Kapetulu 16
Hembenu Chisaka Chenu Chikahandi Haya Nyaka
1. Chumanyi chatoñweleliyi Yehova chisaka?
YEHOVA chayisumbwishiliyi Adama naEvu, Adama wamwekesheli muzañalu windi kuhitila mukuhosha nkumbu yatachi yasonekawu muchiHeberu. (Kutachika 2:22, 23) Hela chochu, Nleñi wayitoñweleli yuma yayivulu yakubadika hohu hakuzañalesha anyanindi awantu. Wakeñeleña nindi antu adisumbula niyisaka eleña mwaya kukeña kwindi. Walejeli eyala namumbanda atachi nindi: “Semununenu, muvuleña, muwanini heseki, mudovwahishi; ikalenu anyanta niawanshi amwijiya, niawatujila ahaluzwizu, niayuma yayumi yejima yendaña hamaseki.” (Kutachika 1:28) Iwu wadiña mudimu walema, nawa wawuwahi chikupu! Neyi Adama niEvu amwovwahilili chikupu Yehova nakwila mwafuukwiliyi, mutenowu adi kwikala namuzañalu hamu nianyanawu.
2, 3. Yisaka yinateli kwikala ñahi yamuzañalu chikupu makonu?
2 Makonu, yisaka yekalaña yamuzañalu neyi yizatilaña hamu hakwila mwaya kukeña kwaNzambi. Kapostolu Pawulu wasonekeli nindi: “Kwakama Nzambi kwawahishaña muyuma yejima, kukweti kukana kwawumi wakatataka nikwawumi wakenza.” (1 Timotewu 4:8) Chisaka chamwakamaña Nzambi nawa chalondelaña nshimbi jaYehova jamuBayibolu chazañalalaña ‘nawumi wakatataka.’ (Masamu 1:1-3; 119:105; 2 Timotewu 3:16) Neyi muntu wumu wamuchisaka yazatishaña nshimbi jamuBayibolu, nshakaminu yekalaña chiwahi kubadika neyi kwosi niwumu walondelaña nshimbi jamuBayibolu.
3 Wunu mukanda wunalumbululi nshimbi jajivulu jamuBayibolu jikuleñela chisaka kwikala namuzañalu. Hadaha munamoni nenu nshimbi jikwawu anajifuntili-funtiluhu muwunu mukanda. Muloñadi? Muloña jinakushimuna nsañu yalema yakwashaña antu ejima muyuma yambokamboka yamuchihandilu chachisaka. Chisaka chafwilaña kuzatisha nshimbi jamuBayibolu chelukaña nawu kwakama Nzambi mwalala “kukweti kukana kwawumi wakatataka.” Tushinshikenu cheñi haniji jinshimbi jiwana jalema.
KUDIHEMBA CHIKWALEMENA
4. Muloñadi kudihemba chikwalemena mumaluwi?
4 Mwanta Solomoni wahosheli nindi: “Muntu wukubula kudiyula mumuchima windi wudi neyi mukala wahumoka dehi, wakadi mpwembu.” (Yishimu 25:28; 29:11) ‘Kudiyula mumuchima,’ dikwila nawu kudihemba, kwalema chikupu kudi antu anakukeña kwikala namaluwi amuzañalu. Kufwila yuma yatama, yidi neyi ndulu hela wuvumbi, yinateli kuleta kukala kukusenda yaaka hakwila nawu mukwimanishi, neyi chakwila munateli kukwimanisha.
5. Indi muntu wabula kuwanina nateli kwikala ñahi nachililu chakudihemba, nawa yumanyi yayiwahi yafumañamu?
5 Eñañi, kwosi muntu wafuma kudi Adama wunateli kuhemba chikupu mujimba windi wabula kuwanina. (Aroma 7:21, 22) Hela chochu, kudihemba himukabu waspiritu. (Aŋalija 5:22, 23) Dichi, spiritu yaNzambi yikutuleñela kudihemba neyi tulombaña ichi chililu, tuzatishaña kufumba kwatelela kwekala muNsona, nawa neyi tudikundaña nawantu amwekeshaña ichi chililu nikutondolwela antu abulaña kuchimwekesha. (Masamu 119:100, 101, 130; Yishimu 13:20; 1 Petulu 4:7) Iyi njila yikutukwasha ‘kutemuka wuvumbi,’ hela neyi tudi mukweseka. (1 Akorinda 6:18) Tukukaanaña ndombu nikutondolwela kuteñuka nawalwa. Nawa neyi atuvuloka hela tudi mukukala tukutweshaña kuduñumika. Wejima wetu, kubombelahu nianyana, twatela kwikala nanichi chililu chalema chaspiritu.—Masamu 119:1, 2.
