Watchtower LAYIBULALI YAHAINTANETI
Watchtower
LAYIBULALI YAHAINTANETI
Lunda
  • BAYIBOLU
  • NYIKANDA
  • KUPOMPA
  • nwt Yoba 1:1-42:17
  • Yoba

Vidiyo yimwatonda hosi.

Atwanakeniku mwani, vidiyo yakañanya kwenzunuka.

  • Yoba
  • Bayibolu yaNsona jaKaayi Kakaha
Bayibolu yaNsona jaKaayi Kakaha
Yoba

YOBA

1 Mwituña daUzi mwadiña iyala wejina daYoba.*+ Wadiña muntu waloña nawa washinshika;*+ wamwakamineña Nzambi nawa helileña yuma yatamaku.+ 2 Wavweli anyana awamayala 7 niawambanda asatu. 3 Yimuna yindi yadiña, anyikoku 7,000, angameli 3,000, añombi 1,000 niayimbuulu 500,* nawa wadiña nawambuñindi amavulu nankashi, waheteli chikupu kubadika antu ejima akuMusela.

4 Mwanindi weyala wejima wekalileña nachawija kwitala dindi hefuku datondayi.* Atambikileña ahelawu asatu nakuda nikunwina hamu nawu. 5 Neyi mafuku ayawija anamani dehi, Yoba wayitambikileña anyanindi kulonda ayijiliki. Kuhiñahu, wahindukileña nantetemena nakulambula nyilambu yakushita+ yamwana himwana. Muloña Yoba wahosheleña nindi: “Hadaha anyanami anakoñi nshidi nikumuhosha Nzambi chatama munyichima yawu.” Dichelileñayi Yoba mpinji yejima.+

6 Dichi ifuku dashikili helili anyana kaNzambi walala*+ enzi nakwimana kumesu aYehova,+ Satana+ niyena wenjili hadiñawu.+

7 Kuhiñahu, Yehova wamwihwili Satana nindi: “Wunakufuma kudihi?” Satana wamwakwili Yehova nindi: “Nafumi nakuhitañana nikunyeñumoka heseki.”+ 8 Dichi Yehova wamwihwili Satana nindi: “Wunamumoni* kambuñami Yoba? Kwosi muntu hela wumu wudi neyi yena hamasekiku. Himuntu waloña nawa washinshika,*+ wamwakamaña Nzambi nawa helaña yuma yatamaku.” 9 Ilaña Satana wamwakwili Yehova nindi: “Komana Yoba wamwakamaña Nzambi chamukunkulu?+ 10 Komana eyi, hiwunamushi mwikoli+ hamu nichisaka chindi niyuma yindi yejimaku? Wunakiswili mudimu wakumakasa indi+ nawa yimuna yindi yinavuli nankashi mwituña. 11 Ilaña, ololaku chikasa cheyi wukisañani yuma yindi yejima, chakadi nikujina wukukuhosha chatama hamesu eyi.” 12 Kuhiñahu, Yehova wamulejeli Satana nindi: “Talaña! Yuma yejima yikwetiyi yidi muchikasa cheyi.* Ilaña bayi wukwata hamujimba windiku!” Dichi Satana wafumini kumesu aYehova.+

13 Dichi hefuku dadiñawu anyanindi awamayala niawambanda nakuda nikunwa vinyu mwitala damanakwawu wawedi,+ 14 ntemesha wenjili kudi Yoba nakumuleja nindi: “Añombi anadimeña nawa ayimbuulu anadiileña kwakwihi nawena 15 halukuka aSabeyani nawa asenda ayimuna nikujaha ambuñeyi nampoku yakabali. Yami hohu wunapuluki kulonda nikuleji.”

16 Iku wuchidi kuhosha, mukwawu niyena wenjili nakuhosha nindi: “Kesi kafuma kudi Nzambi* kaholoka mumawulu nawa kwocha anyikoku niambuñeyi nakuyijiyisha! Yami hohu wunapuluki kulonda nikuleji.”

17 Iku wuchidi kuhosha, mukwawu niyena wenjili nakuhosha nindi: “AKalideya+ atuña mazanvu asatu nawa alukuka angameli nakuyisenda, anajahi ambuñeyi nampoku yakabali. Yami hohu wunapuluki kulonda nikuleji.”

18 Iku wuchidi kuhosha, mukwawu niyena wenjili nakuhosha nindi: “Anyaneyi awamayala niawambanda adiña nakuda nikunwa vinyu mwitala damanakwawu wawedi. 19 Hohenohu, kwenza mpepela yeneni yafuma mwisaña nawa yeta mumakona* awana etala, dichi dayibuvukila anyaneyi nawa wejima wawu anafwi. Yami hohu wunapuluki kulonda nikuleji.”

20 Hohenohu Yoba wanyamukili nawa watabwili chakuvwala chindi nikuketula nsuki yejima kumutu windi; kuhiñahu wadimbukili heseki nawa wanoñamini 21 nakuhosha nindi:

“Ami nafumini nzekesi mwivumu damama yami,

Nawa nakafunta nzekesi.+

Yehova wanyinkeli,+ nawa Yehova nantambuli.

Ijina daYehova atwalekihu kudihameka.”

22 Muyuma yejimiyi, Yoba havulumwini hela kumwinka Nzambi muloña nindi neli chuma chatamaku.*

2 Kuhiñahu, ifuku dashikili helili anyana kaNzambi walala*+ enzi nakwimana kumesu aYehova,+ Satana niyena wenjili hadiñawu kulonda emani kumesu aYehova.+

2 Dichi Yehova wamwihwili Satana nindi: “Wunakufuma kudihi?” Satana wamwakwili Yehova nindi: “Nafumi nakuhitañana nikunyeñumoka heseki.”+ 3 Dichi Yehova wamwihwili Satana nindi: “Wunamumoni* kambuñami Yoba? Kwosi muntu hela wumu wudi neyi yena hamasekiku. Himuntu waloña nawa washinshika,*+ wamwakamaña Nzambi nawa helaña yuma yatamaku. Nihanu wuchidi wakakela mbe-e kukashinshi kindi,+ hela chakwila wuneseki kunshinjila kulonda nimujilumuni*+ chakadi muloña.” 4 Ilaña Satana wamwakwili Yehova nindi: “Ikowa nekowa. Muntu wukuhana yuma yejima yikwetiyi kulonda apulwishi wumi windi. 5 Ilaña, ololaku chikasa cheyi wukatishi mujimba windi, chakadi nikujina wukukuhosha chatama hamesu eyi.”+

6 Kuhiñahu, Yehova wamulejeli Satana nindi: “Talaña! Wudi muchikasa cheyi!* Ilaña bayi wumujahaku!”* 7 Dichi Satana wafumini kumesu aYehova nawa wamukatishili Yoba namahuti ayeña chikupu,+ kutachikila mumadatilu indi nakushika nikumutu. 8 Kufumahu, Yoba wanoneli chizanda kulonda yaduweña nachu nawa washakamineña mumawuti.+

9 Nkumininaku, ñodindi wamulejeli nindi: “Nihanu wuchidi wakakela mbe-e kukashinshi keyi? Muhoshi Nzambi chatama wufwi!” 10 Ilaña yena wamwakwili nindi: “Wunakuhosha hohu neyi mumbanda wabula maana. Komana twatela kutambwila hohu yuma yayiwahi kudi Nzambi walala ilaña yatama nehi?”+ Muyuma yejimiyi, Yoba havulumwini nanyivumbu yindiku.+

11 Amabwambu jaYoba asatu atiyili yihuñu yejima yahitileñamu Yoba nawa wejima wawu afumini iwu kwitala dindi, iwu kwitala dindi, Elifazi+ mwini Temani, Bilidadi+ mwini Shuwa+ niZofari+ mwini Nayamati. Dichi atiyañeni kubulakana hamu kulonda ayi nakumukwasha Yoba nikumukundeja. 12 Chamumweneneniwu hahalehi, hiyamwilukiliku. Atachikili kudila makumbu nikutabula yakuvwala yawu nawa akuwili lunkuñu mumpepela nihanyitu yawu.+ 13 Kuhiñahu, ashakamini nindi hamaseki hadi mafuku 7, mwaana niwufuku. Kwosi niwumu wahoshelihu nindiku, muloña elukili nawu watiyileña kukata chikupu.+

3 Chamanini awa mafuku, Yoba watachikili kuhosha nikushiña ifuku davwalikiliyi.*+ 2 Yoba wahosheli nindi:

 3 “Ifuku dinavwalikili dikisiki,+

Niwufuku hahosheliyi muntu nindi: ‘Mumbanda nabaabi mwana weyala!’

 4 Adina ifuku diikali mwidima.

Nawa Nzambi mwiwulu bayi adanukaku;

Bayi hatoñekela chejejiku.

 5 Hekali mwidima wasweja.*

Nawa hekali ivu danvula.

Chuma chejima cheyilishaña ifuku chiditiyishi woma.

 6 Wuna wufuku wiikali namwidima;+

Bayi wuzañaleli hamu namafuku amuchaakaku,

Nawa bayi wiikala hakachi katukwejiku.

 7 Mwamweni! Wuna wufuku wiikali wamukunkulwayi;

Bayi hatiyakana kudila kwamuzañaluku.

 8 Antu ashiñaña ifuku awushiñi,

Ana anateli kuhindwisha Leviyatani.*+

 9 Tutumbwa twahakabwidibwidi kaniwu wufuku twiikali mwidima;

Wuhembeleli mwaana chamukunkulu,

Nawa bayi wumona chinakusela itenaku.

10 Muloña hiwenzeli yenzelu yevumu damama yamiku;+

Nawa hiwaswekeli makabi kumesu amiku.

11 Nabulililidi kufwa hakuvwalika?

Nabulililidi kufwa hanyima yakufuma mwivumu?+

12 Muloñadi mama yami chanleleleliyi hanyendu yindi

Nikuñamwisha kumayeli indi?

13 Muloña yinu mpinji chiña nakaami chakadi kunluwañesha;+

Chiña nidi mutulu nakunooka+

14 Hamu nawanyanta ahamaseki niakakuyileja maana,

Owu adituñilili awenawu maluña anashali mahembi,*

15 Hela hamu nawatulamba aheteli wuru,

Adiña namatala enzeli siliva.

16 Hela abulililidi kunsulumuna chakadi kwiluka,

Hela kwikala neyi anyana abula kumonahu dehi chejeji?

17 Mwijamu, niantu atama hiyakabakanañaku;

Niantu azeya anakunooka.+

18 Mwenomu atuyili* ejima akasunuka;

Nawa kwosi muntu wayikanjikijaña kuzataku.

19 Mwenomu atuzweñi niasamaheta esekana,+

Nawa nduñu wakasunuka kudi nkaaka yindi.

20 Watoñekeshelañadi chejeji hadi muntu wunakukabakana

Nikwinka wumi antu anakumona yihuñu?+

21 Muloñadi chakeñeshelañawu kufwa, ilaña hiyafwañaku?+

Akukeñakeñaña chikupu kubadika chakeñakeñañawu maheta aswekawu,

22 Ana azañalalaña chikupu,

Atiyaña kuwaha chawanawu ijamu.

23 Watoñekeshelañadi chejeji hadi muntu wunajimbali njila yindi,

Anashiwu mwikoli kudi Nzambi?+

24 Chatela niikali nayakuda, nidi nanyaabu,+

Nawa nyaabu yami+ yahuñunukaña neyi menji.

25 Muloña yuma yinafwileña mutentu yinanshikeni,

Nawa yuma yinatiyileña woma yinanholokeli.

26 Hinidi nakuwunda, kumwena nikunookaku,

Ilaña kukala kunatwalekihu kwinza.”

4 Kuhiñahu, Elifazi+ mwini Temani wamwakwili nindi:

 2 “Neyi muntu nakukeña kuhosha naneyi, komana hiwukudiwunjikaku?

Hinyi wunateli kubula kuhosha?

 3 Chalala, wunakwashi antu amavulu,

Nawa wakolesheleña makasa azeya.

 4 Mazu eyi anyamwineña muntu wejima wahukeneña,

Nawa wakolesheleña antu akañenyeña kwimana nkawawu.*

 5 Ilaña ichi chinakumwekeni, nawa wunatiyi woma chikupu.*

Chinakushikeni, nawa wunazaali.

 6 Komana kumwakama Nzambi, hikunakwinki ñovuku?

Kashinshi keyi,+ hikanakwinki kuchiñejaku?

 7 Toñojokaku chiwahi: Muntwinyi wakadi muloña wanoñahu dehi?

Hela hinyi waloña iyajilumunahu dehi?

 8 Ami neluka chikupu nami antu adimaña* yatama

Niantu akuwaña kukala, akaañula yuma yoyimu.

 9 Anoñaña namuuya waNzambi,

Nawa ajilumukaña muloña wakuzuwa kwindi kwasweja.

10 Mutupa wabulumaña, nawa mwenzi wamutupa wazuwaña,

Hela chochu, nimazewu anyitupa yakola* niwena akotokaña.

11 Mutupa wafwaña muloña wakubula yakuda,

Nawa anyana kamutupa apalañanaña.

12 Dichi izu denjili kudi ami mukujinda,

Nawa kashawushawu kadu kashikili kwitu dami.

13 Nawufuku, hakupukilañawu antu mutulu twatweni,

Namweni chimwenu chankabishili muyitoñojoka,

14 Natiyili woma chikupu,

Nawa ñovu yamanini mumafwaha ami.

15 Spiritu wahitili kumesu ami;

Mujimba wejima wendeli.

16 Kuhiñahu, wemeni kuka-a,

Ilaña namwilukili wanyi.

Kumesu ami kwemeni chuma;

Kwamweneni nzo-o, nawa kuhiñahu natiyili izu nawu:

17 ‘Komana muntu wafwaña nateli kwikala waloña kubadika Nzambi?

Komana muntu nateli kwikala wakadi majilu kubadika wamutuñili?’

18 Tiyaña! Ambuñindi wayikuhwelela wanyi,

Nawa wawanaña yiluwa mudi añelu* jindi.

19 Indi antu ashakamaña mumatala akutuña namaseki chikukumina kudihi,

Owu akweti yikuku yawu yidi mulunkuñu,+

Achikikaña swayi-swayi neyi kanzwanzwa!

20 Nantetemena ekalaña nawumi, ilaña namelela achikikaña chikupu;

Anoñaña haya nyaaka nawa kwosi niwelukañaku.

21 Komana hiyadi neyi itenti dikweti nyonji yinakasununiwuku?

Afwaña chakadi maana.

5 “Mwani tambikaku! Kudihu muntu wukukwakula?

Hinyi hadi akakujila* iwukulombaku wukwashu?

 2 Nkunyi yakajaha chisupi,

Niichima dakajaha muntu wanyakalaña kwiteja nsañu.

 3 Namonahu dehi chisupi wukweti nyiji yajiyama,

Ilaña kukasumuka hashakamañayi hanashiñewi dehi.

 4 Anyanindi hiyakiñewaku,

Hiyakweti wuswa hachiisu chamusumbaku,+ nawa kwosi wakuyamwinaku.

 5 Yaañulañayi ayidaña kudi muntu wunatiyi nzala

Wasendaña niyinameni munyiña,

Nawa yuma yawu anayitambuli.

 6 Muloña yuma yafwana hiyamenaña mulunkuñuku,

Nawa kukala hikwasefukaña hesekiku.

 7 Muloña iyala wavwalikila yihuñu,

Neyi chatotokaña nsasi mwiwulu.

 8 Ilaña ami nadi kumulembelela Nzambi,

Nawa nadi kutwala muloña wami kudi Nzambi,

 9 Kudi Yena wakoñaña yuma yamaneni nawa yakunama,

Yuma yayiwahi yakadi kuchinda.

10 Wanokeshaña nvula heseki

Nawa watwalaña menji mumaha.

11 Antu akehelamu wayinyamunaña hewulu,

Nawa antu ananeñi wayinyamunaña hewulu nakuyamwina.

12 Waluwañeshaña tufuta twawantu ababala,

Kulonda mudimu wakumakasa awu wubuli kulumbuluka.

13 Wakwataña akamaana mutufuta twawu aweni,+

Kulonda munafuukuli antu ababala mubuli kuzatika.

14 Ekalaña mumwidima nampinji yamwaana,

Nawa apuputaña hakachi kamwaana neyi kwiji hiwufuku.

15 Wamwinaña kudi antu akweti mpoku yakabali mukanwa,

Wapulwishaña kazweñi muchikasa chamukañovu,

16 Kulonda akehelamu ekali nakuchiñeja,

Ilaña kanwa kawantu abula kuloña akimweneshaña.

17 Tiyaña! Wudi namuzañalu yowu muntu afumbañawu kudi Nzambi;

Dichi bayi wukaana kubabesha kwaWañovu Jejimaku!

18 Muloña wakatishaña, ilaña wakasaña hachilonda;

Wakotolaña, ilaña wokaña namakasa indi.

19 Wakakwamwina kukukala 6 kwakamwekanaña,

Nikukala kwamu 7 hikwakakukatishaku.

20 Mumpinji yanzala yakapwelendendi, wakakupulwisha kukufwa,

Nawa mumpinji yanjita wakakupulwisha kuñovu yampoku yakabali.

21 Wakakiñewa kwidimi detaña neyi chikoti,+

Nawa neyi kujilumuka kunenzi hiwakatiya womaku

22 Hiwamba katiya woma wakujilumuka hela nzalaku,

Nawa hiwakachiina anyama azuwa amwisañaku.

23 Muloña malola amwiha hiyakakukabakeshaku,*

Nawa anyama azuwa amwisaña akekala mukuwunda naneyi.

24 Wakeluka neyi itenti deyi dakiñewa,*

Nawa kwosi chimuna hela chimu chakabulenahu neyi wunayi nakuyitalaku.

25 Wakekala nawanyana amavulu,

Nawa mutaña weyi wakavula chikupu neyi matahu ahamaseki.

26 Hiwakayaña mwijamu, wakekala wuchidi nañovu,

Neyi yiita yambutu yinapompeshiwu hachilaaka chayu chakumuna.

27 Tiyaña! Tunashinshiki chiwahi haniyi nsañu nawa yalala.

Toñojokakuhu nawa wuyiteji.”

6 Kuhiñahu Yoba waakwili nindi:

 2 “Neyi makabi ami+ ayipima chiwahi

Nawa ayisha hasikelu hamu nayihuñu yami!

 3 Mutenowu adi kulema kubadika wusekulula wamutuluñalwiji.

Dichinaleteshi nihosheña mazu akutuboka.*+

 4 Muloña nyivu yaWañovu Jejima yinampwiki,

Nawa spiritu yami yinakunwa wulembi wayu;+

Woma wunafumi kudi Nzambi wunañimakeni.

 5 Komana chimbuulu wamwisaña+ nateli kudila henohu wukweti matahu,

Indi kwiji ñombi wachizamba nateli kwaañula henohu wukweti yakuda?

 6 Komana yakuda yasamuka ayidaña chakadi muñwa,

Indi kwiji wunateli kudiluñisha kuda yakuda yasamuka?

 7 Nakaani* kukwata kuyuma yamuchidiwu.

Muloña yidi neyi majilu anashiwu muyakuda yami.

 8 Inakutoña nami chiña yuma yinnakukeña yamwekana

Nawa nami Nzambi wadi kunyinka yuma yinnakufwila!

 9 Nami Nzambi wadi kudikeñela yomweni kunchika,

Nawa wadi kwolola chikasa chindi nakunjaha!+

10 Muloña chumichi chinateli kunkundeja;

Nadi kuzañalala hela chakwila inakukabakana,

Muloña hinnakaani mazu aWajilaku.+

11 Komana nikweti ñovu yakutwalekahu kuhembelela?+

Nawa yumanyi yinnakutalila, mwaka nitwalekihu kuhanda?*

12 Komana ami nakola neyi ilola?

Indi kwiji mujimba wami wawuneñu?

13 Kudihu njila mwinnateli kudikwashila ami aweni

Henohu yuma yejima yinadikwashaña nachu anantambuliyu?

14 Muntu wejima wukuleka kumwekesha kukeña kwakashinshi kudi mukwawu+

Wukuleka kumutiya woma Wañovu Jejima.+

15 Amanakwami anandimbi+ neyi kaloña kamunooña,

Neyi menji atuloña twamunooña twoomaña.

16 Anayiyilishi naayisi,*

Nawa mudi wena dimunaswekiwu sino* yinakusuñunuka.

17 Ilaña mukuhita kwampinji, ekalaña akadi menji nawa amanaña;

Neyi kunataati omaña.

18 Njila yawu ayiteñululaña;

Amwañikilaña muchinkalampata nawa omaña.

19 Mazanvu akuTema+ ayikeñakeñi;

Akakwenda kufuma kuSheba*+ ayihembeleli.

20 Anatiyi nsonyi muloña wakukuhwelela mwakutwamba;

Anayi kweniku ilaña kuwana jinakukeñawu kwosi.

