CHIBAABA CHAKUDIZA 20
Mukanda waChimwekeshu Wunayikundami Ñahi aYilumbu jaNzambi?
“Ayipompesheli hamu kwiluña datenañawu muchiHeberu nawu Amagedoni.”—CHIM. 16:16.
KAMINA 150 Mukeñenu Nzambi Kulonda Mwakahandi
NSAÑU YIDI MUCHIBAABAa
1. Mukanda waChimwekeshu washimuna nawudi hadi antu jaNzambi?
MUKANDA waChimwekeshu wamwekeshaña nawu Wanta waNzambi wamwiwulu watachika dehi kuyuula nawa Satana amuhaña dehi mwiwulu. (Chim. 12:1-9) Chamuhañawu Satana, mwiwulu mudi kuwunda, ilaña chatuletela yihuñu. Muloñadi? Muloña Satana wasukwila ndulu hadi antu amukalakelaña Yehova nakashinshi hanu hamaseki.—Chim. 12:12, 15, 17.
2. Yumanyi yinateli kutukwasha kutwalekahu kwikala ashinshika?
2 Tunateli kutwalekahu ñahi kwikala ashinshika hela chakwila Satana nakutulukuka? (Chim. 13:10) Chuma chatachi chinateli kutukwasha hikwiluka yuma yikamwekana kumbidi. Chakutalilahu, muChimwekeshu, kapostolu Yowanu walumbululamu yuma yitukukeña kudiluñisha katataka. Hakachi kaniyi yuma hadi nikufumishahu ayilumbu jaNzambi. Dichi tuhanjekenu mukanda waChimwekeshu chiwunayilumbululi awa ayilumbu niyuma yikayimwekena.
AYILUMBU JANZAMBI ANAYILUMBULULI “MUYINJIKIJILU”
3. Yinjikijilwinyi yinamwekeshiwu muChimwekeshu?
3 Muvasi yakutachikilahu hohu, Chimwekeshu chinatuleji nachu mazu itukukeña kutaña anayishimuni “muyinjikijilu,” dikwila nawu muchifwikija. (Chim. 1:1) Ayilumbu jaNzambi anayilumbululi muyifwikija. Tunamoni anyama azuwa. Chakutalilahu, kudi “kanyama wazuwa nakukanduka mukaluñalwiji.” Wukweti “nseñu 10 ninyitu 7.” (Chim. 13:1) Ona kanyama anamulondeli kudi “kanyama mukwawu wazuwa [wunakufuma] hamaseki.” Iwu kanyama nakuhosha neyi chazañombi nawa “[na]kukojeja kesi kufuma mwiwulu.” (Chim. 13:11-13) Kuhiñahu cheñi tunamoni kanyama mukwawu wambukaku, “kanyama wazuwa wuchinana nge-e,” anashakamiwu hewulu nakumwendesha kudi mumbanda chivumbi. Awa atunyama asatu anakwimenaku ayilumbu anamuzuñishi Yehova Nzambi niWanta windi hadi mpinji yayilehi. Chikuwaha neyi tuyiluka.—Chim. 17:1, 3.
ANYAMA AMANENI AWANA
Anakufuma “mukaluñalwiji.” (Dan. 7:1-8, 15-17) Anakwimenaku mawanta añovu anakabishi antu jaNzambi kufuma mumafuku aDanyeli (Talenu maparagilafu 4, 7)
4-5. Nsañu yashimunawu haDanyeli 7:15-17, yinateli ñahi kutukwasha kwiluka mwatalisha iyi yinjikijilu?
4 Henohu kanda tuyiluki awa ayilumbu, twatela kwiluka yuma yinakwimenaku awa atunyama nichivumbi. Chuma chinateli kutukwasha kutiyishisha hikuleka Bayibolu yayeni kudilumbulwila. Yinjikijilu yikwawu yekala mumukanda waChimwekeshu ayilumbulula dehi munyikanda yikwawu yamuBayibolu. Chakutalilahu, kaprofwetu Danyeli waloteli chilota mwamweniyi “mukaluñalwiji [munakufuma] anyama amaneni awana.” (Dan. 7:1-3) Danyeli washimwini chuma chiyanakwimenaku. Awa anyama amaneni anakwimenaku “anyanta” awana, hela jinfulumendi. (Tañenu Danyeli 7:15-17.) Iku kulumbulula kwatiyakana kunakutukwasha kwiluka nawu anyama alumbululawu muChimwekeshu niwena anakwimenaku mawanta añovu.
