Munafumi Nsañu Yakuzatisha muChihandilu niMudimu Wanetu AkwaKristu Mukanda waKupompa
JANUARY 7-13
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | YILWILU 21-22
“Lekenu Nkeñelu yaYehova Yizatiki”
(Yilwilu 21:8-12) Ifuku dalondelelihu, twafumini kwenoku nakwinza kuKesareya, kweniku tweñilili mwitala damukwakushimwina Fwilipu, owu wadiña hakachi kawamayala 7 nawa twashakamini nindi. 9 Iwu iyala wadiña nawanyana awambanda ajiki awana aprofweteleña. 10 Ilaña chitwashakaminiku kwenoku mafuku amavulu, kaprofwetu wejina daAgabusi, wakunkumukili nakwinza kufuma kuYudeya. 11 Dichi wenjili kudi etu nawa wanoneli mushipi waPawulu nakudikasa kunyendu nikumakasa nawa wahosheli nindi: “Spiritu yajila yinahoshi nayu, ‘Ichi dichakamukasawu mwini iwu mushipi kudi aYudeya adi muYerusalema nawa akamuhana mumakasa awantu akunyuza.’” 12 Chitwatiyili mwenimu, etu hamu niantu adiña kwenoku twatachikili kumulembelela Pawulu netu bayi yakandukila kuYerusalemaku.
“Lekenu Nkeñelu yaYehova Yizatiki”
Mpinji yashakaminiyi Pawulu naFwilipu, kwenjili mwenyi mukwawu, Agabusi. Antu ejima adiña kwitala daFwilipu amwilukili Agabusi nawu hikaprofwetu; washimwineñahu dehi nzala yakapwelendedi mpinji yayuulileñayi Kaludusa. (Yil. 11:27, 28) Hadaha atoñojekeleña nawu: ‘Agabusi nenjilidi kunu? Nenzi nakuhosha yumanyi?’ Chadiñawu nakuhembelela, wanoneli muya waPawulu, wadiña wawulehi neyi mushipi kuyakasilileña mali niyuma yikwawu nawa awuvwalileña mumbunda. Dichi wadikasili nachu kumakasa nikunyendu. Kufumahu watachikili kuhosha. Mazu ahosheliyi adiña nawu: “Spiritu yajila yinahoshi nayu, ‘Ichi dichakamukasawu mwini iwu mushipi kudi aYudeya adi muYerusalema nawa akamuhana mumakasa awantu akunyuza.’”—Yil. 21:11.
Wuprofwetu wamwekesheli nawu Pawulu wukaya kuYerusalema. Wamwekesheli cheñi nawu yuma yakayilejayi aYudeya yikaletesha akamuhani “mumakasa awantu akunyuza.” Iwu wuprofwetu waletesheli antu adiñahu kutiya woma. Luka wasonekeli nindi: “Chitwatiyili mwenimu, etu hamu niantu adiña kwenoku twatachikili kumulembelela Pawulu netu bayi yakandukila kuYerusalemaku. Kuhiñahu Pawulu waakwili nindi: “Muloñadi chimunakudilila nakunzeyesha muyitoñojoka? Bayi mwakamaku, ami nadiloñeshi kukasewa nikufwila muYerusalema kukoola ijina daMwanta Yesu.’”—Yil. 21:12, 13.
(Yilwilu 21:13) Kuhiñahu Pawulu waakwili nindi: “Muloñadi chimunakudilila nakunzeyesha muyitoñojoka? Bayi mwakamaku, ami nadiloñeshi kukasewa nikufwila muYerusalema kukoola ijina daMwanta Yesu.”
“Lekenu Nkeñelu yaYehova Yizatiki”
Fwikijenu chumichi. Amanakwetu, kushilahu niLuka anakumukaanisha Pawulu kuya. Amakwawu anakudila. Hamuloña wakukeña kunamumwekesheliwu, Pawulu nakuyileja mumesu awunda nindi “munakunzeyesha,” hela neyi chabalumunawu amakwawu kufuma muchiGiriki nawu “munakunkatisha kumuchima.” Hela chochu, nakufwila hohu kuya, neyi cheliliyi habulakeniyi amanakwetu muTira, wukuya hela chakwila anakumulembelela nikumudilila. Ilaña nakuyilumbulwila chinakukeñelayi kuya. Wamwekesheli kuhamuka chikupu! Neyi cheliliyi Yesu, Pawulu washili muchima hakuya kuYerusalema. (Heb. 12:2) Bayi neyi Pawulu wakeñeleña kumujahaku, ilaña hela neyi amujahili, wadi kutiya kuwaha kufwa neyi mukwakumulondela Kristu Yesu.
(Yilwilu 21:14) Chakaaniniyi kumulekesha, twalekeli kumukaanisha nawa twahosheli netu: “Lekenu nkeñelu yaYehova yizatiki.”