21 Ninenu dichimunekali kudi ami;+

Munamoni yihuñu yami nawa munatiyi woma.+

22 Komana ami nayileja nami, ‘Nyinkenuhu chikanaña,’

Hela nayilombahu chawaana hamaheta enu?

23 Komana ami nalombi kumpulwisha kuchikasa chachilumbu chami

Hela kuñamwina* kudi antu ankabishaña?

24 Nlejenu, ami nukumwena nzo-o;+

Nkwashenu kulonda niiluki chiluwa chami.

25 Mazu alala hiyakatañaku!+

Ilaña kuwahanyi kudi mukuzuwila kwenu?+

26 Munakukasa kafuta kulonda muwani muloña mumazu ami,

Nhoshelu yamuntu wunabuli mwakwilila,+ yalelolañawu kudi mpepela?

27 Mukusakula ninshona nayinjikijilu+

Nikulandisha* ibwambu denu!+

28 Ichi dinu balumukenu muntali,

Muloña hinnateli kutwamba kumesu enuku.

29 Mwani himpenu yitoñojoka yenu, bayi muntoñojokela mwaluwaku,

Eña, balumukenu, muloña nichidi waloña.

30 Komana munakutoñojoka nenu inakutwamba?

Komana nukukañanya kwiluka nami yuma yinaluwankani?

7 “Komana wumi wamuntu wafwaña hanu heseki hiwudi neyi mudimu wakolaku,

Nawa mafuku indi hiyadi neyi mafuku amuntu aneñijiwu mudimuku?+

 2 Kufwana nduñu, wakeñeshaña nankashi wulelu,

Nawa kufwana muntu aneñijiwu mudimu, wahembelelaña wufwetu windi.+

 3 Dichi ananyinki tukweji twamukunkulwayi

Nawa ananchindili wufuku wamakabi.+

 4 Neyi nikaama nadihulaña nami, ‘Kukucha mpinjinyi?’+

Ilaña wufuku chiwukushimbula, nabalumokaña hohu nichikukucha.*

 5 Mujimba wami wejima wudi kwanamavunyi nindama yamajilu;+

Ikowa dami didi kwanayibata nimashina.+

 6 Mafuku ami atemukaña nankashi kubadika chatemukaña ikina dakuchima nachu,+

Nawa amanaña swayi chakadi kuchiñeja.+

 7 Anukaku neyi wumi wami himpepela,+

Nawa hinamba kamonahu cheñi muzañaluku.*

 8 Disu dinakummona chayinu mpinji hidakammonahu cheñiku;

Mesu eyi akankeñakeña, ilaña nakekala naya dehi.+

 9 Kufwana ivu dajimañanaña nikunoña,

Muntu wayaña Mwijamu,* hafuntañaku.+

10 Hakafunta cheñi kwitala dindiku,

Nawa iluña dindi hidakamwanuka cheñiku.+

11 Dichi, hinukujika kukanwa kamiku,

Nukuhosha muloña wakukata kwinnakutiya mumuchima;*

Nukutooba muloña wayihuñu yami!+

12 Komana ami nidi kaluñalwiji hela chileñaleña weneni wamukaluñalwiji,

Mwaka wushiku wakunhemba?

13 Neyi nihosha nami, ‘Chitwamu chami chikunkundeja;

Kadidi kami kakuwundisha makabi ami,’

14 Ilaña eyi hiwukunchiinisha nayilota

Nikuntiyisha woma nayimwenu,

15 Kulonda nitondihu* kufwa nanochu chinnaleki kwona,

Eña, chachiwahi ami kufwa kubadika mujimba wami* kwikala ñana.+

16 Wumi wami nawuheli chikupu;+ hinnakukeña kutwalekahu kuhandaku.

Nleki kwami, muloña mafuku ami adi neyi muuya.+

17 Indi muntu wafwaña diyinyi mwaka wumwakameni

Nikumusha muchima?+

18 Muloñadi chiwamuhempwilaña ntetemena yejima

Nikumweseka mpinji yejima?+

19 Komana wukunfutalela wanyi

Nikunshiya nkawami kulonda niikalihu nampinji yakuminya mazeñi?+

20 Neyi navulumuni, nukukukatisha ñahi, eyi Mukakushinshika antu?+

Muloñadi chiwunañimakeni?

Komana nekali chiteli kudi eyi?

21 Wunabulilidi kuñanakena nshidi jami

Nikudiwula chiluwa chami?

Muloña katataka ichi nukukaama mulunkuñu,+

Nawa wakankeñakeña, ilaña nakekala naya dehi.”

8 Kuhiñahu, Bilidadi+ mwini Shuwa+ wamwakwili nindi:

 2 “Wakaleka mpinjinyi kuhosha chamuchidiwu?+

Mazu amukanwa keyi himpepela yañovu!

 3 Komana Nzambi nateli kuheñesha wuñanji,

Indi kwiji Wañovu Jejima nateli kuheñesha kuloña?

 4 Neyi anyaneyi awamayala amuvulumwini,

Wayibabesheli muloña wakudikaña kwawu;*

 5 Ilaña neyi wukutala hohu kudi Nzambi+

Nikumulembelela Wañovu Jejima akutiyili luwi,

 6 Nawa neyi wudana majilu nawa woloka,+

Wukukutiyilila

Nawa wukukufuntisha mwiluña deyi datelela.

 7 Hela chakwila ntachikilu yeyi yadiña yanyanya,

Mbidi yeyi yakatoha.+

 8 Mwani, ihulaku makiñu ahita dehi,

Nawa wushi maana kuyuma yawaniniwu atata jawu.+

 9 Muloña etu twavwalika hohu haloshi nawa kwosi jituneluki,

Muloña mafuku etu hanu hamaseki himwevulu.

10 Komana hiyanateli kukudizisha

Nikukuleja yuma yelukawuku?*

11 Nyilela yakulaña mwakadi malowa?

Indi kwiji iteti dinateli kukula chakadi menji?

12 Henohu dichidi kukenuka nkenu, kanda adikotolihu,

Dikuumañahu dehi kubadika mutondu wudi wejima.

13 Ichi dichuma chayimwekenaña* ejima amuvulamenaña Nzambi,

Muloña kuchiñeja kwawantu atama* kwakakisika,

14 Owu akuhwelelaña mwamukunkulwayi

Nawa akweti chikuhwelelu chachovu neyi wandanda* wachimbalañezi.

15 Wakakundamena kwitala dindi, ilaña dakahumuka;

Wakeseka kukwatishaku, ilaña hidakakolaku.

16 Himutondu wutuuta wudi mumwaana,

Nawa nyibuñu yindi yataandaña mwitempa.+

17 Nyiji yindi yataandaña munyilumba yamalola;

Wakeñakeñaña itala hakachi kamalola.

18 Ilaña neyi anamubwiti* heluña dindi,

Adina iluña dakamukaana nakuhosha nawu, ‘Kanda nikumoneñahu dehi.’+

19 Eña, ichi dichakajiyayi;*+

Kuhiñahu, amakwawu akamena mulunkuñu.

20 Mwamweni, Nzambi hakakaana antu ahembaña kashinshi kawuku;*

Nawa hakakwasha* antu atamaku,

21 Muloña wakakusehesha

Nawa wakabula cheñi nyiñula yamuzañalu.

22 Antu anakukuhela akayitiyisha nsonyi,

Niitenti dawantu atama dakekalaku wanyi.”

9 Yoba wamwakwili nindi:

 2 “Neluki nami diimu.

Hanu dinu muntu wafwaña nateli kuyiña ñahi namuloña naNzambi?+

 3 Neyi muntu afuukulahu kuditaadikisha naYena,*+

Yenowu muntu neyi amwihula malwihu 1,000, kudi Yena, wukukañanya kwakulahu lwihu hela lumu.

 4 Wukweti maana mumuchima windi nawa wukweti ñovu chikupu.+

Hinyi wunateli kumukañesha nawa akubula kukatishawu?+

 5 Watuntululaña* mapidi chakadi muntu hela wumu kwiluka;

Wayibalumonaña muloña wakuzuwa kwindi.

 6 Wakankishaña iseki heluña dadu,

Chakwila yishimi yadu yanyinkeshaña.+

 7 Walejaña itena dibuli kutoñeka

Nawa wabutaña chejeji chatutumbwa;+

 8 Waalaña mawulu yomwenindi,+

Nawa wadataña hewulu damankanda ahakaluñalwiji.+

 9 Waleñeli mukanka watutumbwa twaAshi,* twaKesili* nitwaKima,*+

Ninyikanka yatutumbwa yekala kukabeta kewulu kakuchidiilu;*

10 Welaña yuma yamaneni nawa yakunama,+

Yuma yayiwahi yakadi kutwesha kuchinda.+

11 Wahitaña kwakwihi nanami, nawa hinamumonañaku;

Wanhitaña, ilaña hinamwilukañaku.

12 Neyi nahukuli chuma, hinyi wunateli kumutambulachu?

Hinyi wunateli kumwihula nindi, ‘Wunakwiladi?’+

13 Nzambi kwila aleka kuzuwa nehi;+

Hela ankwashi jaRahaba*+ akadibuka kudi yena.

14 Hanu dinu chikwikala ñahi neyi nimwakula

Natela kutonda mazu amawahi hakuditaadikisha nindi!

15 Hela chakwila hinaluwañeshaku, hinadi kumwakulaku.+

Nadi kulemba hohu kudi nsompeshi* yami kuñanakena.

16 Neyi nimutambika, komana wukuñakula?

Neluki wanyi neyi nateli nikutiya kwizu dami,

17 Muloña wanchikaña nanvula yampepela

Nawa wavulishaña yilonda yami hakadi muloña.+

18 Wañitejaña wanyi kwona;

Watwalekañahu kunlumbikila yuma yalula.

19 Neyi tukuhosha hañovu, yena diyi wakola.+

Neyi tukuhosha hawuñanji, wahoshaña nindi: ‘Hinyi wunateli kunsompesha?’*

20 Neyi naluwañesha wanyi, kanwa kami kadi kunfwisha namuloña;

Hela chakwila nukuhemba kashinshi kami,* wukunfwisha namuloña.*

21 Hela chakwila nukuhemba kashinshi kami,* nadikuhweleli wanyi;*

Nakaani* iwu wumi wami.

22 Chochimu. Dichinnakuhoshela nami,

‘Wajilumunaña antu akadi muloña* niatama.’

23 Neyi dibaji dakukasumwisha dikujaha antu chakukasumwisha,

Wukuseha chikuyandawu akadi muloña.

24 Iseki anadihani kudi watama;+

Wabutaña mesu* awansompeshi adu.

Neyi diyi wanyi, hanu dinu, hinyi?

25 Ichi dinu mafuku ami anakutemuka kubadika mukakutemuka;+

Atemukaña chakadi kumona yuma yayiwahi.

26 Atemukaña neyi watu wamateti,

Neyi mbuulu wakuupulaña yakuda.

27 Neyi nihosha nami, ‘Nukuleka kwaaba,

Nukuhimpa mmwekenu yami kulonda niikali namuzañalu,’

28 Hohamu nukutiyaña woma muloña wayihuñu yami,+

Nawa neluki nami hiwukunwana chakadi muloñaku.

29 Nukufwa namuloña.*

Dichi nukukabakenadi chamukunkulwayi?+

30 Neyi nukuwela menji asino* yinasuñunuki,

Nawa nitookesha makasa ami namawuti,+

31 Kuhiñahu wukuntumpika mwibuku damajilu,

Kulonda niyakuvwala yami yintiyi wuzondu.

32 Muloña yena hadi neyi ami muntu mwaka nimwakuliku,

Mwaka tuyi nindi hamu kuchota chanyiloñaku.+

33 Kwosi muntu watela kutufuukwila* hakachi ketuku,

Wunateli kwikala nsompeshi yetu.*

34 Neyi wukuleka kuñeta*

Nawa yaleka kuntiyisha woma,+

35 Dihu dinu hinukuhosha nayena chakadi woma,

Muloña hinenjilila kuhosha nawomaku.

10 “Wumi wami nawuheli chikupu.+

Nukushimuna kwaaba kwami.

Nukuhosha muloña wayihuñu yami!

 2 Nukumuleja Nzambi nami: ‘Bayi wunfwisha namuloñaku.

Nleji chinaleteshi wulwisheña nanami.

 3 Komana watiyaña kuwaha kukabishana,

Kuhela mudimu wakumakasa eyi+

Iku wunakwiteja munakuhoshawu antu atama?

 4 Komana wudi namesu awuntu,

Indi kwiji wamonaña neyi chamonaña muntu wafwaña?

 5 Komana mafuku eyi adi neyi mafuku awantu afwaña,

Hela yaaka yeyi yidi neyi yaaka yamuntu,+

 6 Hakwila wukeñakeñeña yiluwa yami

Nikutwalekahu kukeñakeña nshidi yami?+

 7 Wuneluki neyi hinidi namuloñaku;+

Nawa kwosi muntu wunateli kumpulwisha muchikasa cheyiku.+

 8 Makasa eyi diwu ambazili nikuntuña,+

Ilaña ichi hiwukukeña kunkisañana chikupu.

 9 Mwani, anukaku neyi wantuñili namaseki,+

Ilaña ichi hiwukunfuntisha kulunkuñu.+

10 Komana hiwanhuñunwini neyi mayeli

Nikunditisha neyi chiiziku?

11 Wanvwikili musunyi niikowa,

Nawa wannuñili namafwaha ninyisisa.+

12 Wanyinka wumi nikukeña kwakashinshi;

Wakiña spiritu* yami kuhitila mukuñakamena.+

13 Ilaña wunafuukulihu kwila yumiyi mukujinda.*

Ami neluki nami yumiyi yinafumi kudi eyi.

14 Neyi navulumwini, wadi kummona,+

Nawa hiwadi kuñanakena muloña wamiku.

15 Neyi nidi namuloña, chinantamini!

Nawa hela chakwila hinikweti muloñaku, hinnateli kwinuna mutu wamiku,+

Muloña ami nenzali nakusawuka niyihuñu.+

16 Neyi nibandula mutu wami, hiwukunkeñakeña neyi mutupaku+

Nawa hiwukumwekesha cheñi ñovu jeyi hadi ami.

17 Waletaña ayinsahu amaha akunfwisha namuloña

Wanzuwilaña nankashi,

Hinnakumona kukala mukulondashana.

18 Muloñadi chiwanfumishilili mwivumu?+

Kachi nafwili henohu disu hela dimu kanda dimmoni.

19 Chadi kwikala neyi kwiji nadiñaku wanyi;

Adi kunfumisha mwivumu nakumpandakeshela mwijamu.’

20 Komana mafuku ami hiyanteshaku?+ Mulekenu anshiyi nkawami;

Mulekenu afumishi mesu indi kudi ami kulonda ninookihu*+

21 Henohu kanda niyi—nawa hinakafuntaku+—

Kwituña damwidima wasweja,*+

22 Mwituña damwidima,

Ituña mwekala mwidima chikupu nikuluwañesha,

Kwenoku nichejeji chekala neyi mwidima.”

11 Zofari+ mwini Nayamati wamwakwili nindi:

 2 “Komana kwosi wukwakula awa mazu ejima,

Indi kwiji kuhosha nankashi kukuletesha muntu ekali waloña?*

 3 Mazu eyi akutuboka anateli kumwenesha antu?

Kwosi wukukuzuwila hamazu eyi akasawuntuku?+

 4 Wunakuhosha neyi, ‘Ntañishilu yami yitooka,+

Nawa hinikweti majilu kumesu eyiku.’+

 5 Ilaña neyi Nzambi wukuhosha

Nawa akwasamina kanwa kindi!+

 6 Dihu dinu hakukusolwelayi tujindilu twamaana,

Muloña maana alala akala kuwana.

Kuhiñahu wukwiluka neyi Nzambi wetejaña yiluwa yeyi yikwawu kuyivulamena.

 7 Komana wunateli kwiluka yuma yakunama yaNzambi

Hela wunateli kwiluka yuma yejima hadi* Wañovu Jejima?

 8 Maana abadika iwulu kunyuña. Yumanyi yiwunateli kwila?

Ajiyama kubadika Ijamu.* Yumanyi yiwukwiluka?

 9 Amalehi kubadika iseki

Nawa amaneni kubadika kaluñalwiji.

10 Neyi ahita nawa akwata muntu nakumutwala kuchota chanyiloña,

Hinyi wunateli kumukaanisha?

11 Muloña welukaña neyi antu anakutwamba.

Neyi yena amona yuma yatama, kwila eluka nehi?

12 Ilaña muntu wakadi maana wukwiluka

Hohu neyi chimbuulu wamwisaña asema muntu.*

13 Neyi wukuloñesha muchima weyi

Nikwolola makasa eyi kudi yena.

14 Neyi wunakwila yuma yatama, lekaku,

Nawa bayi witeja kubula kuloña kushakami mumatenti eyiku.

15 Dihu dinu hiwukwinuna mutu weyi chakadi ihuji;

Wukwimana chakola, chakadi kutiya woma.

16 Kuhiñahu wukuvulamena makabi eyi;

Wakayivulamena neyi menji anahiti mukaloña.

17 Wumi weyi wakatoñeka kubadika itena;

Nimwidima wakekala neyi ntetemena.

18 Hiwakakamaku muloña wukweti kuchiñeja,

Wakatalatala nawa wakakaama chakadi kwakama.

19 Wakakaama, chakadi wakukutiyisha woma,

Nawa antu amavulu akalomba wukwashu kudi eyi.

20 Ilaña mesu awantu atama akapuuta;

Nawa akakañanya kutemuka,

Muloña akachiñejaña hohu kufwa.”*+

12 Ilaña Yoba waakwili nindi:

 2 “Mwamweni enu yenu mweluka,*

Nawa mwakafwa hamu namaana enu!

 3 Ilaña ninami nikweti maana.*

Hinakehelamu kudi enuku.

Hinyi wabula kwiluka yumiyi?

 4 Amabwambu jami anakunseha,+

Ami namutambikaña Nzambi kulonda añakuli.+

Anakuseha muntu waloña nawa wakadi muloña.

 5 Muntu washakamaña chiwahi wadiwulaña yihuñu,

Nakutoñojoka nindi yinateli kumwekena hohu antu abula kukola.*

 6 Matenti awambanji adi mukuwunda,+

Nawa antu amuvulokaña Nzambi akiñewa,+

Adi nanzambi yawu mumakasa awu.

 7 Hela chochu, ihulenu anyama, nawa akuyidizisha;

Cheñi niatuda amuluzwizu, niwena akuyileja.

 8 Hela shinshikenu iseki, nawa dikuyidizisha;

Niinshi yamukaluñalwiji yikuyileja.

 9 Chimu chidihi hakachi kaniyi yuma chinabuli kwiluka

Nawu chikasa chaYehova dichineli yumiyi?

10 Muchikasa chindi dimwekala wumi wayuma yejima yayumi*

Nispiritu yamuntu wejima.*+

11 Komana itu hidatompaña mazu

Neyi idimi* chidatompaña yakudaku?+

12 Komana atushinakaji hidiwu ekalaña namaanaku,+

Nawa antu hiyekalaña namaana muloña wakushakama mafuku amavuluku?

13 Yena wekala namaana niñovu;+

Wukweti nkeñelu nikashinshi.+

14 Neyi ahumuna chuma, hiyanateli kuchituñululaku;+

Chuma chinenzeliyi, kwosi wunateli kuchenzununaku.

15 Neyi akwata menji, yuma yejima yoomaña;+

Neyi ayuumbaku, enzeshaña iseki.+

16 Yena wukweti ñovu nimaana alala;+

Kudi yena kwekala muntu wafumaña munjila nimuntu wafumishaña akwawu munjila;

17 Wayendeshaña añanji nyendu hanji,*

Nawa wasupishaña ansompeshi.+

18 Wakasununaña nyonji yakasañawu antu kudi anyanta,+

Nawa wayikasaña mushipi mumbunda yawu.

19 Waleteshaña atupristu kwenda nyendu hanji,+

Nawa wafumishaña antu akweti ñovu hayifulu;+

20 Waleteshaña añanji akuhwelelawu kukañanya kuhosha

Nawa atushinakaji awamayala* wayitambulaña maana;

21 Wayisawulaña antu alema,+

Nawa welishaña akañovu kwikala azeya;*

22 Wasololaña yuma yakunama kufuma mumwidima,+

Nawa welishaña mwidima wasweja kwikala chejeji;

23 Welishaña nyuza kwikala nañovu kulonda ayijilumuni;

Nawa watoheshaña nyuza, kulonda ayitwali muwunkoli.

24 Watambulaña maana* awanlomboli jawantu

Nikuyiletesha aluluteña muchinkalampata mwabula njila.+

25 Apuputaña mumwidima,+ mwabula chejeji;

Wayileteshaña kwenda neyi antu anasheti.+

13 “Eña, mesu ami anamoni yuma yejimiyi,

Matu ami anatiyi nawa aneluki muyinatalishi.