5 Ichi tuhanjekenu hayinjikijilu yashimunawu muChimwekeshu. Chitukuhanjekaña, tukumona Bayibolu chiyinateli kutukwasha kwiluka iyi yinjikijilu muyinatalishi. Tukutachika nawanyama azuwa. Chatachi, tukwiluka anakwimenaku anyi. Kuhiñahu, tukwiluka chuma chikayimwekena awa atunyama. Nkumininaku, tukuhanjeka iyi nsañu chiyinatukundami.
AYILUMBU JANZAMBI ANAYISOLOLI
KANYAMA WANYITU 7
Nakukanduka “mukaluñalwiji” wukweti nyitu 7, nseñu 10, niyibañula 10. (Chim. 13:1-4) Iwu kanyama nakwimenaku mawanta amukaayi añovu anayuuli muchidi wamuntu kufuma kunyima kushika nimakonu. Nyitu 7 yinakwimenaku mawanta amukaayi añovu anakabishi antu jaNzambi (Talenu maparagilafu 6-8)
6. Kanyama wazuwa wukweti nyitu 7 ashimunawu haChimwekeshu 13:1-4 nakwimenaku kwodi?
6 Indi kanyama wanyitu 7 hinyi? (Tañenu Chimwekeshu 13:1-4.) Tunamoni netu iwu kanyama wukweti mujimba wachisumpa ilaña wukweti nyendu yabera, kanwa kamutupa nawa wukweti nseñu 10. Iyi yuma yejima yiwana diyashimunawu nawu yikweti anyama awana ashimunawu muDanyeli kapetulu 7. Ilaña, mumukanda waChimwekeshu, iyi yuma anayishimuni nawu yidi nakanyama wumu, bayi anyama awana adambulaku. Iwu kanyama hanakwimenaku nfulumendi yimu hela wanta wakaayi wumuku. Anamushimuni nawu wukweti wuswa hadi “antu ejima, hamadimi ejima nihanyuza yejima.” Dikwila nawu wabadika, bayi neyi hinfulumendi yamwituña dimu hohuku. (Chim. 13:7) Iwu kanyama nakwimenaku mawanta amukaayi añovu anayuuli muchidi wamuntu kufuma kunyima kushika nimakonu.b—Mukwa. 8:9
7. Indi nyitu 7 yakanyama wazuwa yinakwimenaku anyi?
7 Indi nyitu 7 yinakwimenaku anyi? Chuma chinateli kutukwasha chidi muChimwekeshu kapetulu 17, chalumbulula chifwikija chakanyama ashimunawu muChimwekeshu kapetulu 13. Chimwekeshu 17:10, yinatuleji nawu: “Kudi anyanta 7: Atanu anadimbuki dehi, wumu wudi kwoku, nawa mukwawu kanda ashiki; ilaña neyi nashiki dehi, wakashakama hohu kapinji kantesha.” Hadi mawanta añovu ejima anazatishiyi Satana, adi 7 hohu diwu anemani neyi “nyitu.” Awa diwu mawanta amukaayi añovu anakabishi antu jaNzambi. Mumafuku akapostolu Yowanu, atanu adiña ayuula dehi hamaseki: Ejipitu, Asiriya, Babiloni, Mediya naPeresi niGirisi. Roma, wanta wañovu mukaayi, wachidiña nakuyuula hampinji yatambwililiyi Yowanu chimwekeshu. Nfulumendinyi yikwikala yamu 7 nawa yakukumishaku nawa wanta wañovu mukaayi wakukumishaku, hela netu mutu?
8. Mutu wamu 7 wakanyama wazuwa nakwimenaku kwodi?
8 Neyi chitukumona wuprofwetu wamumukanda waDanyeli wukutukwasha kwiluka mutu wamu 7 nawa wakukumishaku wakanyama wazuwa. Wantanyi wamukaayi wañovu wunayuuli munanu mafuku akukuminina, “mwifuku daMwanta.” (Chim. 1:10) Hikudibomba kwaUnited Kingdom niUnited States of America, munjila yikwawu, Anglo-America Wanta waÑovu Mukaayi. Dichi tunateli ku kunkulula netu diwu mutu wamu 7 wakanyama wazuwa ashimunawu haChimwekeshu 13:1-4.