“Lekenu Nkeñelu yaYehova Yizatiki”
Amanakwetu elili ñahi? Mwizu dimu, amulemesheli. Twatañaña netu: “Chakaaniniyi kumulekesha, twalekeli kumukaanisha nawa twahosheli netu: ‘Lekenu nkeñelu yaYehova yizatiki.’” (Yil. 21:14) Ejima amukañesheleña Pawulu kuya kuYerusalema atwalekelihu wanyi kumukanjikija. Amutiyilili Pawulu nawa ovwahilili, amweni nawa etejeli nkeñelu yaYehova, hela chakwila chayikalili kwila mwenimu. Pawulu watachikili wenyi waletesheli amujahi. Pawulu wadi kutiya kuwaha neyi antu amukeñeli hiyamukaanishili kuyaku.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Yilwilu 21:23, 24) “Dichi, ilaku mutukukuleja: Tukweti amayala awana asanyikili awenawu. 24 Sendaku awa amayala wuyi nawu, wuditookeshi eyi aweni hamu nawu kwesekeja nanshimbi nawa wuyifweteliku kulonda ayitewuli kunyitu yawu. Neyi wukwila mwenimu, antu ejima akwiluka nawu nsañu yinatiyiwu hadi eyi yakutwamba, ilaña akwiluka nawu wukweti yilwilu yayiwahi nawa cheñi nawu wunakwovwahila Nshimbi.”
“Tiyenu Chinukudihakwila”
Hela chochu, Pawulu wayitiyilili antu alondeleleña chisemwa chawaYudeya, chidi neyi chakubula kuzata nyidimu hefuku daSabata hela abulileña kuda yakuda yikwawu. (Rom. 14:1-6) Nawa hashiliku nshimbi yidi yejima kutalisha hakwalamaku. Ilaña, Pawulu wamwalamishili Timotewu kulonda aYudeya abuli kumutiya kutama Timotewu, wadiña naTata yindi kaGiriki. (Yil. 16:3) Antu afuukwileñahu kuyalamisha hela nehi. Pawulu wayilejeli antu akuÑalija nindi: “Kwalama hela kubula kwalama jamukunkulwayi hohu, ilaña chikuhwelelu chazatikaña nakukeña, dichalema.” (Ñal. 5:6) Hela chochu, neyi walama hamuloña wakukeña kwovwahila Nshimbi hela wakukeña kwikala ibwambu daYehova, dikwila nawu wudana chikuhwelelu.
Dichi, hela chakwila kwatiyakeneña nsañu yakutwamba, aYudeya etiya achidiña akuhwelela muniyi nsañu yakutwamba. Hamuloña wachumichi, akulumpi amulejeli Pawulu nawu: “Tukweti amayala awana asanyikili awenawu. Sendaku awa amayala wuyi nawu, wuditookeshi eyi aweni hamu nawu kwesekeja nanshimbi nawa wuyifweteliku kulonda ayitewuli kunyitu yawu. Neyi wukwila mwenimu, antu ejima akwiluka nawu nsañu yinatiyiwu hadi eyi yakutwamba, ilaña akwiluka nawu wukweti yilwilu yayiwahi nawa cheñi nawu wunakwovwahila Nshimbi.”—Yil. 21:23, 24.
Pawulu wateleleli kulondela wanyi iyena dadiña nawaYudeya dakulondela Nshimbi jaMosi, ninsañu yatwambileñawu hadi yena. Ilaña wadiña wakalisha wanyi, chakala hohu yuma yineliyi yinafumpi wanyi yishina yaNzambi. Hakusambila wasonekeli nindi: “Kudi antu ahembaña nshimbi, nekalili neyi muntu wahemba nshimbi, hela chakwila ami kwami hinidi muntu wahembaña nshimbiku, kulonda nikokoli nachu antu ahembaña nshimbi.” (1 Kor. 9: 20) Haniyi mpinji, Pawulu wazatilili hamu nawakulumpi amuYerusalema nawa wekalili neyi “antu ahembaña nshimbi.” Cheliliyi mwenimu, watuleja chuma chitwatela kwimbujola makonu, twatela kuzatila hamu nawakulumpi bayi kudilila yuma yitunakeñiku.—Heb. 13:17.
(Yilwilu 22:16) Hanu dinu, wunakuhembeleladi? Nyamukaku, yaña akakupapatishi nawa Nzambi wukukwanakena nshidi jeyi, muloña wunakutambika hejina daYesu.’
nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Yil 22:16
Nzambi wukukwanakena nshidi jeyi: Muntu anateli kumwanakena nshidi jindi, bayi neyi kuhitila mukumupapatisha namenjiku, ilaña kuhitila mukumukuhwelela Yesu nimukuzataku nyidimu yawakwaKristu.—Yil 10:43; Yak 2:14, 18.