 2 Yuma yimweluka, ninami nayiluka;

Himunambadikiku.

 3 Ilaña ami halwami, nateli kutondahu kuhosha naWañovu Jejima yomweni;

Natondihu kutwala muloña wami kudi Nzambi.+

 4 Ilaña enu munakunlamba makudi;

Wejima wenu mudi ayimbuki amukunkulwayi.+

 5 Neyi mwamwenahu hohu,

Chadi kumwekesha nawu mudi namaana.+

 6 Mwani, tiyililenu chinnakuhosha,

Nawa shenu maana kukulembelela kwami.

 7 Komana mukumuhoshelaku Nzambi mazu atama,

Nawa mukumuhoshelaku mazu akutwamba?

 8 Komana mukwikala kukabadi kindi,

Mukumuhakwilaku Nzambi walala?

 9 Neyi Nzambi ayishinshika chikupu, komana wukutiya kuwaha?+

Mukumudimba neyi chimwadimbaña muntu wafwaña?

10 Chakadi nikujina, wukuyizuwila

Neyi munakumwekesha chaambu mukuswamujoka.+

11 Komana kulema kwindi kukuyichiinisha wanyi

Nawa woma wakumuchiina hiwukuyikwataku?

12 Mazu enu amaana* hiyishimu yamawuti;

Mazu enu akudihakwilaku* amwovu neyi nkebu yandambu.

13 Mwenenuhu, kulonda nihoshi.

Dichi lekenu chuma chejima chikummwekena chimwekani!

14 Muloñadi chinnakushila wumi wami muwubanji*

Nikusenda wumi wami mumakasa ami?

15 Hela chakwila wukunjaha, nukuhembelela;+

Nukuhakwilaku muloña wami* kumesu indi.

16 Kuhiñahu wukwikala chamwinu chami,+

Muloña kwosi muntu watama* wunateli kwinza kudi yenaku.+

17 Tiyililenu nakanañachima mazu ami;

Shenu maana kumazu innakuhosha.

18 Tiyenu, nadiloñeshi dehi kutwala muloña wami kuchota;

Neluki nami nukuyiña.

19 Hinyi wukutaadika nanami?

Nukufwa neyi nimwenahu!*

20 Eyi Nzambi, nyinki yuma yiyedi hohu,

Kulonda nibuli kudisweka kudi eyi:

21 Fumishaku chikasa cheyi chalema hadi ami,

Nawa bayi wutwalekahu kuntiyisha womaku.+

22 Tambikaku nawa nukwakula,

Hela nleki nihoshi, nawa wuñakuli.

23 Yiluwanyi nawa nshidinyi jinnakoñi?

Nleji yiluwa yami ninshidi yami.

24 Muloñadi chiwanswekelaña chamesu eyi+

Nakummona neyi nidi chilumbu cheyi?+

25 Komana wukukeña kutiyisha woma ifu dinakuleloka

Hela kukumpisha matahu oma?

26 Muloña wunatwalekihu kusoneka nyiloña yinakuntwikawu,

Nawa wunakumbabesha hanshidi jami jakuwansi.

27 Wunashi nyendu yami mumpompa,

Watalaña mwejima munayaña,

Nawa welukaña mwejima mwadataña nyendu yami.

28 Dichi muntu* watokaña neyi chuma chatoka,

Neyi chakuvwala chinadiwu kudi tunzembula.

14 “Muntu wasemuka kudi mumbanda,

Wumi windi wakapinji kanti+ nawa wenzala nayihuñu.*+

 2 Wakenukaña neyi nkenu, kuhiñahu womaña;*+

Watemukaña neyi mwevulu nawa wajimañanaña.+

 3 Eña, wunashi disu deyi hadi yena,

Nawa wamuletaña* kulonda amusompeshi.*+

 4 Komana muntu wakadi majilu nateli kuvwalika mudi muntu wamajilu?+

Inehi!

 5 Neyi mafuku indi ayichinda,

Naambala yatukweji twindi yidi naneyi;

Wunamupimini hakukumina kulonda abuli kumotokahu.+

 6 Fumishaku mesu eyi hadi yena kulonda anookihu,

Sampu namanishi dehi ifuku dindi,+ neyi muntu aneñijiwu mudimu.

 7 Muloña nimutondu wukweti kuchiñeja.

Neyi anawutemi, wukusapuka cheñi,

Nawa nyitayi yawu yikutwalekahu kukula.

 8 Neyi muji wawu wupama mwiseki

Nawa chishinji chawu chuumina mwiseki,

 9 Neyi chitiya menji chikusapuka;

Nawa chikwidisha nyitayi neyi mutondu wawuha.

10 Ilaña muntu wafwaña nawa ñovu jindi jamanaña;

Neyi muntu nafwi, wudi kudihi?+

11 Menji amanaña mukaluñalwiji,

Nawa kaloña komaña.

12 Muntu niyena wakaamaña nawa hahindukañaku.+

Chakala hohu iwulu didi kwoku, hakahindukaku,

Nawa kwosi wakumuhindwisha mutuluku.+

13 Yayo-o wadi kunsweka kwami Mwijamu,*+

Wadi kunsweka sampu kuzuwa kweyi kunahiti dehi,

Wadi kuntoñwela mpinji yakuñanuka!+

14 Neyi muntu nafwi, komana wakahanda cheñi?+

Nakahembelela mafuku ami ejima awuduñu*

Sampu anañuumbiku.+

15 Wakatambika, nawa nakakwakula.+

Wakakeñesha* mudimu wakumakasa eyi.

16 Ilaña, wunatwalekihu kutala hejima hinnakudata;

Wunakuntala hohu kulonda wumoni nshidi yami.

17 Nshidi yami wunayikasili mwipakumuna,

Nawa wunalamiki yiluwa yami nawupombu.

18 Neyi chahumukaña mpidi nikuchikeka

Niilola difuma mudashakamaña,

19 Neyi menji chiyanoñeshaña malola

Nawa mpupa yisenda maseki,

Dichi chiwunajiyishi nikuchiñeja kwamuntu wafwaña.

20 Wamuchikaña sampu nanoñi;+

Wamuhimpaña mmwekenu yindi, nawa wamutemeshaña mwijamu.

21 Anyanindi anayilemeshi, ilaña hanelukiku;

Anekali akehelamu, ilaña neluki wanyi.+

22 Watiyaña hohu kukata hachidiyi mumujimba;

Wadilaña hohu hachidiyi wamumi.”

15 Elifazi+ mwini Temani waakwili nindi:

 2 “Muntu wamaana nateli kwakula namazu amukunkulwayi,*

Indi kwiji wukwinzesha ivumu dindi nampepela yakumusela?

 3 Kuzuwila namazu hohu kwamukunkulwayi,

Nawa kuhosha hohu hikunateli kukwashanaku.

 4 Muloña wunadiwuli kumutiya Nzambi woma,

Nawa wunaleki kumwakama Nzambi.

 5 Muloña chiluwa cheyi dichinaleteshi wuhosheña ñana,

Nawa wunatondihu nhoshelu yakubabala.

 6 Kanwa keyi dikanakufwishi namuloña, bayi amiku;

Nyivumbu yeyi yinakukonkololi.+

 7 Komana yeyi muntu wadiña watachi kusemuka,

Indi kwiji yeyi wasemukileñahu dehi kubadika mapidi?

 8 Komana watiyililaña kunsañu yaNzambi yakujinda,

Indi kwiji yeyi wukweti maana nkaweyi?

 9 Yumanyi yiweluka yitwabula kwiluka?+

Yumanyi yiwatiyisha yitwabula kutiyishisha etu?

10 Hakachi ketu hadi adi nanvu niatushinakaji,+

Amayala akulumpi kubadika tata yeyi.

11 Mazu aNzambi akukundeja hiyanakukwashiku,

Hela mazu amwovu anakuhoshayi naneyi?

12 Wunetejelidi muchima weyi kukuyuula,

Nawa mesu eyi anakukejiminadi nakuzuwa?

13 Muloña wuneteji spiritu yeyi kuzuña naNzambi,

Nawa wuneteji mazu amuchidiwu kufuma mukanwa keyi.

14 Muntu wafwaña nateli kwikala ñahi wakadi majilu,

Hela muntu wavwalika kudi mumbanda ekali waloña?+

15 Tiyaña! Indi ajila hayikuhwelelaku,

Nimawulu aweni hiyekala atooka kumesu indiku.+

16 Chikukumina kudihi kudi muntu wazonda nawa watama,+

Muntu wanwaña kubula kuloña neyi menji!

17 Nukukuleja, ntiyilili!

Nukukulumbulwila yuma yinnamoni,

18 Yuma yinashimuni akamaana yatiyiliwu kudi atata jawu,+

Yuma yinabuli kujindawu.

19 Wena hohu diwu enkeliwu mpata,

Nawa kwosi mwenyi wahitili hakachi kawuku.

20 Muntu watama wakabakanaña mafuku indi ejima,

Yaaka yindi yejima yekala mumakasa amukakukabishana.

21 Yivumina yakutiyisha woma yidi mumatu indi;+

Mumpinji yakuwunda, chendu chawambanji chimulukuka.

22 Hanakuhweleli nindi wukutemuka kufuma mumwidimaku;+

Anamuhembi kulonda amujahi nampoku yakabali.

23 Wahitañanaña nakukeñakeña yakuda*—yidi kudihi?

Neluki chikupu nindi ifuku damwidima didi kwakwihi.

24 Makabi niyihuñu jinatwalekihu kumuchiinisha;

Jamwimikaña mushindu neyi mwanta wunadiloñeshi kulukuka.

25 Muloña wanyamunaña chikasa chindi kulonda amuchiinishi Nzambi

Nawa wafwilaña kuditohesha* naWañovu Jejima;

26 Wamutemukilaña Yena nawulobu,

Nankebu* yindi yadita nawa yakola;

27 Kumesu indi kunatohi namanji,

Nawa nkuma jindi jinatohi namanji;

28 Washakamaña munyisumba yikajilumunawu,

Mumatala mwakabula kushakama muntu hela wumu,

Akekala nyilumba yamalola.

29 Hakahetaku, nawa maheta indi hiyakavulaku,

Hela yikumba yindi hiyakavula mwituñaku.

30 Hakatemuka mwidimaku;

Muzuzu wakesi wakomisha mutayi windi,*

Nawa wakafwa nakuzuwa kwamukanwa kaNzambi.*+

31 Bayi asenuka nakukuhwelela yuma yamukunkulwayiku,

Muloña yuma yakatambulayi yakekala yamukunkulwayi;

32 Chakamwekana henohu ifuku dindi kanda dishiki,

Nawa nyitayi yindi hiyikakulaku.+

33 Wakekala neyi muvinyu wakukumunaña nyivinyu yayisu,

Nawa neyi mutondu wamuolivi wawulumunaña wuluya.

34 Muloña kupompa kwawantu atama* kwamukunkulwayi,+

Nawa kesi kakanoñesha matenti awakamaseleka.

35 Emitaña kukala nawa asemaña yuma yatama,

Nawa ivumu dawu denzala namakudi.”

16 Yoba waakwili nindi:

 2 “Natiyahu dehi yuma yayivulu yidi neyi iyi.

Wejima wenu mudi ankundeji aletaña kukala!+

 3 Komana mazu amukunkulwayi* amanaña?

Chumanyi chinaleteshi waakuli muniyi njila?

 4 Ninami nadi kuhosha neyi chimunakuhosha.

Neyi mwadiña neyi ami,*

Nadi kuhosha mazu akuyishinjila

Nikuyipukumwina mutu wami.+

 5 Hela chochu, nadi kuyikolesha namazu amukanwa kami,

Nawa kukundeja kwakunyivumbu yami kwadi kuyikolesha.+

 6 Neyi nihosha, yikatu yami hiyinakumanaku,+

Nawa neyi nileka kuhosha, komana yikatu yami yikukeha?

 7 Ilaña ichi nanzeyeshi;+

Nakisañani amwitala dami ejima.*

 8 Enu ninenu munankwati, nawa chinekali wunsahu,

Chakwila kukosa kwami kunemani nakunkonkolola hamesu ami.

 9 Kuzuwa kwindi kunantaboli, nawa wanhembelaña nkunyi.+

Wansumonenaña kumazewu indi.

Mukankunyi nami nampwiki namesu indi.+

10 Anañasamini tunwa twawu,+

Nawa anansawishi nakuñeta kumabuta;

Apompaña amavulu kulonda añimakeni.+

11 Nzambi nanhani kudi anyikwenzi,

Nawa nanshinjikili mumakasa awantu atama.+

12 Nadiña chiwahi, ilaña wanchikili;+

Wankwatili hanshiñu nakunchika;

Kuhiñahu, hakuñimakena.

13 Antu jindi akakwasa namata anyikunji anannyeñumuki;+

Naapwiki nshiya jami+ nikuntiyila wushona nehi;

Nahuñunwini ndulu yami heseki.

14 Nidi neyi mbañu yatwalekañayi kuhumuna;

Wantemukilaña neyi chilobu.

15 Nachimi chisasa kulonda nibuti ikowa dami,+

Nawa najiiki kulema kwami* mulunkuñu.+

16 Kumesu ami kunatami nakudila,+

Nawa yikenyikenyi yami yinekali mwidima wasweja,*

17 Hela chakwila makasa ami hiyanazuñihu ndombuku

Nawa kulomba kwami kutooka.

18 Eyi iseki, bayi wubuta mashi amiku!+

Nawa kudila kwami bayi kwikala neluña dakunookelakuku!

19 Niyinu mpinji, chinsahu chami wudi mumawulu;

Wunateli kunhoshelaku wudi mwiwulu.

20 Amabwambu jami anakunseha+

Nanochu chinakuwulumuna mesu ami madilu kudi Nzambi.+

21 Lekenu muntu ahakuli hakachi kamuntu naNzambi,

Neyi chinateli kuhakulayi muntu hakachi kawantu ayedi.+

22 Muloña yaaka yinashaliku yantesha,

Dichi, nakaya nawa hinakafuntaku.+

17 “Spiritu yami anayikotoli, mafuku ami anamani;

Majamu anakunhembelela.+

 2 Akakusupisha anannyeñumuki,+

Nawa mesu ami atela kutala* hayilwilu yawu yakudikaña.

 3 Tambulaku kapopu kami kamuloña nawa wukihembi.

Hinyi mukwawu wunateli kuñimusha mumakasa nikunlembelaku?+

 4 Muloña wunayijindi kashinshi munyichima yawu;+

Dichaleteshaña wubuleña kuyilemesha.

 5 Akeñaña kwanzañana nawamabwambu jawu,

Henohu mesu awanyanawu anakukañanya kumona.

 6 Nañilishi kwikala chuma chakuseha* kudi antu,+

Chakwila nekali muntu afwijilañawu mazeñi kumesu.+

 7 Mesu ami aneyili dehi nakuyeña,+

Niyiidi yami yinekali mwevulu.

 8 Antu oloka ahayamaña chamonawu chumichi,

Nawa muntu wakadi muloña naluwankani muloña wamuntu watama.*

 9 Waloña watwalekañahu kukakela munjila yindi,+

Niwukweti makasa atooka wekalaña nañovu.+

10 Hela chochu, wejima wenu munateli kwinza nakutachika cheñi kutaadika,

Muloña hakachi kenu hinnawanihu wudi namaanaku.+

11 Mafuku ami anamani;+

Yuma yinafuukulaña niyafwilaña muchima wami, yinakisiki.+

12 Abalumunaña wufuku kwikala mwaana,

Nakuhosha nawu, ‘Chejeji chatela chidi kwakwihi muloña kuneyili.’

13 Neyi nihembelela, Ijamu* dikwikala mukala wami;+

Nukwaala kadidi kami mumwidima.+

14 Nukuleja ibuku*+ nami, ‘Yeyi tata yami!’

Niivunyi nami, ‘Mama yami nawa muhela ami!’

15 Hanu dinu, kuchiñeja kwami kudi kudihi?+

Hinyi wunateli kummwena kuchiñeja?

16 Kwakakunkumuka* kuyiisu yakushinka yaKwijamu*

Hakela wejima wetu tunakunkumuki mulunkuñu.”+

18 Bilidadi+ mwini Shuwa waakwili nindi:

 2 “Wukuleka mpinjinyi kuhosha chamuchidiwu?

Mwekeshaku kashinshi kulonda dinu tuhoshi.

 3 Muloñadi chiwunakutumwena neyi anyama?+

Nikutumona neyi ayisupi* kumesu eyi?

 4 Hela chakwila wukuditabola eyi aweni* muloña wakuzuwa,

Komana iseki dikushala chisayikila muloña waneyi,

Indi kwiji ilola dikufuma heluña hidashakama?

 5 Chalala, chejeji chawantu atama akachijima,

Nawa muzuzu wakesi kindi hiwakatoñekaku.+

 6 Chakadi nikujina, chejeji mwitenti dindi chakekala mwidima,

Nawa inoñu hewulu dindi akadijima.

 7 Ntampu jindi jatampulañayi nañovu anajihihishi,

Nawa kuleja kwindi yomweni kwakamudimbwisha.+

 8 Nyendu yindi yakamwiñija mukaleñi,

Nawa wakendaña hawanda wakaleñi.

 9 Muhetu wakamukwata kukatutu;

Ikoña* dakamulawula.+

10 Anamuswekeli mwonji hamaseki,

Nawa muhetu wudi munjila yindi.

11 Akakutiyisha woma amuchiinishaña kutubadi twejima+

Nikumunuñamu chikupu.

12 Ñovu jindi jamumanaña,

Nawa wubanji+ wakamuletesha kutedañila.*

13 Ikowa dindi anadiidi;

Chikatu chafwana* chinadi yiidi yindi.

14 Anamufumishi mwitenti dindi dakiñewa+

Nakumutwala kudi mwanta wakutiyisha woma.*

15 Mwitenti dindi mwakashakama antu abula kwilukayi.*

Hetala dindi akamwañilahu sawufa.*+

16 Nyiji yindi kwishina yakooma,

Ninyitayi yindi kwiwulu yakooma.

17 Hiyamba kamwanuka cheñi hesekiku,

Nawa ijina dindi hiyakadiiluka mumukwakwaku.*

18 Akamufumisha muchejeji nakumutwala mumwidima

Nawa akamuhaña mumpata yawushi.

19 Hakekala namwana niamuchisaka hakachi kawantu jindiku,

Nawa kwiluña kwakashakamañayi* hikwakekala muntu wamumiku.

20 Neyi ifuku dindi dinashiki, antu kuMujika akahayama

Nawa antu kuMusela akafwa mutentu.

21 Ichi dichamwekenaña itenti damuntu welaña yuma yatama

Niiluña damuntu wabula kumwiluka Nzambi.”

19 Yoba waakwili nindi:

 2 “Mukuleka mpinjinyi kuhilisha wumi wami,*+

Kunchika namazu?+

 3 Awa mapampa 10 imunanhosholi;*

Himunatiyi nsonyi hakuñila chatamaku.+

 4 Neyi chalala nakoñeli chiluwa,

Hichiluwa chami.

 5 Neyi mukutwalekahu kuditohesha hadi ami,

Nakuhosha nenu chachiwahi chimunakunhoshola,

 6 Ilukenu nenu, Nzambi diyi wunanluwañeshi,

Nawa nanlawuli mukaleñi kindi.

 7 Tiyenu! Nabidikaña nami, ‘Anankatishe-e!’ ilaña kwosi wañakulañaku;+

Nadilaña nami ankwashi, ilaña kwosi wankwashañaku.+

 8 Najiki njila yami nambañu yamalola nawa kwila nihita nehi;

Nabuti njila jami namwidima.+

 9 Nantambuli kulema

Nawa nafumishi chibañula kumutu wami.

10 Wanhumonaña kutubadi twejima sampu nakisiki;

Wabwitaña kuchiñeja kwami neyi mutondu.

11 Kuzuwa kwindi kwanshikenaña,

Nawa wammonaña neyi nidi chilumbu chindi.+

12 Mazanvu indi anjita enzaña hamu nakunchika,

Nawa anteekelaña chilombu nakunyeñumuka itenti dami.

13 Yena nayihañili amanakwami evumu dimu kwakulehi nanami,

Nawa antu añiluka ananshiyi.+

14 Antaña jami anayi dehi,

Nawa antu inelukili chikupu ananvulameni.+

15 Enyi mwitala dami+ nianduñu jami awambanda anakummona neyi muntu abula kwilukawu;

Nidi ñiinza kumesu awu.

16 Natambikaña ñamba yami, ilaña hañakulañaku;

Namulembelelaña nakanwa kami nami antiyili wushona.