NJILA YAYIWAHI YAKULEMESHELAMU WUMUTU
6. (a) Indi Nzambi watanjika ñahi wumutu? (b) Chumanyi chatela kwilukayi tata yawantu hakwila nawu chisaka chidi chikali chamuzañalu?
6 Lushimbi lwalema lwamuchiyedi ludi lwakulemesha wumutu. Pawulu walumbulwili chiwahi ntanjikilu yayuma hampinji yahosheliyi nindi: “Nakeñi mwiluki, mutu weyala diyi Kristu; mutu wamumbanda diyi iyala; mutu waKristu diyi Nzambi.” (1 Akorinda 11:3) Ichi chinayi mukwila nawu, iyala diwalombolaña muchisaka, iñodindi hinkwashi wamuwahi, nawa anyana ovwahilaña anvwali jawu. (Aefwesesa 5:22-25, 28-33; 6:1-4) Ilukenu nenu, wumutu waletaña muzañalu neyi chakwila awuzatisha munjila yayiwahi. Tata yawantu wakamaña Nzambi welukaña nindi wumutu hiwekala wakudinkelahu wantaku. Amwimbujolaña Yesu, Mutu wawu. Hela chakwila Yesu wateleleli kwikala “mutu wahewulu dayuma yejima,” “halondeli nindi akamukalakeluku, ilaña nindi akakalakeli akwawu.” (Aefwesesa 1:22; Matewu 20:28) Munjila yoyimu, iyala mukwaKristu hazatishaña wumutu windi kulonda kuditiyisha yomweni kuwahaku, ilaña wazatishaña wumutu windi kulonda kwakamena iñodindi nianyanindi.—1 Akorinda 13:4, 5.
7. Nshimbinyi yamuBayibolu yikukwasha mumbanda kuzata mudimu wamwinkawu kudi Nzambi muchisaka?
7 Kutalisha kudi mumbanda, mumbanda wakamaña Nzambi hakeñaña kudibecha hela kufwilaña kuyuula nfumwinduku. Watiyaña kuwaha kukwasha nikuzatila hamu nanfumwindi. Mpinji yikwawu Bayibolu yahosha nawu mumbanda ‘wambala’ wamfumwindi, ichi chamwekeshaña nawu diyi mutu windi. (Kutachika 20:3) Chasumbukayi, mumbanda wekalaña “kulushimbi lwanfumwindi.” (Aroma 7:2) Hampinji yoyimu, Bayibolu yamutenaña mumbanda nawu “nkwashi” nawa ‘wamutelela.’ (Kutachika 2:20) Wamwekeshaña yililu niyuma yabulaña kwilayi mfumwindi, nawa wamukwashaña chikupu. (Yishimu 31:10-31) Cheñi Bayibolu yahoshaña nawu mumbanda diyi “mukwenu,” wazatilaña hamu namwanta windi. (Malaki 2:14) Iji nshimbi jamuBayibolu jakwashaña eyala namumbanda kulemesha chifulu chikwetiyi mukwawu nikudilemesha.
‘IKALENU ANYAKALA KUTIYA’
8, 9. Lumbululenu nshimbi jatela kukwasha ejima muchisaka eluki mwakuhanjekela chachiwahi.
8 Muwunu mukanda anakonkomweni nankashi hakuhanjeka. Muloñadi? Muloña yuma yendaña chiwahi neyi antu ahanjekaña nikuditiyilila chikupu. Hakuhanjeka anakonkomwenuhu chikupu nawu, chiña wejima wenu muhoshaña. Kambanji Yakoba wahosheli nindi: “Antu ejima anyakali kutiya, alabi kuhosha, alabi kuzuwa.”—Yakoba 1:19.
