Watchtower LAYIBULALI YAHAINTANETI
Watchtower
LAYIBULALI YAHAINTANETI
Lunda
  • BAYIBOLU
  • NYIKANDA
  • KUPOMPA
  • bt kapetulu 5 mafu 36-43
  • “Nzambi Diyi Nyuuli Wutwatela Kwovwahila”

Vidiyo yimwatonda hosi.

Atwanakeniku mwani, vidiyo yakañanya kwenzunuka.

  • “Nzambi Diyi Nyuuli Wutwatela Kwovwahila”
  • “Kushimuna Chikupu Wunsahu” haWanta waNzambi
  • Tunyitu Twanyanya
  • Nsañu Yinadifwani
  • “Kañelu kaYehova Wenzunwini Yenzelu” (Yilwilu 5:12-21a)
  • “Nzambi Diyi Nyuuli Wutwatela Kwovwahila Bayi Antuku” (Yilwilu 5:21b-33)
  • “Himukutwesha Kuwufwomonaku” (Yilwilu 5:34-42)
  • Amayala anashiikihu “Akwakamena Mudimu” (Yilwilu 6:1-6)
  • “Izu daNzambi daTwalekelihu Kutaanda” (Yilwilu 6:7)
  • Kwosi Chuma Chadi Kuyikañesha
    Yuma Yimunateli Kudiza muBayibolu
  • Twalekenuhu naKuhosha Mazu aNzambi Chakadi Woma
    Difukulenu Kudi Nzambi Walala Wumu Hohu
  • Anayidishi Mukaleya
    Mukanda Wami waMpanji Jamu Bayibolu
  • “Ataña Wanyi Nawa Hiyantu Hohu Kwawu”
    “Kushimuna Chikupu Wunsahu” haWanta waNzambi
“Kushimuna Chikupu Wunsahu” haWanta waNzambi
bt kapetulu 5 mafu 36-43

KAPETULU 5

“Nzambi Diyi Nyuuli Wutwatela Kwovwahila”

Apostolu elili chuma chatela kwilawu akaKristu alala ejima

Kushindamena haYilwilu 5:12–6:7

1-3. (a) Muloñadi apostolu chayileteleliwu kuchota chaSanihedirini, nawa muloña washikili hadihi? (b) Muloñadi chitunakufwila kwilukila chuma cheliliwu apostolu?

ANSOMPESHI muchota chaSanihedirini anazuwi chikupu! Apostolu aYesu anakuyisompesha munichi chota cheneni. Muloña wankahi? Yosefu Kayafwasi, kapristu muneni nawa mukulumpi muchota chaSanihedirini, nakuyileja nindi: “Twayikonkomwena netu bayi mutwalekahu kushimwina kuzatisha idi ijinaku.” Mukulumpi wachota nazuwi chakwila nakañanyi nikutena ijina daYesu. Hela chochu, Kayafwasi natwalekihu nindi, “munenzeshi Yerusalema yejima nantañishilu yenu, nawa munakufwila kuleta mashi aniwu muntu hadi etu.” (Yilw. 5:28) Nsañu yinatiyakani, nawu: Lekenu kushimwina neyi nehi!

2 Apostolu akwila ñahi? Yesu diyi wayinkeli mudimu nawa amwinkeli wuswa weniwu kudi Nzambi. (Mat. 28:18-20) Komana apostolu akutiya antu woma nakuleka? Tahindi akuhamuka nakutwalekahu kushimwina? Nsañu yayeni yidi yakwila nawu: Komana akwovwahila Nzambi tahindi muntu? Chakadi nikushintajala, kapostolu Petulu nayihosheliku apostolu ejima. Nahoshi chakadi kuhita mumbadi nawa nakuhamuka.