17 Muuya wami wunekali chuma chawuzondu kudi ñodami,+

Nawa nidi ivumba datama kudi amanakwami evumu dimu.*

18 Nianyana anyanya ansupishaña;

Neyi nahinduki, atachikaña kunkuwa.

19 Amabwambu jami ejima inadikunda nawu anakuntiya wuzondu,+

Nawa antu inakeñeli anambalumukimu.+

20 Mafwaha ami analamati kwikowa dami nikumusunyi wami,+

Nawa napulukili kwikowa dakumazewu ami.

21 Ntiyilenu luwi, enu akwetu, ntiyilenu luwi,

Muloña chikasa chaNzambi yomweni chinankwati.+

22 Mwankabishilañadi neyi chelañayi Nzambi,+

Nakunlukuka chakadi kuleka?*+

23 Mazu ami kachi ayisonekeli,

Kachi ayisonekeli mumukanda!

24 Chiña ayibazilili helola haya nyaaka,

Nansonekeshi yachikuñu niyansumbu!

25 Muloña neluki chikupu nami nkuuli yami+ wamumi;

Wakenza mpinji yikwawu nawa wakemana heseki.*

26 Neyi ikowa dami anadikisañani dehi,

Ilaña musunyi wami wuchidi hamujimba, nakamumona Nzambi,

27 Nakamumona ami aweni,

Owu inakamona namesu ami, bayi amuntu wacheñiku.+

Ilaña mukachi kami inakutiya woma!*

28 Muloña munakuhosha nenu, ‘Tunakumukabisha munjilanyi?’+

Chineli kukala kunakufuma kudi ami.

29 Tiyenu woma mpoku yakabali enu aweni,+

Muloña mpoku yakabali yababeshaña akayiluwa;

Mwatela kwiluka nenu nsompeshi wudi kwoku.”+

20 Zofari+ mwini Nayamati waakwili nindi:

 2 “Ichi dichinaleteshi yitoñojoka yami yinakunkabisha yinleji kwakula

Muloña inakwakama.

 3 Natiyi kufumba kunakuntuka;

Nawa yuma yineluka diyi* yinanleteshi naakuli.

 4 Mwamweni, eyi watela weluka dehi chumichi,

Muloña chekalaku kufuma tuhu haleñeliwu muntu* heseki,+

 5 Chakwila nawu kudila kwamuzañalu kwawantu atama hikwashimbulañaku

Nawa kuzañalala kwawantu atama* kwakapinji kantesha.+

 6 Hela chakwila kutoha kwindi kwashika mwiwulu,

Nawa mutu windi washika mumavu,

 7 Wakanoña haya nyaaka neyi tuji twindi;

Ana amumweneña akahosha nawu, ‘Wudi kudihi?’

 8 Wakatuuka neyi chilota, nawa hiyamba kamuwanaku;

Akamuhaña neyi chimwenu chawufuku.

 9 Mesu amumweni hiyamba kamumonahu cheñiku,

Nawa iluña dindi hidamba kamumonahu cheñiku.+

10 Anyanindi akalomba wukwashu kudi atuzweñi,

Nawa makasa indi akafuntisha maheta.+

11 Mafwaha indi adiña enzala nañovu jawukwenzi,

Ilaña wakakaama hamu naju* mulunkuñu.

12 Neyi yatama yinakutiyakana kutowala mukanwa kindi,

Neyi yayisweka kwishina dedimi dindi,

13 Neyi nakuyitiya kuwaha nawa hanakuyifwijaku

Ilaña natwalekihu kuyimumika mukanwa kindi,

14 Yakuda yindi yakabatuka mwivumu dindi;

Yakekala neyi wulembi watupela twafwana* mumujimba windi.

15 Naminyi maheta, ilaña wakayisanza;

Nzambi wakayifumisha mwivumu dindi.

16 Wakaamwa wulembi watupela twafwana;*

Mazewu* akabandayuula akamujaha.

17 Hamba kamonahu cheñi tuloña twamenjiku,

Tuloña twahitaña wuchi nibata neyi menji.*

18 Wakafuntisha yuma yindi chakadi kuyida;*

Wakadiluñisha wanyi maheta indi aheteliyi.+

19 Muloña nachiki atuzweñi nakuyishiya chisayikila;

Nakakeli itala dabulili kutuñayi.

20 Ilaña hakatiya kuwunda mumujimba windiku;

Maheta indi hiyakamukwasha kutemukaku.

21 Kwosi yakuda yakamushilawu nawu adiiku;

Dichakaletesha maheta indi akabuli kushimbula.

22 Neyi maheta indi anavuli nankashi, wakasweja kwakama;

Kuhalwa kwakamushikena chikupu.

23 Hakenzeshañayi ivumu dindi,

Nzambi* wakamutemeshela kuzuwa kwindi,

Nakukwinokeshela hadi yena kushika nimunyijiñwa yindi.

24 Neyi atemuka yitwa yayikuñu,

Nyivu yakafuma muwuta wamukunji wawuneñu yakamupwika.

25 Hakutupula muvu munyima yindi,

Chitwa chinakukejima kufuma mukalulañandu kindi,*

Nawa woma wunamukwati.+

26 Mwidima wasweja wunakuhembelela maheta indi;

Kesi kabuliliwu kupeepa kudi muntu kakamunoñesha;

Kukala kunakuhembela wejima wakapuluka mwitenti dindi.

27 Iwulu dakabutununa chiluwa chindi;

Iseki dakamunyamukila.

28 Dibaji dakakomba itala dindi;

Dakekala mpupa yeneni hefuku dakuzuwa kwaNzambi.*

29 Idi didu iseka damuntu watama kufuma kudi Nzambi,

Wuswana wunamukaniwu kudi Nzambi.”

21 Yoba waakwili nindi:

 2 “Tiyililenu nakanañachima kumazu inukuhosha;

Iku kwiikali kukundeja kumukunkundeja.

 3 Bayi mutiyi kutama chinukuhoshañaku;

Neyi nahoshi dehi, dihu dinu himukunsupisha.+

 4 Komana inakutoobela muntu?

Neyi diyi, komana nadi* kudiwunjika?

 5 Ntalenu kulonda muhayami;

Kwatenu hakanwa.

 6 Neyi nitoñojokahu, naluwankanaña,

Nawa mujimba wami wejima wazaalaña.

 7 Muloñadi antu atama chatwalekelañawu kuhanda,+

Kushinakaja nikwikala namaheta?*+

 8 Anyanawu ekalaña nawu mpinji yejima,

Nawa amonaña niakachisaka chawu.

 9 Matala awu akiñewa, atiyaña woma wanyi,+

Nawa Nzambi hayibabeshaña nambwechi yindiku.

10 Añombi jawu ayizamba hiyakañanyaña kusemeshaku;

Añombi jawu anyikaji asemaña nawa hiyasulumunañaku.

11 Anyanawu awamayala atemokaña hanji neyi mukanka wayimuna,

Nawa anyanawu akilokaña.

12 Embaña nañoma yanyanya* ninatudada

Nawa azañalalaña hakutiya chivumina chepeleli.*+

13 Azatishaña mafuku awu nakudiluñisha

Nawa ayaña Mwijamu* mukuwunda.*

14 Ilaña amulejaña Nzambi walala nawu, ‘Tushiyi nkawetu!

Hitunakukeña kwiluka njila jeyiku.+

15 Indi Wañovu Jejima hinyi, mwaka tumukalakeli?+

Kudikunda nindi kukutukwasha ñahi?’+

16 Ilaña neluki nami hiyakweti ñovu hamaheta awuku.+

Yitoñojoka* yawantu atama yidi kwakulehi nanami.+

17 Komana inoñu dawantu atama adijimahu dehi?+

Wena amonahu dehi kukala?

Hela Nzambi wayijilumunahu dehi nakuzuwa kwindi?

18 Komana ekalahu dehi neyi matahu oma alelukaña nampepela

Nawa neyi muzuñu wasendañawu kudi mpepela yeneni?

19 Nzambi wakababesha anyana muloña wanshidi yatata yawu.

Nawa Nzambi amubabeshi niyena kulonda achiluki.+

20 Mesu indi amoni kukisika kwindi,

Nawa yena anwi kuzuwa kwaWañovu Jejima.+

21 Wukwakamadi hayuma yikumwekana kwitala dindi neyi nafwi

Neyi tukweji twindi anatuketwishi?*+

22 Komana kudihu muntu wukumuleja Nzambi maana?*+

Henohu Yena diyi wasompeshaña niantu alema?+

23 Muntu wumu wafwaña henohu wuchidi nañovu+

Nakushakama chiwahi nawa mukuwunda,+

24 Henohu makata indi anatohi namanji

Nawa mafwaha indi akola.*

25 Ilaña muntu mukwawu wafwaña nachineñi chikupu,*

Chakadi kutompahu yuma yayiwahi.

26 Wejima wawu akakaama mulunkuñu,+

Nawa wejima wawu akayiwuña kudi mavunyi.+

27 Tiyenu! Neluki chikupu yuma yimunakutoñojoka

Nitufuta tumunankwatili kulonda muñili chatama.*+

28 Muloña munakuhosha nenu, ‘Itala damuntu walema didi kudihi,

Niitenti dashakamineñamu muntu watama didi kudihi?’+

29 Komana himwayihula akakwendaku?

Mwashinshika chikupu yuma yamweniwu wanyi,*

30 Yakwila nawu muntu watama hiyamubabeshaña hefuku dakukala

Nawa amupulwishaña hefuku dakuzuwaku?

31 Hinyi wukumusolomoka hanjila yindi,

Nawa hinyi wukumubabesha hayuma yinakoñiyi?

32 Neyi anamutwali dehi kumajamu,

Ijamu dindi akadihembaña.

33 Mawumbulu amaseki amuchinekineki* wakayitiya kutowala,+

Niantu ejima akamulondela hanyima*+

Neyi chamwekeneni antu akadi kutwesha kuchinda afwili henohu yena kanda.

34 Hanu dinu munakunkundejeladi nakukundeja kwamukunkulwayi?+

Muñakwilu yenu mudi hohu kutwamba!”

22 Elifazi+ mwini Temani waakwili nindi:

 2 “Komana muntu anateli kumuzatisha kudi Nzambi?

Komana muntu wejima wudi nakashinshi nateli kumukwashaku?+

 3 Komana Wañovu Jejima wakamaña* nindi eyi waloña,

Indi kwiji wawaninañamu chuma chidi chejima muloña eyi washinshika?+

 4 Komana wukukubabesha

Nikukusompesha muloña wamulemeshaña Nzambi?

 5 Komana kutama kweyi kunasweji kutoha hidiku kunaleteshiku

Nawa hiwunakuleka yiluwa yeyiku?+

 6 Muloña watambulaña kapopu kamuloña kudi amanakweyi hakadi muloña,

Nawa antu wayisubulaña yakuvwala yawu nakuyishiya nzekesi.*+

 7 Anazeyi hiwayinkaña menji akunwaku,

Nawa adi nanzala wayikiishaña yakuda.+

 8 Iluña dekala damukañovu,+

Nawa muntu anamwekesheliwu wuselewa diyi washakamañamu.

 9 Ilaña wayihañili antuluwa makasakasa,

Nawa wakotweli makasa awanyana abula atata jawu.*

10 Dichinaleteshi nyihetu yikunyeñumuki,*+

Nawa woma wamukukasumwisha wunakuchiinishi;

11 Dichinaleteshi kwiyili nankashi chakwila hiwukutwesha kumonaku,

Nawa dibaji dinakubuti.

12 Komana Nzambi hadi mumawulu mwamulehiku?

Nawa talaña tutumbwa twejima hitwekala okuleha.

13 Ilaña wunakuhosha neyi: ‘Yumanyi yelukayi Nzambi?

Komana yena nateli kusompesha mumwidima wiyila bwi-i?

14 Mavu amubutaña kulonda abuli kumona

Hanakwendayi hafumbamina iwulu.’

15 Komana wukulondela njila yakushankulu,

Omu munendeli antu atama,

16 Antu akuupulañawu* henohu mpinji yawu kanda yishiki,

Akweti yikuku yawu yakumpwiliwu nadibaji?*+

17 Adiña nakumuleja Nzambi walala nawu: ‘Tushiyi nkawetu!’

Nawa ‘Chumanyi chikutwilayi Wañovu Jejima?’

18 Henohu Yena diyi wenzesheli matala awu nayuma yayiwahi.

(Yitoñojoka yatama yamuchidiwu yidi kwakulehi nayitoñojoka yami.)

19 Waloña wakamona chumichi nawa wakazañalala,

Nawa wabula muloña wakayiseha nakuhosha nindi:

20 ‘Ayilumbu jetu anayijilumuni,

Nawa kesi kakunoñesha yuma yawu yinashalihu.’

21 Mwiluki Yena nawa wukwikala mukuwunda;

Kuhiñahu, yuma yayiwahi yikwinza munjila yeyi.

22 Itejaku nshimbi jamukanwa kindi,

Nawa hembaku kuleja kwindi mumuchima weyi.+

23 Neyi wufunta kudi Wañovu Jejima, wukukufuntisha neyi chiwadiña;+

Neyi wufumisha kubula kuloña mwitenti deyi,

24 Neyi wunatila wuru yeyi* mulunkuñu

Nawa wunatila wuru yakuOfiri+ muyinekineki yamalola yakunama,*

25 Dihu dinu Wañovu Jejima hakwikalayi wuru yeyi,*

Nawa wukwikala siliva yeyi yayiwahi chikupu.

26 Kuhiñahu dinu, wukuzañalela mudi Wañovu Jejima,

Nawa wukutalisha chamesu eyi kudi Nzambi.

27 Wukumulembelela, nawa wukukutiya;

Nawa wukushikija muwakanini.

28 Chuma chejima chiwakafuukula kwila chakazatika,

Nawa chejeji chakatoñekela munjila yeyi.

29 Muloña akakutiyisha nsonyi neyi wuhosha nakudivwimba,

Ilaña yena wakaamwina wadizoza.*

30 Wakapulwisha antu abula muloña;

Dichi neyi makasa eyi atooka, chakadi nikujina, wakakupulwisha.”

23 Yoba waakwili nindi:

 2 “Nilelu nukutooba nawinyi;*+

Ñovu jami jinamani muloña wakwaaba kwami.

 3 Neyi neluka kunatela kumuwana Nzambi!+

Nadi kuya kwiluña dindi kwashakamañayi.+

 4 Nadi kutwala muloña wami kudi yena

Nikwinzesha kanwa kami namazu akudihakwilaku;

 5 Nadi kwiluka chadi kuñakulayi

Nikuhemba yuma yadi kunlejayi.

 6 Komana wadi kutaadika nanami kuzatisha ñovu jindi jabadika?

Inehi, chalala wadi kuntiyilila.+

 7 Kwenoku muntu woloka wadi kumanisha kukala nayena,

Nawa nsompeshi yami wadi kuñuumbaku haya nyaaka.

 8 Ilaña neyi niya kumusela, kwosiyi;

Nawa neyi nifunta, nukumuwanaku wanyi.

 9 Neyi nakuzatila kuchimunswa, nukutwesha kumutala wanyi;

Nawa neyi abalumukila kuchidiilu, hohamu nukumumona wanyi.

10 Ilaña neluki njila yinnatondihu.+

Neyi nañeseki dehi, nakedikamu neyi wuru yakadi majilu.+

11 Nyendu yami yinalondeli chikupu mumahaji indi;

Ami natwalekihu kwenda munjila yindi chakadi kusenuka.+

12 Hinnaleki kulondela nshimbi jakunyivumbu yindiku.

Ami nahembi kuleja kwindi+ kubadika hakuleja kwanlejeliyi.*

13 Neyi nafuukulihu, hinyi wunateli kumukañesha?+

Neyi yena* nakukeña kwila chuma, wachiilaña.+

14 Muloña wukushikija chikupu yuma yinanfuukwiliyi,*

Nawa wukweti yuma yayivulu yamuchidiwu yahembayi.

15 Dichinaleteshi naakami muloña wayena;

Neyi nitoñojoka hadi yena, natiyaña woma nankashi.

16 Nzambi nankojeji nifwi mutentu,

Nawa Wañovu Jejima nantiyishi woma.

17 Ilaña kanda ammwenesheñahu dehi kudi mwidima

Hela kudi mwidima washishita wunabuti kumesu ami.

24 “Wañovu Jejima wabuliladi kutoñola mpinji?+

Antu amwiluka abulilañadi kumona ifuku dindi?*

 2 Antu atuntululaña yinjikijilu yañinza;+

Asendaña nyikanka yayimuna nakuyitwala kumunyenvu wayu.

 3 Chimbuulu chawanyana abula atata jawu achihañilaña kwakulehi

Nawa ntuluwa amutambulaña ñombi windi wachizamba nakwikala chuma chakukwatilamu muloña wankongoli.*+

 4 Afumishaña atuzweñi mumukwakwa;

Abula wakuyikwasha hamaseki atela kuyiswama.+

 5 Atuzweñi akeñakeñaña yakuda mwisaña neyi ayimbuulu+ amumasaña;

Akeñakeñaña yakuda yawanyanawu muchinkalampata.

 6 Atela kwaañula mwiha damuntu wacheñi*

Nikunonojola mwitempa danyivinyu damuntu watama.

 7 Akaamaña wufuku wejima nzekesi, chakadi yakuvwala;+

Hiyakweti yakudibuta kumashikaku.

 8 Azowaña nanvula yakumapidi;

Alamataña kumalola muloña wakubula mwakwiyama.

 9 Mwana wabula tata yindi amuhukulaña kwiyeli;+

Nawa yakuvwala yakazweñi ayitambulaña nakwikala chuma chakukwatilamu muloña wankongoli,*+

10 Nakuyikanjikija kwenda nzekesi, chakadi yakuvwala,

Nawa nanzala, hanakusendawu yiita yambutu.

11 Azatilaña mukachi kambañu jamalola nankanza;*

Adatolaña mumawukamwinu avinyu, ilaña atiyaña mpwila.+

12 Antu adi kwakwihi nakufwa abaaña mumusumba;

Antu anakatishiwu chikupu* alombaña nawu ayikwashi,+

Ilaña Nzambi hamonaña chumichi nindi chatamaku.*

13 Kudi antu adikañaña nachejeji;+

Hiyeluka njila jachuku,

Nawa hiyalondelaña jinjila jachuku.

14 Mbanji wahindukaña kumacha;

Wajahaña kazweñi nimuntu wabula akumukwasha,+

Nawa nawufuku wayaña nakwiya.

15 Disu damukawujila dahembelelaña kabwidibwidi,+

Nakuhosha nindi, ‘Kwosi wukummona!’+

Nawa wadibutaña kumesu.

16 Mumwidima alukukaña nakwiñila* mumatala;

Namwaana adishinkilaña mukachi.

Chejeji hiyachilukaku.+

17 Ntetemena yidi neyi mwidima wasweja kudi wena;

Enjilila yuma yatiyishaña antu woma yamumwidima wasweja.

18 Ilaña ayikumpulaña swayi-swayi namenji.*

Iseka dawu deluña akadishiña.+

Hiyamba kafunta kumatempa awu anyivinyuku.

19 Neyi chaaña nikutaata chijomishaña sino* yinasuñunuki,

Ijamu* nidena dasendaña antu anavulumuni!+

20 Mama yindi* wakamuvulamena; mavunyi akamuda.

Hiyakamwanuka nawa cheñiku.+

Nawa kubula kuloña akakwikotola neyi mutondu.

21 Wadaña mumbanda nshinta,

Nawa wakabishaña ntuluwa.

22 Nzambi* wakazatisha ñovu jindi kujilumuna nachu antu adi nañovu;

Hela chakwila akanyamuka, hiyaneluki neyi akahandaku.

23 Nzambi* wayilekaña kulonda adikuhweleli nikutiya neyi akiñewa,+

Ilaña mesu indi anakumona yuma yejima yelañawu.*+

24 Ayitoheshaña hakapinji kantesha, kuhiñahu ajimbalaña.+

Ayikeheshaña+ nikuyipompesha neyi chapompeshañawu muntu wejima;

Ayiketulaña neyi nyitu yatidiku.

25 Hinyi wukuhosha nindi inakutwamba

Hela wukukaana izu dami?”

25 Bilidadi+ mwini Shuwa waakwili nindi:

 2 “Chiyuulu niñovu jakutiyisha woma jindi;

Waletaña kuwunda mwiwulu.*

 3 Komana mashidika indi akutwesha kuyichinda?

Anyi abulaña kutoñekelawu kudi chejeji chindi?

 4 Dichi muntu wafwaña nateli kwikala ñahi waloña kumesu aNzambi,+

Hela muntu wavwalika kudi mumbanda nateli kwikala wakadi muloña?*+

 5 Nikakweji kakeni hikatamukaku

Nawa tutumbwa tutooka kumesu indi wanyi,

 6 Hanu dinu chikukumina kudihi kudi muntu wafwaña, ivunyi,

Nimwana kamuntu, muzambu!”