9 Cheñi, chalema kwiluka mwakuhoshela. Kutoboka, ntaadi, hela kudisawula kwaleñelaña kubula kutiyashana. (Yishimu 15:1; 21:9; 29:11, 20) Hela neyi yuma yitunakuhosha yayiwahi, neyi nhoshelu yetu yikala yatama, yakudivwimba, hela yakubula kwakamena, yinateli kukatisha muntu kumuchima chatela yimuzañaleshi. Nhoshelu yetu yatela kwikala yayiwahi, ‘yakutoweja namuñwa.’ (Akolose 4:6) Mazu itwahoshaña atela kwikala neyi “mabula awuru analoñejuwu mumabañu asiliva.” (Yishimu 25:11) Yisaka yahanjekaña chiwahi yalondelaña njila yayiwahi chikupu yikuyileñela kwikala amuzañalu.
KUKEÑA CHIKWALEMENA
10. Kukeñanyi kwalema mumaluwi?
10 Izu dakwila nawu “kukeña” anadizatishi chikupu muwunu mukanda. Muneluki kukeña kunakutenawu? Mwalala, kukeña kwekala hakachi keyala namumbanda (muGriki, eʹros) kwalema chikupu mumaluwi, nimumaluwi amawahi, mukudikunda chikupu nimuwubwambu (muGriki, phi·liʹa) wekalaña hakachi keyala nañodindi. Nawa kukeña kwasweja kulema akutena muchiGriki nawu a·gaʹpe. Iku dikukeña kutwamukeña Yehova, niYesu, niakwetu. (Matewu 22:37-39) Dikukeña kwamwekeshañayi Yehova kudi antu. (Yowanu 3:16) O kuwaha muloña twamwekeshaña iku kukeña kudi enikwetu nikudi anyanetu!—1 Yowanu 4:19.
11. Indi kukeña kwakwashanaña ñahi mumaluwi?
11 Mumaluwi, iku kukeña kwalemeshawu mwalala “diyi mpanda yasweja kunuña antu hamu.” (Akolose 3:14) Kwanuñaña adisumbula nawa kwayileñelaña kwila yuma yakeñawu wejima wawu niyakeña anyanawu. Neyi yisaka yikala mukukala, kukeña kwayikwashaña kuzatila hamu hakumanisha kukala. Eyala namumbanda neyi hiyakushinakaja, kukeña kwayileñelaña kudikwasha nikutwalekahu kudilemesha. “Kukeña . . . hikwakokwelaña kwindi hohuku; . . . Kwovwahilaña yuma yejima, kwetejaña yuma yejima, kwachiñejaña yuma yejima, kwatatakenaña mwahita yuma yejima. Kukeña hikwakañanyañaku.”—1 Akorinda 13:4-8.
12. Muloñadi eyala namumbanda amukeña Nzambi maluwi awu chiyakolelaña?
12 Kumukeña Yehova diku kwakoleshaña mpanda yamaluwi bayi neyi kukeña kwekalaña hakachika keyala namumbanda hohuku. (Mukwakutaŋisha 4:9-12) Muloñadi? Muloña kapostolu Yowanu wasonekeli nindi: “Kumukeña Nzambi yowu kwila mwatulejañayi.” (1 Yowanu 5:3) Dichi, eyala namumbanda atela kufumba anyanawu kumwakama Nzambi, bayi neyi muloña wakusweja kuyikeñaku, ilaña hilushimbi lwaYehova. (Kuhituluka 6:6, 7) Atela kutondolwela yililu yatama bayi neyi hamuloña wakudikeña wumu namukwawuku, ilaña muloña wakusweja kumukeña Yehova, “wakasompesha akwakubajama niayivumbi.” (Aheberu 13:4) Hela neyi wumu mumaluwi yaleta kukala kweneni, kumukeña Yehova kukuleñela mwini kwindi kutwalekahu kulondela nshimbi jamuBayibolu. Mwalala, yisaka yamuzañalu kukeña kwawu kwashindamena hadi Yehova!
