Malu adibu baledile mu Mabeji a Tshisangilu tshia Nsombelu ne mudimu wetu wa buena Kristo
LUMINGU LUA DIA 2-8/7
BIUMA BIA MU DÎYI DIA NZAMBI | LUKA 6-7
“Ikala upeshangana bintu ne tshianza tshilekelela”
dimanyisha dia mu nwtsty bua Luk 6:37
Tungunukayi ne kubuikidilangana, nunku nebanubuikidile penu: Anyi “Tungunukayi ne kelekeleelangana, nunku nebanulekeleele penu.” Muaku wa mu tshiena Greke udibu bakudimune ne: “kubuikidila” udi umvuija ku muaku ku muaku “kulekelela muntu, kupesha muntu budikadidi, kupatula (tshilejilu, muntu udi mu buloko).” Mu ngumvuilu eu, padibu bawutela mu dilumbuluisha dia muntu ne dimukosela tshibawu, udi upatula lungenyi lua kubingisha muntu au ne kumufuila luse, nansha biobi bikengela kumunyoka bua tshilema tshiende.
Tutungunuke ne kuenza malu mimpe
dimanyisha dia mu nwtsty bua Luk 6:38
Ikalayi nupeshangana bintu: Anyi “Tungunukayi ne kupeshangana bintu.” Muaku wa pa muanda wa mu tshiena Greke udibu bakudimune muaba eu ne: “kupeshangana bintu” udi uleja bualu budi butungunuka ne kuenzeka.
dimanyisha dia mu nwtsty bua Luk 6:38
tshibombi tshienu: Muaku wa mu tshiena Greke udibu bakudimune muaba eu udi umvuija ku muaku ku muaku “tshiadi tshiebe,” kadi apa udi uleja pamuapa tshibombi tshivua bantu benza pavuabu bavuala tshilamba tshia pa mutu tshizebelele, basuika mukaba mu tshimono, ne babunya luzembe ludi lushala lulembelele alu balubandisha mu tshiadi bua kuelamu bintu. ‘Kuela bintu mu tshibombi’ kudi mua kuikala kuleja tshilele tshivua natshi bamue bapanyishi ba bintu bavua buwuja bintu bivua basumbi babasumba mu tshibombi atshi.
Dikeba bubanji bua mu Dîyi dia Nzambi
Malu a mu nyuma a bushuwa, mmunyi muudi mua kuapeta?
dimanyisha dia mu nwtsty bua Luk 7:35
bana bawu: Anyi “ku bipeta biawu.” Muaba eu badi bakula bua meji bu badi bakula bua muntu, bamba ne: adi ne bana. Mu muyuki wa muomumue udi mu Mat 11:19, badi bamba ne: adi ne “bienzedi.” Bana ba meji anyi bienzedi biawu, mmumue ne: malu avua Yone Mubatiji ne Yezu benze avua ajadika ne: malu avuabu bababanda nawu avua a dishima. Mu bulelela Yezu uvua usua kuamba ne: ‘Tangilayi bienzedi ne bikadilu bietu bimpe, nenumone ne: malu adibu batubanda nawu nga dishima.’
Dibala dia Bible
LUMINGU LUA DIA 9-15/7
BIUMA BIA MU DÎYI DIA NZAMBI | LUKA 8-9
“Ndonda: Bidi bikengela kuenza tshinyi?”
