Kapetulu 2
Kudiloñesha Kulonda Mwakekali naMaluwi Amawahi
1, 2. (a) Indi Yesu wakonkomweneni nindidi hakulema kwakudiloñesha? (b) Mbadinyi mwakeñekaña kudiloñesha chikupu?
HAKWILA nawu muntu yatuñi itala chiña yadiloñesha chikupu. Henohu kanda yali chikuku, chakeñekaña kwikala neluña hakutuñila nikwiluka mwakudituñila. Hela chochu, kudi chuma chikwawu chakeñekaña chikupu. Yesu nindi: “Mwinenwinyi wukwila neyi wukukeña kutuña itala deneni, wukubula kusambila kushakama nakuchinda mali achidikochu, atali neyi wukweti mali akudimanisha nachu?”—Luka 14:28.
2 Chuma chazatikaña hakutuña itala dichazatikaña cheñi kudi muntu wunakukeña kwikala namaluwi amawahi. Antu amavulu ahoshaña nawu: “Inakukeña kwiñila mumaluwi.” Hanu dinu antu añahi atoñojokaña hayuma yakeñekaña mumaluwi? Hela chakwila Bayibolu yahosha nawu maluwi amawahi, ilaña yahosha cheñi hakukala kwekalaña mumaluwi. (Yishimu 18:22; 1 Akorinda 7:28) Dichi, antu anakukeña kwiñila mumaluwi atela kwiluka nkisu yekala mumaluwi niyuma yakeñekaña.
3. Muloñadi Bayibolu chiyekalila chitwa chakwashaña antu anakukeña kwiñila mumaluwi, nawa yikutukwasha kwakula malwihwinyi asatu?
3 Bayibolu yinateli kukwashana. Kufumba kwekalamu akwonena kudi Ntachiki yamaluwi, Yehova Nzambi. (Aefwesesa 3:14, 15; 2 Timotewu 3:16) Kuhitila mukuzatisha nshimbi jekala mumukanda wasonekeluwu kunyaka ilaña wuchidi kuzatika, tutalenu ntahi hanawa malwihu (1) Indi muntu nateli kwiluka ñahi nindi nashikilumu kwiñila mumaluwi? (2) Yililwinyi yimwatela kukeña mudi mukwenu wakudisumbula nindi? (3) Indi kudiluka kwenu kwatela kwikala ñahi kwakalemesha?
KOMANA MUNADILOÑESHI KWIÑILA MUMALUWI?
4. Chumanyi cheneni chinateli kuyikwasha kwikala namaluwi amawahi, nawa muloñadi?
4 Kutuña itala kunateli kukala, ilaña kudihemba chiwahi hadi mpinji yayilehi hichuma chakala cheñi. Dichamwekanaña nimumaluwi. Kwiñila mumaluwi kwamwekanaña kukala; ilaña mwatela kutoñojoka cheñi chakuhemba maluwi mpinji yejima. Chumanyi chakeñekaña hakwila nawu mutwalekuhu kushakama chiwahi mumaluwi? Chuma cheneni hikudihana namuchima wejima. Talenu Bayibolu chiyalumbulula wubwambu wamumaluwi: “Dichi chakushiyayi iyala nitata yindi nimama yindi nakumukakela iñodindi; niwena akela mujimba wumu.” (Kutachika 2:24) Yesu Kristu wateneni chuma chimu hohu chamuNsona chakudiseñelahu chikuleñela muntu kwiñila cheñi mumaluwi, “wuvumbi,” dikwila nawu, kwila wuvumbi namuntu wacheñi. (Matewu 19:9) Neyi munakukeña kwiñila mumaluwi, mwatela kwiluka iyi nshimbi yamuNsona. Neyi himunadihani chikupuku, dikwila nawu himunadiloñeshi kwiñila mumaluwuku.—Kuhituluka 23:21; Mukwakutaŋisha 5:4, 5.