KANYAMA WAZUWA WUDI NANSEÑU JIYEDI NEYI JAMUKOKU
“Nakufuma hamaseki,” nawa nakuhosha “neyi chanzañombi. Nakukojeja “kesi kufuma mwiwulu” nikukoña yinjikijilu neyi “kaprofwetu wakutwamba.” (Chim. 13:11-15; 16:13; 19:20) Chineli kanyama wanseñu jiyedi nawa kaprofwetu wakutwamba, Anglo-America nakudimba antu ejima ashakama hamaseki nawa nakuyileja kutuña “chifwikija chakanyama wazuwa” wukweti nyitu 7 ninseñu 10 (Talenu paragilafu 9)
9. Kanyama wazuwa wukweti “nseñu jiyedi neyi jamwana kamukoku,” nakwimenaku kwodi?
9 Chimwekeshu kapetulu 13 kanatwalekihu kutuleja nawu iwu mutu wamu 7, Anglo-America Wanta waÑovu Mukaayi, welaña neyi kanyama wazuwa wukweti “nseñu jiyedi neyi jamwana kamukoku, ilaña watachikili kuhosha neyi chanzañombi.” Iwu kanyama “wamwekeshaña yinjikijilu yamaneni, nikukojeja kesi kufuma mwiwulu nakuholokela hamaseki iku antu anakutalaku.” (Chim. 13:11-15) Chimwekeshu kapetulu 16 ni 19 kamulumbulula kanyama wazuwa nawu “kaprofwetu wakutwamba.” (Chim. 16:13; 19:20) Danyeli washimwini chuma chadifwanaku, nindi Anglo-America Wanta waÑovu Mukaayi “wakayijiyisha chatama.” (Dan. 8:19, 23, 24, tth.) Dichuma chamwekeni hampinji yaNjita yaKaayi Yamuchiyedi. Matenda nzumbu ayedi anatiliwu amanishili njita muPacific, ayituñili kudi asayantisiti akuBritain niaAmerica. Anglo-America Wanta waÑovu Mukaayi, munjila yikwawu yakojejeli “kesi kufuma mwiwulu nakuholokela hamaseki.”
KANYAMA WAZUWA WUCHINANA NGE-E
Anakumwendesha kudi chivumbi, Babiloni Muneni. Iwu kanyama anamulumbululi nawu himwanta wamu 8. (Chim. 17:3-6, 8, 11) Hakusambila iwu chivumbi nakumuyuula iwu kanyama wazuwa, ilaña nkuminaku anamudi kudi iwu kanyama. Iwu chivumbi nakwimenaku wanta wamukaayi wakwitiya kwakutwamba. Makonu iwu kanyama nakwimenaku United Nations, washinshikaña nankashi hamapolitiki amukaayi (Talenu maparagilafu 10, 14-17)
10. Indi “chifwikija chakanyama wazuwa” chinakwimenaku yumanyi? (Chimwekeshu 13:14, 15; 17:3, 8, 11)
10 Kuhiñahu, tunamoni kanyama mukwawu wazuwa. Iwu kanyama nakumwekana neyi kanyama wukweti nyitu 7, ilaña chaambu chidihu yena wuchinana nge-e. Amutena nawu “chifwikija chanowu kanyama wazuwa” nawa anamulumbululi nawu “mwanta wamu 8.”c (Tañenu Chimwekeshu 13:14, 15; 17:3, 8, 11.) Iwu mwanta anamushimuni nawu wadiñaku, kuhiñahu walekeli kumwekana, nkumininaku wamwekeni cheñi. Iku kulumbulula ochu chikunamushikili United Nations, washinshikaña nankashi hamapolitiki amukaayi! Hakusambila adiña nakumutena nawu League of Nations. Kuhiñahu wajiyili muNjita yaKaayi Yamuchiyedi. Nkumininaku, wamwekeni cheñi nakwikala United Nations.
11. Chumanyi chelañawu anyama ayisumi, nawa muloñadi chitukubulila kuyitiya woma?
11 Kuhitila mumakudi awu, awa atunyama akojejaña antu kudikaña naYehova niantu jindi. Muchifwikija “ayaña kudi anyanta ahanu hamaseki hejima nakuyipompeshela hamu” kunjita yaAmagedoni, dikwila nawu ifuku “deneni daNzambi Wañovu Jejima.” (Chim. 16:13, 14, 16) Ilaña hitwatela kutiya womaku. Nzambi yetu muneni, Yehova, wakanyakala kwamwina ejima ahakwilañaku chiyuulu chindi.—Ezek. 38:21-23.
12. Chumanyi chikayimwekena awa atunyama?
12 Chumanyi chikayimwekena awa atunyama? Chimwekeshu 19:20 yinakuli nawu: “Owu kanyama wazuwa amukwatili hamu nakaprofwetu wakutwamba wakoñeleña yinjikijilu kumesu indi yaluwañesheliyi nachu antu etejeli kuyisha chinjikijilu chakanyama wazuwa ninowu adifukwileña kuchifwikija chindi. Henohu achidi amomi, wejima wawu ayuumbilili mwijiya dakesi kabutukaña sawufa.” Dikwila nawu henohu jichidi kuyuula, iji jinfulumendi jadikañaña naNzambi akajijilumuna haya nyaaka.