it-2-F 399
Disua
Pavua mufundi mukuabu muambile Yezu ne: “Mulongeshi, nenkulonde kuonso kuudi uya,” Yezu wakamuandamuna ne: “Mikenge idi ne mena ayi, nyunyi ya muulu idi ne masua, kadi Muana wa muntu kena ne muaba wa kuteka mutu wende.” (Mat 8:19, 20; Luk 9:57, 58) Muaba eu Yezu udi uleja ne: bua muntu au kuikala muyidi wende uvua ne bua kubenga lungenyi lua kupeta bintu bia bungi, ne kulekela binyu bidiye nabi, kueyemena Yehowa ne muoyo mujima. Lungenyi elu ludi lumuenekela kabidi mu disambila dia tshilejilu divuye mulongeshe bayidi bende edi: “Utupeshe lelu tshiakudia tshietu tshia dituku edi,” ne mu mêyi ende a ne: “Nuikale bamanye ne: muntu yonso wa munkatshi muenu udi kayi ushiya bintu biende bionso, kena mua kuikala muyidi wanyi to.” (Mat 6:11; Luk 14:33)
mamanyisha a mu nwtsty bua Luk 9:59, 60
kujiika tatuanyi: Bidi bimueneka ne: mêyi aa kaena aleja ne: tatuende wa muntu au uvua mufue, ne muntu au uvua ulomba Yezu anu bua kuya kulongolola malu bua kumujiika to. Bu biobi nanku, kavua mua kuikala muaba au uyukila ne Yezu to. Ku kale mu Moyen-Orient, pavua muntu ufua bavua bamujiika lukasa, pa tshibidilu anu dituku divuaye ufua adi. Nanku tatuende wa muntu au uvua mua kuikala mukulakaje anyi usamakana bikole, kayi muanji kufua to. Yezu kavua usua kuambila muntu au bua alekele tatuende uvua usama, ne ukengela diambuluisha au to, nanku kuvua mua kuikala bantu bakuabu ba mu dîku diabu bavua mua kutabalela majinga ende. (Mâk 7:9-13) Mbienze anu bu ne: muntu au uvua wambila Yezu ne: ‘Nenkulonde, kadi ki mpatshidi tatu ne muoyo apa to. Indila too ne pafuaye, ne pangikala mumujiike.’ Kadi Yezu uvua mumone ne: muntu au uvua ujimija mpunga uvuaye nende wa kuteka malu a Bukalenge bua Nzambi pa muaba wa kumpala mu nsombelu wende.—Luk 9:60, 62.
Lekela bafue bajiike bafue babu: Anu mudi dimanyisha dia mu Luk 9:59 dileje, tatuende wa muntu uvua Yezu uyukila nende au uvua mua kuikala mukulakaje anyi usamakana bikole, kayi muanji kufua to. Nunku Yezu uvua bushuwa musue kuamba ne: ‘Lekela bantu badi bafue mu nyuma bajiike bafue babu,’ mmumue ne: muntu au uvua ne bua kulekela bana babu bakuabu batabalela majinga a tatuende too ne pavuaye ufua, ne bikengela kumujiika. Pavua muntu au ulonda Yezu uvua udiumbusha mu bantu badi bafue mu nyuma ku mêsu kua Nzambi, kadi ubuela mu njila wa ku muoyo wa tshiendelele. Yezu wakaleja mu diandamuna divuaye mumupeshe ne: muntu yeye muteke Bukalenge bua Nzambi pa muaba wa kumpala mu nsombelu wende, ne ubumanyisha nansha miaba ya kule bidi bimuambuluisha bua kushala ne muoyo mu nyuma.
bindidimbi bia mu nwtsty
Budimi
Bantu bavua batamba kudima mu muvu wa mvula pavua mvula utekesha buloba buvua buumisha kudi munya mu muvu wa luya lukole. (Bala Tshis. B15.) Imue nkasu ivuabu bidima nayi ivua mienza ne mutshi musonga, pamuapa bakanga tshiamu ku mutu kuawu, ne bawukoka kudi nyama umue anyi ya bungi. Pavuabu bajikija kubundulula buloba bavua bakuna mamiinu. Bu muvua mudimu wa kudima mumanyike bikole, mbatambe kuakula bualu buawu mu bilejilu bidi mu Mifundu ya tshiena Ebelu. (Bal 14:18; Yes 2:4; Yel 4:3; Mik 4:3) Yezu uvua utamba kutela malu a budimi bua kulongesha bantu malu a mushinga. Tshilejilu, wakakula bua mudimu wa budimi bua kuleja mushinga wa kuikala muyidi udi udifila ne muoyo mujima. (Luk 9:62) Tshidime yeye mubuele mu ditanaji padiye wenza mudimu, udi mua kuela mabula makonyangale. Bia muomumue, mudiyi wa Kristo udi upeta ditanaji anyi kayi ukumbaja midimu yende ya buena Kristo ki mmukumbanyine Bukalenge bua Nzambi to.