3 Etu akaKristu alala, tunakufwila kwiluka cheliliwu apostolu hayitiyishiliwu woma kudi akaSanihedirini. Mudimu wakushimwina watukundama ninetu. Mpinji yitunakuzata iwu mudimu watwinkawu kudi Nzambi, tukumonaña makañesha. (Mat. 10:22) Antu anateli kweseka kutukañesha hela kulekesha mudimu wetu. Tukwila ñahi neyi ela mwenimu? Neyi tushinshika chuma cheliliwu apostolu nichuma chaletesheli ayitwali muchota chaSanihedirini chumichi chikutukwasha.a

SANHEDRINI—CHOTA CHENENI CHAWAYUDEYA

Hela chakwila iluña dawaYudeya adiyuulileña kudi Wanta waRoma, Aroma etejeli aYudeya kwila tushidikilu twawu nikuyiteja awenawu adiyuuleña. Nyiloña yanyanya nikukala kwadiña muchituñilu akumanishileña kudi yota yanyanya, ilaña nyiloña yamaneni ayitwalileña kuChota Cheneni chaSanihedirini muYerusalema. Ichi Chota Cheneni chaSanihedirini chadiña chota cheneni chawaYudeya nawa dihu hashindameneni nfulumendi yawaYudeya. Kweniku dikwadiña wuswa wakulumbulula nshimbi jawaYudeya, nawa awa akawuswa ejima ayilemesheli kudi aYudeya kwejima.

AkaSanihedirini abulakeneña nakushakama hampuña mukapeka, kadiña kwakwihi neluña damutembeli hela iluña dakwakwihi. Munichi chota mwadiñi mamembala akushika ku 71, kapristu muneni, diyi wadiña mukulumpi; amayala aya mpuhu adiña cheñi atupristu kushilahu niaSadusi; amayala alema abulili kwikala atupristu; niansoneki. Mwafuukwileña chota dimwalondeleleñawu.

“Kañelu kaYehova Wenzunwini Yenzelu” (Yilwilu 5:12-21a)

4, 5. Muloñadi Kayafwasi niaSadusi chatiyililiwu “ichima chikupu”?

4 Anukenu nenu chayilejeliwu nawu aleki kushimwina katachi, aPetulu naYowanu akwili nawu: “Hitukutwesha kuleka kuhosha yuma yitunamoni nikutiyaku.” (Yilw. 4:20) Hanyima yakuyitwala muchota chaSanihedirini, aPetulu naYowanu, niapostolu ejima, atwalekelihu kushimwina mutembeli. Apostolu akoñeli yinjikijilu yamaneni, yidi neyi kuuka akata nikufumisha andemoni. Akoñeli chumichi “Mwikeki daSolomoni,” ikeeki dakubuta kumusela watembeli, mwapompeleleñawu aYudeya amavulu. Muloña nimwevulu waPetulu wokileña akata! Antu amavulu okiliwu etejeli nsañu yayiwahi. “Chaswejeli kubadika, amayala niambanda amavulu etiyili mudi Mwanta, adiña nakuyibombelaku.”—Yilw. 5:12-15.

5 Kayafwasi niaSadusi, izanvu dakwitiya mwekalayi atiyili “ichima chikupu” nawa ayumbilili apostolu mukaleya. (Yilw. 5:17, 18) Muloñadi aSadusi chazuwililiwu? Apostolu adiña anakutañisha nawu Yesu anamusañuli, hela chochu, aSadusi hiyakuhweleli mukusañukaku. Apostolu ahosheleña nawu muntu anateli kumwamwina hohu neyi yakuhwelela mudi Yesu, ilaña aSadusi ayitiyileña aRoma woma neyi chakwila antu akumukuhwelela Yesu nawu hiNlomboli yawu. (Yow. 11:48) Dichaletesheli aSadusi afwileña kuyilekesha chikupu apostolu!

6. Anyi aleteshaña makonu ambuña aYehova ayikabisheña, nawa muloñadi chitwatela kubula kuhayamina nachumichi?

6 Nimakonu aleteshaña ambuña aYehova ayikabisheña, hiyakakudimbulula amunsakililu. Kakavulu awa antu esekaña kuzatisha akawuswa niIntaneti kulonda alekeshi mudimu wetu wakushimwina. Chumichi chatela kutuhayamisha? Inehi. Nsañu yetu yafuñununaña kwitiya kwakutwamba. Antu akweti nyichima yashinshika asubukaña kuntañishilu yabula kwikala yamuNsona nitushidikilu neyi eteja chalala chamuBayibolu. (Yow. 8:32) Komana twatela kuhayama hakwiluka netu nsañu yetu kakavulu, yaleteshaña akulumpi jakwitiya kuhila nikutiya ichima?

