetu kawena ne mushinga anyi?
“Eu udi ukuna ki ng’udi ne mushinga”
Tulamayi mpindieu mu lungenyi se: mu tshitupa etshi tshia mukanda wende, Paulo kêna wakula bua mudimu wa bena nkristo, kadi, mbua bupote bua eu udi ulonda bantu mu nyima pamutu pa kulonda Yezu Kristo. Ku Kolinto, bamue bavua bangata ne mushinga munekesha basadidi banene ba Yehowa, bu mudi Paulo ne Apolos. Bakuabo bavua bakankamija dienza dia tusumbu-sumbu ne batumbisha balume bavua bela meji se: mbapite bana babo bena nkristo.—1 Kolinto 4:6-8; 2 Kolinto 11:4, 5, 13.
Kutumbisha bantu mushindu’eu kakuena kuimpe. Ngelelu wa meji wa mushindu’eu ng’wa ku mubidi ne udi ulela lubabu ne matandu. (1 Kolinto 3:3, 4) Paulo udi uleja bipeta bibi bia ngelelu ya meji ya mushindu’eu. Udi wamba ne: “Dipanga kumvuangana didi munkatshi muenu. Monayi tshindi musue kuamba: yonso wa kunudi udi wamba ne: ‘Meme ndi wa Paulo!’ ‘Kadi, meme ndi wa Apolos!’ ‘Kadi, meme ndi wa Kefa!’ ‘Kadi, meme ndi wa Kristo.’”—1 Kolinto 1:11, 12.
Nunku, padiye mufunde ne: “mukunyi ne mumiaminyi wa mâyi kabena ne mushinga” (Phillips [angl.]), mupostolo udi uluisha mmuenenu eu wa ku mubidi, ne ushindamena pa dikengedibua dia kuangata Yezu Kristo bu Mulombodi ne kuanyisha ne: Nzambi ke udi ne bua kutumbishibua bua dikola didi dienzeka mu tshisumbu. Bapostolo ne bakulu bakuabo bavua benji ba mudimu patupu mu tshisumbu. Muntu nansha umue kêna ne bua kubandishibua kupita bakuabo peshi kukeba mua kumutumbishabo anyi kuditembaye ku bantu. (1 Kolinto 3:18-23) Ke bua tshinyi Paulo udi wamba ne: mukunyi ne mumiaminyi wa mâyi kabena ne mushinga, pa “kubafuanyikija ne eu udi uvuija bikunyibua ne muoyo.”—1 Kolinto 3:7, Phillips.
Benzejanganyi ba mudimu pamue ne Nzambi
Nanku, ku mêyi aa, Paulo kêna upepeja mushinga wa didisangisha dietu mu mudimu wa kukuna ne kumiamina mâyi nansha. Kêna usua kuamba ne: tudi tuela meji a se: tulekele bua “Nzambi enze bua bintu bikole, mu tshikondo tshiabi,” ne tushala bindile pine apo amu bua ne: enze nenku to. Paulo uvua mumanye ne: bitudi tuenza ne mushindu utudi tubienza bidi ne buenzeji pa dikola dia bintu.
Ke bua tshinyi Paulo uvua ukankamija amu kukankamija bena nkristo bua kutumika bikole mu mudimu wabo ne bua kukolesha ngikadilu yabo ya bulongeshi. Tuanjibi kuela meji ku mibelu ipeshileye nsongalume eu Timote. “Musangu wonso ikala uditabalela wewe muine ne ndongeshilu webe kabidi. Unanukile mu malu aa, bualu, biwenza nunku, newudipandishe, wewe muine pamue ne aba badi bakuteleja.” (1 Timote 4:16) “Ndi nkutumina dîyi edi patoke . . . umanyishe dîyi, wenze nenku ne lukasa luonso . . . ne muoyo mule wonso ne tshipedi tshia kulongesha natshi. . . . Ukumbaje menemene mudimu webe.” (2 Timote 4:1, 2, 5) Kabivua kuikala ne mushinga bua Timote kukolesha ngikadilu yende bu mudimu wende wa kukuna ne kumiamina mâyi kawuyi ne buenzeji nansha bukese pa dikola dia bintu.