Kutaña Bayibolu
(Yilwilu 21:1-19) “Chitwambukili nawu, twakandamini mumbopolu, twayili ndo-o nichitwashikili kuKosi, hefuku dalondelelihu twashikili kuRodi, chitwafumini kwenoku twashikili kuPatara. 2 Chitwawanini mbopolu yazambukileña nakuya mwishinadi muFwenisiya, twakandamini munoyu mbopolu nakuya. 3 Chitwatachikili kumona chituutu chaKipirosi, twachishiyili kukabadi kakuchimunswa nawa twahitili nambopolu muSiriya nakwimena kuTira, oku kuyateleleli kuloñolwelawu yuma yadiña mumbopolu. 4 Twakeñakeñeli atumbanji, twayiwanini nawa twashakamini kwenoku mafuku 7. Ilaña kuhitila mudi spiritu, Pawulu amulejeli nawu bayi yadata mwendu muYerusalemaku. 5 Dichi mpinji yitwateleleli kushakama kweniku chiyamanini, twafuminiku nakutachika lwendu lwetu, ilaña wejima wawu kubombelahu ambanda ninyana atushinjikijiliku nakutushikija hanji yamusumba. Nawa chitwafukamini hamaseki kuchikumu, twalombeli 6 nakudishalisha wumu namukwawu. Kuhiñahu, etu twayili nakukandama mbopolu, wena afuntili kumatala awu. 7 Twamanishili lwendu lwetu lwakufuma kuTira nakushika kuTolemayi nambopolu, nawa twemushili anakwetu nakushakama nawu ifuku dimu. 8 Ifuku dalondelelihu, twafumini kwenoku nakwinza kuKesareya, kweniku tweñilili mwitala damukwakushimwina Fwilipu, owu wadiña hakachi kawamayala 7 nawa twashakamini nindi. 9 Iwu iyala wadiña nawanyana awambanda ajiki awana aprofweteleña. 10 Ilaña chitwashakaminiku kwenoku mafuku amavulu, kaprofwetu wejina daAgabusi, wakunkumukili nakwinza kufuma kuYudeya. 11 Dichi wenjili kudi etu nawa wanoneli mushipi waPawulu nakudikasa kunyendu nikumakasa nawa wahosheli nindi: “Spiritu yajila yinahoshi nayu, ‘Ichi dichakamukasawu mwini iwu mushipi kudi aYudeya adi muYerusalema nawa akamuhana mumakasa awantu akunyuza.’” 12 Chitwatiyili mwenimu, etu hamu niantu adiña kwenoku twatachikili kumulembelela Pawulu netu bayi yakandukila kuYerusalemaku. 13 Kuhiñahu Pawulu waakwili nindi: “Muloñadi chimunakudilila nakunzeyesha muyitoñojoka? Bayi mwakamaku, ami nadiloñeshi kukasewa nikufwila muYerusalema kukoola ijina daMwanta Yesu.” 14 Chakaaniniyi kumulekesha, twalekeli kumukaanisha nawa twahosheli netu: “Lekenu nkeñelu yaYehova yizatiki.” 15 Dichi awa mafuku chiyamanini, twakasili lwendu lwetu nawa twatachikili kuya kuYerusalema. 16 Twayili hamu nawatumbanji amu akuKesareya, atutwalili kwitala daManasoni, kambanji wakusambila wakuKipirosi nawa kwenoku dikutwateleleli kushikena. 17 Chitwashikili muYerusalema, anakwetu atutambwilili namuzañalu. 18 Ilaña hefuku dalondelelihu, Pawulu wayili hamu nanetu kudi Yakoba nawa akulumpi ejima adiña kwenoku. 19 Dichi, wayimushili nakutachika kuyileja yuma yejima yakoñeliyi Nzambi mudi akwanyuza kuhitila mumudimu windi.”
JANUARY 14-20
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | YILWILU 23-24
“Ahosheleña nawu Himukwakuluwañesha nawa Nakukojeja Antu Kudikaña”
(Yilwilu 23:12) Chikwachili, aYudeya akasili kafuta nakudishiña nawu hiyakuda hela kunwaku, sampu anamujahi dehi Pawulu.
(Yilwilu 23:16) Hela chochu, mwihwa kaPawulu weyala watiyili kafuta kakasileñawu nawu amubelamini, dichi weñilili muchilombu chamashidika nakumulejamu Pawulu.
“Koleshenuña!”
Pawulu amukolesheli hampinji yatelela. Chikwachili, amayala aYudeya kubadika ha 40 “akasili kafuta nakudishiña nawu hiyakuda hela kunwaku, sampu anamujahi dehi Pawulu.” Aka ‘kafuta kakasiliwu nakudishiña’ kamwekesheli nawu aYudeya adiloñesheli chikupu kumujaha kapostolu. Neyi akañenyi kwila mwadikasiliwu, amweneña neyi akwikala ashiñewa hela aneli chuma chatama. (Yil 23:12-15) Kafuta kakasililiwu akulumpi jawatupristu niakulumpi, kadiña kakumufuntisha Pawulu kuSanihedirini nakumwihujola, neyi kwiji anakukeña kwiluka nsañu yalala hadi yena. Ilaña kafuta kawu kadiña kakukeña kumukwata Pawulu kulonda amujahi.
Hela chochu, mwiha kaPawulu watiyili aka kafuta nawa wamulejeli Pawulu. Dichi Pawulu wamulejeli mwiha windi kuya nakuleja mukulumpi wamashidika awaRoma wejina daKaludusa Lisiya. (Yil. 23:16-22) Yehova wakeña atwansi adi neyi mwiha aPawulu, ahamukaña nakutwamijaku wumi wawambuña aNzambi nawa azataña nañovu kukwasha mudimu waWanta.
(Yilwilu 24:2) Chamulejeliwu Teritulu nawu yahoshihu, watachikili kumufwisha Pawulu namuloña nindi: “Etu tunakushakama mukuwunda muloña waneyi, nawa yuma yinakwenda chiwahi mudinu ituña muloña wamaana eyi akutoñojokela chadimu yuma yakumbidi,
(Yilwilu 24:5, 6) Muloña iwu muntu etu tunamuwani netu himukwakuluwañesha, nakusañumuna aYudeya mwahita iseki dejima kulonda adikañeña nanfulumendi, nawa diyi walombolaña izanvu dawantu alondelaña ntañishilu yawaNazareta. 6 Cheñi nawa, wakeñeleña nikujilola tembeli, dichi twamukwatili.
“Koleshenuña!”