5. Hela chakwila antu amakwawu atiyaña woma wakudihana chikupu mumaluwi, muloñadi anakukeña kwiñila mumaluwi chiyatela kulemeshelawu iku kudihana?
5 Antu amavulu atiyaña woma hakutiya nawu kwekala kudihana chikupu mumaluwi. Mukwenzi wumu wahosheli nindi: “Chinelukili nami etu ayedi tudi ezala kambuki namunu, natiyileña neyi ananshikili muwina.” Ilaña neyi munamukeñi chikupu muntu imunakukeña kwiñila nindi mumaluwi, kudihana kwenu hikukwikala neyi chiteluku. Ilaña kukwikala neyi chuma chakuyikiña. Kudihana mumaluwi kukuleñela adisumbula kushakama hamu hela kunamwekani kukala hela nehi nikudikwasha wumu namukwawu hela chikukala ñahi. MukwaKristu kapostolu Pawulu wasonekeli nindi kukeña kwalala “kwovwahilaña yuma yejima” nawa “kwatatakenaña mwahita yuma yejima.” (1 Akorinda 13:4, 7) Mumbanda wumu wahosheli nindi, “Kudihana chikupu mumaluwi kwanleñelaña kwikala wakiñewa chikupu.” Watwalekeluhu nindi, “Nakeña kunuñañana kwekala hakachi ketu nihakudikana kumesu awantu netu twakashakamaña hamu.”—Mukwakutaŋisha 4:9-12.
6. Muloñadi chichawahila kubula kwiñila mumaluwi swayi henohu wuchidi kansi?
6 Hakwila nawu muntu yadihani chikupu chiña yapama. Dihafumini Pawulu kufumba akwaKristu nindi atela kwiñila mumaluwi neyi ‘nahiti dehi hachipimu chawansi,’ mpinji yaswejañayi muntu kutiya wuvumbi nawa yinateli kuluwañesha yitoñojoka yindi. (1 Akorinda 7:36) Atwansi ahimpaña swayi neyi hiyakukula. Amavulu adisumbulaña henohu achidi atwansi chikupu chimukuhita yaaka yantesha yuma yakeñeshañawu yahimpikaña, kushilahu niyamwini kwawu. Yileji yashimunaña nawu atwansi adisumbulaña aneñaña nawa adiseñaña swayi kubadika atwansi ahembelelaña sampu anakuli. Dichi bayi munyakala kwiñila mumaluwuku. Neyi mushakama yaaka yayivulu muwansi nawa muwujiki mukwikala nakashinshi kakwiluka yuma yayivulu yikuyileñela kupama chiwahi nakwikala iyala hela mumbanda watelela. Kubula kwiñila mumaluwi swayi kukuleñela wudiluki chiwahi, chumichi chikayikwashaku kutiyañanaña mumaluwenu.
SAMBILENU KUDILUKA ENU AWENI
7. Muloñadi antu anakukeña kwiñila mumaluwi chiyatelela kusambila kudilukawu aweni?
7 Komana chayipelelaña kutena yililu yimunakukeña mudi mukwenu wakudisumbula nindi? Amavulu chayipelelaña. Indenu yililu yenu mwayiluka? Yililwinyi yimukweti yikuyileñela kwikala namaluwi amawahi? Mwakeñaña kwikala iyala hela mumbanda wamuchidinyi? Chakutalilahu, komana mwetejaña yiluwa yenu nikwiteja kufumba, indi kwiji mwadihakwilaña neyi anakuyifumba? Komana mwekala mwaseha, indi kwiji mwadineñaña nikutoba kakavulu? (Yishimu 8:33; 15:15) Ilukenu nenu maluwi hiyatela kuhimpa chimwekalaku. Neyi mwadinka wanta, hela mwadineñaña hampinji yimuchidi ajiki, dichimwakekala neyi munadisumbuli dehi. Chineli twakañanyaña kudiluka etu aweni neyi chatwilukañawu akwetu, kwila mwihula nvwali hela ibwambu denu imwakuhwelela kulonda yayileji chimwekala nehi? Neyi ayileja, zatilenuhu hayililu yenu kulonda muhimpi henohu kanda mwiñili mumaluwi.
