Mukanda wamuBayibolu Naambala 65—Yuda
Nsoneki: Yuda
Awisonekeleli: muPalestine (?)
Awimanishili Kuwisoneka: Kwakwihi na 65 C.E.
AMANA kwaYuda awiniKristu adiña muwubanji! Mpinji yahituluhu kufuma hakufwa nikusañuka kwaKristu Yesu, muchipompelu chawiniKristu mwatachikili kwiñila yuma yakwacheñi. Chilumbu watachikili kuyiluwañesha chakadi kwiluka kulonda yazeyeshi chikuhwelelu, neyi chayisoñamishiliyi kapostolu Pawulu, kwakwihi nayaaka 14 yahitiluhu. (2 Tesa. 2:3) Hanu dinu amana kwindi wukuyisoñamisha ñahi kulonda abuli kwikala muwumbanji? Mukanda waYuda, waheni ñakwilu, kuhitila mukuhosha chakola nawa chakadi kuhita mumbadi. Yuda yomweni wahosheli chachiwahi chatoñojokeleñayi muvasi 3 ni 4 nindi: ‘Hinukutiya kumuchima nami chiña niyisonekeli mazu muloña kudi antu amakwawu anadikokelumu hambadi, hiyantu asekeshaña Nzambi, abalumunaña luwi lwaNzambi yetu lwikali kubajama.’ Chikuku chacheni hafumineña nshimbi yalala niyililu yayiwahi atachikili kuchiluwañesha. Yuda watiyili neyi kwiji anamutambiki kuya nakulwilaku ana kwindi, nindi niwena, atweshi kulwila nañovu kwitiya kwakukuhwelela.
2 Hanu dinu Yuda wadiñanyi? Mazu atachi atulejaña nawu iwu mukanda awusonekeli kudi “Yuda, nduñu yaYesu Kristu, mana kwaYakoba, nidi nakusoneka mukanda wenwenu atambikewa.” Chineli apostolu aYesu akusambila 12 ayedi adiña nejina daYudasi, hakachi kaYuda niYudasi hinyi wadiña kapostolu? (Luka 6:16) Yuda hanadishimuni nindi hikapostoluku, ilaña nakuhosha hadi atupostolu neyi kutena muntu wamuchisatu nindi ‘alejeluwu,’ chinakumwekesha nawu nakudifumishahu yomweni. (Yuda 17, 18) Cheñi nawa naditeni nindi ‘himana kwaYakoba,’ dikwila nawu wateneneña nsoneki yamukanda waYakoba, mana kwaYesu wakuwanamu. (Vasi 1) Hakwikala hakachi ‘kayishimi’ yachipompelu chamuYerusalema, iwu Yakoba amwilukili chikupu, dichi Yuda hakuditena yomweni hamu naYakoba. Ichi dichinaleteshi Yuda kwikala mana kwaYesu wakuwanamu, nawa anamuteni nawu himana kwindi. (Ŋal. 1:19; 2:9; Mat. 13:55; Maku 6:3) Hela chochu, Yuda haswejeli kutiyakesha nsañu yawusoku windi naYesuku, ilaña wadiña nakukonkomwena hohu hawusoku windi wakuspiritu neyi “nduñu yaYesu Kristu.”—1 Kor. 7:22; 2 Kor. 5:16; Mat. 20:27.
3 Walala waniwu mukanda wamuBayibolu awiteja kuhitila mukuwitena muNsañu Yantesha yekala mumukanda waMuratorian, yamunkulakaji yamwaka wamuchiyedi C.E. Cheñi nawa, Clement wakuAlexandria (munkulakanji yamwaka wamuchiyedi C.E.) wetejeli kwoloka kwaniwu mukanda. Origen wahosheli hamukanda waYuda nindi himudimu “wenzala namazu akukolesha aluwi lwakwiwulu, hela chakwila wukweti mazu antesha.”a Tertullian niyena wawumweni nindi himukanda walala. Komana iwu mukanda wekala hakachi kaNyikanda yikwawu yonenawu.
4 Yuda wayisonekeleli “atambikewa,” chakadi kutena ijina dachipompelu hela muntu yomweni, nsañu yindi himukanda hohu wakuhana kudi eniKristu ejima kwejima. Hela chakwila iluña hiyanaditenuku, ilaña atela awusonekeleli muPalestine. Kukala kukwawu cheñi kudi kwakwiluka mpinji yawusonekeluwu. Ilaña, yatela yadiña mpinji yakulileña chipompelu chawiniKristu, muloña Yuda wanukili “mazu ahosheluwu dehi apostolu aMwanta wetu Yesu Kristu” hadaha wahosheli mazu adi ha 2 Petulu 3:3. (Yuda 17, 18) Cheñi nawa, nsañu yidi mumukanda waYuda yafwanañana chikupu nayidi mukapetulu Kamuchiyedi kaPetulu. Iyi nsañu yinamwekeshi nawu Yuda wasonekeli hampinji yoyimu naPetulu, wonsu wawu akameneni chikupu wubanji wenjileña muchipompelu hayina mpinji. Dichi, esekeja nawu iwu mukanda atela awusonekeli mu 65 C.E. Cheñi iyi mpinji ayiteja muloña Yuda hashimunahu nindi Cestius Gallus wanyamukili nakulekesha aYudeya adikañili mu 66 C.E., nawa watenenihu wanyi nsañu yakuhumuka kwaYerusalema mu 70 C.E. Mukanda waYuda wahosha chikupu hawunsompeshi waNzambi wakujilumuna akwanshidi, chinamwekani hatooka nawu Yerusalema wadiña wahumuka dehi, mutenowu Yuda wadi kukonkomwena kuhitila mukuhosha hakujilumuka kwawunsompeshi, chineli Yesu washimwini nindi chumichi chikamwekana.—Yuda 5-7; Luka 19:41-44.