MuKesareya, Pawulu “amuhembeli muchipañu chaHerodi” hampinji yahembeleleñayi antu amutwikili nyiloña kufuma kuYerusalema. (Yil. 23:35) Chimwahitili mafuku atanu, ashikili, Kapristu Muneni Ananiya, ihaku dawu Teritulu nizanvu dawakulumpi. Teritulu wasambilili kumusakilila Felikisi hayuma yelilileñayi aYudeya, watela welili mwenimu kulonda yamuwundishi muchima. Kuhiñahu watachikili kuhosha nsañu, Teritulu wamulumbulwili Pawulu nindi “tunamuwani netu himukwakuluwañesha, nakusañumuna aYudeya mwahita iseki dejima kulonda adikañeña nanfulumendi, nawa diyi walombolaña izanvu dawantu alondelaña ntañishilu yawaNazareta. Cheñi nawa, wakeñeleña nikujilola tembeli, dichi twamukwatili.” (Yil. 24:5, 6, 9) Mukwakuluwañesha, walombolaña izanvu dawantu adikañaña nawa wajilolaña tembeli—diyi nyiloña yayeni yakeñeleleñawu kumujahilahu.
(Yilwilu 24:10-21) Nguvulu chamulejeliyi Pawulu namutu nindi yahoshi, yena waakwili nindi: “Chinneluki chikupu nami eyi wunayuuli wunu muza hadi yaaka yayivulu, dichi nazañalali hakudihakwila ami aweni. 11 Neyi chiwuneluki eyi aweni, kanda hahiti mafuku akubadika ha 12 kufuma hampinji yinayili nakudifukula muYerusalema; 12 nawa hiyanwanini inakutaadika namuntu wudi wejima mutembeli hela kusañumuna izanvu dawantu kulonda dileti ndombu musinagogi hela mumusumba wejimaku. 13 Nawa hiyakutwesha kukuleja wunsahu wayuma yiyanakunyinkelahu muloña katatakaku. 14 Ilaña ami neteji hamesu eyi nami, muyoyeniyi ntañishilu dimu munamuzatilaña Nzambi yawankakulula jami mudimu wajila, muloña nakuhwelela yuma yejima yashimunawu muNshimbi niyasonekawu mumazu awaTuprofwetu. 15 Nawa nachiñejaña mudi Nzambi neyi chochachiñejañawu awa antu, nami kwamba kekala kusañuka kwawantu aloña niabula kuloña. 16 Hamuloña wachumichi, mpinji yejima nafwilaña kwikala nachinleji chamuchima chitooka kumesu aNzambi nikumesu awantu. 17 Dichi, chimwahitili yaaka yayivulu, nenjili kudi akwamuza wami nakuhana yawaana yaluwi nikulambula nyilambu. 18 Chinelileña yumiyi, anwanini mutembeli iku nidi wutooka kwesekeja nanshimbi, ilaña hikwadiña izaza dawantu hela ipumbaku. Kwadiña hohu aYudeya amu afumini kukabeta kaAsiya 19 owu anateli kwinza kudi eyi kulonda anyinki muloña neyi kudi chuma chejima chatama chamweniwu mudi ami. 20 Hela, lejaku awa antu adi hanu adihosheli awenawu neyi kudihu chuma chatama chanwaniniwu nachu hampinji yansompesheleñawu kudi akwaSanihedirini, 21 indi kwiji hamuloña wamazu inabidikili hampinji yinemeni mukachi kawu nami: ‘Munakunsompesha dalelu hamuloña wakwila nakuhwelela nami afu amba kasañuka!’”
“Koleshenuña!”
Pawulu welili yuma yitwatela kwimbujola neyi anakutusompesha kudi akulumpi janfulumendi hamuloña wakudifukula kwetu nawa anatufwishi namuloña nawu twaluwañeshaña, twaleteshaña antu kudikaña hela nawu tudi ‘kadizanvu kadimena.’ Pawulu wadikundili wanyi nanguvulu, nakuhosha mazu akuwundisha muchima neyi cheliliyi Teritulu. Pawulu wamwenenihu nawa wadiwunjikili. Walumbulwili chatiyakana nsañu yindi munjila yakubabala. Pawulu wahosheli nindi “aYudeya amu afumini kukabeta kaAsiya” amutwikili muloña wakujilola tembeli adiñahu wanyi, wateleli kuyimona nikutiya muloña wamutwikiliwu.—Yil. 24:18, 19.