7, 8. Mazu ayilejeliwu apostolu kudi añelu ayikwashili ñahi, nawa lwihwinyi lutwatela kudihula wejima wetu?

7 Hampinji yashakaminiwu mukaleya nakuhembelela kuyisompesha, apostolu hadaha atoñojokeleña nawu akufwila kumakasa awayilumbu jawu. (Mat. 24:9) Nampinji yawufuku, kwamwekeni chuma chabuliliwu kukuhwelelawu—“kañelu kaYehova wenzunwini yenzelu yakukaleya.”b (Yilw. 5:19) Dichi kañelu wayilejeli kwatela kuyawu nindi: “Yenu mwakemani mutembeli, nawa mutwalekihu kuleja antu.” (Yilw. 5:20) Ilu lushimbi chakadi nikujina lwayikolesheli apostolu kwiluka nawu adiña nakwila chuma chaloña. Mazu akañelu cheñi ayikolesheli kutwalekahu kwikala ahamuka hichikweti muloña nachuma chamwekeniku. Nachikuhwelelu chakola nawa nikuhamuka apostolu “eñilili mutembeli nampinji yantetemena nawa atachikili kutañisha.”—Yilw. 5:21.

8 Wejima wetu twatela kudihula netu, ‘Komana nikweti chikuhwelelu nikuhamuka neyi wena hakwila nitwalekihu kushimwina mumpinji yamuchidiwu?’ Tunateli kwikala akola neyi twiluka netu iwu mudimu walema “wakushimuna chikupu wunsahu haWanta waNzambi” twawuzataña nawukwashu niwunlomboli wawañelu.—Yilw. 28:23; Chim. 14:6, 7.

“Nzambi Diyi Nyuuli Wutwatela Kwovwahila Bayi Antuku” (Yilwilu 5:21b-33)

Kayafwasi wunahili nakwinka apostolu nyiloña iku amamembala amakwawu muSanihedilini anakutalaku.

“Dichi, ayileteli nakuyimika kudi akaSanihedirini.”—Yilwilu 5:27

9-11. Apostolu elili ñahi chayilejeliwu kudi chota chaSanihedirini nawu aleki kushimwina, nawa chumichi achilondelaña ñahi kudi akaKristu alala?

9 Kayafwasi niakwawu ansompeshi amuchota chaSanihedirini ichi anadiloñeshi kuyisompesha apostolu. Iku aneluki wanyi chuma chamwekana mukaleya, ichi chota chinatemeshi atupokola kuya nakukeñakeña atuyili. Fwikijenu chinahayamiwu atupokola chinelukiwu nawu atuyili mwosiwu, hela chakwila kadiña kakukiya nikukiña nawa “anhembi adiña emana hayiisu.” (Yilw. 5:23) Kapitawu wamutembeli nenzi nakwiluka nindi apostolu anafunti mutembeli, nakushimuna wunsahu hadi Yesu Kristu—yowu mudimu waletesha ayumbili mukaleya! Kapitawu niatupokola anayi swayi-swayi mutembeli nakuyikuñula atuyili nakuyifuntisha kuSanihedirini.

10 Neyi chashimunawu hakusambila mukanu kapetulu, awa akulumpi jakwitiya ahilili, ashimwini hatooka nawu apostolu aleki kushimwina. Apostolu elili ñahi? Chineli wadiña mukakuyihoshelaku, Petulu hakuhosha nindi: “Nzambi diyi nyuuli wutwatela kwovwahila bayi antuku.” (Yilw. 5:29) Apostolu ayishilili akaKristu alala chuma chatela kulondelawu hayaaka yejimiyi. Anyuuli jawantu ajimbeshaña wuswa wawu wakuyovwahila neyi enda akañesha yuma yakeñañayi Nzambi hela yakaanishayi. Dichi munanu mafuku, neyi “akweti wuswa wabadika” alekesha mudimu wetu wakushimwina, hitukuleka kuzata mudimu watwinkawu kudi Nzambi wakushimwina nsañu yayiwahiku. (Rom. 13:1) Ilaña mukubabala tukuwana njila yakushimwinamu chikupu wunsahu haWanta waNzambi.