8-10. Kufumbanyi kwamuBayibolu kunateli kukwasha muntu kudiloñesha kulonda yeñili mumaluwi?
8 Bayibolu yatukoleshaña nawu twatela kwiteja spiritu yaNzambi yizatikeña mudetu, nikusoña nyikabu yidi neyi, “kukeña, muzañalu, kuwunda, kukaba kabe-e, luwi, kuwaha, kushinshika, kwovwaha, kudihemba.” Yatulejaña cheñi nawu twatela kwikala “antu amaha muyitoñojoka yaspiritu [yetu],” nawa twatela “[kudivwika] muntu wamwiha aleñeluwu mwekalilayi Nzambi mukuloña nakujila kwansañu yalala.” (Aŋalija 5:22, 23; Aefwesesa 4:23, 24) Neyi muzatisha iku kufumba henohu muchidi ajiki chidi neyi munakusweka mali kunyambawulu, chumichi chikayikwasha chikupu kumbidi neyi muneñili mumaluwi.
9 Chakutalilahu, neyi wudi mumbanda ilukaku “muchima wamuntu wamukachi” chikupu kubadika chiwadiwahishaña kumujimba. (1 Petulu 3:3, 4) Kudizoza nikuwundisha mumesu kukuyikwasha kwikala namaana, nawa dichi “chibañula chalubanji.” (Yishimu 4:9; 31:10, 30; 1 Timotewu 2:9, 10) Neyi wudi iyala ilukaku chakwakamena ambanda munjila yayiwahi nawa yakalemesha. (1 Timotewu 5:1, 2) Hampinji yimunakudiza chakufuukula nichakuzata nyidimu, dizenu cheñi chakwikala awunda nikudizoza. Yililu yakudinka wanta yaletaña kukala mumaluwi.—Yishimu 29:23; Mika 6:8; Aefwesesa 5:28, 29.
10 Hela chakwila kuhimpa yitoñojoka hichuma chakala, akwaKristu ejima atela kuzatilahu. Nawa chikayikwashaku kwikala muntu wamuwahi mumaluwi.
YILILU YIMWATELA KUKEÑA MUDI MUKWENU WAKUDISUMBULA NINDI
11, 12. Indi antu ayedi anateli kudiluka ñahi neyi anakutiyañana hela nehi?
11 Komana kwiluña kumwashakama muntu watela kuditondela mukwawu wakudisumbula nindi? Neyi dichelañawu, chumanyi chiwatela kwila neyi wuwana muntu iwunakukeña kusumbula? Chatachi, dihuli neyi, ‘Komana mwalala inakukeña kusumbula hela kusumbuka?’ Chatama kuhemesha yitoñojoka yamuntu kuhitila mukumuleja yuma yikabula kuzatika. (Yishimu 13:12) Dihuli cheñi neyi, ‘Komana nashikilumu kusumbula hela kusumbuka?’ Neyi wuneteji awa malwihu, njila jimukuzatisha jikushindamena hayuma yelañawu mwiluña denu. Mumatuña amakwawu, hanyima yakushinshika yililu yamuntu hampinji yantesha, wunateli kumulejamu neyi inakukeña tudiluki chiwahi. Neyi yakaana, bayi mutachika kumukanjikija chakwila mutachika nikutadekaku. Anukenu nenu, mukwenu niyena wudi nawuswa wakufuukula haniyi nsañu. Neyi yeteja, munateli kwikala nampinji yakuhanjeka chidi neyi, kuya nakuhempula, kushimwina, nikuya kuyisankanu. Ichi chikuyileñela kwiluka chikupu neyi munateleli kudisumbula naniwu muntu.a Yumanyi yimwatela kwiluka haniyi mpinji?