26 Yoba waakwili nindi:

 2 “Ochimunakoleshi muntu wabula ñovu!

Ochimunapulwishi chikasa chazeya!+

 3 Wenowu wukwashu wabadika wumunamwinki muntu wabula maana!+

Ochimunakasunuki* hakusolola maana enu alala!*

 4 Hinyi imunakukeña kuhosha nindi,

Nawa hinyi wunayoneni kuhosha yuma yamuchidiwu?*

 5 Antu afwa dehi azaalaña;

Ekala mwishina kubadika menji niyuma yashakamañamu.

 6 Ijamu* didi nzekesi kumesu aNzambi,*+

Niiluña dakujilumwinahu* dakadi kubuta.

 7 Waala iwulu dakukabeta kakuchimunswa* muluzwizu,*+

Wakudika iseki hakadi chuma;

 8 Wavuñilaña menji mumavu indi,+

Chakwila mavu hiyanateli kubaluka muloña wakulemaku;

 9 Wabutaña itanda dindi kulonda abuli kudimona,

Nakwaalahu ivu dindi.+

10 Wapulaña ñinza* hewulu damenji;+

Washaña ñinza hakachi kachejeji namwidima.

11 Yishimi yamwiwulu yakankaña;

Yazaalaña nakuzuwa kwindi.

12 Wavundañeshaña kaluñalwiji nañovu jindi,+

Nawa muloña wamaana indi, waketolaña chileñaleña weneni wamumenji* muyikunku.+

13 Watookeshaña mawulu namuuya* windi;

Chikasa chindi chachokolaña kapela wakala kukwata.*

14 Tiyenu! Iyi hinyidimu hohu yantesha hakachi kanyidimu yindi;+

Yuma yitunatiyi hadi yena yidi hohu neyi kashawushawu kamwishina chikupu!

Dichi hinyi wunateli kwiluka kudidima kwindi kwañovu?”+

27 Yoba watwalekelihu nampanji yindi,* nindi:

 2 “Kwesekeja nachahandayi Nzambi, wunansompeshi mwaheña,+

Chahandayi Wañovu Jejima, wunanlulishi,*+

 3 Chakala hohu muuya wudi mudi ami

Nawa spiritu yakufuma kudi Nzambi yidi mumazulu ami,+

 4 Nyivumbu yami yakahoshahu yuma yaheña wanyi;

Hela idimi dami kuhosha makudi!

 5 Chikutwesheka wanyi kuhosha nami enu amayala mwaloña!

Nukuhembaña kashinshi kami,*+ nichinakafwa!

 6 Nukuhemba kuloña kwami nawa nakakuumbaku wanyi;+

Muchima wami wakanfwisha namuloña* wanyi, chakala hohu nidi wamumi.*

 7 Chilumbu chami ekali neyi muntu watama,

Antu anakunkatisha ekali neyi antu abula kuloña.

 8 Kuchiñejanyi kukwetiyi muntu watama* neyi anamujilumuni dehi,+

Neyi Nzambi nasendi wumi windi?

 9 Komana Nzambi wakatiya kwaaba kwindi

Neyi yihuñu yinamushikeni?+

10 Indi kwiji wukuzañalela mudi Wañovu Jejima?

Komana mpinji yejima wukumutambikaña Nzambi?

11 Nukuyidizisha hañovu* jaNzambi;

Hinukuswekahu chuma hela chimu hadi Wañovu Jejimaku.

12 Tiyenu! Neyi wejima wenu munamoni yimwenu,

Muloñadi mazu enu chiyanekaliliwu amukunkulwayi chikupu?

13 Idi didu iseka damuntu watama kufuma kudi Nzambi,+

Wuswana wakatambwilawu antu akabishaña akwawu kufuma kudi Wañovu Jejima.

14 Neyi anyanindi avula, akafwa kumpoku yakabali,+

Nawa akumutaña windi hiyakekala nayakudaku.

15 Anyanindi akapuluka akayijiika nachipupu,

Nawa antuluwa jawu hiyakayidilaku.

16 Hela chakwila wadilumbikila siliva neyi lunkuñu

Nikuhemba yakuvwala yayiwahi neyi ndambu,

17 Hela chakwila wukuyipompesha hamu,

Muntu waloña wakayivwala,+

Nawa antu abula muloña akanzañana siliva yindi.

18 Itala datuñañayi dadovu neyi nvuulu yankanjikudocha,

Neyi kapundu+ katuñañayi mukakutalatala.

19 Wukuya hakadidi iku waheta ilaña kwosi yuma yikupompeshayiku;

Neyi atona, kwosi yuma yikwikalaku.

20 Woma wamushintakeshaña neyi dibaji;

Nvula yampepela yamukuupulaña nawufuku.+

21 Mpepela yakumusela yakamusenda nawa wakakisika;

Yamukombaña nakumufumisha heluña dindi.+

22 Yakadinatila hadi yena chakadi kutiya wushona+

Hakakeñakeñañayi kutemuka ñovu yachu.+

23 Yamutwilaña nkoshi

Nawa yamwimbilaña muloji+ heluña dayu.*

28 “Kudi iluña kwapundañawu siliva

Niiluña kwekala wuru yeñununañawu;+

 2 Chikuñu achifumishaña heseki,

Nawa wuneñu awusuñununaña* kumalola.+

 3 Muntu washindaña mwidima;

Wayaña nakushika kunsa mwiyila nimumwidima waweni,

Nakukeñakeña yikuñu.*

 4 Wapundilaña mungochi kwakulehi nakwashakamañawu antu,

Mumaluña avulamenawu dehi, kwakulehi nakwendelañawu antu;

Antu amakwawu akunkumukilañamu namonji iku anakuyekela mumpepela.

 5 Yakuda yamenaña hewulu deseki;

Ilaña kwishina, kudi kuvundañila neyi kwakesi.*

 6 Kwenoku, mumalola mwekala safira,

Nilunkuñu lukweti wuru.

 7 Kwosi kada chikwata weluka njila yachuku;

Disu dachiyimbi* kanda dimoneñaku dehi.

 8 Kwosi anyama azuwa amawahi adatolamu dehiku;

Mwenzi wamutupa kanda ebeleñamu dehi.

 9 Muntu wetaña ilola dakola nachikasa chindi;

Wabalumonaña mapidi hayikuku yawu.

10 Majila akuhitilamu menji+ wayipulilaña mwilola;

Mesu indi amonaña chuma chejima chalema.

11 Wajikaña nsulu jatuloña

Nawa yuma yaswamini wayiletaña hatooka.

12 Ilaña maana, anateli kuwanika kudihi,+

Nawa nsulu yakwiluka yidi kudihi?+

13 Kwosi muntu welukaña kulema kwawuku,+

Nawa hiyanateli kuyiwana hamasekiku.

14 Inyiñi dahoshaña nawu, ‘hiyadi mudi amiku!’

Nawa kaluñalwiji kahoshaña nawu, ‘hiyadi nanamiku!’+

15 Hiyanateli kuyilanda hela nawuru yakadi majiluku;

Hela siliva hiyinateli kulema hakwila ayihimpi nawuku.+

16 Hiyanateli kuyilanda nawuru yakuOfiri+

Hela nelola dadiwahi daonikisi* nidasafiraku.

17 Wuru niigilasi hijinateli kwesekana nawuku;

Hela iwumba dawuru yayiwahi* hiyanateli kudihimpa nawuku.+

18 Hakwila Korali nikristali kwila tuyitena nehi,+

Muloña mufuku wunenzali maana wunabadiki chikupu kulema mufuku wunenzali mperola.

19 Topazi+ yakuKushi hiyinateli kwesekana nawuku;

Hiyanateli kuyilanda hela nawuru yakadi majiluku.

20 Hanu dinu, maana afuma kudihi,

Nawa nsulu yakwiluka yidi kudihi?+

21 Ayisweka kumesu ayuma yejima yayumi+

Nawa ayisweka kudi atuda amuluzwizu.

22 Kujilumuka nikufwa jahoshaña nawu,

‘Matu etu atiya hohu nawu ekala kwoku.’

23 Nzambi weluka njila mwakuyiwanina;

Yena nkawindi hohu diyi weluka kuyashakamañawu,+

24 Muloña watalaña kwakumina iseki,

Nawa wamonaña yuma yejima yekala mwishina damawulu.+

25 Chapiminiyi ñovu* yampepela+

Nawa chapiminiyi menji,+

26 Chenkeliyi nvula lushimbi+

Nikupula njila mwakuhitila ivu dakudidima danvula yampepela,+

27 Kuhiñahu wamweni maana nawa wayilumbulwili;

Wayikolesheli nawa wayesekeli kulema kwawu.

28 Dichi wamulejeli muntu nindi:

‘Tiyaña! Kumutiya Yehova woma—diwu maana,+

Nawa kutondolwela yuma yatama dikashinshi.’”+

29 Yoba watwalekelihu nampanji yindi,* nindi:

 2 “Inakutoña nami chiña nadiña mutukweji tunahiti,

Mumafuku owu anhembeleñayi Nzambi,

 3 Helishiliyi inoñu dindi kutoñekela hamutu wami,

Mpinji yinendeleña mumwidima nachejeji chindi,+

 4 Hinadiña* mukwenzi,

Helili wubwambu wami naNzambi wuchidi wakola mwitenti dami,+

 5 Hadiñayi Wañovu Jejima wuchidi nanami,

Hachidiña anyanami* hamu nanami,

 6 Helili mahaji ami ajimini mubata,*

Nawa malola hañidishililiwu tuloña twamanji.+

 7 Hinedikileña nakuya kuchiisu chamusumba+

Nakushakama mulubanza lwamusumba,+

 8 Helileñawu atwansi awamayala chammonawu hiyakwimena hambadi,*

Niamayala akula dehi anyamukileña nakwimana kuka-a.+

 9 Ayilolu hiyahosheleñahuku;

Adiña nakukwata makasa awu hakanwa.

10 Mazu awantu alema ayimwenesheleñahu;

Madimi awu alamatileña kwiwulu dakanwa kawu.

11 Muntu wejima wantiyilihu wahosheleña mazu amawahi hadi ami,

Nawa antu ammweni adiña nakunhoshelaku.

12 Muloña nadiña nakwamwina kazweñi wakeñeleña wukwashu,+

Hamu namwana wabula tata yindi nimuntu wejima wabulili nkwashi.+

13 Muntu wadiña kwakwihi nakufwa wankiswilileña,+

Nawa nazañalesheleña muchima wantuluwa.+

14 Navwalileña kuloña neyi chakuvwala chami;

Wuñanji wami wadiña neyi munkukumba* nichitambala.

15 Nekalili mesu amputamesu

Nawa nyendu yachifwayi.

16 Nekalili tata yawatuzweñi;+

Nawa kuchota chanyiloña nadiña nakukeñakeña wunsahu kulonda nikwashi antu inabulili kwiluka.+

17 Nadiña nakukotola nyibaña yamuntu welileña yatama+

Nikuhukula chikwachika* kumazewu indi.

18 Nadiña nakuhosha nami, ‘Nakafwila mwitala dami,*+

Nawa mafuku ami akavula neyi wusekulula.

19 Nyiji yakatanda mumenji,

Nawa wuumi wakashakama wufuku wejima hanyitayi yami.

20 Mpinji yejima kulema kwami akwilishaña kwikala kwakuha,

Nawa wuta wamukunji wudi muchikasa chami wukutwalekahu kwasa.’

21 Antu adiña nakuntiyilila nakanañachima,

Amweneneña nzo-o kulonda atiyi kufumba kwami.+

22 Neyi namanishi dehi kuhosha, hiyadiñahu namazu akuhoshahuku;

Mazu ami adiña nakuholokela chovu-chovu* mumatu awu.

23 Adiña nakunhembelela neyi chahembelelañawu nvula;

Adiña nakwasama mutunwa twawu neyi chelaña nvula mumpinji yachishika.+

24 Chinayimwemweteleleña, akuhweleleleña wanyi;

Chejeji chakumesu ami chayikolesheleña.*

25 Hakwikala mutu wawu, nayilejeli mwakwilila,

Nawa nashakamineña neyi mwanta hakachi kamazanvu amashidika indi,+

Neyi muntu wakundejaña adilaña.+

30 “Ichi ansehaña+

—Amayala anyinki hadi ami,

Akweti atata jawu inakaaninini

Kwikala hamu natuwa twahembeleña yimuna yami.

 2 Ñovu jakumakasa awu jadiña namudimwinyi kudi ami?

Ñovu jawu jinakisiki.

 3 Nzala niyuma yakeñañawu yinayizeyeshi;

Atiyaña kutama muloña weseki dominina

Odu dakisiliwu nakudishiya kwamahembi hohu.

 4 Apompeshaña mafu amuñwa mumasaña;

Nawa adaña nyiji yalula yayiputa.

 5 Ayitemuna muchituñilu;+

Antu ayikuwaña neyi chinateli kukuwawu ikombi.

 6 Ashakamaña kunyikunkumuki yanyihoñi,*

Mumeena ahamaseki nimumalola.

 7 Adililaña mumasaña

Nawa adipompeshaña hakachi kakanyuñi.

 8 Kufwana anyana kawantu abula maana nawa abula majina,

Anayihañi* mwituña.

 9 Ilaña ichi anakunseha nimutumina twawu;+

Nekali chuma chakuseha* kudi wena.+

10 Antiyaña wuzondu nawa emenaña hahalehi nanami;+

Hiyashintajalaña kunfwijila kumesuku.+

11 Muloña wakwila Nzambi nanfwomoni* nawa nankeheshi,

Anatilaña nyonji yejima* hamesu ami.

12 Anyamukilaña kuchidiilu neyi izanvu;

Antuukishaña

Nikujika njila yami.

13 Akisañanaña njila jami

Nikuletesha makabi ami kuswejelaku,+

Chakadi muntu niwumu wakuyilekesha.*

14 Enzaña neyi kwiji anakuhanuka mwipwata didi hambañu;

Enzaña kwiluña kudi kujilumuka.

15 Woma wankwataña;

Kulema kwami anakwendeshi neyi mpepela,

Nawa wamwinu wami wajimañanaña neyi ivu.

16 Ichi keña nifwi;+

Mafuku amakabi+ ananwani.

17 Nawufuku, mafwaha ami ayeñaña chikupu;*+

Nawa kuyeña hikwamanañaku.+

18 Chakuvwala chami anachikoki nañovu chikupu;

Neyi kunshiñu yachakuvwala chami, chankamaña.

19 Nzambi nannatili mumalowa;

Nañilishi kwikala neyi lunkuñu nimawuti.

20 Nakudililaña nami wunkwashi, ilaña hiwañakulañaku;+

Nemanaña, ilaña wantalaña hohu.

21 Wunambalumukilimu chikupu;+

Wunankatishi nañovu jejima jakuchikasa cheyi.

22 Wannyamunaña nikunsenda nampepela;

Kuhiñahu wanzuyilaña munvula yampepela.*

23 Muloña neluki nami wakanshikija kukufwa,

Kwitala oku kwakadibulakenawu ejima amomi.

24 Ilaña kwosi muntu wakamweta muntu wunaneñi*+

Hanakukeñayi wukwashu mumpinji yindi yayihuñuku.

25 Komana hinayidilililiku ana adiña mukukalaku?*

Komana atuzweñi, ami* hinayitiyilili wushonaku?+

26 Hela chakwila nakeñeleña yayiwahi, kwamwekeni yatama;

Nakeñeleña chejeji, ilaña kwenjili mwidima.

27 Mwivumu dami himwalekeli kuyeñaku;

Mafuku ayihuñu anwanini.

28 Nendeleña nachineñi;+ hinamwenihu chejejiku

Nemeneña hakachi kachipompelu nakudila nami ankwashi.

29 Nekali mana kwanyumbu

Nawa ibwambu dawanyana kanyamalanda.+

30 Ikowa dami dineyili nawa dinowuki;+

Mafwaha ami anahi nakutaata.*

31 Kadada kami nakizatishaña hohu kudila nachu,

Niipeleli* dami dazatikaña kukundeja nachu anakudila.

31 “Nakwati chitiyañenu namesu ami.+

Dichi nukufwila ñahi mujiki?*+

 2 Hanu dinu, isekanyi dinukutambwila kudi Nzambi mwiwulu,

Wuswananyi wunukutambwila kudi Wañovu Jejima wamwiwulu?

 3 Komana kukala hikwahembelelaña elaña yatamaku

Nawa yihuñu hiyahembelelaña antu elaña yafwanaku?+

 4 Njila jami yena wajimonaña wanyi+

Nikushinshika yuma yejima yinelaña?

 5 Komana nalekahu dehi kwenda muchalala?*

Komana nyendu yami yanyakalahu dehi kudimbana?+

 6 Lekenu Nzambi ampimi namasikelu aloña;+

Dihakwilukayi kashinshi kami.+

 7 Neyi nyendu yami yasenukahu dehi munjila yalala+

Indi kwiji muchima wami walondelahu dehi mesu ami+

Hela makasa ami elahu dehi yuma yatama,

 8 Komana nlekenu nitumbi mbutu nawa ayidi kudi wacheñi,+

Nawa yinatumba ayibwiti.*

 9 Neyi muchima wami awukokolahu dehi kudi mumbanda+

Nawa nakaamahu dehi hachiisu chantuñi nami nakuhembelela,+

10 Komana ñodami amuhalili iyala wacheñi tidiku,

Nawa amayala acheñi akaami nindi.*+

11 Chumichi chikwikala hichishimashima,

Chiluwa chatela kumbabeshelahu kudi ansompeshi.+

12 Chikwikala neyi kesi kadaña nikajilumunaña,*+

Nakunooñesha niyuma yejima yinaheta.

13 Neyi nakaanini kumwekeshela ambuñami awamayala hela awambanda wuñanji

Hañaabilileñawu,*

14 Nateli kwila ñahi neyi Nzambi anwana?*

Nateli kumwakula namidi neyi hakunsompesha?+

15 Komana Owu wanleñeli mwivumu hidiyi wayileñeli niwenaku?+

Komana Hidiyi watuleñeli henohu kanda tusemukiku?*+

16 Neyi nakaanini kumwinka kazweñi yuma yakeñeliyi+

Hela naneñesheli mesu antuluwa;*+

17 Neyi nadiili yakuda yami nkawami

Chakadi kuyinkahu anshona;+

18 (Muloña kufuma tuhu kuwansi wami, nshona* wakulili nanami neyi kwiji yami tata yindi,

Nawa nakwashileña antuluwa* kufuma tuhu kuwansi.*)

19 Neyi namweni muntu nakufwa namashika muloña wakubula yakuvwala

Hela kazweñi weyala wunabuli chakudibuta yomweni;+

20 Neyi yena* wankiswilili wanyi+

Haditiyishileñayi iyena yomweni namavuji anyikoku yami;

21 Neyi namuchinishili nshona+

Hakeñeleñayi wukwashu kudi ami hachiisu chamusumba;*+

22 Komana chikasa chami chisopoki muchifwiji chami,

Nawa chikasa chami chikotokeli hankokola.*

23 Muloña nachiinineña wubanji kufuma kudi Nzambi,

Nawa natiyileña woma muloña wakulema kwindi.

24 Neyi nakuhweleleli muwuru

Indi kwiji kuleja wuru yayiwahi nami, ‘Yeyi wankiñaña!’+

25 Neyi maheta ami asweja diwu anleteleleña muzañalu+

Muloña wayuma yayivulu yinaheteli;+

26 Neyi namweni itena* dinakutoñeka

Hela kakweji kanakwenda muwukeleñi waku;+

27 Nimuchima wami awukokweli mukuswamujoka,

Nawa kanwa kami kafufwili chikasa chami nakudifukulaku;+

28 Dikwila nawu chumichi chikwikala hichiluwa chatela kumbabeshelahu kudi ansompeshi,

Muloña namukaani Nzambi walala wamwiwulu.

29 Komana natiyahu dehi kuwaha chajilumukiliyi chilumbu chami+

Indi kwiji nazañaleli muloña yuma yatama yamuholokeleli?

30 Hinetejeli kanwa kami kuvulumuna

Kuhitila mukusanyika nakukeña wumi windiku.+

31 Komana antu amwitenti dami ahosheli wanyi nawu,

‘Hinyi wunateli kuwana muntu wunabuli kwikuta nayakuda* yindi?’+

32 Kwosi mwenyi* wakaaminihu hanji nawufukuku;+

Mukakwenda namushinkwilileña yenzelu yami.

33 Nesekahu dehi kubuta hayiluwa yami, neyi antu amakwawu,+

Kuhitila mukusweka chiluwa chami mwitumba dachakuvwala chami?

34 Natiyahu dehi woma izaza dawantu,

Indi kwiji nachiinahu dehi nami yisaka yikwawu yikunsawula,

Nakummwenesha nikunchinisha kuya hanji?