11 Tukuhayama wanyi, kuhamuka kwamwekesheliwu apostolu dikwaletesheli awa ansompeshi kuzuwa chikupu. Afwilileña “kuyijaha” apostolu. (Yilw. 5:33) Chinamwekani nawu awa amayala adiña ahamuka nawa adiña neyena afwilileña kuyijaha. Ilaña wukwashu wenjileña munjila yabuliliwu kwilukawu!

“Himukutwesha Kuwufwomonaku” (Yilwilu 5:34-42)

12, 13. (a) Indi Gamaleli walejeli akwawu mwazatilileñawu nindidi, nawa elilidi? (b) Yehova nateli kuyihakwilaku ñahi antu jindi makonu, nawa chumanyi chitwatela kukuhwelela chikupu neyi atwiteja “kukabakana kukoola kuloña”?

12 Gamaleli “ntañishi waNshimbi alemesheliwu kudi antu ejima,” wemeni nakuhosha.c Iwu muntu weluka nshimbi chikupu amulemesheli kudi akwawu ejima, muloña wayilejeli nindi “ayitwali awa amayala [apostolu] hanji hakapinji kantesha.” (Yilw. 5:34) Hanyima yakuyileja yuma yamwekeni kunyima chelili anlomboli afwi, Gamaleli walejeli chota kudiwunjika nikuleka kukabisha apostolu, akweti Nlomboli yawu Yesu wafwa tuhu katataka. Gamaleli wahosheli nakuyishinjila nindi: “Bayi muyiluwañesha awa amayalaku, yilekenu. Muloña neyi aka kafuta hela iwu mudimu wunafumi kudi antu, wukufwomoka; ilaña neyi wunafumi kudi Nzambi, himukutwesha kuwufwomonaku. Muloña neyi kubabala nehi, mukwikala akakuzuña naNzambi yomweni.” (Yilw. 5:38, 39) Ansompeshi atiyilili mwahosheliyi. Hela chochu, apostolu ayeteli nakuyileja nawu “aleki kuhosha kuzatisha ijina daYesu.”—Yilw. 5:40.

13 Yehova nateli kuzatisha antu adi neyi Gamaleli, kulonda ahakwiliku antu jindi. (Yish. 21:1) Yehova nateli kuzatisha spiritu yindi yajila kusañumuna anyuuli akweti wuswa, ansompeshi, hela akakutuña nshimbi kulonda yeli yuma kwesekeja nankeñelu yindi. (Neh. 2:4-8) Ilaña neyi wukutwiteja “kukabakana kukoola kuloña,” twatela kwiluka iyi yuma yiyedi. (1 Pet. 3:14) Chatachi, Nzambi wukutwinka ñovu yakuumika. (1 Kor. 10:13) Chamuchiyedi, ayilumbu jetu “hiyakutwesha kufwomona” mudimu waNzambiku.—Isa. 54:17.

14, 15. (a) Apostolu elili ñahi chayeteliwu, nawa muloñadi? (b) Shimunenu chakutalilahu chinakumwekesha nawu antu jaYehova omikaña namuzañalu.

14 Komana yikoti yayeteliwu yayiletesheli apostolu kuzeya? Nampata! Dichi “afumini kumesu awakaSanihedirini iku anazañalali.” (Yilw. 5:41) “Anazañalali”—muloñadi? Bayi neyi muloña wakuyeña kwayikoti yayeteliwuku. Azañaleli muloña wakwila elukili nawu ayikabishileña muloña wakwila amwovwahilileña Yehova nikulondela muntampu yaChakutalilahu chawu, Yesu.—Mat. 5:11, 12.

15 Kufwana amanakwetu amuyaaka nkulakaji yakusambila, twomikaña namuzañalu neyi tunakukabakana kukoola nsañu yayiwahi. (1 Pet. 4:12-14) Bayi neyi chinayi mukwila nawu twatiyaña kuwaha kutuchinisha, kutukabisha, hela kutukasaku. Ilaña twatiyaña kuwaha kutwalekahu kwikala ashinshika. Talenu chakutalilahu chamanakwetu, Henryk Dornik, akabishiliwu nankashi kudi chiyuulu chimu. Wanukaña nindi muAugust 1944, akawuswa afuukwilihu kumutemesha yena nimanakwindi muchilombu chakuyandishila. Akakudimbulula ahosheli nawu: “Chikutwesheka wanyi kuyikanjikija kwila chuma chidi chejima. Neyi muyijiha akuzañalala.” Manakwetu Dornik walumbulwili nindi: “Hela chakwila nakeñeleña wanyi kunjaha, ilaña kukabakana nakuhamuka nikuhemba kashinshi kami kudi Yehova kwanleteleli muzañalu.”—Yak. 1:2-4.