12 Hakwila nawu twakuli ilu lwihu, toñojokenu hayisanji yiyedi, hadaha kadada nindimba. Neyi anayichuni chiwahi, chimu chinateli kwidisha chivuminu chachiwahi chikupu. Hanu dinu, chumanyi chikumwekana neyi iyi yisanji ayivumishila hamu? Chiña ayichunina hamu. Dichimwatela kwikala ninenu namukwenu wakudisumbula nindi. Wejima wenu mwatela munazati nañovu nakuhimpa yililu yenu. Ilaña lwihu lumwatela kudihula ludi nawu: Komana yililu yenu yinakwendela hamu? Munjila yikwawu, komana munakutiyañana?
13. Muloñadi chichatamina kusumbula hela kusumbuka namuntu wabula kwitiya?
13 Chuma chalema, wejima wenu mwatela kukuhwelela yuma yoyimu nikulondela nshimbi. Kapostolu Pawulu wasonekeli nindi: “Bayi mudibombaña nawabula kwitiya mumpanda yoyimuku.” (2 Akorinda 6:14; 1 Akorinda 7:39) Kusumbula hela kusumbuka namuntu wabula kwitiya kwamwekeshaña nawu himwakatiyañanaña mumaluwi enuku. Munjila yikwawu, kumutiya Yehova Nzambi woma chikupu dichuma chaletaña kunuñañana chikupu. Yehova wakeñaña nindi mwikali amuzañalu nawa mudiluñishi chikupu namuntu imunakukeña kudisumbula nindi. Nakukeña nindi mwikali mumpanda yimu naYena nikudi mwinikwenu kuhitila muchibaba chakukeña chanyonji yisatu.—Mukwakutaŋisha 4:12.
14, 15. Neyi wejima wenu mwetiya dikwila nawu munateli kunuñañana mumaluwi? Lumbululenu.
14 Hela chakwila kudifuukula kudi Nzambi dichuma chasweja kulema chaletaña kuwunda, kudi yuma yikwawu yakeñekaña. Hakwila nawu mutiyañaneña, mwatela kwikala nayikonkwanyi yoyimu. Yumanyi yimwafwilaña kwila? Chakutalilahu, mwatoñojokañahu ñahi hansañu yakwikala nanyana? Yumanyi yimwalemesha chikupu muchihandilu chenu?b (Matewu 6:33) Mumaluwi amuzañalu, adisumbula atiyañanaña nawa elilaña yuma hamu. (Yishimu 17:17) Dichi atela kwikala nayililu yadifwana. Kuzañalesha ibwambu denu mwakeña chikupu kwakala, sweje-e dinu mumaluwi, neyi yililu yenu yambuka. Hela chochu, neyi kudi chuma chakeñayi mukwenu wakudisumbula nindi, chidi neyi kwenda nakudolojolaku nyendu, ilaña enu himwachikeñaku, komana dikwila nawu himukudisumbulaku? Inehi! Hadaha kudi yuma yimwakeña wejima wenu, chuma chabadika kulema hikukeña. Munateli cheñi kumuzañalesha mukwenu wakudisumbula nindi kuhitila mukuhemaku chisela chakeñayi chineli wachikeña.—Yililu 20:35.
15 Mwalala, kunuñañana akwilukilaña chikupu mukudovwahila wejima wenu bayi neyi mukudifwana muyuma yimwakeñaku. Chatela mudihuli nenu: “Komana twaditejaña muyuma yejima?” dihulenu nenu: “Chumanyi chamwekanaña neyi tuditadikisha? Komana twahoshaña mumesu awunda, nakudilemesha? Indi kwiji kuhanjeka kwenu kwaletaña mapumba?” (Aefwesesa 4:29, 31) Neyi munakukeña kwiñila mumaluwi, babalenu namuntu wadivwimba nawa wabulaña kwiteja yiluwa nikutiyashana nawakwawu, hela wekanjikija nawa wadililaña yuma.
MWILUKILENU CHADIMU
16, 17. Yumanyi yatela kutalayi iyala hela mumbanda mudi mukwawu wakudisumbula nindi?
