Nshapita wa 40

Dizaza dia mutu wa nyoka

Tshikena-kumona tshia 14​—Buakabuluibua 20:1-10

Tshiena-bualu: Dikupibua dia Satana mu dijimba, Bukokeshi bua Bidimu Tshinunu, diteta dia ndekelu bua bukua-bantu ne dibutudibua dia Satana

Tshikondo tshia dikumbana: Kutuadija ku ndekelu wa dikenga dinene too ne ku dibutudibua dia Satana

1. Mmushindu kayi udi mulayi wa kumpala wa mu Bible mukumbajibue?

UTSHIDI muvuluke mulayi wa kumpala wa mu Bible anyi? Wakamanyishibua kudi Yehowa pakambilaye Satana ne: “Nenteke lukuna pankatshi pebe ne mukaji, ne pankatshi pa dimiinu diebe ne dimiinu diende. Neakutape ku mutu kuebe ne wewe neumutape ku tshikankanyi.” (Genese 3:15) Dîba diakumbanyi bua mulayi eu kukumbanawu! Tuamonyi muvua Satana wela mukaji anyi bulongolodi bua Yehowa bua mu diulu mvita. (Buakabuluibua 12:1, 9) Dimiinu dia pa buloba dia Satana, ne bitendelelu biende, tshididi ne bungenda-mushinga, ndikengeshe bikole dimiinu dia mukaji, mbuena-kuamba ne: Yezu Kristo ne bela manyi bamulondi 144 000, apa pa buloba. (Yone 8:37, 44; Galatia 3:16, 29) Satana wakafikisha Yezu ku lufu lubi, kadi tshivua anu mputa ku tshikankanyi, bualu Nzambi wakabiisha Muanende muena lulamatu dituku disatu.​—Bienzedi 10:38-40.

2. Mmushindu kayi udibo batapa Nyoka, ne tshienzekela dimiinu dia pa buloba dia Nyoka ntshinyi?

² Ntshinyi tshienzekela Nyoka ne dimiinu diende? Mu tshidimu tshia 56 B.B. mupostolo Paulo wakafundila bena nkristo ba ku Roma mukanda mule. Mu diwukoma, wakabakolesha mu maboko ne: “Ku luende luseke, Nzambi mufidi wa ditalala neazaze Satana mu katupa kîpi emu muinshi mua makasa enu.” (Lomo 16:20) Ebi mbipite ditapa dia pa mutu pa mutu. Satana udi ne bua kuzajibua! Apa, Paulo udi utumika ne muaku wa tshiena-Greke syn·triʹbo, udi umvuija kuvinga, kudiatakaja, kubutula pa kuzaza. Bua bantu badi benza dimiinu dia Nyoka, ebi ntshipupu tshia bushuwa tshiabakuata mu dituku dia Mukalenge, tshine tshipupu tshiatamba kukola pabudika dikenga dinene ne dizaza dijima dia Babilone Munene ne malongolodi a tshididi a pa buloba bujima, pamue ne bangenda-mushinga ne basalayi. (Buakabuluibua, nshapita wa 18 ne wa 19) Nenku, Yehowa neatuishe ku nkomenu walu lukuna luvua pankatshi pa mamiinu aa abidi. Dimiinu dia mukaji wa Nzambi mumane kutshimuna dimiinu dia pa buloba dia Nyoka, dine edi kadiakuikalaku kabidi!

Kuedibua kua Satana mu dijimba

3. Bilondeshile miaku ya Yone, tshienzekela Satana ntshinyi?

³ Ntshinyi tshidi tshindile Satana muine ne ba-demon bende? Yone udi utuambila nenku: “Ne meme kumona muanjelu upueka ufuma mu diulu ne nsapi ya dijimba ne lukanu lunene mu tshianza. Ne wakakuata dragon, nyoka wa ku tshibangidilu, udi Diabolo ne Satana, ne kumusuika bua bidimu tshinunu. Ne wakamukupa mu dijimba diakakangaye ne kumutuila tshikangilu, bua kadingi kabidi matunga too ne pajika bidimu tshinunu. Kunyima kua malu aa udi ne bua kusuludibua bua tshikondo tshîpi.”​—Buakabuluibua 20:1-3.

4. Muanjelu udi ne nsapi ya dijimba nnganyi, ne mmunyi mutudi bamanye nenku?

⁴ Muanjelu eu nnganyi? Udi ne bua kuikala ne bukole bua dikema bu mudiye umbusha muluishi munene wa Yehowa. Udi ne “nsapi ya dijimba ne lukanu lunene.” Ebi kabiena bituvuluija tshikena-kumona kampanda tshishale anyi? Ke mudibi menemene, eyowa, mukalenge udi ukokesha mpasu mmubikidibue ne: “muanjelu wa dijimba”! (Buakabuluibua 9:11) Nenku, musangu eu tudi tubandila kabidi Mfumu Musombuedi muteka kudi Yehowa, Yezu Kristo, mu ditumika. Muarkanjelu eu wakipata Satana mu diulu, wakalumbuluisha Babilone Munene, wakatshimuna “bamfumu ba pa buloba ne biluilu biabu” ku Armagedon kêna mua kushiila muanjelu mukese mukumu munene wa diela Satana mu dijimba to!​—Buakabuluibua 12:7-9; 18:1, 2; 19:11-21.