35 Neyi kwadiñahu muntu wadi kuntiyilila!+

Nadi kufwachika ijina dami kuyuma yinnahoshi.

Lekenu Wañovu Jejima añakuli!+

Inakutoña nami neyi mukakunfwisha nanyiloña wadi kusoneka nyiloña mumukanda!

36 Nadi kuwusenda hachifwiji chami,

Nawa nadi kuwukasila kumutu wami neyi chibañula.

37 Nadi kumuchindila yintampu yejima yinendeli;

Nadi kumusolomoka chakadi woma, neyi chilolu.

38 Neyi iseki dami dadi kundililaku

Nawa nyindoñolu yachu yadi kudilila hamu;

39 Neyi nadiili nyikaabu yachu chakadi kufweta,+

Indi kwiji nakojejeli eni* iseki kuneña;+

40 Komana lekenu nyiña yimmeneni chatela kumeni tidiku

Nimatahu anunkaña chatama chatela kumeni bali.”

Ahanu dihanakumini mazu aYoba.

32 Dichi awa amayala asatu alekeli kumwakula Yoba, muloña wadimweneña nindi waloña.*+ 2 Ilaña Elihu mwana kaBarakeli mwini Buzi+ wakuchisaka chaRami wazuwili nankashi. Wamuzuwilili Yoba hakudimona nindi waloña kubadika Nzambi.+ 3 Wayizuwilili niamabwambu jaYoba asatu muloña hiyatwesheli kumwakula mwamaanaku, ilaña amuteneneña Nzambi nawu watama.+ 4 Elihu wadiña nakuhembelela kulonda yamwakuli Yoba, muloña wena adiña akulumpi hadi yena.+ 5 Elihu chamweniyi nindi awa amayala asatu anakañanyi kwakula, wazuwili. 6 Dichi Elihu mwana kaBarakeli mwini Buzi watachikili kuhosha nindi:

“Ami nidi kansi*

Nawa enu amayala mudi akulumpi.+

Nadiwunjika muloña nayilemesha,+

Nawa natiya woma wakuyileja yuma yineluka.

 7 Natoñojoka nami, ‘Yaaka yisambili* kuhosha,

Nawa yaaka yayivulu yimwekeshi maana.’

 8 Ilaña hispiritu yekala mudi antu,

Muuya waWañovu Jejima, diwayinkaña kashinshi.+

 9 Yaaka hohu* hiyaleteshaña muntu kwikala namaanaku,

Hela akulumpi hidiwu elukaña yuma yaloña hohuku.+

10 Dichi inakuhosha nami, ‘Ntiyililenu,

Nawa nukuyileja yuma yineluka.’

11 Tiyenu! Nahembelelaña kutiya mazu enu;

Nadiña nakutiyilila kuyitoñojoka yenu+

Himwakeñakeñaña mazu akuhosha.+

12 Nayitiyililaña nakanañachima,

Ilaña hadi enu hosi niwumu wamufwisha Yoba namuloña*

Hela kumwakulaku.

13 Dichi bayi muhosha nenu, ‘Tunawani maanaku;

Nzambi diyi wamwololaña, bayi muntuku.’

14 Wahoshaña nanami wanyi,

Dichi nukumwakula wanyi neyi chimunamwakuleña.

15 Anatiyi woma, adana cheñi mazu akwakulahu;

Hiyakweti mazu akuhoshahuku.

16 Nahembeleli, ilaña hiyanatwalekihu kuhoshaku;

Anakumini dakwimana ahana, hiyakweti mazu akwakulaku.

17 Dichi ninami nukwakula;

Ninami nukuhosha yuma yineluka,

18 Muloña ami nidi namazu amavulu;

Spiritu yidi mudi ami yinansañumuni.

19 Jamukachi kami jidi neyi vinyu yinabuli hakwonena,

Neyi mapakumuna ayitembi amaha anakukeña kubaluka.+

20 Nlekenu nihoshi kulonda noonihu!

Nukwasama kanwa kami nakwakula.

21 Hinukumwekesha chaambu kudi wudi wejima;+

Hela kuhameka* muntu wudi wejima chakutwambaku,

22 Muloña hineluka kuhameka chakutwambaku;

Neyi neluka, wantuñili wadi kunjilumuna swayi-swayi.

33 “Ilaña ichi dinu, Yoba, mwani tiyililaku mazu ami;

Tiyililaku yuma yejima yinukuhosha.

 2 Mwani tiyaña! Natela kwasama kanwa kami;

Idimi dami* datela kuhosha.

 3 Mazu ami ashimunaña kwoloka kwamuchima wami,+

Nawa nyivumbu yami yashimunaña choloka yuma yineluka.

 4 Spiritu yaNzambi diyantuñili,+

Nawa muuya waWañovu Jejima diwanyinkeli wumi.+

 5 Ñaakuli neyi wukutwesha;

Nleji yitoñojoka yeyi; diloñeshi.

 6 Tiyaña! Ami nidi tuhu neyi eyi kumesu aNzambi walala;

Ninami anwumbili nandambu.+

 7 Dichi bayi wuntiya womaku,

Nawa yuma yinukuhosha bayi yikutiyisha womaku.

 8 Ilaña natiyeña chiwunahosheña,

Mwalala, nadiña nakutiya mazu eyi akwila nawu,

 9 ‘Nidi wutooka, hinikweti nshidiku;+

Nidi wakadi majilu, hinikweti chiluwaku.+

10 Ilaña Nzambi wakeñaña hohu yiluwa mudi ami

Wammonaña nindi nidi chilumbu chindi.+

11 Washaña nyendu yami mumpompa;

Watalaña mwejima munayaña.’+

12 Ilaña wunaluwañeshi hakuhosha awa mazu, dichi nukukwakula:

Nzambi wabadika chikupu muntu wafwaña.+

13 Muloñadi chiwunakutoobela hadi Yena?+

Muloña wakwila waakula mazu eyi ejima wanyi, tahindi?+

14 Muloña Nzambi wahoshaña kapampa kamu nikamuchiyedi,

Ilaña kwosi niwumu washañaku maana,

15 Muchilota, chimwenu chawufuku,+

Mpinji yakupukilañawu antu mutulu twatweni

Henohu anakaami mutudidi twawu.

16 Kuhiñahu wenzununaña matu awu+

Nawa wayichichimikaña* nshimbi jindi,

17 Kulonda afumishi muntu kuyuma yatama+

Nikukiña muntu kulonda abuli kudivwimba.+

18 Nzambi wamwinaña wumi windi wubuli kuya mwibuku,*+

Wumi windi wawupulwishaña kumpoku yakabali.*

19 Muntu amubabeshaña nakuyeña hakadidi kindi

Ninakukata kwatwalekañahu mumafwaha indi,

20 Kulonda mujimba windi* wuheli dinkendi,

Nawa wakaanaña niyakuda yayiwahi.+

21 Mujimba windi wakosaña chikupu,

Nawa mafwaha indi adiña aswama amwekanaña.*

22 Wumi windi waswinaña kwakwihi nebuku;*

Wumi windi waswinaña kudi antu aletaña kufwa.

23 Neyi kudi yena kukwinza ntemesha,*

Mukakuhakwilaku hadi akakuhakwilaku 1,000,

Nakumuleja muntu yuma yaloña,

24 Kuhiñahu Nzambi amutiyila luwi nakuhosha nindi,

‘Mulekenu abuli kuya mwibuku!*+

Nawani ifutu danyiloña!+

25 Mujimba windi wuseneni* kubadika chiwadiña muwukwenzi;+

Afunti kumafuku añovu jawukwenzi windi.’+

26 Wakamulembelela Nzambi,+ owu wamba kamwiteja,

Nawa wakamona kumesu Indi nakudikuwa namuzañalu,

Nzambi wakafuntisha kuloña Kwindi kudi muntu wafwaña.

27 Owu muntu wakashimuna* kudi antu nindi,

‘Navulumuni+ nawa naheñeshi mwaloña,

Ilaña natambwili yuma yinatela kubula kutambwila.*

28 Nakuuli wumi wami wubuli kuya mwibuku,*+

Nawa wumi wami wukumona chejeji.’

29 Mwamweni, Nzambi welaña yuma yejimiyi

Kudi muntu, mapampa ayedi hela asatu,

30 Hakwila amufumishi yena* kwibuku,*

Kulonda adiluñishi nachejeji chawumi.+

31 Shakuku maana Yoba! Ntiyilili!

Mwenakuhu, nawa nukutwalekahu kuhosha.

32 Neyi wudi namazu akuhoshahu, ñaakuli,

Hoshaku, muloña inakukeña kukuyiñisha.

33 Neyi wudana mazu akuhoshahu, watela kuntiyilila;

Mwenakuhu, nawa nukukudizisha maana.”

34 Dichi Elihu watwalekelihu kwakula nindi:

 2 “Tiyililenu kumazu ami, enu mukweti maana;

Ntiyililenu, enu mweluka yuma yayivulu chikupu.

 3 Muloña itu datompaña mazu

Neyi idimi chidatompaña* yakuda.

 4 Tuwanenu etu aweni chuma chaloña;

Tufuukulenu hakachi ketu etu aweni chuma chachiwahi.

 5 Muloña Yoba nahoshi nindi, ‘Ami naloña,+

Ilaña Nzambi hanammwekesheli wuñanjiku.+

 6 Komana nateli kutwamba chatela kwikala wunsompeshi wami?

Chilonda chami chakusukaña wanyi, hela chakwila kwosi nshidi.’+

 7 Hinyi mukwawu wudi neyi Yoba,

Wanwaña kasawuntu neyi menji?

 8 Nakwendela hamu nawantu akoñaña yatama

Nikudikunda nawantu atama.+

 9 Muloña nahoshi nindi, ‘Kwosi yuma yawaninañamu muntu

Mukumutiyisha Nzambi kuwaha.’+

10 Dichi ntiyililenu, enu amayala akweti maana:*

Chinjila Nzambi walala kukoña yatama,+

Wañovu Jejima kwila mwaluwa!+

11 Muloña wakamufweta muntu kwesekeja nayuma yelañayi+

Nikumuletela yuma yafumaña munjila jindi.

12 Chalala, Nzambi helaña yuma yatamaku;+

Wañovu Jejima haheñeshaña wuñanjiku.+

13 Hinyi wamwinkeli mudimu wakutala iseki,

Nawa hinyi wamutondeli kutala kaayi kejima?*

14 Neyi asha maana* hadi wena,

Neyi yadipompeshela spiritu nimuuya wawu,+

15 Antu ejima* akunoñela hamu,

Nawa antu akufunta kulunkuñu.+

16 Dichi neyi wudi namaana, shaku muchima kuyumiyi;

Tiyililaku nakanañachima kuyuma yinukuhosha.

17 Komana muntu wahela wuñanji nateli kuyuula,

Indi kwiji wunateli kumusompesha mukañovu waloña?

18 Komana wunateli kumuleja mwanta neyi, Wudi wamukunkulwayi,’

Hela kuyileja antu alema neyi, ‘Enu mwatama’?+

19 Kudi Wumu wabulaña kumwekesha chaambu kudi ayilolu

Nawa wabulaña kulemesha aheta kubadika atuzweñi,*+

Muloña wejima wawu himudimu wakumakasa indi.+

20 Anateli kufwa chakukasumwisha,+ mukachi kawufuku;+

Azaalaña chikupu nikufwa;

Niantu akweti ñovu ayifumishañahu, ilaña bayi namakasa awantuku.+

21 Muloña mesu aNzambi amonaña njila jamuntu,+

Nawa Yena wamonaña mwejima mwadatañayi.

22 Kwosi mwidima hela mwidima wasweja

Munateli kuswamawu antu elaña yatamaku.+

23 Muloña Nzambi hatoñola mpinji yamuntu wudi wejima

Yakuya kudi yena nakumusompeshaku.

24 Wayichikaña akañovu chakadi kukeñakeña wunsahu

Nawa heluña dawu wahiñishañahu amakwawu.+

25 Muloña welukaña yuma yinakwilawu;+

Wayilañumunañahu nawufuku, nawa achikikaña.+

26 Wayetaña muloña wakutama kwawu,

Hamesu awantu ejima,+

27 Muloña analeki kumulondela+

Nawa hiyanakwakamena njila jindiku;+

28 Akojejaña atuzweñi kumudilila,

Kulonda atiyeña kudila kwawantu anabuli wakuyikwasha.+

29 Neyi Nzambi amwenahu, hinyi wunateli kumufwisha namuloña?

Neyi asweka chamesu indi, hinyi wunateli kumumona?

Hela kudi muza hela muntu, chochimu,

30 Kulonda muntu watama* abuli kuyuula+

Hela kutila antu nyihetu.

31 Komana muntu wejima wakamuleja Nzambi nindi,

‘Anambabeshi, hela chakwila hinnakoñihu muloñaku;+

32 Ndizishi chuma chinnakañanyi kumona;

Neyi nakoñihu chuma chatama, nakachikoñahu cheñi wanyi’?

33 Komana yena nateli kukufweta kwesekeja nachiwunakutoñojoka henohu wunakaani wunsompeshi windi?

Watela kufuukulahu, bayi amiku.

Dichi nleji yuma yiwelukisha chiwahi.

34 Antu akweti kashinshi* akunleja nawu

—Muntu wejima wamaana wukuntiyilila—

35 ‘Yoba nakuhosha chakadi kwiluka,+

Nawa mumazu indi himudi maanaku.’

36 Yoba amweseki* kushika nikunsa

Muloña nakwakula neyi antu atama!

37 Kunshidi yindi wabombelañaku kudikaña;+

Watusawulaña nakututwila nkoshi

Nawa wadikañaña nakuvulisha mazu indi hadi Nzambi walala.”+

35 Elihu watwalekelihu kwakula nindi:

 2 “Wuneluki chikupu neyi waloña hakwila wuhoshi neyi,

‘Ami naloña kubadika Nzambi’?+

 3 Muloña wahoshaña neyi, ‘Hela niikali waloña chikukukwasha ñahi?*

Komana nidi chiwahi hela chakwila navulumwini?’+

 4 Nukukwakula

Hamu niamabwambu jeyi.+

 5 Fumbulaku mesu eyi wutali mwiwulu

Shinshikaku mavu+ adi mwiwulu.

 6 Neyi wuvulumuna, wukumukatisha ñahi?+

Neyi nshidi jeyi jivula, wukumwiladi?+

 7 Neyi waloña, chumanyi chiwamwinkaña;

Chumanyi chatambwilañayi kudi eyi?+

 8 Muntu wudi neyi eyi diyi wamwenañamu kukala mukutama kweyi hohu,

Nawa kuloña kweyi, kwakwashaña mwana kamuntu.

 9 Antu adilaña neyi anakumona ikabisha dasweja;

Adilaña nawu ayamwini kuchiyuulu* chamukañovu.+

10 Ilaña kwosi wahoshaña nindi, ‘Nzambi wudi kudihi, Nleñi Mukakubadika,+

Waleteshaña tumina atwimbeña nawufuku?’+

11 Watudizishaña+ chikupu kubadika anyama azuwa aheseki,+

Nawa watwinkaña maana kubadika atuda amuluzwizu.

12 Antu adilaña, ilaña waakulaña wanyi,+

Muloña wakudivwimba kwawantu atama.+

13 Mwamweni Nzambi hatiyaña kudila kwamukunkulwayiku;*+

Wañovu Jejima washañaku maana wanyi.

14 Chikwikala ñahi dinu, chiwaaba neyi wamumonaña wanyi!+

Muloña weyi wudi kudi yena, dichi watela kumuhembelela.+

15 Muloña nahili wanyi hakwila akutambiki nakukusompesha;

Nawa hanamoni kutuboka kweyiku.+

16 Yoba wasamaña kanwa kindi mwamukunkulwayi;

Wahoshaña mazu amavulu chakadi maana.”+

36 Elihu watwalekelihu nindi:

 2 “Ntiyilili nakanañachima chinukulumbululaña,

Muloña nichidi namazu akumuhoshelaku Nzambi.

 3 Nukuhosha chiwahi hayuma yineluka,

Nukuhosha nami kuloña kwekala nawantuñili.+

 4 Chalala, mazu ami akutwamba wanyi;

Weluka yuma yejima+ wudi hanu naneyi.

 5 Mwamweni, Nzambi wukweti ñovu+ nawa hadiwulaña muntu niwumuku;

Wukweti maana chikupu.*

 6 Hakapulwisha mawumi awantu atamaku,+

Ilaña antu akabishañawu wayimwekeshelaña wuñanji.+

 7 Hafumishaña mesu indi hadi antu aloñaku;+

Wayiswanyikaña hamatanda hamu nawanyanta*+ nawa ayilemeshaña haya nyaaka.

 8 Ilaña neyi anayikasi mumaleñi

Nawa anayikwati munyonji yamakabi,

 9 Wayilejaña yuma yineliwu,

Nshidi yawu yakoñeliwu muloña wakudivwimba.

10 Wenzununaña matu awu kulonda atiyi kufumba

Nawa wayilejaña abalumuki nakuleka kwila yatama.+

11 Neyi amwovwahila nakumukalakela,

Akashakamaña chachiwahi mafuku awu ejima,

Nawa yaaka yawu yikawaha.+

12 Ilaña neyi kwovwahila nehi, akahondeka nampoku yakabali*+

Nawa akafwa chakadi kwikala namaana.

13 Antu atama* nyichima akahemba nkunyi.

Hela chakwila nayikasi hiyalombaña wukwashuku.

14 Afwaña* nawansi,+

Adikundaña* hamu nawayivumbi awamayala ahatembeli.+

15 Ilaña Nzambi* wamwinaña antu anakukabakana hampinji yamakabi;

Wenzununaña matu awu neyi anayikabishi.

16 Wakufumishaña kuyihuñu yidi kwakwihi nakukuwana+

Nakukutwala kwiluña deneni, kwekala kukasunuka,+

Niyakuda yayiwahi yakusha hamesa yeyi yakukukundeja nachu.+

17 Kuhiñahu wakatiya kuwaha chakayisompeshawu antu atama,+

Neyi anayisompeshi dehi nawa mwawuñanji.

18 Ilaña babalaku kulonda kuzuwa kubuli kukukojeja kwila chatama,+

Nawa bayi witeja majika kanwa akusenuni munjilaku.

19 Komana kulomba wukwashu

Hela kuzata nañovu kukumanisha yihuñu yeyi?+

20 Bayi wufwila wufuku,

Halekañawu antu kumwekana hamaluña awuku.

21 Babalaku kulonda wubuli kwila yuma yatama,

Tondaku chumichi chatela wutondi makabi.+

22 Talaña! Nzambi wukweti ñovu jabadika;

Ntañishinyi wudi neyi yena?

23 Hinyi walombolahu* dehi njila yindi+

Hela kumuleja nawu, ‘Chuma chiwuneli chatama’?+

24 Anukaku kutuumbakesha nyidimu yindi,+

Oyu yembawu kudi antu mutumina.+

25 Antu ejima ayimona,

Muntu wafwaña wayitalilaña hahalehi.

26 Eña, Nzambi himuneni kubadika chitunateli kumwiluka;+

Yaaka yindi hitukutwesha kuyilukaku.*+

27 Wakokaña nyisa yamenji;+

Yasuñunukaña nakwikala nvula kufuma kumbundu yindi;

28 Kuhiñahu, mavu ahuñununaña nvula heseki;+

Yanokelaña hadi antu.

29 Hinyi wunateli kwiluka chayitanjikawu mavu,

Kudidima kwafumaña mwitenti* dindi?+

30 Talaña chaalañayi nzaji*+ yindi hewulu damavu.

Nawa wenzeshaña inyiñi* dakaluñalwiji.

31 Wayikutishaña antu nayuma yeniyi;

Wayinkaña yakuda yayivulu.+

32 Wabutaña nzaji namakasa indi,

Nawa wayiteñululaña kuyinakuya nakuyitwala kwacheñi.+

33 Kudidima kwindi kwashimunaña chekalayi,

Niyimuna niyena yashimunaña wunakwinza.*

37 “Neyi nitoñojoka hachumichi, muchima wami wetaña

Nawa wakilokaña muwekala.

 2 Tiyililaku nakanañachima kwizu dindi dañovu

Nikukudidima kwafumaña mukanwa kindi.

 3 Datiyakanaña hamaseki hejima

Nawa watumaña nzaji+ yindi kwakumina iseki.

 4 Kuhiñahu, kwatiyakanaña chivumina chakubuluma;

Wadidimaña nezu dañovu chikupu,+

Nawa nzaji wayikañeshaña wanyi neyi izu dindi dinatiyakani dehi.

 5 Nzambi wadidimaña nezu dindi+ munjila yayiwahi;

Wakoñaña yuma yamaneni yitwakañanyaña kutiyisha.+

 6 Muloña walejaña sino* nindi, ‘Holokaku hamaseki,’+

Nawa walejaña nvula yinakunoka nindi, ‘Huñunukaku nañovu.’+

 7 Nzambi waketwishaña yuma yejima yelañawu antu*

Kulonda muntu wejima wafwaña eluki mudimu Windi.