16 Muchipompelu chawakwaKristu, antu enkawu nyidimu ‘akusambila kuyishinshika ayimoni neyi anashikilumu.’ (1 Timotewu 3:10) Ninenu mwatela kuzatisha ilu lushimbi. Chakutalilahu, mumbanda mujiki nateli kudihula nindi, “Ijina damuchindinyi dikwetiyi iwu iyala? Amabwambu jindi anyi? Komana wadihemba? Komana walemeshaña akulumpi? Wafuma kuchisaka chamuchidinyi? Komana watiyañanaña nawantaña jindi? Indi mali indi wayizatishaña ñahi? Komana hichinwa walwa? Komana wazuwaña swayi, nawa himukwamadombu? Nyidimwinyi yikwetiyi muchipompelu, nawa wayizataña ñahi? Komana nakamulemeshaña chikupu?”—Alevi 19:32; Yishimu 22:29; 31:23; Aefwesesa 5:3-5, 33; 1 Timotewu 5:8; 6:10; Titusa 2:6, 7.
17 Iyala niyena watela kudihula nindi, “Komana iwu mumbanda wamukeña Nzambi nikumulemesha? Komana nateli kuhemba itala? Yumanyi yakakeñaña antaña jindi nawu tuyilili? Komana wukweti maana, wadikita, nawa wahembaña chiwahi mali? Yumanyi yahoshañayi? Komana wakamenaña akwawu, indi kwiji wadishindamena nawa hikavuba? Komana amukuhwelela? Komana nateli kwovwahila nfumwindi, indi kwiji wachinchika, tahindi wekala nawinyi?”—Yishimu 31:10-31; Luka 6:45; Aefwesesa 5:22, 23; 1 Timotewu 5:13; 1 Petulu 4:15.
18. Chumanyi chimwatela kwila neyi mumona tuyiluwa twantesha hampinji yimunakudiluka?
18 Bayi muvulamena nenu owu mukwenu himuntu wabula kuwanina wafuma kudi Adamaku. Muntu wejima wakoñaña yiluwa, yiluwa yikwawu mwatela kuyidiwula, yiluwa yenu niyamukwenu imunakukeña kudisumbula nindi. (Aroma 3:23; Yakoba 3:2) Neyi kudi kuzeya kumunamona, kukuyileñela mupaminuku. Chakutalilahu, indi neyi mubobola hampinji yimunakudiluka. Ilukenu nenu: Hela antu adikeña nikudilemesha mpinji jikwawu hiyatiyashanañaku. (Esekejenuku Kutachika 30:2; Yililu 15:39.) Wejima wenu mwatela ‘kuyula muchima wenu’ chachiwahi kulonda mwiluki chakumanisha kukala mumesu awunda. (Yishimu 25:28) Komana mukwenu wakudisumbula nindi nakumwekana neyi watela kuhimpa? Indochu enu? Kwila mufumishamu muchima wakuhila swayi nehi? (Mukwakutaŋisha 7:9) Neyi mwiluka chakumanisha kukala chikuyileñela kutiyañanaña nikubula kudisweka nsañu, kwila mwenimu chikayikwashaku neyi munadisumbuli dehi.—Akolose 3:13.
19. Chumanyi chimwatela kwila neyi kukala kweneni kumwekana hampinji yimunakudiluka?
19 Chumanyi chimwatela kwila neyi mwiluka chuma chinakuyikabisha chikupu? Mwatela kutoñojokahu chachiwahi hakukala kwamuchidiwu. Hela chakwila munamukeñeshi mukwenu, indi kwiji munakwakama hansañu yakwiñila mumaluwi, bayi mudiwula yiluwa yamanenuku. (Yishimu 22:3; Mukwakutaŋisha 2:14) Neyi muntu imunakukeña kudisumbula nindi wudi nakukala kweneni, chikuwaha neyi mukubula kutwalekahu nawubwambu wenu nikubula kwiñijamu mutu chikupu.