5. Mmalu kayi adi muanjelu wa dijimba wenzela Diabolo, ne mbua tshinyi?

⁵ Pakimanshibua panshi dragon munene wa dikala dikunze biangatshile mu diulu, bakamba muvuaye “nyoka wa ku tshibangidilu, eu udi ubikidibua ne: Diabolo ne Satana, eu udi upambuisha buloba bujima budi bantu bâse.” (Buakabuluibua 12:3, 9) Mpindieu, pakaadiye pa kukuatshibua ne kuedibua mu dijimba, udi ubikidibua kabidi bu “dragon, nyoka wa ku tshibangidilu, udi Diabolo ne Satana.” Muanjelu mubi eu ne mudianganyi, mudingidianganyi, ne ntomboji, mmusuikibue ne muedibue “mu dijimba” didibo bakanga ne batua tshikangilu ‘bua kadingi kabidi matunga.’ Satana udi ulamibua mu dijimba munkatshi mua bidimu tshinunu, bidi buenzeji buende bubi pa bukua-bantu kabuyi bubasuya kabidi, bualu mmuena buloko muela mu buloko buondoke. Muanjelu wa dijimba udi umbusha Satana menemene bua kasemenyi pabuipi ne Bukalenge bua bakane. Ndisanka kayipu bua bukua-bantu!

6. (a) Tshidi tshitujadikila ne: ba-demon pabo nebedibue mu dijimba ntshinyi? (b) Ntshinyi tshikala mua kutuadija, ne mbua tshinyi?

⁶ Kadi, ntshinyi tshienzekela ba-demon? Buobo pabo “bakalamibua bua dilumbuluishibua.” (2 Petelo 2:4) Satana mmubikidibue ne: “Belzebub mfumu wa ba-demon.” (Luka 11:15, 18; Matayi 10:25) Bua diambuluisha diabu dia Satana musangu mule, kabakupetaku pabo dinyoka dia muomumue anyi? Ba-demon mbatuadije kuzakala bua dijimba katshia ku kale; musangu kampanda pakatuilanganabo ne Yezu, “bakatungunuka ne kumusengelela bua kabatuminyi dîyi dia kuya mu dijimba.” (Luka 8:31) Kadi padi Satana wedibua mu dijimba, banjelu bende nebakupibuemu nende popamue kabiyi mpata. (Fuanyikija ne Yeshayi 24:21, 22.) Satana ne ba-demon bende bamane kukangibua mu dijimba, Bukalenge bua bidimu tshinunu bua Yezu budi butuadija kukokesha.

7. (a) Satana ne ba-demon bende nebikale mu nsombelu kayi mu dijimba, ne mmunyi mutudi bamanye nanku? (b) Hades ne dijimba ntshintu tshimue anyi? (Tangila note kuinshi kua dibeji.)

⁷ Satana ne ba-demon bende nebikale bakuata mudimu mu dijimba anyi? Tuvulukayi nyama wa luonji wa dikala dikunze uvua ne mitu muanda-mutekete; “uvuaku, kadi, katshienaku to, ne ukadi mene pa kupatuka mu dijimba.” (Buakabuluibua 17:8) Dîba divuaye mu dijimba, ‘kavuaku nansha.’ Kavua wenza kantu nansha kamue, kavua unyunga, uvua mufue menemene. Bia muomumue, mupostolo Paulo udi wamba bua Yezu ne: “‘Nnganyi wapueka mu dijimba?’ mbuena-kuamba ne: kupatula Kristo ku bafue.” (Lomo 10:7) Mu dijimba edi, Yezu uvua mufue.a Nunku, mbia meji bua kukomesha ne: Satana ne ba-demon bende nebikale mu nsombelu wa dipanga kutumika mufuane lufu mu bidimu tshinunu bikalabo bafinya mu dijimba. Ndumu luimpe kayipu bua banangi ba buakane!

Banzuji mu bidimu tshinunu

8, 9. Mpindieu, Yone udi utuambila tshinyi bua aba badi basombe mu nkuasa ya bumfumu, ne mbanganyi?

⁸ Kunyima kua bidimu tshinunu, Satana udi usuludibua bua kupatuka mu dijimba bua lupolo luîpi. Mbua tshinyi? Kumpala kua kuandamuna ku lukonko elu, Yone udi walukija ntema yetu ku ntuadijilu kua bidimu ebi tshinunu. Tudi tubala ne: “Ne meme kumona nkuasa ya bumfumu, ne kuvua bakasombepu, ne bakabapesha bukenji bua kulumbuluisha.” (Buakabuluibua 20:4a) Mbanganyi aba badi basomba mu nkuasa ya bumfumu ne bakokesha mu diulu pamue ne Yezu mutumbisha?