Chuma chachiwahi, Pawulu watiyili woma wanyi kushimuna yuma yakuhweleleliyi. Kapostolu wahamukili kuhosha hansañu yakuhweleleliyi yakusañuka, nsañu yaleteli ipumba hampinji yadiñayi muchota chaSanihedirini. (Yil. 23:6-10) Hakudihakwilaku, Pawulu wakonkomweneni hakuchiñeja kwakusañuka. Muloñadi? Muloña Pawulu washimwineña wunsahu hadi Yesu nihakusañuka Kwindi mudi afu, chuma chakaanineñawu akwankunyi kutiya. (Yil. 26:6-8, 22, 23) Mwamweni, nsañu yaleteli kapweli yadiña nsañu yakusañuka, sweje-e kukuhwelela Yesu nikukuhwelela nawu amusañwili.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Yilwilu 23:6) Pawulu chelukiliyi nindi chibalu chimu chawantu chadiña chawaSadusi nawa chikwawu chadiña chawaFwarisi, wabidikili muSanihedirini nindi: “Enu amayala, anakwami, ami nidi kaFwarisi, mwana kawaFwarisi. Anakunsompesha hamuloña wakwila nikweti kuchiñeja nami afu amba kasañuka.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Yil 23:6
Ami nidi kaFwarisi: Antu amavulu apompeli adiña amwiluka Pawulu. (Yil 22:5) Chaditeneniniyi yomweni nindi mwana kawaFwarisi, elukili nawu natalishi mukwila nindi afuma kumu. Elukili nawu Pawulu wadiswekeleña wanyi, muloña aFwarisi amuchota chaSanihedirini elukili nawu wabalumukili kwikala mukwaKristu wadikita. Ilaña haniyi mpinji, Pawulu chahosheliyi nidi hiKafwarisi tunateli kutiyila muniyi njila; Pawulu waditeneni yomweni nindi hiKafwarisi bayi kaSadusiku, muloña aFwarisi niwena adiña akuhwelela mukusañuka neyi chakuhweleleliyi niyena. Chahosheliyi muniyi njila, wawundishili nyichima yawaFwarisi adiñahu hayina mpinji. Watela wakuhweleleli nindi neyi yatachika kuhosha hansañu yindi antu amakwawu amuSanihedirini akutiya yuma yikuhoshayi, nawa mwalala dichamwekeni. (Yil 23:7-9) Mazu ahosheliyi Pawulu ha Yil 23:6 esekana namazu ahosheliyi hakudilumbulula yomweni hadihakwilileñaku kudi Mwanta Agiripa. (Yil 26:5) Nawa hampinji yasonekeleleñayi akwawu akwaKristu akuFwilipi hadiñayi muRoma, Pawulu wahosheli cheñi nindi hikaFwarisi. (Fwi. 3:5) Nawa antu amakwawu adiña aFwarisi ekalili akwaKristu ayishimuna ha Yil 15:5.—Talenu nsañu yakudiza yidi ha Yil 15:5.
(Yilwilu 24:24) Chimwahitili mafuku amu, Felikisi wenjili nañodindi Durisila wadiña wakuYudeya, dichi watemesheli antu nindi amutambiki Pawulu kulonda yatiyi chikushimunayi yuma yakuhwelelayi mudi Kristu Yesu.
(Yilwilu 24:27) Ilaña chimwahitili yaaka yiyedi, Felikisi amuswanini kudi Porokiwu Fesitusi; nawa hamuloña wakwila Felikisi wakeñeleña kutiyisha aYudeya kuwaha, wamulekeleli Pawulu mukaleya.
nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Yil 24:24
Durisila: Wadiña kabinda, mwana kaHerodi wamumbanda, Herodi ashimunawu ha Yil 12:1, dikwila nawu Herodi Agiripa I. Watela wavwalikili mu 38 C.E. nawa muhela kaAgiripa II niBerenisi. (Talenu nsañu yakudiza yidi ha Yil 25:13 niKulumbulula, “Herodi.”) Felikisi wadiña nfumwindi wamuchiyedi. Wasambilili kusumbuka naMwanta Azizusi wakuSiriya wakumutaña waEmesa ilaña wamuseñeli nawa wasumbukili kudi Felikisi mu 54 C.E., hadiñayi nayaaka 16. Watela wadiña hohu hampinji yahosheleñayi Pawulu naFelikisi “hansañu yakuloña nihansañu yakudihemba nihawunsompeshi wakenza.” (Yil 24:25) Chelili Felikisi yamwinki Fesitusi wunguvulu, wamushili Pawulu mukaleya kulonda yayitiyishi “aYudeya kuwaha,” amakwawu ahoshaña nawu wakeñeleña kuzañalesha ñodindi, wadiña kaYudeya.—Yil 24:27.
Kutaña Bayibolu
(Yilwilu 23:1-15) Pawulu chayishinshikiliyi chikupu akwaSanihedirini, wahosheli nindi: “Enu amayala, anakwami, ami nikweti chinleji chamuchima chitooka kumesu aNzambi kushika nikwifuku dalelu.” 2 Kapristu muneni Ananiya chatiyiliyi awa mazu, walejeli antu emeni kwakwihi nayena nindi amweti hakanwa. 3 Kuhiñahu, Pawulu wamulejeli nindi: “Eyi nfwikiji, Nzambi wukukweta. Komana eyi wunashakami nakunsompesha kwesekeja naNshimbi nawa hampinji yoyimu nikufumpa Nshimbi kuhitila mukuleja antu neyi añeti tahindi?” 4 Antu emeni kwakwihi nayena, amwihwili nawu: “Eyi, muloñadi chiwunakumutukila kapristu muneni waNzambi?” 5 Dichi Pawulu wahosheli nindi: “Enu anakwami, hineluka nami hikapristu muneniku. Muloña chasonekewa nawu, ‘Bayi wumuhosha kasawuntu nyuuli wawantu jeyiku.’” 6 Pawulu chelukiliyi nindi chibalu chimu chawantu chadiña chawaSadusi nawa chikwawu chadiña chawaFwarisi, wabidikili muSanihedirini nindi: “Enu amayala, anakwami, ami nidi kaFwarisi, mwana kawaFwarisi. Anakunsompesha hamuloña wakwila nikweti kuchiñeja nami afu amba kasañuka.” 7 Dichi chahosheliyi awa mazu, kwavwakukili ntaadi hakachi kawaFwarisi nawaSadusi nawa izanvu dawantu dadaambwili hakachi. 8 Muloña aSadusi ahoshaña nawu hikwekala kusañuka hela kañelu hela spirituku, ilaña aFwarisi etejaña nawu jejima jekala kwoku. 9 Hohenohu, kwavwakukili ipumba deneni, nawa ansoneki amu awaFwarisi emeni nakutachika kutaadika chikupu nawu: “Hitunamonimu katama mudi iwu muntuku, ilaña neyi spiritu hela kañelu diyi wahosha nindi, dikwila nawu—.” 10 Dichi ipumba chidaswejeli nankashi, mukulumpi muneni wamashidika watiyili woma nindi Pawulu akumutabola kudi owu antu, dichi walejeli mashidika nindi akunkumukiliku kulonda amuhukuli mukachi kanowu antu nakumutwala muchilombu chamashidika. 11 Ilaña hawufuku walondelelihu, Mwanta wemeni kwakwihi naPawulu nakumuleja nindi: “Bayi wutiya womaku! Watela kushimuna wunsahu nimuRoma neyi chochiwunashimuni chikupu wunsahu hadi ami muYerusalema.” 12 Chikwachili, aYudeya akasili kafuta nakudishiña nawu hiyakuda hela kunwaku, sampu anamujahi dehi Pawulu. 13 Amayala akasili aka kafuta nakudishiña abadikili ha 40. 14 Awa amayala ayili kudi akulumpi jawatupristu niakulumpi nakuyileja nawu: “Tunadikasi nakudishiña netu hitukuda chuma hela chimuku, sampu tunamujahi dehi Pawulu. 15 Dichi enu hamu nawakwaSanihedirini, mwatela kuleja mukulumpi muneni wamashidika nenu yamusulwishi nakumuleta kudi enu neyi kwiji munakukeña kushinshika chikupu hamuloña windi. Ilaña henohu kanda yaswini kwakwihi nanenu, etu tukumujaha.”