KUDILUKA KWENU KWIKALI KWAKALEMESHA
20. Indi antu anakudiluka anateli kwikala ñahi nayililu yayiwahi?
20 Munateli kulemesha ñahi kudiluka kwenu? Chatachi, mwatela kwikala nayililu yayiwahi chikupu. Komana kumwashakamaña, chetejewa antu abula kudisumbula kudikwata kumakasa, kudifufwa, hela kudikubata? Hela chakwila yililu yamuchidiwu yetejewa, atela kuyimwekesha hohu neyi kunashali dehi kwanti nakudisumbula. Yililu yamuchidiwu mwatela kubabala nayu kuchina mwakenda kadiñija muyililu yawuzondu hela kwila wuvumbi. (Aefwesesa 4:18, 19; esekejenuku Kamina kaSolomoni 1:2; 2:6; 8:5, 9, 10.) Chineli muchima wadimbanaña, chikuwaha neyi mukubulaña kushakama mwitala mwakankawenu, mukapeka, maluña kwemikañawu nyotoka, hela kumaluña amakwawu kukuyileñela mwili yuma yatama. (Yeremiya 17:9) Neyi kudiluka kwenu kukwikala kwakadi majilu chikumwekesha nawu mwadihemba nawa mwamulemesha chikupu mukwenu kubadika enu aweni. Sweje-e dinu, Yehova Nzambi, walejaña ambuñindi kutondolwela yuma yawuzondu niwuvumbi, wukuzañalala neyi kudiluka kwenu kwikala kutooka.—Aŋalija 5:19-21.
21. Yumanyi yimwatela kuhosha chakadi kusweka hakwila nawu kudiluka kwikali kwakalemesha?
21 Chamuchiyedi, mukudiluka kwakalemesha mwekala cheñi kuhosha chakadi kusweka. Neyi mudi kwakwihi nakudisumbula, mwatela kuhosha hayuma yikwawu chakadi kudisweka. Mwakashakamaña kudihi? Wejima wenu mwakazataña? Mwakeñaña kwikala nanyana? Cheñi, chikuwaha neyi mukuhosha hayuma, hadaha yakoñeliyi mukwenu kunyima, yinateli kuleta kukala mumaluwi. Yuma yidi neyi nyikudi yamaneni hela nyidimu, nsañu jayikatu, chidi neyi chikatu chafwana hela kukala kumukweti. Chineli antu amavulu akweti kabubu kaHIV (kabubu kaletaña AIDS) hiyamwekeshaña yinjikijilu hohenohuku, chikuwaha neyi muntu yenowu hela anvwali akweti kukeña akumuleja ayi nakupimisha mashi anowu welili wuvumbi kunyima hela wazatishileña yitumbu yashetana. Neyi wumu amukwata nakabubu, wudi nakabubu bayi yakanjikija mukwawu nindi chiña adisumbuli hohu neyi mukwawu nakukaanaku. Eña, muntu wadiñi nakubajama watela kuya nakupimisha mashi kulonda yeluki neyi wudana AIDS henohu kanda yatachiki kudiluka namuntu.
ILUKENU YUMA YAKAMWEKANA HANYIMA YAMAWIJA
22, 23. (a) Indi muntu nateli kuluwankana ñahi hampinji yakuloñesha chawija? (b) Yumanyi yimwatela kutoñojokañahu hampinji yimunakutala hansañu yachawija nimaluwi?
22 Mutukweji twakukumishaku nakudisumbula, mwakekala nanyidimu yayivulu yakuloñesha chawija. Munateli kukeheshaku yuma yikwawu kuhitila mukwesekeja chidika chenu. Neyi mwila chawija cheneni antaña jenu niantu amakwawu akuzañalala, ilaña chatela kuzeyesha anadisumbuli niyisaka yawu nikwiñila munyikudi yahamesu bwi-i. Kuzatisha tushindikilu tukwawu twamwiluña denu kwakuwahi, ilaña kwimbujola nikudibecha nawakwenu kunateli kuluwañesha chidika nawa kukuyineñesha. Hela chakwila mukutiyilila yitoñojoka yawantu amakwawu, kalemba diyi watela kufuukula yuma yatela kuzatika hachidika.—Yowanu 2:9.
