Bakenza disua dia Yehowa
Dikumbula diakafila masanka a bungi
LUENDU lua diumbuka ku Sheba too ne ku Yelushalema luvua ne bua kuikala lutshiokeshe mukalenge-mukaji. Uvua mubanji ne muikishe. Mpindieu, uvua wenza luendu lua lutatu lua kilometre 2 400 mubande pa kamelu mu nkankala wa munya mukole mu tshipela. Mbatshinke ne: luendu luende luvua mua kuikala luangate matuku bu 75 mu diya patupu!a
Bua tshinyi mukalenge-mukaji eu wa bubanji bua bungi wakashiya nzubu wende wa dibalasa mu Sheba ne kuenza luendu elu lua lutatu?
Lumu ludi lukoka ntema
Mukalenge-mukaji wa ku Sheba wakalua ku Yelushalema kunyima kua yeye mumane ‘kumvua lumu lua butumbi bua Solomo ne bua dîna dia Yehowa.’ (1 Bakelenge 10:1) Ki mbaleje tshivua mukalenge-mukaji au mumvue menemene to. Kadi tudi bamanye ne: Yehowa wakapesha Solomo meji, bubanji ne lumu lua pa bualu. (2 Kulondolola 1:11, 12) Mmunyi muakafika mukalenge-mukaji ku dimanya malu aa? Bu muvua Sheba muikale tshimenga tshia bungenda, pamu’apa uvua mumvuile lumu lua Solomo kudi bangenda-mushinga bavua balua mu ditunga diende. Bamue ba kudibu bavua mua kuikala bafike mu Ofî, ditunga divua Solomo utamba kuendelamu mushinga.—1 Bakelenge 9:26-28.
Tshitudi bamanye ntshia se: mukalenge-mukaji eu wakafika ku Yelushalema ‘ne batuadi ba bungi, ne tumelo tuakadi ne bintu bia mupuya muimpe ne biamu bia or bia bungi ne mabue a mushinga mukole.’ (1 Bakelenge 10:2a) Bamue bantu badi bamba ne: munkatshi mua “batuadi ba bungi” abu muvua basalayi bavua bamulama. Muanda eu mmumvuike, pa kumona se: mukalenge-mukaji au uvua mfumu wa bukole ne uvua muenze luendu ne bintu bia mushinga wa makumi a miliyo ya dolare.b
Kadi mona, mukalenge-mukaji eu wakumvua bua lumu lua Solomo “bua dina dia Yehowa.” Nenku elu kaluvua anu luendu lua malu a bungenda-mushinga to. Bushuwa, mukalenge-mukaji eu uvua mulue bangabanga bua kuteleja meji a Solomo—pamu’apa bua kumanya malu kampanda avua atangila Yehowa, Nzambi wa Solomo. Bu muvuabi se: uvua mua kuikala wa mu ndelanganyi ya Shema anyi Hama, bavua bikale batendeledi ba Yehowa, mukalenge-mukaji eu uvua mua kuikala musue kumanya malu a tshitendelelu tshia bankambua bende.
Makonka makole, mandamuna adi asankisha
Pakapetanganaye ne Solomo, mukalenge-mukaji wakatuadija kumuteta ne “makonka makole.” (1 Bakelenge 10:1) Muaku wa tshiena-Ebelu udibu benze nawu mudimu muaba eu badi mua kuukudimuna ne: “dinaya dia dielangana nshinga ya kujandula.” Kadi ki mbuena kuamba ne: mukalenge-mukaji uvua mubueje Solomo mu manaya avua kaayi ne mushinga nansha. Mu Musambu 49:4, badi batelamu muaku wa muomumue wa tshiena-Ebelu bua kuleja nkonko ya mushinga idi itangila mpekatu, lufu ne dipikudibua. Pamu’apa mukalenge-mukaji wa ku Sheba uvua uyukila ne Solomo malu a mushinga mukole avua ateta buondoke bua meji ende. Bible udi wamba ne: ‘wakamuambila malu onso akadiye nawu mu mutshima wende.’ Solomo ku luende luseke, ‘wakitaba ku makonka ende onso; yeye kakamusokoka bualu [nansha] bumue.’—1 Bakelenge 10:2b, 3.