Amu bu Paulo ne Apolos, wewe pebe udi mua kupeta disanka kadiyi kuamba dia kuikala muenzejanganyi wa mudimu pamue ne Nzambi. (1 Kolinto 3:9; 2 Kolinto 4:1; 1 Timote 1:12) Nanku, mudimu webe udi ne mushinga mukole. Mukunyi wa bilongo kêna windila bua Nzambi kuenzaye budimi bulengele mu tshishima, eku kayi wenza ende madikolela nansha. Bidi ne bua kushilangana ne dikola dia mu nyuma anyi? Kabiena nanku to. Amu bu mukunyi wa bilongo udi, ne lutulu luonso, “windila mamuma masheme adi apatuka mu buloba,” diambedi, tudi ne bua kudifila ne kasuki mu dikuna ne dimiamina mâyi, eku tuindila padi Nzambi ubikolesha.—Yakobo 1:22; 2:26; 5:7.
Enza tshiebe tshitupa
Bu mudi mupostolo Paulo ubiamba, “muntu yonso neapete diende difutu bilondeshile mudimu wende nkayende,” tudi ne bua kudiebeja né tudi tuenza mudimu mukole.—1 Kolinto 3:8.
Mushikuluji kampanda wa mianda ya dikuna bilongo ne bikuabo bikunyibua, Geoffrey Smith, udi wamba ne: “Kabiena bikengela kuikala ne dimanya dia pa buadi bua kuikala mukunyi wa bilongo nansha, bidi bikengela amu kusankidila mitshi peshi bilongo.” (Arbustes et petits arbres [angl.]) Mu mushindu wa muomumue, kabiena bikengela ngikadilu nansha umue wa pa buende wa ku tshilelelu bua kuikala muenzejanganyi wa mudimu pamue ne Nzambi to, bidi bikengela amu kusankidila bantu ne muoyo mujima ne kuikala ne dijinga dia kuangatshibua bu tshiamu tshia mudimu kudi Nzambi.—2 Kolinto 2:16, 17; 3:4-6; Filipoi 2:13.
Tukonkononayi imue ya ku mibelu milenga mifila kudi bakunyi ba bilongo bapiluke. Amu bu mudibo babilonda kudi mushikuluji kampanda wa mianda eyi, bikala mukunyi wa bilongo mupiamupia mudiakaje bimpe bua kuteleja aba badi benzenze mudimu eu kumupita yeye, “mupiamupia udi mua kulua ne lukasa luonso mushikuluji.” Udi wamba kabidi ne: “mushikuluji utu’amu ne malu makuabo mapiamapia a kulonga.” (L’Encyclopédie du jardinage [angl.]) Utu wanyishaku ku budisuile diambuluisha ne malongesha bidi Nzambi ukupesha bua wewe kuzanzamuka mu mudimu wa dikuna ne dimiamina mâyi anyi? Pikalabi nanku, nansha wewe muikale mupiamupia peshi muzanzamuka mu mudimu eu, neutambe kukolesha kabidi mamanya ebe a muenzejanganyi wa mudimu pamue ne Nzambi ne kulua “mukumbane bua kubilongesha bakuabo.”—2 Timote 2:2.
Geoffrey Smith udi wamba ne: bikalaye mudiakaje bua kuteleja ne kulonga, “mupiamupia neepuke bua kuenza bilema bikole.” Bituikala tuteleja bulombodi budi Yehowa utupesha ku butuangaji bua Dîyi diende ne bulongolodi buende, netuenze malu amu bu mudiye musue. Ku bimue bilema, netuepuke bupote bua kukokangana ku mêyi ne aba badi basue amu kutandangana peshi kufuilakana ku miaku.—Nsumuinu 17:14; Kolosai 4:6; 2 Timote 2:23-26.
Bua kulongolola biakane budimi bua bilongo anyi bisakisaki, mbimpe kabidi kueleela meji kumpala kua kuditua mu disekuna buloba. Mbafunde mu tshibungu tshia Encyclopédie du jardinage ne: “Kumpala kua kutua tshikasu mu buloba, anji disumbile tshikondo tshia kupima makokeshi ebe.” Newenze tshilema etshi tshia kuditua mu mudimu wa bena nkristo kuyi muanji kueleela meji biakane ne mu masambila pa tshiwudi musue kukumbaja ne pa mushindu uudi mua kutshienza biakane anyi? Kumpala kua kutuadija, bidi bikengela bua bipatshila biebe kuikalabi biumvuike bimpe. Tshilejilu, tuele meji ku mushindu wa bantu batuapetangana nabo ne ku ntatu ituatutakena nayi, ne tuikale badilongolole bua kujikija mine ntatu eyi. Nenku, tudi mua ‘kupandisha bantu bavule bualu netuikale badivuije bantu ba mishindu yonso bua bantu ba mishindu yonso.’—1 Kolinto 9:19-23.