Adisumbula, anakuzatisha Bayibolu ninyikanda yashindamena haBayibolu, kushimwina iyala wunemani kumbidi yetala dindi.

Kufwana apostolu, twashimwinaña “kwitala nikwitala””

16. Indi Apostolu amwekesheli ñahi nawu afwilileña kushimwina chikupu wunsahu, nawa twalondelaña ñahi njila jazatishileñawu apostolu hakushimwina?

16 Apostolu atachikili cheñi kuzata mudimu wawu wakushimwina. Chakadi kumona neyi chisenda, atwalekelihu “ifuku niifuku . . . kushimwina nsañu yayiwahi hadi Kristu Yesu mutembeli nikwitala niitala chakadi kuleka.”d (Yilw. 5:42) Awa akakushimwina akweti iyena adikasili kutwalekahu kushimwina wunsahu. Anukenu nenu atwalileña iyi nsañu kumatala awantu neyi chayilejeliwu kudi Yesu Kristu. (Mat. 10:7, 11-14) Chakadi nikujina, dichaletesheli enzeshi Yerusalema yejima nantañishilu yawu. Makonu aYinsahu jaYehova ayiluka nawu alondelaña njila yazatishileñawu apostolu hakushimwina. Chitwayaña kwitala nikwitala mumaluña etu akushimwina, twamwekeshaña hatooka nawu tunakushimwina chikupu nakuyikwasha antu ejima kulonda atiyi nsañu yayiwahi. Komana Yehova nakiswili mudimu wetu wakushimwina kwitala nikwitala? Eña, nawukiswili! Antu amavulu aneteji nsañu yaWanta munanu mafuku akukuminina nawa amavulu atiyili nsañu yayiwahi katachi helili Chinsahu ayendeli hachisu chawu.

KUSHIMWINA “KWITALA NIKWITALA”

Hela chakwila chota chaSanihedirini chalekesheli mudimu wawu wakushimwina, atumbanji atwalekelihu kushimwina nikutañisha “ifuku niifuku. . . mutembeli nikwitala niitala.” (Yilw. 5:42) Kushimwina “kwitala niitala” kwatalisha mudihi?

MuchiGiriki mazu akwila nawu katʼ oiʹkon atalisha mukwila nawu “kwesekeja netala.” Akakubalumuna amavulu ahosha nawu izu dakwila nawu ka·taʹ daya mukwila nawu “kuhana” dikwila nawu atumbanji ahanineña kwitala nikwitala. Izu dodimu daka·taʹ adizatisha haLuka 8:1, hamushimunawu Yesu nawu washimwinineña “kumusumba nimusumba nikumukala nimukala.”

Izu dakuvulisha dakatʼ oiʹkous, adizatisha haYilwilu 20:20. Kapostolu Pawulu wayilejeli akulumpi akaKristu nindi: “Hinalekeli . . . kuyitañisha hamesu awantu nikwitala niitalaku.” Ahanu Pawulu hashimwineña hakutañisha mumatala awakulumpiku, neyi chahoshañawu amakwawu, neyi chinamwekeshiwu muvasi yinalondelihu nawu: “Ilaña nayishimwinini chikupu aYudeya niaGiriki wunsahu nami abalumuki munyichima nakubalumukila kudi Nzambi nikumukuhwelela Mwanta wetu Yesu.” (Yilw. 20:21) Akwawu akakwitiya adiña abalumuka dehi nawa amukuhwelela dehi Yesu. Dichi kushimwina nikutañisha kwitala nikwitala kunamwekeshi hatooka nawu hikushimwina wunsahu kudi antu abula kwitiya.

Amayala anashiikihu “Akwakamena Mudimu” (Yilwilu 6:1-6)

17-19. Kukalanyi kwaleteli wufwinda, nawa Wunlombolinyi wahaniniwu apostolu hakwila amanishi iku kukala?