Meji ne dilubuluka dia bukalenge bua Solomo biakakemesha mukalenge-mukaji wa ku Sheba, ‘lungenyi luakamushikila.’ (1 Bakelenge 10:4, 5, MMM) Bamue badi bamba mudi tshiambilu etshi tshiumvuija ne: mukalenge-mukaji “wakimanyika mueyelu.” Mushikuluji kampanda wakamba mene ne: mukalenge-mukaji wakajimija lungenyi! Mu mishindu yonso bidi bimueneka ne: mukalenge-mukaji wakakema bua bivuaye mumone ne mumvue. Wakamba muvua basadidi ba Solomo bikale ba diakalenga bua muvuabu bateleja meji aa a mukalenge, ne wakabenesha Yehowa bua muvuaye muteke Solomo mu nkuasa wa bumfumu. Pashishe wakapesha mukalenge bintu bia mushinga mukole, ngolo nkayende uvua wa dolare 40 000 000, ku mushinga udiku lelu’eu. Solomo wakafila pende mapa, kupeshaye mukalenge-mukaji ‘bintu bionso biakasua mutshima wende.’c—1 Bakelenge 10:6-13.
Dilongesha buetu tuetu
Yezu wakatela mukalenge-mukaji wa ku Sheba bu tshilejilu kudi bafundi ne Bafarizeyi. Wakabambila ne: ‘Mu dituku dia kulumbulula mukalenge-mukaji wa ku sud neabike ne bantu ba tshikondo etshi, neabapishe; bua yeye wakalua kumfudilu kua buloba bua kumvua lungenyi lua Solomo; monayi [muntu] udi mutambe Solomo udi apa.’ (Matayo 12:42) Ee, mukalenge-mukaji wa ku Sheba wakaleja dianyisha dikole bua meji avua Nzambi mufile. Bikalaye uvua muenze luendu lua kilometre 2 400 bua kuteleja Solomo, bushuwa, bafundi ne Bafarizeyi bavua ne bua kuikala bateleje ne ntema yonso Yezu uvua muikale anu kumpala kuabu.
Lelu’eu tudi mua kuleja dianyisha diondoke bua Solomo Mutambe bunene, Yezu Kristo. Mmunyi? Umue mushindu ng’wa kutumikila dîyi didiye mutume bua ‘kuvuija ba bisamba bionso bayidi.’ (Matayo 28:19) Mukuabu mushindu ng’wa kukonkonona bimpe menemene tshilejilu tshia Yezu ne mmuenenu wende ne pashishe kubidikija.—Filipoi 2:5; Ebelu 12:2, 3.
Bushuwa, tudi ne bua kuenza madikolela bua kulonda tshilejilu tshia Solomo Mutambe bunene. Nanku, netupete masanka a bungi. Yehowa udi ulaya bantu bende ne: bikalabu ne lungenyi lua didifila, ‘neabunzuluile bibi bia mu diulu, ubalokeshila masanka, kabayi bakengela bintu bikuabu kabidi’ nansha.—Malaki 3:10.
[Mêyi adi kuinshi]
a Bashikuluji ba bungi badi bajadika ne: Sheba uvua ku Sud-Ouest kua Arabie, muaba udi ditunga dia Yémen.
b Bilondeshile Strabo muena Greke wa kale ne mushikuluji wa malu a buloba, bantu ba ku Sheba bavua ne bubanji bua bungi menemene. Udi wamba ne: bavua banaya ne ngolo mu bintu bivuabu benza, ngesu ne malongo, nansha bimanu, biibi ne misaka ya nzubu yabu bivua biela anyi bienza ne ngolo.
c Bamue badi bamba mudi tshiambilu etshi tshiumvuija ne: mukalenge-mukaji au wakenda masandi ne Solomo. Mianu ya kale idi mene ileja ne: bakalela muana. Kadi, kakuena tshijadiki nansha tshimue tshidi mua kubingisha malu aa to.