JANUARY 21-27
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | YILWILU 25-26
“Pawulu Natwali Muloña Kudi Kesari nawa Namushimwini Mwanta Herodi Agiripa”
(Yilwilu 25:11) Dichi neyi chalala ami nidi mukwakukoña chatama nawa nakoñi chuma chatelela kufwilahu, nakaani kufwa wanyi; ilaña neyi awa antu hiyakweti wunsahu walala wuyanakunyinkelahu muloñaku, kwosi muntu wudi nawuswa wakunhana kudi wena kulonda yayitiyishi kuwahaku. Nalombi muloña wami awutwali kudi Kesari!”
“Muloña Wami Awutwali Kudi Kesari!”
Fesitusi chakeñeleñayi kudikunda nawaYudeya wadi kumusha Pawulu muwubanji. Dichi, Pawulu wazatishili wuswa windi wakwikala mwenimbu wamuRoma. Wamulejeli Fesitusi nindi: “Nemani kuchitwamu chakusompela chaKesari, kuyatela kunsompeshelawu. Ami nayikoñihu aYudeya chuma chatama wanyi, neyi chiwuneluki nineyi nawa. . . Nalombi muloña wami awutwali kudi Kesari!” Neyi muntu yalomba muniyi njila amukaaninineña wanyi. Fesitusi wakonkomweneni chumichi chahosheliyi nindi: “Chineli wunalombi neyi iwu muloña weyi akawusompi kudi Kesari, dichi wunakuya kudi Kesari.” (Yil. 25:10-12) Chatwaliliyi muloña windi kuchota cheneni, Pawulu welili chuma chatela kwimbujolawu akwaKristu alala makonu. Neyi akwankunyi eseka ‘kuyikabisha kushindamena hanshimbi,’ aYinsahu jaYehova atwalaña nyiloña yawu kuyota yamaneni kulonda ahakwiliku nsañu yayiwahi.—Mas. 94:20.
(Yilwilu 26:1-3) Agiripa wamulejeli Pawulu nindi: “Nakwiteji wudihakwili eyi aweni.” Dichi Pawulu wolweli chikasa chindi nakutachika kudihakwila yomweni nindi: “Mwanta Agiripa, natiyi kuwaha nankashi hakuñiteja hefuku dalelu kudihakwila ami aweni kumesu eyi hayuma yejima yiyanakunyinkelahu muloña kudi aYudeya, sweje-e chineli weluka chikupu yaaku niyuma yaditaadikishañawu aYudeya. Dichi, inakukulembelela nami wuntiyilili nakanañachima.
“Muloña Wami Awutwali Kudi Kesari!”
Pawulu wamusakilili Mwanta Agiripa hakumwiteja kudihakwilaku yomweni kudi yena, muloña welukili nindi mwanta wadiña weluka yaaku niyuma yaditadikishileñawu aYudeya. Pawulu washimwini chihandilu chindi chichadiña nindi: “Nadiña kaFwarisi kwesekeja nantañishilu yakudifukula kwetu.” (Yil. 26:5) Chineli wadiña kaFwarisi, Pawulu wakuhweleleli mukwinza kwaMesiya. Chekaliliyi mukwaKristu, wahamukili kumushimuna Yesu Kristu nawu diyi adiña nakutalilawu. Kukuhwelela mudi muntu elukiliwu nikudi akwankunyi nindi, dikwila nawu kuchiñeja kushikijewa kwachikanini chaNzambi chashikiliwu ankakulula jawu, diwadiña muloña waweni wuyamutwalililiwu kuchota hanidi ifuku. Chumichi chamuletesheli Agiripa kukeña kutiya nsañu yahosheleñayi Pawulu.