 8 Anyama amwisaña ayaña mumeena awu

Nawa atwalekañahu kushakama mwenomu.

 9 Mpepela yeneni yakunkaña kufuma muyashakamaña,+

Nikutuuta kwafumaña kumpepela yakuchimunswa.+

10 Namuuya waNzambi, ayisi* yatuñikaña,+

Nawa menji amavulu adikwataña mbe-e.+

11 Eña, wapimaña kulema kwamavu namukekemena;

Wapalañeshaña nzaji+ yindi mumavu;

12 Anyeñumokaña kwejima kwayilejañayi kuya;

Elaña mwejima mwayilejañayi+ heseki hashakamañawu antu.

13 Chili himuloña wakubabesha*+ hela muloña weseki

Indi kwiji muloña wakukeña kwakashinshi, wachikojejaña kumwekana.+

14 Yoba, tiyililaku chinukuhosha;

Hudikilaku nawa toñojokaku chikupu hanyidimu yaNzambi yakuhayamisha.+

15 Komana wuneluki Nzambi chayuulañayi* mavu

Nichakojejañayi nzaji kukenashana kufuma mumavu indi?

16 Wuneluki mavu chalelañawu?+

Iyi hinyidimu yakuhayamisha yaYena weluka yuma yejima.+

17 Muloñadi yakuvwala yeyi chiyataatilaña

Neyi iseki dinamweni muloña wampepela yakukabeta kakuchidiilu?+

18 Komana eyi, hamu nayena munateli kutandumuna* luzwizu+

Lwakola neyi chibanjilu chachikuñu?

19 Tuleji chitwatela kumuleja;

Tukutwesha kwakula wanyi muloña tudi mumwidima.

20 Komana natela kumuleja nami inakukeña kuhosha?

Indi kwiji kudihu muntu wunahoshi nsañu yitwatela kumuleja?+

21 Chejeji* nichena hiyachimonañaku,

Hela chakwila chinakutoñeka muluzwizu,

Sampu mpepela yinahiti nawa yinafumishihu mavu.

22 Kuchimunswa kwafumaña lubanji lwawuru;

Wukeleñi waNzambi+ wakutiyisha woma.

23 Kwila tutwesha kumwiluka chikupu Wañovu Jejima nehi;+

Wukweti ñovu jabadika hama,+

Nawa haheñeshaña wuñanji+ nikuloña kwindi kwabadikaku.+

24 Dichi, antu atela kumutiya woma.+

Muloña hatoñojokelañaku antu ejima adimonaña nawu akweti maanaku.”*+

38 Kuhiñahu Yehova wamwakwili Yoba mumpepela yeneni nindi:+

 2 “Hinyi yeniwu wunakutaadika mwinnafuukuli

Nawa wunakuhosha chakadi maana?+

 3 Mwani diloñeshi neyi iyala;

Nukukwihula, nawa wuñakuli.

 4 Wadiña kudihi hinaalili chikuku cheseki?+

Nleji, neyi wunakutoñojoka neyi weluka.

 5 Hinyi wadipimineña, hekwawu wuneluki,

Hela hinyi wavuñulwili mwonji nakudipima?

 6 Yishimi yachu ayishimikili munkahi,

Hela hinyi waalili ilola dadu damwiwombu,+

 7 Helili ntanda jakumacha+ jidikuwi hamu namuzañalu,

Nianyana kaNzambi*+ ejima atachiki kudikuwa nakusakilila?

 8 Nawa hinyi washinkili yiisu yakaluñalwiji+

Hikabuzikili kufuma mwivumu,

 9 Hinakivwikili mavu

Nikukivuñila* mumwidima wiyila bwi-i,

10 Hinakinkeli nshimbi mwakukumina

Nikushaku nyikomenu niyiisu yaku,+

11 Kuhiñahu nakilejeli nami, ‘Watela kukumina aha, kubadikahu nehi;

Aha dihatela kukumina mankanda eyi adivwimba’?+

12 Komana walejahu dehi* ntetemena mwakwilila

Indi kwiji kukojeja kucha kwiluki iluña daku dakuchiilahu,+

13 Kulonda kukwati insa jeseki

Nikulukumunahu antu atama?+

14 Dabalumukaña neyi ndambu yinalamikiwu,

Nawa yuma yidihu yamwekanaña chiwahi neyi chakuvwala chakuchima chiwahi.

15 Ilaña antu atama anayitambuli chejeji chawu,

Nawa makasa awu anyamunañawu anayikotoli.

16 Komana wayahu dehi kutusulu twakaluñalwiji

Indi kwiji wahitañanahu dehi nakutalatala manyiñi?+

17 Komana akumwekeshelahu dehi yiisu yakufwa,+

Indi kwiji wamonahu dehi yiisu yamwidima wasweja?*+

18 Komana weluka kutoha kweseki?+

Nleji, neyi weluka yuma yejimiyi.

19 Chejeji chashakamaña kudihi?+

Nawa iluña damwidima dekala kudihi,

20 Hakwila wujitwali kumaluña aju

Nikwiluka njila jaya kumatala aju?

21 Komana wuneluki yumiyi muloña wakwila wavwalikileñahu dehi

Nawa wudi nayaaka* yayivulu?

22 Weñilahu dehi mumatala mwahembelañawu sino,*+

Indi kwiji wamonahu dehi mumatala mwahembelañawu nvula yamalola,+

23 Oyu yinahembela mpinji yayihuñu,

Yefuku dandombu ninjita?+

24 Chejeji* chafuminaña kukabadi kadihi,

Nawa mpepela yakumusela yakunkilaña heseki yafumaña kudihi?+

25 Hinyi wabalula njila mwakuhitila dibaji

Nikupula njila mwakuhitila ivu dakudidima danvula yampepela,+

26 Nakuyinokesha habulaña kushakama antu,

Hesaña habula antu,+

27 Kulonda kwovwahisha iluña dakadi yuma

Nikukojeja matahu kumena?+

28 Komana nvula yikweti tata yayu,+

Hela hinyi wavweli nyisa yawuumi?+

29 Indi ayisi* yafumini mwivumu danyi,

Nawa hinyi wavweli kutuuta kwamwiwulu+

30 Henohu menji anayibuti neyi kwiji nelola,

Nawa hewulu denyiñi hakoli mbe-e?+

31 Wunateli kukasa nyonji yamukanka watutumbwa twaKima*

Indi kwiji kukasununa nyonji yamukanka watutumbwa twaKesili?*+

32 Komana wunateli kulombola mukanka watutumbwa* muchilaaka chawu

Hela kulombola mukanka watutumbwa twaAshi* hamu nanyanawu?

33 Komana weluka nshimbi jalombolaña mawulu,+

Indi kwiji wunateli kuzatisha ñovu jayu* heseki?

34 Komana wunateli kunyamwina mavu izu deyi

Nakuletesha dibaji damenji kukubuta?+

35 Komana wunateli kutuma kukenashana?

Komana kunateli kwinza nakukuleja nawu, ‘Yetu anu!’

36 Hinyi washili maana mumavu*+

Hela wahanini kashinshi kudi yuma yalubanji yamuluzwizu?*+

37 Hinyi wudi namaana chikupu wunateli kuchinda mavu,

Hela wunateli kuhinona nsaba jamenji jamwiwulu+

38 Neyi lunkuñu lusukumuka lwaluvulu chikupu

Nawa mawumbulu amaseki alamata hamu?

39 Komana mutupa wunateli kumuzombela kanyama

Hela kwikutisha nyenzi yanyitupa+

40 Neyi anafukami mumeena awu

Hela anakubelamina mumeena awu?

41 Hinyi wayiloñeshelaña makololu yakuda+

Neyi anyanawu hiyakumudilila Nzambi nawu ayikwashi

Nawa neyi anakululuta muloña wakubula yakuda?

39 “Komana weluka mpinji yasemañawu ampembi ampidi?+

Wamonahu dehi mbaala hasemenañayi anyanindi?+

 2 Komana wachindaña tukweji twahitañahu hakwila asemi?

Komana welukaña mpinji yasemañawu?

 3 Alañanaña hamaseki neyi anakusema anyanawu,

Nawa nyisoñu yawu yakusema yamanaña.

 4 Anyanawu akolaña nikukulila mwisaña;

Ayaña nawa hiyafuntaña kudi wenaku.

 5 Hinyi wombañaku chimbuulu wamwisaña,+

Nawa hinyi wamukasununaña chimbuulu wamwisaña nyonji?

 6 Nelishi chana chachinkalampata kwikala mukala wawu

Niiluña damuñwa kwikala mwawu mwakushakama.

 7 Chasehaña ipumba damusumba;

Chatiyaña wanyi chabidikañayi muntu walejaña anyama kuzata.

 8 Chanyeñumokaña kujimpidi nakukeñakeña munyenvu,

Nakukeñakeña matahu atuuta.

 9 Komana iboñu dañombi* dikukuzatila mukudikeñela?+

Komana dinateli kukaama mwitaña* deyi?

10 Komana wunateli kukwata iboñu dañombi* namonji kulonda dikulondeleña mumundoñolu,

Indi kwiji dinateli kukulondela nakudima muchinekineki?

11 Komana wukukuhwelela muñovu yeboñu

Nakudileka dikuzatili mudimu wakola?

12 Wunateli kudishindamena kulonda dikwaañwili mbutu yeyi,

Komana dinateli kukupompeshela mbutu kuwuhulilu weyi?

13 Mpuula janyamalanda jabandukaña namuzañalu,

Hela chochu, komana nyona nimavuji indi wunateli kuyesekeja naakakumbikumbi?+

14 Muloña washiyaña mateta indi hamaseki,

Nawa wayishaña mulunkuñu kulonda atiyeña iyena.

15 Wajimbalañaku nindi anateli kuyichika nanyendu

Hela nindi kanyama wamwisaña nateli kuyidatola.

16 Wakabishaña anyanindi awamayala neyi kwiji indi wanyi;+

Wakamenaña wanyi nindi wukusemena mwamukunkulwayi.

17 Muloña Nzambi wamukiisha* maana

Nawa hamwinka kashinshiku.

18 Ilaña neyi anyamuka nawa abandula mpuula jindi,

Wasehaña kawalu niwunakwendelahu.

19 Komana yeyi wenkaña kawalu ñovu?+

Wavwikaña nshiñu yaku luzaña lwemanaña?

20 Komana wunateli kukiletesha kukiluka neyi kaboola?

Kwonashana kwaku kwañovu kwakutiyisha woma.+

21 Kadatolaña heseki muchinekineki nikukiluka nañovu;+

Kadiloñeshaña kuzuña njita.*+

22 Kasehaña woma nawa hikachiinaña chumaku.+

Hikafuntaña kunyima muloña wampoku yakabaliku.

23 Ipakumuna danyivu dadikunkaña kumujimba waku,

Iyoña niiyoña dapeela dakejimaña.

24 Muloña wakuzaala kwamuzañalu, kayaña kumbidi,*

Kemanaña hamu wanyi* neyi katiya chivumina chaluseñu.

25 Neyi luseñu luvuma, kahoshaña nawu, ‘Anha!’

Kepwilaña ivumba danjita hahalehi

Nawa katiyaña akulumpi anjita chinakubidikawu niipumba danjita.+

26 Komana kakoji kalelaña muloña wamaana eyi,

Nakutaandumwina mpuula jaku kuchimunswa?

27 Indi kwiji yeyi walejaña mbuulu kutuuka nakuya mwiwulu+

Nikutuñila chisakala hewulu nankashi,+

28 Nakukaama helola hanañamana,

Nikushakama helola* dindi dakiñewa?

29 Henohu dihakeñakeñelañayi yakuda;+

Mesu indi amwenaña hahalehi.

30 Anyanindi anwaña mashi;

Nawa wayaña kwejima kudi yibimbi.”+

40 Yehova watwalekelihu kumwakula Yoba nindi:

 2 “Komana mukakuwana yiluwa nateli kuzuña naWañovu Jejima?+

Lekenu muntu wunakukeña kumuzuwila Nzambi aakuli.”+

3 Yoba wamwakwili Yehova nindi:

 4 “Talaña! Ami nidi wamukunkulwayi.+

Nukukwakula namidi?

Nakwati chikasa chami hakanwa.+

 5 Nahosha kamu, ilaña nukwakula cheñi wanyi;

Kamuchiyedi, ilaña nukuhoshahu cheñi wanyi.”

6 Kuhiñahu Yehova wamwakwili Yoba mumpepela yeneni nindi:+

 7 “Mwani diloñeshi neyi iyala;

Nukukwihula, nawa wuñakuli.+

 8 Komana wukujinoka* wuñanji wami?

Komana wukunfwisha namuloña kulonda eyi wiikali waloña?+

 9 Komana wukweti chikasa chañovu neyi chaNzambi walala,+

Indi kwiji izu deyi dinateli kudidima neyi izu dindi?+

10 Mwani, divwiki kulema niñovu;

Divwiki kalemesha niwukeleñi.

11 Idishaku ndulu yakuzuwa kweyi;

Talatalaku wejima wadivwimba, nawa wumukeheshi.

12 Talatalaku wejima wadivwimba, nawa wumuzozeshi.

Nawa wudatoli atama heluña hanemaniwu.

13 Wuyisweki ejima mulunkuñu;

Wuyikasili* mwiluña daswamanyika,

14 Kuhiñahu dinu, ninami nukukwiteja*

Nami chikasa cheyi chachidiilu chinateli kukwamwina.

15 Ichi dinu, talaña Behemoti,* inaleñeli neyi chinakuleñeli eyi.

Wadaña matahu neyi chizamba chañombi.

16 Talaña ñovu jekala munkuma jindi

Niñovu jekala munyisunyi yamwivumu dindi!

17 Wakoleshaña mukila windi neyi musida;

Nyisisa yahamakata indi yadikasila hamu.

18 Mafwaha indi hinyiyeñu yawuru;

Nawa nyendu nimakasa indi jidi neyi yikuñu.

19 Diyi watachi* hakachi kayileñaleña yaNzambi yaniwu muchidi;

Wamutuñili diyi wunateli kumushika hohu nampoku yindi yakabali.

20 Muloña mapidi amwidishilaña yakuda,

Oku kwahemenañawu anyama ejima amwisaña.

21 Wakaamaña mwishina dankoondi,

Muwulelu wamateti amumalowa.

22 Nkoondi yamwinkaña wulelu,

Nawa nyitondu yamuchinekineki* yamunyeñumukaña.

23 Neyi kaloña kadi nampupa, hakamenañaku.

Hela chakwila Yodani+ nakweta kukanwa kindi, hatiyaña womaku.

24 Kudihu muntu wunateli kumukwata henohu nakutalaku,

Hela kulokola muzulu windi nelowa?*

41 “Wunateli kumulowa Leviyatani*+ nelowa danshi

Hela kutanyika idimi dindi namwonji?

 2 Wunateli kusha mwonji* mumazulu indi?

Hela kulokola nyibaña yindi nelowa?*

 3 Komana wukukulembelela mapampa amavulu,

Indi kwiji wukukuhoshesha nezu dadovu?

 4 Komana wukukwata chitiyañenu naneyi,

Kulonda wumwilishi ekali nduñu yeyi haya nyaaka?

 5 Wunateli kuhema nindi neyi chiwunateli kuhema nakada

Indi kwiji kumukasa mwonji munshiñu kulonda anyaneyi awambanda amuhemesheña?

 6 Akakulandisha anateli kumuhimpisha?

Komana akuyanzañenayi akakulanda nakulandulula?

 7 Chitembi chindi wunateli kuchichokola chejima namayoña akamwana+

Hela kuchokola mutu windi namayoña anshi?

 8 Mukwati nachikasa cheyi;

Wakanukaña njita nawa hiwakachihiñishahu cheñiku!

 9 Yitoñojoka yejima yakufwila kumukwata yamukunkulwayi.

Kumutala hohu chanti kukukutiyisha woma.*

10 Ejima atiyaña woma kumusañumuna.

Hanu dinu hinyi wunateli kunzuñisha?+

11 Hinyi wasambilili kunyinka chuma mwaka ami nimufuntishili?+

Yuma yejima yidi mwishina damawulu yami.+

12 Nukuleka wanyi kuhosha hanyendu yindi,

Hañovu jindi nihamujimba windi watuñawu chiwahi.

13 Hinyi wafumishahu dehi chakuvwala chindi chahewulu?

Hinyi wukwiñila mumbaña jindi jakwasama?

14 Hinyi wunateli kumukanjikija kwasama kanwa kindi?*

Mazewu indi ejima akutiyisha woma.

15 Hanyima yindi hekala nyisululu yamakalu*

Yadikwata hamu.

16 Ikalu hiikalu dashintakana nadikwawu

Chakwila kwosi mpepela yinateli kuhanuka hakachiku.

17 Adikwata hamu;

Adilamata hamu nawa hiyanateli kuyambulaku.

18 Kwonashana kwindi kwedishaña chejeji,

Nawa mesu indi neyi nyiteeta yakusela kwetena.

19 Mukanwa kindi mwafumaña kukenashana;

Mwafumaña nsasi jakesi.

20 Mumazulu indi mwakakumukaña wishi,

Neyi muluteñu munombiliwu matahu.

21 Muuya windi wabutulaña makala,

Nawa mukanwa kindi mwafumaña muzuzu wakesi.

22 Munshiñu yindi mwekala ñovu yasweja,

Nawa ejima akudibulakana nindi akuzaala chikupu.

23 Nyisunyi yindi yatentakana nawa yadilamata chikupu;

Yakola chikupu neyi kwiji yakulamika nachikuñu nawa hiyalamukañaku.

24 Muchima windi wakola neyi ilola,

Eña, wakola neyi ilola dakuhalilahu.

25 Neyi anyamuka, niakweti ñovu atiyaña woma;

Ñendelu yindi yaleteshaña antu kutiya woma.

26 Kwosi mpoku yakabali yakashika hamujimba windi nakumukatishaku;

Hela iyoña, kadiyoña kanyanya hela musomu wansewu.+

27 Chikuñu wachimonaña neyi matahu oma,

Wuneñu wawumonaña neyi mutondu watoka.

28 Nsewu yakañanyaña kumutemuna;

Malola akwasa nachu kudi yena abalumukaña matahu.

29 Kabama wakimonaña neyi itahu,

Nawa wasehaña chivumina chakadiyoña kanyanya.

30 Mwishina dindi wudi neyi yibalu yamawumba yatwa;*

Wadaalaña mumalowa neyi chuma chakuhula nachu.+

31 Wabwakatishaña inyiñi neyi menji mundehu,

Wavubaña kaluñalwiji neyi ndehu yakweñunwinamu manji.

32 Washiyaña chejeji munahitiyi.

Muntu nateli kutoñojoka nindi inyiñi didi nanvu.

33 Hamaseki hosi chuma chikwesekana nindiku,

Chileñaleña chaleñeliwu kulonda chibuleña kutiya woma.

34 Wasehaña chuma chejima chadivwimba.

Diyi mwanta hadi anyama añovu ejima azuwa amwisaña.”

42 Kuhiñahu Yoba wamwakwili Yehova nindi:

 2 “Ichi dinu neluki nami wunateli kwila yuma yejima

Nawa hiwunateli kukañanya kwila chuma chejima chiwunafuukuliku.+

 3 Wahosha neyi, ‘Hinyi yeniwu wunakutaadika mwinnafuukuli chakadi maana?’+

Dichi nahosha, ilaña chakubula kwiluka

Hayuma yasweja kuwaha kudi ami, yinabula kwiluka.+

 4 Wahosha neyi, ‘Mwani tiyililaku, nawa nukuhosha.

Nukukwihula, nawa wuñakuli.’+

 5 Nakutiyileña hohu namatu ami,

Ilaña ichi nakumoni namesu ami.

 6 Dihanafumi niditoñeshi nachinahosha,*+

Nawa nabalumuki mumuchima nawa nadivubi mulunkuñu nimumawuti.”+

7 Hanyima yakwila Yehova namuleji dehi Yoba awa mazu, Yehova wamulejeli Elifazi mwini Temani nindi:

“Nazuwi nankashi naneyi niamabwambu jeyi ayedi,+ muloña himunahoshi chalala hadi ami+ neyi chineliyi kambuñami Yobaku. 8 Ichi dinu sendenu añombi ayizamba 7 nianyana kanyikoku 7 muyi kudi kambuñami Yoba, nawa mudilambwili enu aweni mulambu wakushita. Nawa kambuñami Yoba wukuyilombelaku.+ Chalala ami nukwiteja kulomba* kwindi kwakubula kuyibabesha kwesekeja nawusupi wenu, muloña himunahoshi chalala hadi ami neyi chineliyi kambuñami Yobaku.”