⁹ “Mbansantu” badi, bilondeshile diumvuija dia Danyele, bakokesha mu Bukalenge pamue ne Eu udi “bu muana wa muntu.” (Danyele 7:13, 14, 18) Bine aba mbakulu 24 badi basombe mu nkuasa ya bumfumu mu diulu kumpala mene kua Yehowa. (Buakabuluibua 4:4) Munkatshi muabo mudi bapostolo 12 bavua Yezu mupeshe dilaya edi: “Ku difukulula, pasomba Muana wa muntu mu nkuasa wende wa bumfumu wa butumbi, nuenu bavua bandonde, nenusombe penu mu nkuasa ya bumfumu dikumi ne ibidi, nulumbuluisha bisa 12 bia Izalele.” (Matayi 19:28) Munkatshi muabu mudi kabidi Paulo, pamue ne bena nkristo ba ku Kolinto bakashala bena lulamatu. (1 Kolinto 4:8; 6:2, 3) Bena tshisumbu tshia Laodisé bakatshimuna badimu pabo.​—Buakabuluibua 3:21.

10. (a) Mmunyi mudi Yone umvuija mpindieu bakalenge 144 000? (b) Bilondeshile miaku ya Yone ya kumpala, mbanganyi badi munkatshi mua bakalenge aba 144 000?

¹⁰ Nkuasa ya bumfumu​—ya ku yoyi 144 000—​mmilongoluela bela manyi batshimunyi “bakasumbibua munkatshi mua bukua-bantu bu mamuma a diambedi bua Nzambi ne bua Muan’a mukoko.” (Buakabuluibua 14:1, 4) “Eyowa,” ke mudi Yone utungunuka, “meme kumona anyima ya aba bakashipibua ne kasuyi bua bumanyishi buvuabo bafila pa bidi bitangila Yezu ne bua muvuabo bakule bua Nzambi, ne aba bavua kabayi batendelele nyama wa luonji nansha tshimfuanyi tshiende ne bavua kabayi bapete tshimanyinu pa mpala nansha pa tshianza.” (Buakabuluibua 20:4b) Nenku, munkatshi mua bakalenge aba mudi bela manyi bafuile ditabuja bakadianjila kuebeja Yehowa ku dilamunyibua dia tshikangilu tshitanu bua kumanya né uvua mua kuindila musangu bule munyi bua kusombuela mashi abu. Tshikondo atshi, bakabapesha nkanzu mutoke, ne kubambilabo bua kuindila tshitupa tshienze bu tshile. Kadi mpindieu, bamanyi kubasombuela ne diatudibua dia Babilone Munene, dibutudibua dia matunga kudi Mukalenge wa bakalenge ne Mfumu wa bamfumu ne dikupibua dia Satana mu dijimba.​—Buakabuluibua 6:9-11; 17:16; 19:15, 16.

11. (a) Miaku eyi “bakashipibua ne kasuyi” idi yumvuija tshinyi? (b) Bua tshinyi tudi tuamba ne: bantu 144 000 mbafue lufu lua mulambu?

¹¹ Bamfumu ne banzuji 144 000 aba “bakashipibua ne kasuyi” buonso anyi? Mbimueneke se: bakese ba kudibo ke bakashipibua ne kasuyi kena-dîna. Kadi, kabiyi mpata, miaku eyi mmilamika bela manyi buonso bakafua bua ditabuja mu mushindu kampanda peshi kansanga.b (Matayi 10:22, 28) Bushuwa, Satana uvua ujinga kubashipesha buonso ne kasuyi, kadi pa kuamba bulelela, bana babo ne Yezu bela manyi ki mbashipibue buonso bua ditabuja diabo to. Bavule ba kudibo badi bafua bua masama anyi bua bukulakaje. Nansha nanku, bine aba badi pabo mu tshisumbu tshidi Yone umona mpindieu. Lufu luabo buonso, mu ngumvuilu kampanda, ndua mulambu. (Lomo 6:3-5) Kabidi, nansha umue wa kudibo kavua muena mu bulongolodi ebu. Nunku, buonso buabu bavua bakinyibue kudi bena mu bulongolodi ebu, eyowa, bangatshibue bu bafue ku mêsu kuabu. (Yone 15:19; 1 Kolinto 4:13) Nansha umue wa kudibo kakatendelela nyama wa luonji anyi tshimfuanyi tshiende, ne padibu bafua, nansha umue wa kudibo kakapeta tshimanyinu tshia nyama. Buonso bakafua bu batshimunyi.​—1 Yone 5:4; Buakabuluibua 2:7; 3:12; 12:11.

12. Tshidi Yone wamba ntshinyi bua bakalenge 144 000, ne bakalua ku muoyo bituadije ku tshikondo kayi?

¹² Mpindieu batshimunyi aba badi ne muoyo tshiakabidi! Yone udi wamba ne: “Ne bakalua ku muoyo ne bakakokesha pamue ne Kristo munkatshi mua bidimu tshinunu.” (Buakabuluibua 20:4c) Ebi bidi biumvuija ne: banzuji badi babiishibua anu kunyima kua dibutudibua dia matunga ne diedibua dia Satana ne ba-demon bende mu dijimba anyi? Tòo. Bavule ba kudibo bakadi balue ku muoyo, bualu mbaye lubilu pa tubalu pamue ne Yezu bua kuluisha matunga ku Armagedon. (Buakabuluibua 2:26, 27; 19:14) Nanku, Paulo wakaleja ne: dibiishibua diabu didi dituadija lupolo lukese kunyima kua dikalaku dia Yezu dimane kutuadija mu 1914, ne bamue badi babiishibua kumpala kua bakuabo. (1 Kolinto 15:51-54; 1 Tesalonike 4:15-17) Pa nanku, dilua diabo ku muoyo didi dienzeka munkatshi mua tshikondo kampanda padi muntu ne muntu upeta dipa dia muoyo ukena-ufua mu diulu.​—2 Tesalonike 1:7; 2 Petelo 3:11-14.