Lamata Yehowa ne muoyo mujima
Dikeba bubanji bua mu Dîyi dia Nzambi
(Luka 8:3)
dimanyisha dia mu nwtsty bua Luk 8:3
bavua babambuluisha: Anyi “bavua babakuatshisha (babapesha bintu).” Muaku diakoneo wa mu tshiena Greke udi mua kuleja kukumbajila bakuabu majinga abu a kudi mubidi pa kubakebela biakudia, kubalambilabi, kubapeshabi, ne kubenzela malu makuabu. Mbatele muaku eu mu ngumvuilu wa muomumue mu Luk 10:40 (“midimu”), Luk 12:37 (“kuenza mudimu”), Luk 17:8 (“kukuata mudimu”), ne Bz 6:2 (“kuabanya biakudia”), kadi udi mua kuleja kabidi midimu yonso idi mifuanangane ne eyi. Muaba eu muaku eu udi umvuija muvua bantu bakaji badibu batele mu mvese 2 ne 3 bakuatshishe Yezu ne bayid bende, babambuluisha bua kukumbaja mudimu wabu uvua Nzambi mubapeshe. Pavua bakaji abu benza midimu ayi, bavua batumbisha Nzambi, ne wakaleja muvuaye ubanyisha pakafundishaye tshienzedi tshiabu tshia dipeshangana bintu atshi mu Bible bua bantu ba bipungu bionso batshibale. (Nsu 19:17; Eb 6:10) Mbatele muaku wa tshiena Greke wa muomumue bua kuakula bua bantu bakaji badibu batele mu Mat 27:55; Mâk 15:41.
Malu manene a mu mukanda wa Luka
Dibala dia Bible
LUMINGU LUA DIA 16-22/7
BIUMA BIA MU DÎYI DIA NZAMBI | LUKA 10-11
“Tshilejilu tshia muena Samalea wa luse”
bindidimbi bia mu nwtsty
Njila udi umbukila mu Yelushalema mutangile ku Yeliko
Njila 1) udibu baleje mu kafilme aka, mbamuenze pamuapa mulonde kajila kakese ka kale kavua katuangaja Yelushalema ne Yeliko. Njila au uvua bule bua kilometre mipite pa 20 ufumina mu Yelushalema upueka ku Yeliko. Yelushalema uvua ntanta wa kilometre umue kuulu kua tshibandabanda tshia musulu wa Yadene. Banyengianganyi ba bintu bavua batamba kusokoma mu bisuku bia mu njila au, nunku bavua batekamu basalayi bua kukuba bena luendu bavua bapitshilamu. Tshimenga tshia Yeliko tshia bena Lomo 2) tshivua ku muelelu kua njila uvua ufumina mu tshipela tshia Yudaya. Tshimenga tshia kale tshia Yeliko 3) tshivua mutantshi wa kilometre mitue ku 2 pabuipi ne tshia bena Lomo.
“Kavua ubambila bualu kabuyi mu nsumuinu nansha”
mamanyisha a mu nwtsty bua Luk 10:33, 34
muena Samalea mukuabu: Bena Yuda bavua ne tshibidilu tshia kupetula bena Samalea, ne kabavua basue kuikala nabu mu malanda mu bualu nansha bumue to. (Yne 4:9) Bakuabu bena Yuda bavua mene batela tshiambilu tshia ne: “muena Samalea” bu tshipendu anyi bua kuleja kapeja. (Yne 8:48) Mu mukanda wa Mishna badi bambululamu mêyi a labi mukuabu uvua wamba ne: “Muntu udi udia diampa dia bena Samalea udi mumue ne muntu udi udia munyinyi wa ngulube.” (Shebith 8:10) Bena Yuda ba bungi kabavua bitaba bujadiki buvua muena Samalea ufila ku tshilumbuluidi to, kabavua nansha bitaba bua bua babenzele mudimu kampanda to. Bu mukavua Yezu mumanye mushindu uvua bena Yuda benzela bena Samalea malu eu, wakafila dilongesha dimpe ditambe mu tshilejilu tshitu batamba kubikila ne: lusumuinu lua muena Samalea wa luse etshi.