17 Chipompelu chatachi chamweni kukala kwadi kuletesha wubanji mukachi kachu. Kukalanyi kweniku? Atumbanji amavulu apapatisheweli adiña añeji enjileña kuYerusalema nawa akeñeleña kudizilaku yuma yayivulu henohu kanda afunti kwawu. Atumbanji ashakamineña muYerusalema ahanini yawaana yamali kulonda alandimu yakuda niyuma yikwawu. (Yilw. 2:44-46; 4:34-37) Haniyi mpinji kwamwekeni kukala kweneni. Hampinji “yanzañeneñawu yakuda yahefuku-hefuku, antuluwa awaGiriki “ayikiishileña.” (Yilw. 6:1) Hela chochu, antuluwa awaHeberu wena ayikiishileña wanyi. Iku kukala kunamwekani neyi kwadiña kwachaambu hela kwakuditala kumesu. Kukala kwantesha kunateli kuleta chaambu kubadika iku.

18 Apostolu emeneneñaku Izanvu Dalombolaña, hanichi chipompelu chatoheleleñaku elukili nawu chikuwaha wanyi “kushiya izu daNzambi nakuya nakwanzañana yakuda. “ (Yilw. 6:2) Hakwila nawu amanishi iku kukala, alejeli atumbanji kukeñakeña amayala 7 “enzala spiritu nimaana,” akutondawu kudi apostolu kulonda “akameneña iwu mudimu.” (Yilw. 6:3) Amayala ashikahu akeñekeleña muloña muniwu mudimu mwadibombeleli kuzatisha mali, kwanzañana yakuda, kulanda yuma yakeñekeleña nikusoneka iyi yuma yejima yelileñawu. Awa amayala ejima atondeliwu adiña namajina achiGiriki, hamwaha dichaletesheli ayiteji nikudi awa antuluwa ahukeni. Hanyima yakulombelahu nikushinshika hadi awa antu atondeliwu, apostolu atondeli amayala 7 kwakamena “iwu mudimu.”e

19 Komana chayinkeliwu mudimu wakwanzañana yakuda chinayi mukwila nawu awa amayala 7 atondeliwu hiyadi kuzataña mudimu wakushimwina nsañu yayiwahiku? Inehi mwani! Hakachi kanawa amayala atondeliwu hadiña niStefwanu, mukakushimwina nsañu wahamuka nawa weyena. (Yilw. 6:8-10) Fwilipu niyena wudi hadi awa 7, nawa amutena nawu “mukakushimwina.” (Yilw. 21:8) Chinamwekeshi hatooka nawu awa amayala 7, atwalekelihu kushimwina nsañu yaWanta neyena.

20. Antu jaNzambi makonu elaña ñahi neyi chelileñawu apostolu?

20 Antu jaYehova amakonu alondelaña njila yazatishiliwu apostolu. Amayala anatondiwu kwakamena nyidimu yamuchipompelu atela kumwekesha maana aNzambi nikumwekesha nawu spiritu yajila yidimu mudi wena. Kwesekeja nawunlomboli Wezanvu Dalombolaña, amayala ashikañahu kwesekeja nansona ayitondaña kukalakala neyi akulumpi hela akoñi muyipompelu.f (1 Tim. 3:1-9, 12, 13) Antu ashikijaña yuma yakeñekaña yamunsona ayilaña nawu anayitondi naspiritu yajila. Awa amayala adikita chikupu akamenaña nyidimu yalema. Chakutalilahu, akulumpi anateli kushaku ntanjikilu yakukwasha manakwetu wakula dehi wunakukeñeka wukwashu. (Yak. 1:27) Akulumpi amakwawu azatañaku nyidimu yakutuña matala awanta, kuloñesha kupompa kwamaneni, hela kuzatila hamu naKomiti Yatiyañanaña naYipateli mwiluña dawu. Ankoñi akuzatila azataña nyidimu yayivulu mwabula kubombela mudimu wakubiña hela kutañisha. Awa amayala ejima atela kuzata nyidimu yamuchipompelu niyamukuloñesha nakwesekeja kulonda azateña mudimu wayinkayi Yehova Nzambi wakushimwina nsañu yayiwahi yaWanta.—1 Kor. 9:16.

“Izu daNzambi daTwalekelihu Kutaanda” (Yilwilu 6:7)

21, 22. Chumanyi chinakumwekesha nawu Yehova wakiswilili chipompelu chachiha?