13. (a) Mmunyi mutudi mua kutangila bidimu tshinunu bidi bela manyi 144 000 bakokesha, ne mbua tshinyi? (b) Mmushindu kayi uvua Papias wa ku Hierapolis wangata bidimu tshinunu? (Tangila note kuinshi kua dibeji.)

¹³ Nebakokeshe ne nebalumbuluishe munkatshi mua bidimu tshinunu. Mbidimu biena-dîna anyi mbidimu bifuanyikija bidi bileja tshikondo tshile katshiyi tshijadika? “Binunu” bidi mua kumvuija bungi buvule ne kabuyi bujadika, ke mudibi mu 1 Samuele 21:11. Kadi apa muaku “tshinunu” ng’wa kuangata amu bu muaku muena-dîna, bualu udi usanganyibua misangu isatu mu Buakabuluibua 20:5-7 mu miaku eyi “bidimu ebi tshinunu.” Paulo wakabikila tshikondo etshi tshia dilumbuluisha ne: “dituku,” pakambaye ne: “Yeye [Nzambi] wakajadika dituku didiye mupangadije bua kulumbuluisha buloba budi bantu bâse ne buakane.” (Bienzedi 17:31) Bu mudi Petelo utuambila ne: dituku dimue ku mêsu kua Yehowa didi bu bidimu tshinunu, nenku mbikumbanyine bua dituku edi dia dilumbuluisha kuikaladi bidimu tshinunu biena-dîna.c​—2 Petelo 3:8.

Bashadile ba ku bafue

14. (a) Mmêyi kayi adi Yone usakidila bua “bashadile ba ku bafue”? (b) Mmunyi mudi imue miaku ya Paulo yambuluisha bua kumvua miaku eyi ‘kulua ku muoyo’?

¹⁴ Kadi, mbanganyi bikala bakalenge aba mua kulumbuluisha pikala, amu bu mudi Yone usakidila, “(bashadile ba ku bafue kabakalua ku muoyo too ne pajikile bidimu ebi tshinunu)”? (Buakabuluibua 20:5a) Tshiakabidi, miaku ‘kulua ku muoyo’ nyakumvua bilondeshile mvese idi ku mutu ne idi kuinshi. Badi mua kuyumvua mishindu ya bungi bilondeshile nsombelu. Tshilejilu, Paulo udi wamba bua bena nkristo nende bela manyi ne: “Nuenu ke bakapeshibua muoyo kudi Nzambi nansha munuvua bafue mu bilema ne mpekatu yenu.” (Efeso 2:1) Eyowa, bena nkristo bela manyi “bakapeshibua muoyo,” bituadije mene ku siekele wa kumpala, bualu bakabadibua bu bakane bilondeshile ditabuja diabo mu mulambu wa Yezu.​—Lomo 3:23, 24.

15. (a) Bantemu ba Yehowa ba kumpala kua Kristo bavua bangatshibua munyi ku mêsu kua Nzambi? (b) Mmunyi mudi mikoko mikuabu ‘ilua ku muoyo,’ ne ndîba kayi diapianabo buloba mu ngumvuilu wa ku dîna?

¹⁵ Bia muomumue, bantemu ba Yehowa ba kumpala kua Kristo bakabadibua bu bakane bua bulunda buabu ne Nzambi; ke bualu kayi bakamba bua Abrahama, Izaka ne Yakoba ne: “bavua ne muoyo” nansha muvuabo bafue lufu luena-dîna. (Matayi 22:31, 32; Yakobo 2:21, 23) Kadi, buobo aba pamue ne bakuabu buonso babiishibua, ne bena musumba munene wa mikoko mikuabo ya lulamatu yapanduka ku Armagedon ne bana bikalabo mua kulela mu bulongolodi bupiabupia, batshidi ne bua kufikishibua ku bupuangane. Ke tshienza Kristo pamue ne bindondi biende bakalenge ne bakuidi mu Dituku dia Dilumbuluisha dia bidimu tshinunu, pa tshishimikidi tshia mulambu wa bupikudi wa Yezu. Ku ndekelu kua Dituku adi, “bashadile ba ku bafue” nebikale “balue ku muoyo” mu ngumvuilu wa se: nebikale bavue bantu bapuangane. Anu mutuabimona pashishe, badi ne bua kupita pine apu ku diteta dia ndekelu, kadi nebapite ku diteta edi bamane kuvuijibua bantu bapuagane. Bamane kuakama diteta edi ne baditshimune, Nzambi neababale bu bakumbanyine kuikala ne muoyo kashidi, bakane mu kabujima. Ke dîba diabakumbanyina menemene dilaya edi: “Bantu bakane nebapiane buloba, ne nabasombepu kashidi.” (Musambu wa 37:29) Mmatuku kayipu malenga atshivuavua bua bukua-bantu bena butumike!