kusuikaye mputa yende, kuyelaye manyi ne mvinyo: Muaba eu munganga Luka udi ulonda tshilejilu tshia Yezu etshi bimpe menemene, umvuija mushindu uvuabu bondopa bantu mputa tshikondo atshi. Bantu ba bungi bavua bangata manyi ne mvinyo bu buanga bua kuondopa nabu mputa. Bavua bela mafuta mu mputa bua kumutekesha (tangila Yes 1:6), ne mvinyo yeye uvua ne bukole bua kushipa tuishi anyi mikrobe ya mu mputa. Luka udi umvuija kabidi muvuabu basuika mputa bua kuyipangisha bua kusama bikole.
nzubu wa tshilala benyi: Muaku wa mu tshiena Greke eu udi umvuija ku muaku ku muaku “muaba udibu bakidila bantu bonso anyi babateka.” Mu miaba ya nanku bavua balongolola kaba ka kuteka bena ngendu ne nyama yabu. Mulami wa nzubu wa tshilala benyi uvua upesha benyi bintu bivuabu bakengela, ne uvua mua kuikala utabalela bantu bavuabu bamushila, ne bavua bamufuta bua dibatabalela adi.
Muena Samariya udi udileja muena muoyo muimpe
Dikeba bubanji bua mu Dîyi dia Nzambi
dimanyisha dia mu nwtsty bua Luk 10:18
Ndi mumone Satana mumane kukuluka ufuma mu diulu bu mupenyi wa mvula: Mbimueneke patoke ne: mêyi adi Yezu wakula aanga buprofete, udi umona dipatshibua dia Satana mu diulu bienze anu bu ne: dikavua dienzeke. Bua 12:7-9 udi umvuija muvua mvita mienzeke mu diulu, udi kabidi ulamakaja dikuluka dia Satana ne dilejibua dia Bukalenge bua Masiya. Apa Yezu uvua wakula bua muvuabu ne bua kulua kutshimuna Satana ne bademon bende mu mvita ayi, bualu Nzambi uvua mupeshe bayidi 70 abu bukole bua kuipata bademon, pabu bikale bantu bapange bupuangane.—Luk 10:17.
Malu manene a mu mukanda wa Luka
10:18: Ntshinyi tshivua Yezu musue kuamba pakambilaye bayidi 70 ne: ‘Ngakadi mmona Satana mukuluke mu diulu mupone bu muele wa mvula’?
mamanyisha a mu nwtsty bua Luk 11:5-9
Mulunda wanyi, nsombeshaku mampa asatu: Mu Moyen-Orient bantu badi bangata dipeshangana bintu bu mukenji, ne mbasue kuikala bamanyike bua tshienzedi atshi anu mudi tshilejilu etshi tshileja. Tshikondo atshi bu muvua bamue bena ngendu kabayi bamanye dîba divuabu mua kufika kuvuabu baya, pavuabu batula kua muntu nansha munda-nkulu, muena kumbelu uvua udimona anu muenzejibue bua kubapesha kantu ka kudia. Uvua udimona muenzejibue nansha bua kunyangila bena mutumba bende tulu dîba adi bua kubasomba biakudia.
Lekela kuntatshisha: Muena mutumba wa muntu wa mu tshilejilu etshi uvua mubenge kumuambuluisha bualu ukavua mulale, ki mbualu uvua muntu mubi to. Nzubu ya tshiokondo atshi, nangananga ya bapele ivua anu ne tshibambalu tshimue tshialabale. Bu tatu wa nzubu mua kujuka, uvua mua kunyangila bena mu dîku diende tulu, kubisha nansha bana bende bakavua balale.
disuminyina . . . dia dikima: Badi mua kukudimuna kabidi muaku wa mu tshiena Greke udi muaba eu ne: “dipanga bupuekele” anyi ne: “dibenga kuikala ne bundu.” Kadi muaba eu, udi uleja disuminyina ne dikima dionso anyi kubenga kulekela. Muntu wa mu tshilejilu tshia Yezu eu kena umvua bundu anyi ulekela kusuminyina mu dilomba bintu bivuaye ukeba to, Yezu udi mene wambila bende ne: badi ne kuikala ne tshisumi tshia mushindu eu padibu basambila.—Luk 11:9, 10.