CHISAKA CHELAÑA KUKEÑA KWANZAMBI
13. Indi kukeña kwila mwaya muchima waNzambi kwakwashaña ñahi antu kusha kashinshi kuyuma yalema?
13 Wumi wamukwaKristu washindamena hakwila mwaya muchima waNzambi. (Masamu 143:10) Mwalala, dichalumbuluka kumwakama Nzambi. Kwila mwaya muchima waNzambi kwakwashaña yisaka kusha kashinshi kuyuma yalema. (Afwilipi 1:9, 10) Chakutalilahu, Yesu wakonkomweneni nindi: “Muloña nenzi nakwambula iyala natata yindi, mwana wamumbanda namama yindi, nimuku windi wamumbanda namuku windi wamumbanda. Akwankunyi namuntu akekala wowu amwitala dindi yomweni.” (Matewu 10:35, 36) Kwesekeja nachahosheliyi Yesu, atumbanji twindi amavulu ayimweshaña kalula kudi antaña jawu. Chumichi chatama nankashi. Hela chochu, wuntaña bayi wutukañesha kumukeña Yehova Nzambi niYesu Kristuku. (Matewu 10:37-39) Neyi muntu anakukañeshawu kudi antu amuchisaka yomika, akwakukañesha anateli kuhimpa neyi amona yililu yindi yayiwahi yakumwakama Nzambi. (1 Akorinda 7:12-16; 1 Petulu 3:1, 2) Hela neyi hiyakuhimpaku, kwosi chimukuhetelamu neyi muleka kumukalakela Nzambi hamuloña wekañesha.
14. Indi kufwila kwila nkeñelu yaNzambi kwakwashaña ñahi anvwali kufuukula yuma yatela kukwasha anyanawu?
14 Kwila nkeñelu yaNzambi kwakwashaña anvwali kufuukulahu chiwahi. Chakutalilahu, kumaluña amakwawu, anvwali amonaña anyana nawu hiheta, nawa akinkaña manuñu mudi anyanawu kulonda akayihembeña neyi anashinakaji. Hela chakwila anyana akula dehi atela kuhemba anvwali jawu, yitoñojoka yamuchidiwu bayi yileñela anvwali kuleja anyana kufwila mahetaku. Neyi anvwali alejaña anyanawu kusweja kulemesha yuma yakumujimba kubadika yakuspiritu, dikwila nawu anakuyijahilamu.—1 Timotewu 6:9.
15. Indi mama yaTimotewu, Yunisi, wemika ñahi chakutalilahu chachiwahi chanvwali welili mwaya kukeña kwaNzambi?
15 Yunisi, mama yaTimotewu, ibwambu daPawulu, wemikili chakutalilahu chachiwahi. (2 Timotewu 1:5) Hela chakwila wasumbukili namuntu wabula kwitiya, Yunisi, hamu nankaka yaTimotewu Lowisi, amukulishili Timotewu munjila yayiwahi yakumwakama Nzambi. (2 Timotewu 3:14, 15) Chakuliliyi Timotewu, Yunisi wamwitejeli mwanindi kuya nakukalakala mudimu wakushimwina Wanta nebwambu dindi kamishonali Pawulu. (Yililu 16:1-5) Wenowu muzañalu watiyiliyi chelili mwanindi yekali kamishonali! Chamwakamineñayi Nzambi henohu wakula dehi, chamwekesheleña nawu amukulishili chiwahi. Eñañi, Yunisi wazañaleleña nansañu yatiyileñayi kutalisha hamudimu waTimotewu wakashinshi, hela chakwila wamwanukileña.—Afwilipi 2:19, 20.
CHISAKA CHENU NICHIHANDILU CHENU CHAKUMBIDI
16. Hakwikala mwana, yililwinyi yayiwahi yamwekesheliyi Yesu, nawa chikonkwanyi chindi chadiñi chakwila chumanyi?
16 Yesu wakulilili muchisaka chamwakamineña Nzambi, nawa chakuliliyi wamwakameneneña chikupu mama yindi. (Luka 2:51, 52; Yowanu 19:26) Hela chochu, chikonkwanyi chaYesu chadiñi chakwila kukeña kwaNzambi, nawa chabombelelumu kwenzulwila antu njila yakudiluñisha wumi wahaya nyaka. Welili mwenimu hampinji yaheniyi wumi windi waloña wawuntu neyi ifutu danyiloña dawantu abula kuwanina.—Maku 10:45; Yowanu 5:28, 29.