Dibiishibua dia kumpala

16. Mmushindu kayi udi Yone umvuija dibiishibua dia aba badi bakokesha bu bakalenge ne Kristo, ne mbua tshinyi?

¹⁶ Pa kualukija lungenyi kudi aba ‘bakalua ku muoyo ne kukokesha pamue ne Kristo,’ Yone udi ufunda ne: “Etshi ke dibiishibua dia kumpala.” (Buakabuluibua 20:5b) Mmushindu kayi udidi dia kumpala? “Ndibiishibua dia kumpala” bilondeshile tshikondo, bualu aba badi badilabula badi “mamuma a diambedi bua Nzambi ne bua Muan’a mukoko.” (Buakabuluibua 14:4) Ndia kumpala kabidi bilondeshile mushinga wadi, bualu badipetshi badi bavua bakokeshi pamue ne Yezu mu Bukalenge buende bua mu diulu ne balumbuluisha bashadile ba mu bukua-bantu. Bua kujikija, ndia kumpala bua bulenga buadi. Pa kumbusha Yezu Kristo, aba badi balabula dibiishibua dia kumpala mbifukibua bidi bipeta anu biobi nkayabi, bilondeshile Bible, muoyo ukena-kufua.​—1 Kolinto 15:53; 1 Timote 6:16.

17. (a) Mmushindu kayi udi Yone umvuija nsombelu wa diakalenga mu matuku atshilualua bua bena nkristo bela manyi? (b) “Lufu luibidi” ntshinyi, ne bua tshinyi “kaluena ne bukokeshi” pa batshimunyi 144 000?

¹⁷ Nditekemena kayipu bulenga bua bela manyi aba! Anu bu mudi Yone wamba: “Wa diakalenga ne munsantu ng’ewu yonso udi ulabula dibiishibua dia kumpala; pa bine aba lufu luibidi kaluena ne bukokeshi.” (Buakabuluibua 20:6a) Anu bu muvua Yezu mulaye bena nkristo ba ku Smirne, batshimunyi aba badi balabula “dibiishibua dia kumpala” kabakuikala mu njiwu ya kupeta diakabi dia “lufu luibidi,” ludi lumvuija dijimina anyi dibutuka kadiyi ditekemena dia dibiishibua. (Buakabuluibua 2:11; 20:14) Lufu luibidi “kaluena ne bukokeshi” pa batshimunyi bu nunku, bualu nebikale bavuale bumuntu bukena-kunyanguka ne muoyo ukena-kufua.​—1 Kolinto 15:53.

18. Yone udi wamba tshinyi mpindieu bua bakokeshi bapiabapia ba buloba, ne ntshinyi tshiakumbajabo?

¹⁸ Ndishilangana kayipu ne bamfumu ba pa buloba mu tshikondo tshia kukokesha kua Satana! Bavua bakokeshe mu bukalenge bidimu 50 anyi 60 bu bungi bubandile, peshi bishadile menemene bua ba bungi. Ba bungi ba kudibo bavua bena tshinyangu kudi bukua-bantu. Mu mishindu yonso, mmasanka kayi a kashidi avua matunga mua kupeta kudi baludiki bashintuluki ne bididi biabu bishintuluki? Bishilangane, tangila tshidi Yone wamba bua baludiki bapiabapia ba buloba: “Kadi nebikale bakuidi ba Nzambi ne ba Kristo, ne nebakokeshe pamue nende munkatshi mua bidimu ebi tshinunu.” (Buakabuluibua 20:6b) Pamue ne Yezu, nebenze mbulamatadi umuepele mu bidimu tshinunu. Mudimu wabu wa buakuidi, wakumbajabo pa kumuangalajila bena butumike masanka adi afuma ku mulambu mupuangane wa Yezu, neufikishe bine aba ku bupuangane mu nyuma, mu bikadilu ne ku mubidi. Bukokeshi buabo nebushikile ne diibaka nsangilu wa bantu pa buloba bujima bikala bamuenesha buakane ne bunsantu bia Yehowa. Pa kutumika bu banzuji mu bidimu ebi tshinunu, pamue ne Yezu, nebafikishe ne dinanga bantu ba dianyisha ku tshipatshila tshia muoyo wa tshiendelele.​—Yone 3:16.

Diteta dia ndekelu

19. Buloba nebuikale bishi ne bukua-bantu nebikale bishi ku ndekelu kua Bukokeshi bua bidimu tshinunu, ne Yezu udi wenza tshinyi mpindieu?

¹⁹ Ku ndekelu kua Bukokeshi bua bidimu tshinunu, buloba bujima nebuikale buvuijibue bu Edene wa ku ntuadijilu. Nebuikale mparadizu mulelela. Bukua-bantu bapuangane kabakukengela kabidi muakuidi munene udi ubakuila kudi Nzambi, bualu tshimanyinu tshionso tshia mpekatu wa Adama netshikale tshijimine ne muluishi wa ndekelu, lufu, muvuijibue patupu. Bukalenge bua Kristo nebuikale bukumbaje dilongolola dia Nzambi dia kuasa bulongolodi bulombola kudi mbulamatadi umuepele. Apu, Yezu “neapingaje bukalenge kudi Nzambi wende ne Tatu.”​—1 Kolinto 15:22-26; Lomo 15:12.

