BULOBA BUDI MU KAYUMBAYUMBA

1 | Kuba makanda ebe a mubidi

BUA TSHINYI BIDI NE MUSHINGA?

Bipupu bidi mua kunyanga makanda a mubidi a bantu mu mishindu mishilashilangane.

Ntatu itu ishiya bantu ne tunyinganyinga, ne bobu bashale natu tshikondo tshile, badi mua kulua bena tusamasama.
Bipupu bidi mua kupangisha mpitadi bua kuondopa bantu bonso bimpe ne kupangishisha manga a kuondopa nawu.
Bidi mua kunyangila bantu malu abu a makuta, bapanga mua kusumba biakudia nansha manga.

Tshiudi ne bua kumanya

Masama makole ne tunyinganyinga tukole bidi mua kukupangisha bua kuangata mapangadika mimpe, bikufikisha pamuapa ku dilengulula bibidilu bimpe bidi bilama mubidi; bilua kukufikisha pamuapa ku disama.
Bobu kabayi bakondope disama, didi mua kukola kabidi bibi menemene, difuane ne kuya nebe.
Wewe muikale ne makanda a mubidi mimpe, nebikuambuluishe bua kuangata mapangadika padi ntatu ibudika mu bantu.
Nansha wewe mubanji anyi mupele, udi mua kuenza amue malu bua kukuba makanda ebe a mubidi.

Tshiudi mua kuenza mpindieu

Dîba dionso didibi bikengela, muntu wa meji utu udianjila kumona njiwu idi mua kumueneka ne utu ukeba mishindu ya kuyepuka. Misangu ya bungi kuikala ne mankenda kudi mua kutuepula ku masama anyi kuenza bua ne: disama ditukadi nadi kadikodi to. Budimu mbupite buanga.

“Tuetu bikale ne mankenda ne tulama kabidi muaba utudi basombele ne mankenda, makuta atuvua mua kutula kudi baminganga ne bua manga au katuakuatula to.”—Andreas.a

a Tudi bashintulule amue mêna mu tshibejibeji etshi.

TSHIA KUENZA—Malu a mushinga

Bikondo bidi ntatu mibudike mu bantu, bua kulama makanda ebe a mubidi, enza malu aa

IKALA NE MANKENDA

Ikala ne mankenda

Bible udi wamba ne: “Muntu mudimuke udi umona njiwu, udi usokoma.” (Nsumuinu 22:3) Dienzeja bua kudianjila kumona masama adi mua kukukuata ne kuepuka.

Ikala owa mâyi ku bianza ne nsabanga, nangananga kumpala kua kulenga tshiakudia anyi paudi ufuma ku tshisesukidi.
Ikala ukolopa mu nzubu ne umuela manga a tuishi, nangananga pa bintu anyi ku bintu binutu nulenga pa tshibidilu.
Epuka dilamakanangana ne bantu bakadi ne disama padibi bikengela.

IKALA UDIA BIAKUDIA BIDI BIMPE

Ikala udia biakudia bidi bimpe

Bible udi wamba ne: “Kakuena muntu ukadiku mukine mubidi wende, kadi udi uwudisha.” (Efeso 5:29) Tudi tuleja mutudi banange mubidi wetu patudi tutabalela bitudi tudia.

Ikala unua mâyi a bungi.
Ikala udia bimuma bia bungi bishilashilangane ne bisekiseki kabidi.
Kutambi kudia bintu bia mafuta, luepu anyi mukele, ne nsukadi to.
Kunu makanya anyi kutambi kunua maluvu makole peshi bintu bidi bikuata to.

“Bua kuepuka masama, tudi tudienzeja bua kuikala kudia biakudia bidi bimpe, tshianana netutule tukuta tutudi natu ku manga. Mbimpe kututula ku biakudia bidi bimpe.”—Carlos.

IKALA WIBIDIJA MUBIDI NE WIKISHA BIKOLE

Ikala wikisha

Bible udi wamba ne: “Dianza dijima dia dikisha ndimpe kupita manza abidi majima a mudimu mukole ne dipata dia lupepele.” (Muambi 4:6) Bu mutudi ne bua kuenza mudimu, tudi kabidi ne bua kuikisha.

Ikala unyungisha mubidi. Udi mua kutuadija ne diendakana ku makasa pa tshibidilu. Wewe unyungisha mubidi nanku, nansha wewe ukadi mukulakaje, anyi muikale ne mubidi ukadi mutshioke bua disama dia munanunanu, nebikuambuluishe bikole.
Ikala wibidija mubidi

Ikala wikisha mudibi bikengela. Mu mêyi makese, wewe kuyi ulala bikole, neutambe kuikala anu bu muntu udi ne malu amutonda ne kuakuikala ne mushindu wa kushala mutume ntema ku bualu kampanda to. Bidi mua kulua kukukebela masama manene.
Ditekela dîba dijalame dia kulala, wikale anu udinemeka. Wikale ulala dîba dia muomumue, ujuka kabidi dîba dia muomumue dituku dionso.
Kutangidi TV anyi mu biamu bikuabu paukadi pa bulalu bua tulu to.
Ki mbimpe kudia biakudia bia bujitu, kunua kafe, ne maluvu makole kumpala kua kulala to.

“Ndi mmona ne: tulu tutu tuambuluisha mubidi wanyi mujima. Pantu tshiyi ntamba kulala, imue misangu ntu ngumvua mutu ne mubidi mujima binsama. Kadi pantu ndala bikole, ntu ndiumvua bimpe ne ndimona pabuipi bua kuenza tshionso tshidi tshikengela kuenza. Ntu ndiumvua tumatuma, tshiyi ntamba kusama to.”—Justin.