17. Kuchiñejanyi kwalema kwenzunwiniyi Yesu kuhitila mumulambu windi, kudi antu elaña kukeña kwaNzambi?
17 Yesu chafwiliyi, Yehova wamusañwilili kuwumi wamwiwulu nawa wamwinkeli ñovu jejima, nkumininaku wamwilishili kwikala Mwanta waWanta wamwiwulu. (Matewu 28:18; Aroma 14:9; Chimwekeshu 11:15) Mulambu waYesu waleñeleli antu amakwawu ayitondi kulonda akayuli nindi muniwu Wanta. Kwenzulwili cheñi njila yawantu amavulu akweti nyichima yayiwahi kulonda akadiluñishi wumi wawanina muparadisa yayiha hamaseki. (Chimwekeshu 5:9, 10; 14:1, 4; 21:3-5; 22:1-4) Makonu tudi nakukooleka kweneni kwakushimwina nsañu yayiwahi yalema kudi antu.—Matewu 24:14.
18. Indi antu ejima niyisaka anayanukishi nikuyikolesha nawudi?
18 Neyi chashimwiniyi kapostolu Pawulu, kumwakama Nzambi muchihandilu chetu kwatuleñelaña kukuhwelela netu antu akatambwila nkisu muwumi “wakenza.” Mwalala, iyi diyi njila yayiwahi yaletaña muzañalu. Anukenu nenu, “mpata yamunu mwishina yikuhita, nikufwila kwayu kwatama, hakwinza muntu welaña muchima waNzambi washakamaña haya nyaka.” (1 Yowanu 2:17) Dichi, hela wuchidi kansi hela nvwali, tata yawantu hela mumbanda, hela mujiki wukweti hela wabula anyana, fwilenu kwila kukeña kwaNzambi. Hela neyi anakuyikanjikija hela munakumona kukala kweneni, bayi mulalamena nenu mudi ñamba yaNzambi wamumiku. Dichi, yuma yimukwilaña yimuzañalesheña Yehova. (Yishimu 27:11) Nawa yuma yejima yimukwilaña yiyizañalesheña makonu nimuwumi wahaya nyaka mwituña dadiha dakenza.
INDI IJI NSHIMBI JAMUBAYIBOLU JINATELI KUKWASHA . . . ÑAHI CHISAKA CHENU KWIKALA CHAMUZAÑALU?
Munateli kwikala nachililu chakudihemba.—Aŋalija 5:22, 23.
Hamuloña wakulemesha wumutu, eyala namumbanda afwilaña kwila yuma yatela kukwasha chisaka. —Aefwesesa 5:22-25, 28-33; 6:4.
Kuhanjeka kwabombelamu kutiyilila. —Yakoba 1:19.
Kumukeña Yehova dikwakoleshaña maluwi.—1 Yowanu 5:3.
Kwila kukeña kwaNzambi dichikonkwanyi chalema chachisaka. —Masamu 143:10; 1 Timotewu 4:8.
[Chikasha chidi hefu 188]
WUJIKI CHIWAWAHILA
Bayi neyi antu ejima asumbulaña hela kusumbukaku. Nawa bayi neyi adisumbula ejima atondañahu kwikala nanyanaku. Yesu wadiñi mujiki, nawa wahosheli hakuwaha kwekala muwujiki hamuloña ‘wansañu yawanta wamwiwulu.’ (Matewu 19:11, 12) Kapostolu Pawulu neyi wasakwilihu kushakama wujiki. Wateneni wujiki nikwiñila mumaluwi nindi ‘hikutoñola.’ (1 Akorinda 7:7, 8, 25-28) Dichi, hela chakwila wunu mukanda wunahoshi chikupu hamaluwi nikukulisha anyana, bayi tulalamena nkisu niwuloku wafumaña mukushakama wujiki hela kwiñila mumaluwi chakadi kukwata kuñojuku.