Dibala dia Bible
LUMINGU LUA DIA 23-29/7
BIUMA BIA MU DÎYI DIA NZAMBI | LUKA 12-13
“Nudi ne mushinga kupita mishamisha ya bungi”
dimanyisha dia mu nwtsty bua Luk 12:6
mishamisha: Muaku strouthion wa mu tshiena Greke udi uleja tunyunyi tukese tonso, kadi utu utamba kuleja mishamisha ivua tunyunyi tua kudia tuvuabu bapanyisha ku mushinga mukese menemene.
dimanyisha dia mu nwtsty bua Luk 12:7
nansha nsuki ya ku mutu kuenu mmibala yonso: Badi batshinka ne: mutu wa muntu udi ne nsuki mipite pa 100000. Bu mudi Yehowa mumanye bimpe too ne bungi bua nsuki ya ku mutu kua muntu, bidi bitujadikila ne: udi utabalela muyidi wa Kristo yonso bimpe menemene.
Kakuena tshidi “mua kutumbusha ku dinanga dia Nzambi”
Dikeba bubanji bua mu Dîyi dia Nzambi
dimanyisha dia mu nwtsty bua Luk 13:24
Dienzejayi ne bukole buonso: Anyi “Tungunukayi ne kuluangana.” Didimuija dia Yezu edi didi dileja mudibi ne mushinga bua kudienzeja ne muoyo mujima bua kubuelela ku tshiibi tshibumbakane. Bua muaba eu, mikanda mikuabu ya bungi idi yoyi yilomba bua kukudimuna tshiambilu etshi ne: “Dienzejayi ne muenu muonso; Enzayi tshionso tshinudi mua kuenza.” Muaku wa pa muanda agonizomai wa mu tshiena Greke udi upetangana ne dîna agon dia mu tshiena Greke divuabu batamba kubikila banyemi. Mbatele dîna edi mu ngumvuilu wa mu tshimfuanyi bua kuakula bua “lubilu” lua bena Kristo bua muoyo. Mbawutele kabidi mu ngumvuilu mualabale bua kuakula bua ‘diluangana bikole’ (Flp 1:30; Kls 2:1) anyi ‘diluangana mvita’ (1Tm 6:12; 2Tm 4:7). Mu mvese mikuabu mbakudimune muaku wa pa muanda wa mu tshiena Greke udi mu Luk 13:24 eu ne: ‘kubuela mu manaya a ditembangana’ (1Ko 9:25), ‘kudienzeja ne bukole’ (Kls 1:29; 4:12; 1Tm 4:10), ne ‘kuluangana mvita’ (1Ti 6:12). Bu mudi tshiambilu etshi tshipetangana ne malu a manaya a ditembangana avua banyemi banaya, bantu bakuabu badi bamba ne: didienzeja divua Yezu wambila bantu edi, tudi mua kudifuanyikija ne didienzeja ditu munyemi udienzeja ne bukole buende buonso bua kupeta difutu, wenza tshionso tshidi tshikengela bua kudibidija.
dimanyisha dia mu nwtsty bua Luk 13:33
kabiena mua kuenzeka: Anyi “kabiena biumvuika.” Bu mudiku kakuyi mulayi wa buprofete wa mu Bible nansha umue udi uleja patoke ne: Masiya uvua ne bua kufuila mu Yelushalema, lungenyi elu ludi mua kuikala lufumine ku mêyi adi mu Dan 9:24-26. Kabidi, bantu bavua bajadike ne: bena Yuda bobu ne bua kushipa muprofete, nangananga eu uvua Masiya, bavua ne bua kumushipela mu tshimenga atshi. Bantu 71 ba ku Tshilumbuluidi tshinene bavua badisangisha mu Yelushalema, momu amu ke muvuabu balumbuluishila bantu bavuabu babanda ne: mbaprofete ba dishima. Yezu uvua mua kuikala kabidi muvuluke ne: Yelushalema ke muaba uvuabu balambuila Nzambi milambu pa tshibidilu, ne bashipa muana wa mukoko wa Pasaka. Malu akenzeka anu muvua Yezu muambe. Bakaya nende ku Tshilumbuluidi tshinene mu Yelushalema, kumukoselabu tshibawu. Anu ku Yelushalema aku ke kuakafuilaye bu ‘muana wa mukoko wa Pasaka,’ pambelu pa bimanu bia tshimenga.—1Ko 5:7.