20. Bilondeshile Yone, ntshinyi tshienzeka pakumbana dîba dia diteta dia ndekelu?

²⁰ Mpindieu, dîba dia diteta dia ndekelu diakumbanyi. Bulongolodi ebu bua bantu bapuangane nebulame bikole muoyo mutoke wabu, bishilangane ne bantu ba kumpala mu Edene anyi? Yone udi utuambila tshidi tshienzeka: “Mpindieu bu muajiki bidimu ebi tshinunu, Satana neasuludibue mu buloko buende, ne neapatuke bua kudinga matunga adi ku nseke inayi ya buloba, Gog ne Magog, bua kubasangisha bua mvita. Bungi buabu budi bu lusenga lua mbuu. Ne bakasemena pa bualabale bua buloba ne bakajingila tshitudilu tshia bansantu ne tshimenga tshinangibue.”​—Buakabuluibua 20:7-9a.

21. Mmunyi muatumika Satana mu madikolela ende a ndekelu, ne bua tshinyi katuena mua kukema bua mushindu wamulondabu kudi bamue bantu, nansha kunyima kua Bukalenge bua Bidimu Tshinunu?

²¹ Mmalu kayi a ndekelu ateta Satana mua kuenza? Udi udinga “matunga adi ku nseke inayi ya buloba, Gog ne Magog,” ne ubalombola ku “mvita.” Mbanganyi bikala mua kuditeka ku luseke lua Satana kunyima kua bidimu tshinunu bia bukokeshi bua teokrasi bua disanka ne buibaki? Katupu muoyo ne: Satana wakafika ku didinga Adama ne Eva, bantu bapuangane bavua mu nsombelu wa disanka mu Mparadizu wa Edene. Kabidi wakafika ku dipambula banjelu ba mu diulu, bakadimuena bipeta bibi bia buntomboji bua ku ntuadijilu. (2 Petelo 2:4; Yuda 6) Nunku, katuena mua kukema biadilekelela bantu bapuangane bua kulonda Satana nansha kunyima kua dipitshisha bidimu tshinunu bia disanka mu bukokeshi bua Bukalenge bua Nzambi.

22. (a) Miaku eyi “matunga adi ku nseke inayi ya buloba” idi yumvuija tshinyi? (b) Bua tshinyi bantomboji badi babikidibua ne: “Gog ne Magog”?

²² Bible udi ubikila bantomboji aba ne: “matunga adi ku nseke inayi ya buloba.” Ebi kabiena biumvuija se: bukua-bantu nebuikale budiabanye mu matunga madikadile nansha. Tòo, ebi bidi anu bileja ne: bantomboji aba nebaditapulule ku bantu bakane, balamatshi ku mikenji ba Yehowa, ne nebaleje mmuenenu mubi bu wa matunga a lelu. “Nebele meji bua kupangadija tshitungu tshipite bubi,” bu muenzele Gog wa ku Magog wa mu mulayi wa Yehezekele, ne tshipatshila tshia kubutula mbulamatadi wa teokrasi pa buloba. (Yehezekele 38:3, 10-12) Pa nanku, badi babikidibua ne: “Gog ne Magog.”

23. Bungi bua bantomboji budi bu “lusenga lua mbuu” budi buleja tshinyi?

²³ Bungi bua aba balonda Satana mu buntomboji buende nebuikale bu “lusenga lua mbuu.” Mbungi kayi abu? Ki mbumanyike to. (Fuanyikija ne Yoshua 11:4; Balumbuluishi 7:12.) Bungi bua bantomboji buonso nebuikale busuikakaja ku mushindu wandamuna muntu yonso ku bienzedi bia didingangana nabi bia Satana. Kadi, kabiyi mpata nebikale ba bungi, bualu nebadiumvue ne bukole bua kujingila “tshitudilu tshia bansantu ne tshimenga tshinangibue.”

24. (a) “Tshimenga tshinangibue” ntshinyi, ne mmushindu kayi udibo mua kutshinyungulula? (b) “Tshitudilu tshia bansantu” tshidi tshileja tshinyi?

²⁴ “Tshimenga tshinangibue” tshidi ne bua kuikala tshimenga tshidi Yezu Kristo mutumbishibue wambila balongi bende mu Buakabuluibua 3:12, ne tshidiye ubikila ne: “tshimenga tshia Nzambi wanyi, Yeruzaleme mupiamupia udi upueka ufuma mu diulu kudi Nzambi wanyi.” Bu muditshi bulongolodi bua mu diulu, mmunyi mudi makole a pa buloba aa mua ‘kutshijingila’? Mmu ngumvuilu wa se: badi bajingila “tshitudilu tshia bansantu.” Pa tshibidilu, tshitudilu tshitu pambelu pa tshimenga; pa nanku, “tshitudilu tshia bansantu” tshidi ne bua kuleja aba badi pambelu pa Yeruzaleme mupiamupia wa mu diulu bu mudibo pa buloba ne batua mbulamatadi wa Yehowa nyama ku mikolo ne lulamatu ku mikenji. Dîba diabundabo bena lulamatu aba kudi bantomboji balombola kudi Satana, Mukalenge Yezu neamone bu mvita mimubunda yeye muine. (Matayi 25:40, 45) “Matunga aa” neatete mua kujimija bionso bikala bimana kukumbaja kudi Yeruzaleme mupiamupia wa mu diulu pa kuvuija buloba mparadizu. Nunku, pa kubunda “tshitudilu tshia bansantu,” badi babunda kabidi “tshimenga tshinangibue.”