CHIWAWAHILA
8 Yuda welukili nindi Nyikanda yonenewa yawahila kubabesha, kufumba, kukonkomwena, kuleja nikukonkolola nachu ‘akwawu akeñewa.’ Hakusolola nshidi yeneni yawantu atama, wazatishili yakutalilahu yayiwahi nankashi yamuNyikanda yachiHeberu, yidi neyi yawaIsarela akwakuluwañesha, añelu avulumwini, nienyimbu amuSodoma naGomora, nakushimuna chikupu nindi antu elaña yuma yamuchidiwu niwena akayibabesha. Wayesekejeli antu atama kudi atunyama abulaña kutoñojoka, nawa wahosheli nindi ayili munjila yaKena, alundumukilili mwaluwili Balami, nawa anoñeli neyi Kora muloña wantadi yawu. Wahosheli cheñi hayakutalilahu yayiwahi yekala “mumukanda wawunleñi.” Mukanda waYuda wahosha chakadi kuhita mumbadi wekalili hakachi ‘kaNyikanda yajila yejima,’ wutwatela kudiza neyi chitwadizaña Nyikanda yejima, wakonkomwenaña hakwikala nayililu yayiwahi “kunyaka yakukuminina.”—Yuda 17, 18, 5-7, 11-13; Kuch. 14:35-37; Kutach. 6:4; 18:20, 21; 19:4, 5, 24, 25; 4:4, 5, 8; Kuch. 22:2-7, 21; 31:8; 16:1-7, 31-35.
9 Ikañesha nikweseka kwafumineña kwacheñi hikwakañesheli wuKristu kuya hambidiku, ilaña amana kwetu adiña mukukala kwakuluwalala kwadiña mukachi kawu. Malola akadi kumwekana akeñeleña kujiyisha chipompelu chejima. Chelukiliyi nindi iwu wubanji wukusweja kukisañana, Yuda wakonkomweneni chikupu ‘kulwila nañovu kwitiya kwakukuhwelela.’ Mukanda windi wunakuzatika nikulelu neyi chochiwazatikileña kunyima. Kusoñamisha kwamuchidiwu kunakukeñeka makonu. Twatela kuhemba chikuhwelelu nikuchilwila, kufumisha yililu yatama, kukwasha akwakujinooka ‘nikuyihukula mukesi,’ neyi chinatwesheki. EniKristu makonu atela kutwalekahu kudituña mukukuhwelela kwawu kwabadika kujila kulonda atwalekuhu kwikala akashinshi, akola lwakuspiritu, nimukudifukula kwalala. Atela kukakela kunshimbi jajiwahi nikukundama kwakwihi naNzambi mukulomba. Cheñi nawa atela kulemesha chikupu “wanta,” kulemesha wunlomboli wahanayi Nzambi muchipompelu chawiniKristu.—Yuda 3, 23, 8.
10 ‘Antu elaña mwaya mujimba hohu, hiyakweti spirituku,’ hiyakeñila muWanta waNzambuku nawa aletaña hohu wubanji kudi akwawu adi munjila yaya kuwumi wahaya nyaka. (Yuda 19; Ŋal. 5:19-21) Chipompelu atela kuchisoñamisha hadi awa antu, nawa chatela kuyifumisha! Dichi, ‘luwi, nikuwunda nikukeña’ kukusweja kwikala hadi akeñewa, nawa akwikala mukukeña kwaNzambi, ‘hampinji yinakutalilawu luwi lwaMwanta wawu Yesu Kristu lwashika kuwumi wahaya nyaka.’ Nzambi Chamwinu wakemika answana aWanta “lubanji lwakulema kwindi, namuzañalu wasweja, chakadi himwatamina.” Eña awa adibombaña naYuda hakutiyakesha “kulema, niwukeleñi, niwanta, niñovu” kudi Yena kuhitila mudi Yesu Kristu.—Yuda 2, 21, 24, 25.
[Tumazu twaheshina]
a The Canon of the New Testament, 1987, wasonekeliwu kudi B. M. Metzger, ifu 138.