23 Mwatela kwiluka nenu chawija chenu chefuku dimu hohu, ilaña maluwi ahaya nyaka. Bayi mutoñojokaña hohu hansañu yakwiñila mumaluwuku. Ilaña, shindamenenu hadi Yehova Nzambi, nawa ilukenu chimwakahandaña hanyima yakudisumbula. Neyi mwila mwenimu dikwila nawu munadiloñeshi kwikala namaluwi amawahi.
[Tumazu twaheshina]
a Yumiyi yatela kuzatika mumatuña mwetejawu akwaKristu kudiluka.
b Hela muchipompelu chawakwaKristu, munateli kwikala amakwawu abulaña kukoña mudimu wudi wejima, neyi chichadiña kumafuku akunyima. Chatela adihani chikupu hamu neyi ambuña aNzambi, anateli kuyiluwañesha nayuma yamukaayi.—Yowanu 17:16; Yakoba 4:4.
INDI IJI NSHIMBI JAMUBAYIBOLU JINATELI KUKWASHA . . . ÑAHI MUNTU KWIKALA NAMALUWI AMAWAHI?
Eyala namumbanda atela kudihana kudi wumu namukwawu.—Kutachika 2:24.
Muntu wamukachi walema chikupu kubadika muntu wahanzi.—1 Petulu 3:3, 4.
“Bayi mudibomba nawabula kwitiya mumpanda yoyimuku.”—2 Akorinda 6:14.
Antu akweti yililu yatama hiyayilumbu naNzambi.—Aefwesesa 4:18, 19.
[Chikasha chidi hefu 17]
YISEMWA NIBAYIBOLU
Nsewu: Mumatuña amakwawu chisaka cheyala dichafwetaña mali (nsewu) kuchisaka chamumbanda. Mumatuña amakwawu, chisaka chamumbanda dichafwetaña chisaka cheyala mali. Yisemwa yamuchidiwu yatama wanyi chakala hohu antu ejima dichelañawu. (Aroma 13:1) Hela chochu, chisaka chinakupima mali ansewu bayi chisweja kupima mali amavulu hela kulomba yuma yasweja kuvula hamuloña walwisuku. (Yishimu 20:21; 1 Akorinda 6:10) Cheñi, neyi iyala yafweta nsewu, hichinayi mukwila nawu namulandi mumbandaku; nawa iyala bayi yatoñojoka nindi kwosi chuma chatela kwililayi iñodindi niatuwuku twinduku muloña wayifweta dehi nsewu.
Wuhadi: Muyisemwa yikwawu iyala amwiteja kusumbula ambanda amavulu. Mumaluwi amuchidiwu, iyala nateli kwikala mwanta chatela yekali iyala nawa tata yawantu. Cheñi, kakavulu wuhadi waleñelaña ambanda kudibecha. Bayibolu yeteja akwaKristu kusumbula mumbanda wumu hohu.—1 Akorinda 7:2.
Kweseka maluwi: Antu amakwawu atoñojokaña nawu kushakama hamu henohu kanda adisumbuli chikuyikwashaku kwiluka neyi anaditeleli. Ilaña maluwi amuchidiwu hiyesekaña chuma chabadika kulema mumaluwuku, kudihana. Kwosi chuma chikwawu chinabadiki hamaluwi chinateli kukiña ejima adi mumaluwuku, kushilahu tuhu ninyana yinateli kuvwalika mumaluwi amuchidiwu. Kudi Yehova Nzambi, neyi antu anakushakama hamu nakwila wujila chakubula kudisumbula dikwila nawu anakwila wuvumbi.—1 Akorinda 6:18; Aheberu 13:4.
[Nyevulu yidi hefu 19]
Hampinji yiwuchidi mujiki, ikalaku nayililu, yaaku, nikashinshi kakukwashaku mumaluwi