“Kuikishishi tshianza tshiebe nansha”
Bituikala tuanyisha disanka dia kuikala benzejanganyi ba mudimu pamue ne Nzambi, katuakudikanda bua kudisangisha mu mudimu eu nansha. “Mu dinda, kuna maminu ebe too ne ku dilolo kuikishishi tshianza tshiebe; bualu, kuena mumanye biakola né ngebi né mbiabia, anyi bubidi buabi nebidiunde bimpe mushindu wa muomumue.” (Muambi 11:6) Tshipeta tshia ndekelu tshidi mu bianza bia Yehowa, kadi, netupole mamuma amu bituikala diambedi tukuna ne disuminyina.—Muambi 11:4.
Ki mmu kusekuna ne mu kumuangalaja ntete eku ne eku mushindu wa tshidingishilu ne wa nankunanku kudi mua kupatula budimi bulenga nansha. Bia muomumue, mudimu wa bena nkristo udi ulomba kuenza bia bungi kupita pa mudimu wa tshidingishilu wa kuabanya mikanda idi yumvuija Bible. Bu mutudi benzejanganyi ba mudimu pamue ne Nzambi, tudi ne bua kumanyisha menemene lumu luimpe lua Bukalenge buende ne mitalu, tukeba mua kupeta bantu badi banyishe bua kututeleja. (Bienzedi 13:48) Tuvulukayi dîyi-diludiki didi mu miaku ya mupostolo Paulo idi mu 2 Kolinto 9:6 ya ne: “Eu udi ukuna bikese neapole bikese; ne eu udi ukuna bivule neapole kabidi bivule.”
Amu bu bakunyi ba bilongo buonso, tudi tuteta mua kukuna mu buloba buimpe. Kadi, ki nkujika to nansha bituakuna tshintu kampanda mu buloba buimpe butambe. Geoffrey Smith udi wamba ne: “Abi kabiena bisua kumvuija ne: kunyima kua dikuna dimane kuenzeka, muena budimi udi ne bua kuangata nkuasa wa bulalu ne kuikisha mu dileji.” Tòo, bua bintu kukolabi, bidi bikengela kubimiamina mâyi ne kubikuba, kuenza nenku kudi kulomba madikolela mavule.—Fuanyikija Nsumuinu 6:10, 11.
Kabiyi mpata, mudimu wa muena nkristo udi mua kuenjibua bikole munkatshi mua bikondo bile, mudi, pamu’apa, kamuyi mupatuka tshipeta tshia nsongo. Kadi, diakamue, ne imue misangu kabiyi bielela meji, kutu kupatuka bipeta bia dikema. Geoffrey Smith udi wamba ne: “Mudimu wa budimi utu wa tshikondo tshile tshia mudimu umue umue, utu ulua kutua makasa awu ku tshikondo kampanda tshilenga tshitambe kupita tshikondo tshia disekuna, diipila ne tshia tunyinganyinga bialuabo kupua muoyo.” Tuetu petu, tudi mua kuikala ne bikondo bia disankishibua dikole padi bantu ba muoyo muimpe banyisha mukenji wa bulelela—binebi nebienzeke nunku amu bituikala badianjile kunanga bua kusekuna, kukuna, kuipila ne kumiamina mâyi.—Fuanyikija Nsumuinu 20:4.
Paulo ne Apolos bavua bamanye ne: mudimu wabo wa kumanyisha Bukalenge ne wa kuenza balongi kawuvua ubapesha mushinga wa pa buawu nansha mukese mu tshisumbu tshia bena nkristo. Bavua bajingulule se: Nzambi ke uvua uukolesha. Kadi, bavua bakune ne bamiamine mâyi—ne mitalu. Tudi petu mua kulonda tshilejilu tshiabo ne kuditeka mu tshianza tshia Nzambi bu “ba-ministre bakambuluisha bakuabo bua kuluabo bena kuitabuja.”—1 Kolinto 3:5, 6.
[Tshimfuanyi mu dibeji 23]
Nansha mudi Nzambi ukolesha bintu bionso, mukunyi wa bilongo udi wenza pende tshiende tshitupa