13. Kukalanyi kunakumonawu akaKristu muloña wajinfulumendi jamukaayi?
13 Chumichi chinatukundami ñahi? Etu akaKristu, twatela kwikala ashinshika kudi Nzambi niWanta windi. (Yow. 18:36) Hakwila twili mwenimu, bayi tudiñijaña munsañu jamatuña nachiyuulu jamukaayiku. Chumichi chapela wanyi, muloña nfulumendi jamukaayi jakeñaña nawu tudibombeñamu mumazu nimuyilwilu. Ejima adibombaña munsañu jamatuña nachiyuulu atambwilaña chinjikijilu chakanyama wazuwa. (Chim. 13:16, 17) Hela chochu, muntu wejima watambwilaña ichi chinjikijilu, Yehova hamwitejañaku nawa hakatambwila wumi wahaya nyaakaku. (Chim. 14:9, 10; 20:4) Dichi, wejima wetu hamuntu-hamuntu, bayi tudiñija munsañu jamatuña nachiyuuluku, hela anakutukanjikija chamuchidinyi!
KUKUMA KWACHIVUMBI MUNENI
14. Chumanyi chakuhayamisha chamweniyi kapostolu Yowanu, neyi chashimunawu haChimwekeshu 17:3-5?
14 Kapostolu Yowanu wahosheli nindi “wahayamini chikupu” hachuma chikwawu chamweniyi. Hichumanyi? Mumbanda wakandamini hakanyama wumu hadi awa atunyama azuwa. (Chim. 17:1, 2, 6) Anamumwekeshi nawu “chivumbi muneni” nawa anamuteni nawu “Babiloni Muneni.” Welaña ‘wuvumbi nawanyanta ahamaseki ejima.’—Tañenu Chimwekeshu 17:3-5.
15-16. “Babiloni Muneni” hinyi, nawa tuneluki ñahi?
15 “Babiloni Muneni” hinyi? Iwu mumbanda kwila emenaku mutayi wamapolitiki nehi, muloña anamushimuni nawu welaña wuvumbi nawanlomboli amatuña nachiyuulu. (Chim 18:9) Kafwampi, wazataña nañovu kuyiyuula awa anlomboli, muchifwikija wayendeshaña. Kubombelahu, kwila yemenaku mutayi walwisu wakulanda nakulandulula wamukaayi kaSatana nehi. Awa ayishimuna chaambukaku nawu “akakulanda nakulandulula ahamaseki.”—Chim. 18:11, 15, 16.
16 MuBayibolu, izu dakwila nawu “chivumbi” datalisha kudi antu elaña nawu anakumukalakela Nzambi iku anakudibomba muyuma yikwawu yatama yidi neyi kupesha hela kukwata wubwambu nakaayi. (1 Kushi. 5:25; Yak. 4:4) Kwambukaku, antu adifukulaña kudi Nzambi nakashinshi ayitena nawu “hiyajiki.” (2 Kor. 11:2; Chim. 14:4) Babiloni wakushankulu mwenzeli kudifukula kwakutwamba. Dichi, Babiloni Muneni nakwimenaku kwitiya kwakutwamba kwejima. Kafwampi diyi wanta wakaayi wakwitiya kwakutwamba.—Chim. 17:5, 18; talenu chibaaba chahaIntaneti ha jw.org chinakwila nawu “What Is Babylon the Great?”
17. Chumanyi chikamumwekena Babiloni Muneni?
17 Chumanyi chikamumwekena Babiloni Muneni? Chimwekeshu 17:16, 17, yinakuli nawu: “Nseñu 10 nikanyama wazuwa jiwamona, jakamuhela chivumbi, jakamukisañana, jakamuvuula, jakada nyisunyi yindi nawa jakamwocha wejima chikupu nakesi. Muloña Nzambi nachishi munyichima yawu kulonda akoñi mwaya nkeñelu yindi.” Eña, Yehova wakakojeja nyuza kuzatisha kanyama wazuwa wuchinana nge-e, dikwila nawu, United Nations, kubalumukilamu wanta wakaayi wakwitiya kwakutwamba nakuwujilumuna chikupu.—Chim. 18:21-24.