Dijiba dia kapia ne sufre

25. Mmushindu kayi udi Yone umvuija bipeta biafuma ku dibundibua dia “tshitudilu tshia bansantu” kudi bantomboji, ne ebi bidi biumvuija tshinyi bua Satana?

²⁵ Satana neatshimune mu diteta dia ndekelu edi anyi? Nansha kakese​—neapangile mushindu udi dibunda dia Izalele wa mu nyuma kudi Gog wa ku Magog dipangila mu tshikondo etshi! (Yehezekele 38:18-23) Yone udi umvuija ne: “Kadi kapia kakapueka kafumina mu diulu ne kakabavingutula. Ne Diabolo uvua ubapambuisha wakedibua mu dijiba dia kapia ne dia sufre, mukavua nyama wa luonji ne muprofete wa dishima.” (Buakabuluibua 20:9b-10a) Pamutu pa kuedibua mu dijimba patupu, musangu eu, Satana, nyoka wa ku tshibangidilu, neazajibue, kuvingutudibua ne kuvuijibua tshianana kuenza bu mu kapia.

26. Bua tshinyi “dijiba dia kapia ne sufre” kadiena mua kuikala muaba wa makenga malelela?

²⁶ Tukadi bamanye se: “dijiba dia kapia ne sufre” ki mmuaba wa makenga malelela to. (Buakabuluibua 19:20) Bu Satana muikale wa kukengeshibuamu bikole tshiendelele, Yehowa uvua ne bua kumulama ne muoyo. Kuikala ne muoyo ndipa dia Nzambi, ki ndinyoka nansha. Lufu ndinyoka dia mpekatu, ne Bible udi uleja ne: bafue kabatu bumvua bisama. (Lomo 6:23; Muambi 9:5, 10) Tudi tubala kabidi pashishe ne: lufu mene pamue ne Hades, biakedibua mu dijiba dia kapia ne sufre. Bushuwa, lufu ne Hades kabiena mua kukengeshibua!​—Buakabuluibua 20:14.

27. Mmunyi mudi muanda wakenzekela Sodomo ne Gomore utuambuluisha bua kumvua miaku eyi: dijiba dia kapia ne sufre?

²⁷ Bionso ebi bidi bijadika ne: dijiba dia kapia ne sufre ntshimfuanyi. Kapia ne sufre bidi bituvuluija muvua Nzambi mubutule Sodomo ne Gomore bua mpekatu minene ya bimenga ebi. Pakakumbana tshikondo, “Yehowa wakalokesha sufre ne kapia bia kudi Yehowa, bifumine mu mawulu, pa Sodomo ne Gomore.” (Genese 19:24) Muanda wakenzekela bimenga ebi bibidi udi ubikidibua ne: “dinyokibua dia dilumbuluisha dia kapia ka kashidi.” (Yuda 7) Kadi, bimenga ebi bibidi kabiakakengeshibua tshiendelele to. Apo, biakumbushibua, kujimijibua kashidi pamue ne bantu babi bena mpekatu. Bimenga ebi kabienaku lelu’eu nansha, muntu nansha umue kêna mua kuamba muaba udibi bisanganyibua.

28. Dijiba dia kapia ne sufre ntshinyi, ne nku tshinyi kudidi dishilangane ne lufu, Hades ne dijimba?

²⁸ Mu diumvuangana ne muanda eu, Bible udi umvuija dijiba dia kapia ne sufre: “Etshi tshidi tshiumvuija lufu luibidi, dijiba dia kapia.” (Buakabuluibua 20:14) Mbimueneke patoke se: ntshintu tshimue ne Ngena uvua Yezu wamba, muaba udi bantu babi babutudibua kashidi, apo ki ngudibo bakengeshibua tshiendelele. (Matayi 10:28) Ndibutudibua dijima menemene kakuyi ditekemena dia dibiishibua ku lufu. Nunku, kudi nsapi anu bua lufu, Hades ne dijimba, kadi ki mbatele nsapi bua kunzulula dijiba dia kapia ne sufre. (Buakabuluibua 1:18; 20:1) Kadiakulekela bena lukanu badimu kashidi.​—Fuanyikija ne Mako 9:43-47.

Basubishibua munya ne butuku kashidi

29, 30. Yone udi wamba tshinyi bua Diabolo, nyama wa luonji ne muprofete wa dishima, ne mmunyi mutudi mua kumvua bualu ebu?

²⁹ Bua Diabolo ne nyama wa luonji ne muprofete wa dishima, Yone udi utuambila mpindieu ne: “Ne nebasubishibue munya ne butuku kashidi ne kashidi.” (Buakabuluibua 20:10b) Mbuena kuamba tshinyi? Anu bu mutukadi babimone, ki mbia meji to bua kuamba ne: bimfuanyi bu mudi nyama wa luonji, muprofete wa dishima, lufu ne Hades bidi bikengeshibua mu mushindu muena-dîna. Nenku, katuena ne kabingila nansha kamue bua kuitaba ne: Satana neakenge kashidi ne kashidi. Udi ne bua kubutudibua.