21 Nawukwashu waYehova, chipompelu chachiha chawakaKristu chapulukili makabisha kufuma kudi akakudimbulula nikukala kwadiña mwiluña dawu. Chamwekesheleña hatooka nawu Yehova wayikiswilili, muloña atuleja nawu: “Izu daNzambi datwalekelihu kutaanda niatumbanji niwena atwalekelihu kuvulilaku nankashi muYerusalema; nawa izaza deneni dawatupristu detiyili.” (Yilw. 6:7) Aka diku kapampa kamu kashimunawu mumukanda waYilwilu hakuvula. (Yilw. 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31) Makonu, komana twazañalalaña wanyi hakutiya nawu kumaluña makwawu amukaayi nsañu yayiwahi yaWanta yinakuyilaku hambidi?

22 Muyaaka nkulakaji yakusambila C.E., akulumpi jakwitiya ahilili akeñeleña wanyi kuleka. Ikabisha dasweja dadiña nakwinza. Hashimbwili wanyi, Stefwanu amukabishili chatama, neyi chitukumona mukapetulu kanalondelihu.

GAMALELI—ALEMESHELIWU HADI ARABI EJIMA

Gamaleli ashimunawu mumukanda waYilwilu amutena nawu Mukulumpi, mwijikulu aHileli, wayidizishili aFwarisi amakwawu kubula kusweja kwikala akalisha. Gamaleli wadiña nlomboli muSanihedirini nawa amulemesheli chikupu hadi aRabi nawu diyi wadiña watachi kumwinka nkumbu yakwila nawu “Rabi.” Mukanda waMishnah wahosha nawu: “Rabi Gamaleli wadiña mukulumpi chafwiliyi, kulema kwaNshimbi kwajiyili nawa Nshimbi jafwili, hijadiña jalema neyi chijadiña hakusambilaku.” Amwilukili nawu wadiña nakufuukula yuma yayivulu yamwekesheleña nawu watiyilileña antu wushona. Mukanda waEncyclopaedia Judaica, wahosha nawu: “Chasweja kulema, hikufuukula kwafuukwiliyi nindi mumbanda watela kusumbuka cheñi, neyi kudi chinsahu wumu wunakumwekesha nawu nfumwindi wafwa dehi.” Amwiluka cheñi nawu washiliku nshimbi jakiñileña ambanda kudi anfumu jawu abula kushinshika niantuluwa kudi anyanawu abula kushinshika nawa antu abula kwikala aYudeya atuzweñi atela kwikala nawuswa wakunonojola neyi wekala nawaYudeya atuzweñi.

a Talenu chikasha chinakwila nawu “Sanihedirini—Chota Cheneni ChawaYudeya,” hefu 39.

b Idi didu ipampa datachi hamapampa 20 ashimunawu añelu mumukanda waYilwilu. Hakusambila, haYilwilu 1:10, añelu anayiteni nawu “amayala avwalili yakuvwala yitooka.”

c Talenu chikasha chinakwila nawu “Gamaleli—Alemesheliwu Hadi aRabi Ejima,” hefu 41.

d Talenu chikasha chinakwila nawu “Kushimwina ‘Kwitala niKwitala,’” hefu 42.

e Awa amayala hadaha ashikijili yuma yejima yakeñekeleña hakwikala akulumpi, kulonda akameneña “iwu mudimu” walema. Hela chochu, Nsona jamwekesha wanyi mpinji yatachikili kuyitondawu amayala kwikala akulumpi hela atulama muchipompelu chawakaKristu.

f Muyaaka nkulakaji yakusambila, amayala ashikahu ayinkeli wuswa wakutonda akulumpi. (Yilw. 14:23; 1 Tim. 5:22; Tit. 1:5) Makonu, Izanvu Dalombolaña datonda ankoñi añinza, nawa awa ankoñi añinza ekala namudimu wakutonda akulumpi niankoñi akuzatila.

    Lunda Publications (2006-2025)
    Fumenumu
    Iñulenu
    • Lunda
    • Inkenuhu akwenu
    • Hakusetiñila
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nshimbi Jakulondela
    • Nshimbi Jakujinda
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Iñulenu
    Inkenuhu akwenu