Dibala dia Bible
LUMINGU LUA DIA 30/7–5/8
BIUMA BIA MU DÎYI DIA NZAMBI | LUKA 14-16
“Tshilejilu tshia muana mujimine”
mamanyisha a mu nwtsty bua Luk 15:11-16
Muntu mukuabu uvua ne bana ba balume babidi: Mu tshilejilu tshia muana mujimine mudi malu makuabu a pa buawu. Etshi ke tshilejilu tshile kupita bilejilu bionso bivua Yezu mufile. Bualu bua dikema budiye umvuijamu mmalanda avua bena mu dîku adi nawu. Mu bilejilu bikuabu Yezu uvua utamba kuakula bua bintu bidi kabiyi ne muoyo mu mudi mishindu mishilashilangane ya ntete ne ya maloba, anyi malanda pankatshi pa mfumu ne bapika bende. (Mat 13:18-30; 25:14-30; Luk 19:12-27) Kadi mu etshi tshilejilu, Yezu udi uleja malanda makole avua pankatshi pa tatu ne bana bende ba balume. Bantu ba bungi bavua bateleje muyuki au kabavua mua kuikala ne tatu mulenga uvua ne muoyo muimpe mushindu eu to. Tshilejilu etshi tshidi tshileja mudi Tatu wetu wa mu diulu ne luse lua bungi ne dinanga kudi bana bende ba pa buloba bonso, badi bashala bamulamate, ne aba badi bapingana kudiye bobu bamane kupambuka.
Muana muakunyi: Bilondeshile Mikenji ya Mose, muanabute uvua upeta bitupa bibidi bia bintu bia tatuende. (Dut 21:17) Nunku, biobi ne: tatu wa mu tshilejilu etshi uvua anu ne bana babidi abu, bubanji bua muana muakunyi buvua ne bua kuikala tshia bibidi tshia bua mukuluende.
wakanyangakaja: Muaku wa mu tshiena Greke udibu bakudimune muaba eu udi umvuija ku muaku ku muaku “kumuangalaja (eku ne eku).” (Luk 1:51; Bz 5:37) Mbawukudimune mu Mat 25:24, 26 ne: “kupepula.” Mu tshiambilu etshi udi ne lungenyi lua kunyangakaja anyi kutulakaja kayi wela meji.
nsombelu wa buenzavi: Anyi wa “butulavi; wa dibenga kutshiuka bualu.” Mbatele muaku wa mu tshiena Greke udi mufuanangane nawu mu Ef 5:18; Tit 1:6; 1Pt 4:4. Bu mudi muaku eu ne lungenyi lua nsombelu wa butulavi anyi wa tshinyangakaji, imue nkudimuinu ya Bible idi iukudimuna yoyi ne: ‘nsombelu wa butulavi.’
kulama ngulube: Ngulube ivua nyama ivua kayiyi ikumbana bilondeshile Mikenji ya Mose, nunku mudimu au uvua upuekeshangana milongo ne mubi menemene bua muena Yuda.—Lew 11:7, 8.
bizubu bia ntete ya mutshi wa kalubie: Bimuma anyi miongodi ya mutshi wa kalubie yitu yengelela, mikale ne bizubu bipape bia mubidi mukunzubile, kabidi anu mudi dîna diayi mu tshiena Greke (keration, “kalusengu”) dileja, miongodi ayi itu mienze bu nsengu, mikobame. Bantu batshidi anu badiisha tubalu, ngombe, ne ngulube miongodi ya mutshi au too ne lelu. Lutatu luvua muana au mupete luvua lukole bualu wakafika too ne ku ditaba bua kudia biakudia bia ngulube.—Bala dimanyisha dia mu nwtsty bua Luk 15:15.
mamanyisha a mu nwtsty bua Luk 15:17-24
mukuenzele ne wewe: Anyi “ku mêsu kuebe.” Muaku enopion wa mu tshiena Greke udi umvuija ku muaku ku muaku “kumpala; ku mêsu kua,” mmufuanangane ne udibu batele mu 1Sm 20:1 mu Bible wa Septante. Mu mvese au Davidi udi webeja Yonatana ne: “Ndi muenzele tatuebe bibi mushindu kayi?”