9 Dichi Elifazi mwini Temani, Bilidadi mwini Shuwa niZofari mwini Nayamati ayili nawa elili mwayilejeliyi Yehova. Nawa Yehova waakwili kulomba kwaYoba.

10 Chelili Yoba nayilombeliku dehi amabwambu jindi,+ Yehova wafumishili yihuñu hadi Yoba+ nawa wamufuntishilili maheta indi.* Yehova wamuvulishilili cheñi yuma yindi kapampa kayedi kubadika yadiñayi nayu hatachi.+ 11 Amanakwindi ejima, ahelindi ejima niadiña amabwambu jindi ejima+ enjili kudi yena nawa adiilili hamu nindi yakuda mwitala dindi. Amutiyilili wushona hayihuñu yejima yamumwekeneni yetejeli Yehova nindi yimumwekeni nawa amukundejeli. Muntu-himuntu wamwinkeli chikunku chamali nikazeya kawuru.

12 Dichi Yehova wakiswilili chihandilu chaYoba chakukumishaku kubadika chakusambila,+ nawa Yoba wekalili nawanyikoku 14,000, angameli 6,000, añombi 2,000* niayimbuulu anyikaji 1,000.+ 13 Wekalili cheñi nawanyana awamayala 7 niawambanda asatu.+ 14 Mwana wamumbanda watachi wamutuumbili nindi Yemima, wamuchiyedi nindi Keziya nawa wamuchisatu nindi Kereni Hapuki. 15 Kwosi mumbanda wadiña walubanji mwituña dejima kubadika anyana kaYoba awambandaku, nawa tata yawu wayinkeli wuswana hamu nawamanakwawu.

16 Hanyima yayumiyi, Yoba washakamini yaaka 140, nawa wamweni anyanindi niejikulu indi, dikwila nawu makiñu awana. 17 Nkumininaku, Yoba wafwili hanyima yakuhanda yaaka yayivulu nikudiluñisha wumi.*

Hadaha daya mukwila nawu, “Muntu Ahelawu.”

Hela “iyala waloña nawa wakadi ihuji.”

MuchiHeberu, “ayimbuulu anyikaji.”

Hela “hetala damwana wejima weyala hefuku datondayi.”

Iyi hinhoshelu yankinji yamuchiHeberu hakutena añelu anyana kaNzambi.

MuchiHeberu, “kumushinshika.”

Hela “iyala waloña nawa wakadi ihuji.”

Hela “wukweti wuswa.”

Hela hekwawu, “nzaji.”

Hela “mumawombu.”

Hela “kumuhosha Nzambi mazu atamaku.”

Iyi hinhoshelu yankinji yamuchiHeberu hakutena añelu anyana kaNzambi.

MuchiHeberu, “kumushinshika.”

Hela “iyala waloña nawa wakadi ihuji.”

MuchiHeberu, “kumuminya.”

Hela “wukweti wuswa.”

Hela “wujaha wumi windiku.”

MuchiHeberu, “kushiña ifuku dindi.”

Hela “mwidima nimwevulu wakufwa.”

Atela anakutena ñandu hela kanyama mukwawu weneni, kanyama wamumenji wañovu.

Hela hekwawu, “adituñilili awenawa mahembi.”

Antu akasawu mukaleya.

MuchiHeberu, “manuñu azeya.”

MuchiHeberu, “kuzeya chikupu.”

Hela “elaña.”

Hela “nyenzi yanyitupa yawamayala.”

Hela “antemesha.”

Hekwawu anakutena añelu.

Hela “akatiyañana chitiyañenu naneyi.”

MuchiHeberu, “kuwunda.”

Hela “nhoshelu yakulusukila.”

Hela “wumi wami wunakaani.”

Hela “mwaka nileheshiku wumi wami.”

Hela “namayimakanza.”

Hela “nvula yachishika yitooka.”

Hela “Chendu chawaSabeyani.”

MuchiHeberu, “kukuula.”

Hela “kuhimpa.”

Hela “hankunku yakucha.”

MuchiHeberu, “kumona kuwaha.”

Hela “Shelu,” dikwila nawu, ijamu dawantu ejima. Talenu Kulumbulula.

MuchiHeberu, “muspiritu.”

Hela “wumi wami wutondihu.”

MuchiHeberu, “kubadika mafwaha ami.”

MuchiHeberu, “Wetejeli kuyibabesha kudi mukakudikaña.”

MuchiHeberu, “Nikufumisha mazu adi kunyichima yawuku?”

MuchiHeberu, “Iyi diyi njila.”

Hela “akakusekesha.”

MuchiHeberu, “itala.”

Hela, “anamuminyi.”

Hela, “dichakajimañana njila yindi.”

Hela, “akadi hakuyinkela muloña.”

MuchiHeberu, “kuyikwata kuchikasa.”

Hela, “Kumutwala kuchota chanyiloña.”

Hela, “wafumishaña.”

Hadaha mukanka watutumbwa twaBera Muneni.

Hadaha mukanka watutumbwa twaOriyoni.

Hadaha tutumbwa twaPiliyadisi twekala mumulalanji waÑombi.

MuchiHeberu, “tupeka twakukabeta kakuchidiilu.”

Hadaha hikanyama weneni wamukaluñalwiji.

Hela hekwawu, “muntu inidi nindi namuloña.”

MuchiHeberu, “kuntwala kuchota.”

Hela “Hela chakwila nidana muloña.”

MuchiHeberu, “kuheña.”

Hela “Hela chakwila nidana muloña.”

Hela “Neluki wanyi wumi wami.”

Hela “Naheli.”

Hela “ahembaña kashinshi.”

MuchiHeberu, “kumesu.”

MuchiHeberu, “kutama.”

Hela “nvula yachishika yitooka.”

Hela “kwosi ihaku.”

MuchiHeberu, “wukusha chikasa chindi hadi etu ayedi.”

MuchiHeberu, “yafumisha chikoti chindi hadi ami.”

Hela “muuya; wumi.”

MuchiHeberu, “Nawa yumiyi wayisweka mumuchima weyi.”

Hela “nizañalaliku chanti.”

Hela “damwidima nidamwevulu wakufwa.”

Hela “mukakudinka wanta aloñi?”

Hela “kwiluka hakumina.”

Hela “Shelu,” dikwila nawu, ijamu dawantu ejima. Talenu Kulumbulula.

Hela “neyi chimbuulu wamwisaña asemuka muntu.”

Hela “kukisika kwawumi.”

MuchiHeberu, “yenu antu.”

MuchiHeberu, “muchima.”

Hela “aselumukaña.”

Hela “wumi wamuntu wejima wamumi.”

Hela “muuya.”

MuchiHeberu, “ndakwila.”

Hela “kuyisubula yuma yejima.”

Hela “akulumpi.”

Hela “wakasununaña mushipi wawakañovu.”

MuchiHeberu, “muchima.”

Hela “nhoshelu.”

MuchiHeberu, “nkebu.”

MuchiHeberu, “muloñadi chinnakusendala musunyi wami mumazewu ami?”

Hela “kuhakwilaku njila jami.”

Hela “kwosi mukakusekesha.”

Hela hekwawu, “neyi muntu nateli, nukumwenahu nawa nukufwa.”

MuchiHeberu, “muntu,” hadaha nakutalisha kudi Yoba.

Hela “wenzala nayinzeñeli.”

Hela hekwawu, “kuhiñahu amukotolaña.”

MuchiHeberu, “wanletaña.”

Hela “wamuletaña kuchota chanyiloña kulonda wusompi nindi.”

Hela “Shelu,” dikwila nawu, ijamu dawantu ejima. Talenu Kulumbulula.

Dikwila nawu, “mwijamu.”

Hela “Wakafwila.”

Hela “maana adi neyi mpepela.”

MuchiHeberu, “dinkendi.”

Hela “wesekaña kumwimika mushindu.”

MuchiHeberu, “mafunvu adita.”

Dikwila nawu, kwikala cheñi nayikumba yajimbeli.

MuchiHeberu, “kindi.”

Hela “akakusekesha.”

Hela “adi neyi mpepela.”

Hela “neyi wumi wenu wadiña neyi wami.”

Hela “apompaña nanami.”

Hela “ñovu.” MuchiHeberu, “luseñu.”

Hela “mwidima wakufwa.”

Hela “kusha maana.”

MuchiHeberu, “chishimu; muntu anatuumbiwu kadijina.”

Hela “akakusekesha.”

Hela “Shelu,” dikwila nawu, ijamu dawantu ejima. Talenu Kulumbulula.

Hela “ijamu.”

Dikwila nawu, kuchiñeja kwami.

Hela “Shelu,” dikwila nawu, ijamu dawantu ejima. Talenu Kulumbulula.

Hela hekwawu, “amajilu.”

Hela “wumi weyi.”

Hela “Itambi.”

Hela “kuhukana.”

MuchiHeberu, “Wedi wakufwa.”

Hela “kufwa kwatama.”

MuchiHeberu, “Chuma chabula kwikala chindi.”

Iyi sawufa yinateniwu haniyi vasi himalola abutukaña kesi.

MuchiHeberu, “hakekala nejinaku.”

Hela “kwiluña kwakashakamayi kapinji kantesha.”

Hela “kunhilisha.” Talenu Kulumbulula.

Hela “imunantuki.”

MuchiHeberu, “anyana amwivumu dami,” dikwila nawu, ivumu danvweli (ivumu damama yami).

MuchiHeberu, “Nikubula kwikuta namujimba wami?”

MuchiHeberu, “halunkuñu.”

Hela “Nshiya jami jinakuzatika wanyi.”

MuchiHeberu, “spiritu yami yakwiluka.”

Hela “antu; Adama.”

Hela “akakusekesha.”

Dikwila nawu, ñovu yindi.

Tupela twadifwana nanfwiji.

Tupela twadifwana nanfwiji.

MuchiHeberu, “idimi.”

Hela “manteka.”

MuchiHeberu, “nawa hakaminyaku.”

MuchiHeberu, “Yena.”

Hela “mundulu yindi.”

MuchiHeberu “kwindi.”

MuchiHeberu, “spiritu yami.”

Hela “kwikala nañovu.”

Iyi hiñoma yanyanya kwakudekawu tuyikuñu nawa neyi ayinyinkesha yavumaña neyi manchakayi.

Hela “ihululu.”

Hela “Shelu,” dikwila nawu, ijamu dawantu ejima. Talenu Kulumbulula.

Hela “mukulabula kwadisu,” dikwila nawu, kufwa swayi-swayi nawa chakadi kutiya kukata.

Hela “maana; kafuta.”

Hela “atubalula hayedi.”

Hela “kumudizisha Nzambi chuma chidi chejima.”

MuchiHeberu, “manji amumafwaha indi achidi atuuta.”

Hela “nawumi walula.”

Hela hekwawu, “kulonda muleti ndombu nanami.”

MuchiHeberu, “yinjikijilu.”

Hela “muhoñi.”

MuchiHeberu, “Nawa wakadikokela antu ejima akamulondeleña.”

Hela “Komana chamutiyishaña Wañovu Jejima kuwaha.”

MuchiHeberu, “kusubula yakuvwala yawantu adi nzekesi.”

Hela “awanshona.”

MuchiHeberu, “nyihetu yawatuda.”

Hela “owu aketwililiwu wumi wawu hakachi.”

MuchiHeberu, “kaloña.”

Hela “yikunku yawuru.”

Hela “munyihoñi.”

Hela “yikunku yawuru.”

Hela “muntu wudi namesu atalaña mumu.”

Hela “kwaaba kwami kwakudikaña.”

Hela “kwansonekeleliyi.”

Hela “wumi windi.”

Hela “yinansonekeliyi.”

Dikwila nawu, ifuku dindi dawunsompeshi.

Hela “wamukudi.”

Hela hekwawu, “kukesa yakuda yadaña ayimuna mwiha.”

Hela “wamukudiku.”

Hela hekwawu, “akamunaña manji hakachi kambañu jamalola.”

Hela “mawumi anakatishiwu.”

Hela hekwawu, “Nzambi hafwishaña muntu wudi wejima namuloñaku.”

MuchiHeberu, “apundaña nakwiñila.”

MuchiHeberu, “wendaña swayi hewulu damenji.”

Hela “nvula yachishika yitooka.”

Hela “Shelu,” dikwila nawu, ijamu dawantu ejima. Talenu Kulumbulula.

MuchiHeberu, “Ivumu.”

MuchiHeberu, “Yena.”

MuchiHeberu, “Yena.”

MuchiHeberu, “munjila jawu.”

MuchiHeberu, “mwindi mwamulehi.”

Hela “wakadi majilu.”

Hela “hatooka.”

Hela “yitoñojoka.”

MuchiHeberu, “Nawa mudi enu munafumi muuya (spiritu) yanyi?”

Hela “Shelu,” dikwila nawu, ijamu dawantu ejima. Talenu Kulumbulula.

MuchiHeberu, “yena.”

Hela “NiAbadoni.”

MuchiHeberu, “kuchimunswa.”

MuchiHeberu, “mumpepela.”

MuchiHeberu, “njiñumuki.”

MuchiHeberu, “Rahabi.”

Hela “mpepela.”

Hela “walalumukaña.”

MuchiHeberu, “nachishimu chindi.”

Hela “wunalulishi wumi wami.”

Hela “Hinakafumisha kashinshi kami kudi ami aweniku; Nakaleka kashinshi kami wanyi.”

Hela “wakansupisha.”

Hela “hefuku didi dejima hakachi kamafuku ami.”

Hela “mukakusekesha.”

Hela hekwawu, “nachikasa.”

Hela hekwawu, “Asakililaña makasa hadi yena nikumwimbilaña nyiloji heluña dawu.”

MuchiHeberu, “yahuñununañawu.”

MuchiHeberu, “ilola.”

Chinamwekani neyi anakutena chazatikaña mungochi.

Dikwila nawu, chiyimbi wiyila.

Hela “shohama.”

Hela “yakweñununa.”

MuchiHeberu, “kulema.”

MuchiHeberu, “nachishimu chindi.”

MuchiHeberu, “mumafuku awukwenzi.”

Hela “ambuñami.”

Hela “manteka.”

MuchiHeberu, “hiyakuswama.”

Hela “chakuvwala chakadi makasa.”

Iwu hikanyama akwatañawu kudi chikwata hela chisuma.

MuchiHeberu, “muchisakala chami.”

MuchiHeberu, “adiña nakusotokela.”

Hela hekwawu, “Hiyeyilishili chejeji chakumesu amiku.”

Hela “yibukubuku.”

MuchiHeberu, “anayeti.”

MuchiHeberu, “chishimu; muntu anatuumbiwu kadijina.”

MuchiHeberu, “nabumbulwishi mukunji wami.”

Hela “anataña nyonji yakukasa nachu kutunwa.”

Hela hekwawu, “Chakadi muntu niwumu wakuyikwasha.”

MuchiHeberu, “Mafwaha ami azeyaña.”

Hela hekwawu, “wansuñununaña nakunchika.”

MuchiHeberu, “mulumba wayuma yinajilumuki.”

Hela “adiñi mwifuku dakala.”

Hela “Wumi wami.”

Hela hekwawu, “namashika.”

Hela “ihululu.”

Iwu himumbanda wabula kukaamahu dehi neyala.

Hela hekwawu, “nendahu dehi nawamayala atwambaña?”

Hela “lekenu akachisaka chami ayibwiti.”

MuchiHeberu, “amayala acheñi amubulamani.”

MuchiHeberu, “kuda kwakujilumuna.”

Hela “hanyinkeleñawu muloña.”

MuchiHeberu, “emana.”

MuchiHeberu, “mwivumu.”

MuchiHeberu, “naletesheli mesu antuluwa kukañanya kumona.”

MuchiHeberu, “yena.”

MuchiHeberu, “yena.”

MuchiHeberu, “kufuma mwivumu damama yami.”

MuchiHeberu, “mbunda yindi.”

Hela hekwawu, “Chinamweni nami anakunkwasha muchiisu chamusumba.”

Hela “chifumi mwinuñi dachu; kwifwaha dachu dahewulu.”

MuchiHeberu, “chejeji.”

MuchiHeberu, “mbiji.”

Hela “ñiinza.”

Hela “wumi waeni.”

Hela “muloña wadiña waloña mumesu indi.”

MuchiHeberu, “wanyanya mumafuku.”

MuchiHeberu, “mafuku.”

Hela “mafuku amavulu hohu.”

Hela “kumuzuwila Yoba.”

Hela “kusama muntu nakumulambisha.”

MuchiHeberu, “Idimi dami hamu nandakwila yami.”

MuchiHeberu, “wayilamikaña.”

Hela “mwijamu.”

Hela “kuchitwa (mutendanzumbu).”

MuchiHeberu, “wumi windi.”

Hela “ashalaña hanji.”

Hela “nejamu.”

Hela “kañelu.”

Hela “mwijamu.”

Hela “wukoli.”

MuchiHeberu, “wakemba.”

Hela hekwawu, “Nawa hiyankwashiliku.”

Hela “mwijamu.”

Hela “wumi windi.”

Hela “ijamu.”

MuchiHeberu, “ndakwila.”

MuchiHeberu, “muchima.”

Hela “yuma yashakamaña heseki.”

MuchiHeberu, “muchima windi.”

MuchiHeberu, “nyijimba.”

Hela “alema hadi akehelamu.”

Hela “mukakusekesha.”

MuchiHeberu, “muchima.”

Hela hekwawu, “Tata yami, Yoba amweseki.”

Hadaha nakutena Nzambi.

MuchiHeberu, “kuchikasa.”

Hela “kutwamba.”

MuchiHeberu, “muchima.”

Hela hekwawu, “Waswanyikaña anyanta.”

Hela “nachitwa (mutendanzumbu).”

Hela “akakusekesha.”

Hela “Wumi wawu wafwaña.”

Hela hekwawu, “Adijahishilaña.”

MuchiHeberu, “Yena.”

Hela hekwawu, “wasompeshahu.”

Hela “yakunama.”

Hela “muchisolu.”

MuchiHeberu, “chejeji.”

MuchiHeberu, “nyiji.”

Hela hekwawu, “chinakwinza.”

Hela “nvula yachishika yitooka.”

MuchiHeberu, “washaña chilamiku hamakasa awantu ejima.”

Hela “mayimakanza.”

Hela “wambwechi.”

Hela “chalejañayi.”

Hela “kuchila.”

Dikwila nawu, chejeji chetena.

MuchiHeberu, “akweti maana mumuchima.”

Iyi hinhoshelu yankinji yamuchiHeberu yatalisha kudi añelu anyana kaNzambi.

Hela “nikukipombekela.”

MuchiHeberu, “mumafuku eyi.”

Hela “mwevulu wakufwa.”

MuchiHeberu, “namafuku.”

Hela “nvula yachishika yitooka.”

Hela hekwawu, “nzaji.”

Hela “mayimakanza.”

Hadaha tutumbwa twaPiliyadisi twekala mumukanka watutumbwa waÑombi.

Hadaha mukanka watutumbwa twaOriyoni.

MuchiHeberu, “Mazaroti.”

Hadaha mukanka watutumbwa twaBera Muneni (Ursa Major).

Hela hekwawu, “Yindi.”

Hela hekwawu “mudi muntu.”

Hela hekwawu, “kuyitoñojoka.”

Hela “ñombi wampata wachizamba.”

Hela “mwadiilaña yimuna.”

Hela “ñombi wampata wachizamba.”

MuchiHeberu, “wamuletesha avulameni.”

MuchiHeberu, “kayaña nakudibulakana nayitwa yanjita.”

MuchiHeberu, “kaminyaña iseki.”

Hela hekwawu, “kakuhwelelaña wanyi.”

MuchiHeberu, “hezewu delola.”

Hela “wukusekesha.”

MuchiHeberu, “chamesu awu.”

Hela “nukukuhameka.”

Hadaha ñuvu.

MuchiHeberu, “diyi ntachikilu.”

Hela “yamumuhoñi.”

MuchiHeberu, “namuhetu.”

Hadaha ñandu.

MuchiHeberu, “mwonji wakushinta namatahu.”

MuchiHeberu, “mwiña.”

Hela “wukudimbuka heseki.”

MuchiHeberu, “yiisu yakumesu indi.”

Hela hekwawu, “Kudivwimba kwindi hinyisululu yamakalu indi.”

Hela “yawambuka.”

Hela “nibalumuni munahosha.”

MuchiHeberu, “Chalala ami nukumwinuna chamesu kwiwulu.”

MuchiHeberu, “Yehova wabalumwini wunkoli waYoba.”

MuchiHeberu, “añombi ayedi-ayedi 1,000.”

MuchiHeberu, “yakushinakaja nikushakama mafuku amavulu.”

    Lunda Publications (2006-2025)
    Fumenumu
    Iñulenu
    • Lunda
    • Inkenuhu akwenu
    • Hakusetiñila
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nshimbi Jakulondela
    • Nshimbi Jakujinda
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Iñulenu
    Inkenuhu akwenu