18. Tukumwekesha ñahi netu hitunakudibomba naBabiloni Muneniku?
18 Chumichi chinatukundami ñahi etu? Twatela kutwalekahu “[na]kudifukula kutooka nawa kwakadi majilu kwesekeja nachamonañayi Nzambi.” (Yak. 1:27) Bayi atuluwañesha kudi ntañishilu yakutwambaku, yidika yawakamatuña, kubula kulemesha nshimbi niyilwilu yatama yakoñaña Babiloni Muneniku! Nawa tukutwalekahu kuyibidika antu netu: “Fumenu mudi yena,” kulonda abuli kudibomba munshidi jindi kumesu aNzambi.—Chim. 18:4.
WUNSOMPESHI HADI CHILUMBU CHANZAMBI MUNENI
CHANZAÑOMBI MUNENI WUCHINANA NEYI KESI
Satana wamwinkaña ñovu iwu kanyama. (Chim. 12:3, 9, 13; 13:4; 20:2, 10) Chineli hichilumbu chaYehova muneni, Satana akamumbila mwikela hadi yaaka 1,000. Hanyima yachumichi, Satana akamumbila “mwijiya dakesi nisawufa.” (Talenu maparagilafu 19-20)
19. “Chanzañombi muneni wuchinana neyi kesi” hinyi?
19 Mumukanda waChimwekeshu cheñi, alumbululamu “chanzañombi muneni wuchinana neyi kesi.” (Chim. 12:3) Iwu chanzañombi wamuzuñishaña Yesu niañelu jindi. (Chim. 12:7-9) Wayilukukaña antu jaNzambi nawa wayinkaña ana anyama ñovu. (Chim. 12:17; 13:4) Iwu chanzañombi hinyi? Diyi “kapela wakushankulu atenañawu nawu Diyabolu nawa Satana.” (Chim. 12:9; 20:2) Diyi wayikwashaña ayilumbu jaYehova ejima.
20. Chumanyi chikamumwekena chanzañombi?
20 Chumanyi chikamumwekena chanzañombi? Chimwekeshu 20:1-3 yinalumbululi nawu kañelu wakamumbila Satana mwikela, dikakekala neyi kaleya kindi. Hampinji yakamukasawu, Satana wukatwesha wanyi “kuluwañesha cheñi nyuza kushika nimpinji yakakuma yaaka 1,000.” Nkumininaku Satana niandemoni jindi akayijilumuna haya nyaaka, munjila yikwawu akayumbila “mwijiya dakesi nisawufa.” (Chim. 20:10) Toñojokenu kushakama mwituña mwakadi Satana niandemoni jindi. Yakekala himpinji yayiwahi chikupu!
21. Muloñadi chitwatelela kuzañalala nansañu yitunatañi mumukanda waChimwekeshu?
21 Chinatukoleshi hama hakwiluka mwatalisha yinjikijilu yasonekawu mumukanda waChimwekeshu! Tunamoni ayilumbu jaYehova nichuma chikayimwekena. Eña, “wudi namuzañalu yowu muntu watañaña nezu dahewulu niwatiyaña mazu aniwu wuprofwetu”! (Chim. 1:3) Hanyima yakwila ayilumbu jaNzambi anayifumishihu dehi, yumanyi yikadiluñishawu antu ashinshika? Tukahanjeka muchibaaba chakukumishaku chinakuhosha haniyi nsañu.
KAMINA 23 Yehova Natachiki Kuyuula
a Mukanda waChimwekeshu wazatisha yinjikijilu hakulumbulula ayilumbu jaNzambi. Mukanda waDanyeli watukwasha kwiluka mwatalisha iyi yinjikijilu. Muchinu chibaaba, tukwesekeja wuprofwetu wekala muDanyeli chiwadifwana nawuprofwetu wekala muChimwekeshu. Chumichi chikutukwasha kuyiluka ayilumbu jaNzambi. Nkumininaku tukuhanjeka hayuma yikayimwekena.
b Chuma chikwawu chinakumwekesha nawu kanyama wukweti nyitu 7 nakwimenaku mawanta akweti ñovu chidi chakwila nawu wukweti “nseñu 10.” Kakavulu 10 ayizatishaña muBayibolu kwimenaku kushikila hela kuwanina.
c Kwambukaku nakanyama wazuwa watachi, iwu chifwikija hakweti yibaaba, hela “yibañula yawanta,” kunseñu jindiku. (Chim. 13:1) Chumichi chidi mwenimu muloña “wafuma mudi anyanta 7” acheñi nawa washindamena hadi wena kumwinka ñovu niwuswa.—Talenu chibaaba chahaIntaneti ha jw.org chinakwila nawu “What Is the Scarlet-Colored Beast of Revelation Chapter 17?”