³⁰ Muaku wa tshiena-Greke mukudimuna apa ne: “kusubisha,” ba·sa·niʹzo, udi ne diumvuija dia kumpala dia “kuteta (biamu) ne mabue mafula,” anyi ne diumvuija dibidi dia “kukonkonona pa kukengesha.” (The New Thayer’s Greek-English Lexicon of the New Testament) Bilondeshile mianda mienzeke kumpala ne kunyima, ditumika ne muaku eu wa tshiena-Greke didi dileja ne: tshienzekela Satana netshikale, bua kashidi ne kashidi, bu tshijadiki tshia buakane ne buimpe bia bukokeshi bua Yehowa. Tshilumbu tshia bukokeshi bua Nzambi ku mutu kua bionso netshikoshibue musangu umue bua kashidi. Kashidi ne kashidi mpata kayakuedibua kabidi bua bumfumu bua Yehowa ku mutu kua bionso mu mushindu wa kukeba mutantshi mule bua kumanya né budi bubi.​—Fuanyikija ne Musambu wa 92:1, 15.

31. Mmunyi mudi miaku ibidi ya tshiena-Greke idi ne diumvuija difuane dia “kusubisha” ituambuluisha bua kujingulula dinyoka diapeta Satana Diabolo?

³¹ Kabidi, muaku ba·sa·ni·stesʹ, anyi “musubishanganyi” mmuangata mu Bible bua kumvuija “mulami wa lukanu.” (Matayi 18:34, Kingdom Interlinear) Mu diumvuangana ne muanda eu, Satana nealamibue kashidi mu dijiba dia kapia; kakulekedibua nansha kakese. Ndekelu wa bionso, mu nkudimuinu wa Septante mu tshiena-Greke, mumanyike bimpe kudi Yone, muaku baʹsa·nos mmuangata bua kufunkuna difuisha bundu dipuekeshi dia mulongo wa muntu didi difikisha ku lufu. (Yehezekele 32:24, 30) Ebi bidi bituambuluisha bua kujingulula se: dinyoka diapeta Satana ndia bundu ne dipuekeshi dia mulongo, bualu ndufu lua tshiendelele mu dijiba dia kapia ne sufre. Midimu yende neyibutudibue nende.​—1 Yone 3:8.

32. Ndinyoka kayi diapeta ba-demon, ne mmunyi mutudi bamanye nenku?

³² Tshiakabidi, ba-demon kabena batedibua mu mvese eu. Nebalekedibue pamue ne Satana ku ndekelu kua bidimu tshinunu bua kupeta dinyoka dia lufu lua kashidi pamue nende anyi? Eyowa, ke mudibi bimueneka. Mu lusumuinu lua mikoko ne mbuji, Yezu wakamba ne: mbuji neiye “mu kapia ka kashidi kalongoluela Diabolo ne banjelu bende.” (Matayi 25:41) Miaku “kapia ka kashidi” idi ne bua kufunkuna dijiba dia kapia ne sufre muakupibua Satana. Banjelu ba Diabolo bakipatshibua mu diulu pamue nende. Mbimueneke patoke ne: bakaya nende mu dijimba ku ntuadijilu wa Bukokeshi bua bidimu tshinunu. Nenku, mbiumvuike se: nebabutudibue nende pamue mu dijiba dia kapia ne sufre.​—Matayi 8:29.

33. Ntshitupa kayi tshia mulayi wa Genese 3:15 tshiakumbana pashishe, ne spiritu wa Yehowa udi ukoka ntema ya Yone ku tshinyi?

³³ Mushindu’eu, ke wakumbana tshitupa tshia ndekelu tshia mulayi wa mu Genese 3:15. Dîba diakupibua Satana mu dijiba dia kapia, neafue bu mufuafua nyoka udibo baboza mutu kudi tshikankanyi tshia tshiamu. Yeye ne ba-demon bende nebajimine kashidi. Apa kabena batedibua kabidi mu mukanda wa Buakabuluibua. Mpindieu, mumane kuleja dibutuka diabu mu miaku ya mulayi, spiritu wa Yehowa udi ukoka ntema ya Yone pa muanda udi ukengela ditabalela dia lukasa bua aba badi ne ditekemena dia kuikala ne muoyo pa buloba: Bukokeshi bua mu diulu bua “Mukalenge wa bakalenge” ne “aba badi nende, babikidibue, basungudibue ne bena lulamatu” nebutuadile bukua-bantu tshinyi? (Buakabuluibua 17:14) Bua kuandamuna, Yone udi utualukija ku ntuadijilu wa Bukalenge bua bidimu tshinunu.

[Mêyi adi kuinshi]

[Tshimfuanyi mu dibeji 293]

Mbuu Mukamakane. Udi mua kuikala muaba uvua Sodomo ne Gomore

[Bimfuanyi mu dibeji 294]

“Nenteke lukuna pankatshi pebe ne mukaji, ne pankatshi pa dimiinu diebe ne dimiinu diende. Neakutape ku mutu kuebe ne wewe neumutape ku tshikankanyi”