bantu baudi muangate ku mudimu: Pakapingana muana au kumbelu, wakenza bua alombe tatuende bua amuitabe, kabiyi bu muana to, kadi bu muntu muangata ku mudimu. Muntu wa nunku kavua usomba mu lubanza bu muvuabi bua bapika to, kadi uvua muntu wa pambelu uvuabu bangata ku mudimu anu bua dituku dimue.—Mat 20:1, 2, 8.
kumutuaye mishiku ne bulenga: Anyi “kumutuaye mishiku ne dinanga dionso.” Tshiambilu tshia mu tshiena Greke tshidibu bakudimune ne: “kutua mishiku ne bulenga” badi batshiumvua bu muaku wa pa muanda phileo, udibu bakudimuna misangu mikuabu ne: “kutua mishiku” (Mat 26:48; Mâk 14:44; Luk 22:47) kadi misangu ya bungi utu umvuija “kuikala ne dinanga bua” (Yne 5:20; 11:3; 16:27). Pavua tatu udibu bakuile mu tshilejilu tshidivua Yezu mufile muele muanende muoyo ne disanka, wakaleja muvuaye muitabe bua kuakiidila kabidi muanende uvua munyingalale au.
kumbikilabu muanebe: Mikanda mikuabu ya kale mifunda ku tshianza idi yamba ne: “Ngangata bu umue wa ku bantu bebe baudi muangate ku mudimu,” kadi mikanda ya kale mimanyika idi bantu batamba kubala lelu idi payi ijadika bualu ebu. Bamanyi bakuabu ba malu a mu Bible badi bamba ne: bavua basakidile tshiambilu etshi mu mvese eu bua apetangane ne mêyi adi mu Luk 15:19.
muzabi . . . mpeta . . . sandala: Muzabi eu kauvua bu bilamba bikuabu bionso ebi to, kadi uvua muzabi mutambe buimpe, pamuapa uvua tshilamba tshilengeja bimpe menemene tshia buena tshivuabu bapesha muenyi wa mushinga mukole. Tshienzedi tshia kuela muanende uvua mupingane au mpeta ku tshianza tshivua tshileja muvua tatuende mumuanyishe ne mumunange, ne muvuaye mumupeshe bunême ne mumutue mushinga. Bapika kabavua batamba kuvuala sandala ne mpeta. Nunku, tatu au wakaleja patoke ne: uvua muakidile muanende bimpe pavuaye mupingane bu muena mu dîku diende menemene.
Dikeba bubanji bua mu Dîyi dia Nzambi
dimanyisha dia mu nwtsty bua Luk 14:26
ukina: Mu Bible, muaku “kukina” udi umvuija malu a bungi. Udi mua kuleja lungenyi lua lukinu lujula kudi muoyo mubi ludi lufikisha muntu ku dienzela bakuabu bibi. Udi mua kuleja kabidi lungenyi lukole lua kukina muntu anyi tshintu ludi lufikisha muntu ku dibenga tshintu au anyi ku dibenga kuenza bualu nansha bumue ne muntu au. Muaku eu udi mua kumvuija kunanga kakese patupu. Tshilejilu, padibu bamba ne: Yakoba uvua “mukine” Lea munange Lakele bidi bisua kumvuija ne: uvua munange Lea kakese kadi munange Lakele bikole (Gen 29:31; Dut 21:15, dim.), ne mbatele muaku eu mu ngumvuilu eu mu mikanda mikuabu ya bena Yuda ya kale. Nunku, Yezu kavua musue kuamba ne: bayidi bende bavua ne bua kukina bena mu mêku abu ne kudikina bobu bine to, bualu bivua bibengangana ne tshidi mvese mikuabu ya mu Bible yamba. (Tangila kabidi Mâk 12:29-31; Ef 5:28, 29, 33) Muaba eu, badi mua kukudimuna kabidi muaku “kukina” ne: “kunanga kakese menemene.”
Keba biuma bilelela
Dibala dia Bible