Pawulu chanukiliyi chamukabishiliwu muloña wakwikala mukwaKristu, wahosheli nindi: “Ninami natoñojokeleña nami natela kukoña yuma yayivulu yakudikaña nejina daYesu wakuNazareta . . . muloña wakwila naswejeli kuyihela [akwakumulonda Kristu], nayili nakuyikabisha nimunyisumba yikwawu nawa.” (Yil. 26:9-11) Pawulu walebumwineña wanyi. Antu amavulu elukili yuma yatama yayilileñayi akwaKristu. (Ñal. 1:13, 23) Agiripa watela wadihwileña nindi: ‘Yumanyi yamubalumwini iwu iyala?’
Mazu ahosheliyi Pawulu anakuli lwihu: “Chinayileña kuDamakasa nakuyikabisha nalusesa lwanyinkeliwu kudi akulumpi jawatupristu, Eyi Mwanta, chinayileña munjila, chelili itena dinashiki dehi mwiwulu, namweni chejeji chafumini mwiwulu chatoñekeli kubadika itena, chejeji chenichi chantoñekeleli kwindo-o hamu ninowu inayileña nawu. Dichi wejima wetu chitwadimbukili heseki, natiyili izu danlejeleña muchiHeberu nadu: ‘Sawulu, Sawulu, muloñadi chiwunakunkabishila? Kusobwela nyendu yeyi kunyumba wukudilemeka.’ Ilaña ami namwihwili nami: ‘Yeyinyi Mwanta?’ Mwanta waakwili nindi: ‘Yami Yesu iwunakukabisha.’”—Yil. 26:12-15.
Henohu chumichi kanda chimwekani, Pawulu muchifwikija wadiña ‘nakusobwela nyendu kunyumba.’ Neyi chinateli kudikatishayi chimbulu wakahoshaña kumumba wawambuka neyi yasobwelaku nyikonu, Pawulu niyena wadikatishili yomweni kuspiritu chakañesheleñayi nkeñelu yaNzambi. Yesu asañwiliwu chamwekeniyi kudi Pawulu hanjila yaya kuDamakasa, wamukwashili iwu iyala mputa mesu kuhimpa yitoñojoka yindi.—Yow. 16:1, 2.
Mwamweni Pawulu wahimpili chikupu. Hakumuleja Agiripa, wahosheli nindi: “Ami kwami hinadiwili chimwenu chammwekesheleliwu mwiwuluku, ilaña nayili muDamakasa nimuYerusalema nikumaluña ejima amuYudeya nikudi akwanyuza, nakuyileja nami atela kubalumuka munyichima nakubalumukila kudi Nzambi kuhitila mukuzata nyidimu yamwekeshaña kubalumuka mumuchima.” (Yil. 26:19, 20) Hadi yaaka yayivulu, Pawulu wazatileña mudimu wamulejeliwu kudi Yesu Kristu muchimwenu chamweniyi mwana wankankela. Yumanyi yafuminimu? Antu etejeli nsañu yayiwahi yashimwinineñayi Pawulu alekeli yilwilu yawu yatama nawa ekalili amabwambu jaNzambi. Ekalili nayilwilu yayiwahi, ovwahilileña nshimbi nikuleja.
Ilaña aYudeya amuhembeleli Pawulu nkunyi adiluñishileña wanyi iyi yuma yayiwahi. Pawulu wahosheli nindi: “Iwu diwu muloña waweni wankwatililiwu aYudeya mutembeli nakukeña nawu anjahi. Hela chochu, chineli namoni Nzambi chinankwashiyi, natwalekihu kushika nikwifuku dalelu nakushimuna wunsahu kudi antu alema niabula kulema.”—Yil. 26:21, 22.
Etu akwaKristu, twatela kwikala “adiloñeshela chadimu kudihakwila” chikuhwelelu chetu. (1 Pet. 3:15) Neyi tunakuhosha nawansompeshi nianyuuli hayuma yitwakuhwelela, twatela kwimbujola chelili Pawulu hahosheleñayi naAgiripa niFesitusi. Neyi tuyileja nakalemesha chalala chamuBayibolu chichinahimpi chihandilu, chetu nichawantu etejaña nsañu yitwayishimwinaña, nsañu yitunakuyileja yinateli kuyishika hamuchima.
(Yilwilu 26:28) Ilaña Agiripa wamulejeli Pawulu nindi: “Mukapinji kantesha wunakunshinjila kulonda niikali mukwaKristu.”
“Muloña Wami Awutwali Kudi Kesari!”
Ilaña Pawulu wamwakwili nguvulu nindi: “Fesitusi Walema, ami hinazalukaku, ilaña inakuhosha mazu achalala nawa amaana. Kuhosha hohu chalala, iwu mwanta innakuhosha nindi mukukasunuka wayiluka chiwahi iyi nsañu . . . Mwanta Agiripa, komana wakuhwelela mazu awaTuprofwetu? Neluki nami wakuhwelela.” Agiripa wakwili nindi: “Mukapinji kantesha wunakunshinjila kulonda niikali mukwaKristu.” (Yil 26:25-28) Awa mazu, amwekesheli nawu wunsahu waPawulu wamushikili mwanta hamuchima.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Yilwilu 26:14) Dichi wejima wetu chitwadimbukili heseki, natiyili izu danlejeleña muchiHeberu nadu: ‘Sawulu, Sawulu, muloñadi chiwunakunkabishila? Kusobwela nyendu yeyi kunyumba wukudilemeka.’
nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Yil 26:14
Kusobwela nyendu yeyi kunyumba: Mumba hichikuñu chasoñoloka chazatishañawu hakusowa kanyama. (Ansomp. 3:31) Mazu akwila nawu “kusobwela nyendu yeyi kunyumba” hinhoshelu yankiji yamuchiGiriki. Ayifwikijileña kudi chizamba chañombi wazuwa wasobweleleña mwendu kumumba wakumubiña nachu, nawa chafumineñamu wadikatishileña. Henohu kanda yekali mukwaKristu, Pawulu niyena welileña chuma chadifwanaku. Pawulu wadikatishileña chikupu yomweni chayandishileñayi akwakumulonda Yesu, antu atumineñayi Yehova Nzambi. (Esekejenu Yil 5:38, 39; 1Ti 1:13, 14.) “Nyumba” yashimunawu ha Mkw 12:11, ayishimuna munhoshelu yankiji hakutena mazu amuntu wamaana chakwashañawu muntu watiyililaña kufumba.
bi7 kulumbulula
Mumba. Hichuma chachilehi chikweti insa yidi nachikuñu chatwa, awuzatishaña kudi andimi kuchonkola nachu anyama. Mumba awesekeja namazu amuntu mukwamaana owu akojejaña ntiyilili kwovwahila kufumba kwamaana. Mazu akwila nawu “kusobwela mwendu kumumba” afuma kuyilwilu yamwekeshaña chizamba chañombi wachinchika wakaanaña kumuchonkola kuhitila mukusobwelaku mwendu nakudikatisha yomweni.—Yil 26:14; Ans 3:31.
(Yilwilu 26:27) Mwanta Agiripa, komana wakuhwelela mazu awaTuprofwetu? Neluki nami wakuhwelela.
w03 11/15 16-17 ¶14
Kwashenu Amakwawu Kwiteja Nsañu yaWanta
Pawulu welukili nindi Agiripa hadiña kaYudeya yomweniku. Chamwihwiliyi Agiripa kutalisha hadi aYudeya, Pawulu welukili nindi mudimu windi wakushimwina wabombelelimu kuyileja “nsañu yamumazu awaTuprofwetu nimumazu aMosi nawu yakamwekana.” (Yilwilu 26:22, 23) Hakuhosha naAgiripa yomweni, Pawulu wamwihwili nindi: “Mwanta Agiripa, komana wakuhwelela mazu awaTuprofwetu?” Agiripa wakañenyi kwakula. Neyi wahosheli nindi wakuhwelela wanyi atuprofwetu, ijina dakwikala kaYudeya dadi kutama. Ilaña neyi wetejeli mwahosheleña Pawulu, wadi kumwekana neyi nakumuhakwilaku kapostolu nawa wadi kumwekana neyi himukwaKristu. Pawulu wadakwilili yomweni lwihu, nindi: “Neluki nami wakuhwelela.” Chumanyi chaletesheli Agiripa yamwakuli? Wakwili nindi: “Mukapinji kantesha wunakunshinjila kulonda niikali mukwaKristu.” (Yilwilu 26:27, 28) Hela chakwila Agiripa hekalili mukwaKristuku, chakubula nikujina nsañu yamulejeliyi Pawulu yamushikili hamuchima.—Aheberu 4:12.
Kutaña Bayibolu
(Yilwilu 25:1-12) Chelili Fesitusi nashiki dehi mukabeta nakutachika kuyuula, mwahitili mafuku asatu, wafumini kuKesareya nakuya kuYerusalema. 2 Akulumpi jawatupristu niamayala awaYudeya adiña alema amulejelimu muloña waPawulu. Dichi atachikili kumulembelela Fesitusi nawu 3 yayikwashi, yatemeshi mazu kulonda amuleti Pawulu kuYerusalema. Ilaña wena akeñeleña kumubelamina Pawulu kulonda amujahili hanjila. 4 Hela chochu, Fesitusi wayilejeli nindi Pawulu atela kumuhembela muKesareya nawa nindi ami aweni inakufunta kwenoku katataka. 5 Dichi wahosheli nindi: “Ejima anakulombola hakachi kenu akunkumuki hamu nanami kulonda akamwinki Pawulu muloña neyi chalala iwu iyala nakoñi chuma chatama.” 6 Chelili nashakami dehi hamu nawu hakachi kamafuku 8 hela 10, wayili kuKesareya, hefuku dalondelelihu washakamini hachitwamu chakusompela nawa walejeli antu nindi amuleti Pawulu mukachi. 7 Cheñililiyi, aYudeya afumini kuYerusalema amunyeñumukili nawa atachikili kumwinka nyiloña yayivulu yamaneni oyu yabuliliwu kwikala nawunsahu walala. 8 Ilaña Pawulu wadihakwilili nindi: “Ami kwami hinnakoñihu muloña kutalisha kuNshimbi jawaYudeya hela kutembeli hela kudikaña naKesariku.” 9 Dichi Fesitusi hakufwila nindi aYudeya amutiyi kuwaha, wamwihwili Pawulu nindi: “Wunakukeña wukanduki nakuya kuYerusalema kulonda akakusompesheliku hamesu ami kutalisha hayumiyi tahindi?” 10 Ilaña Pawulu wamwakwili nindi: “Nemani kuchitwamu chakusompela chaKesari, kuyatela kunsompeshelawu. Ami nayikoñihu aYudeya chuma chatama wanyi, neyi chiwuneluki nineyi nawa. 11 Dichi neyi chalala ami nidi mukwakukoña chatama nawa nakoñi chuma chatelela kufwilahu, nakaani kufwa wanyi; ilaña neyi awa antu hiyakweti wunsahu walala wuyanakunyinkelahu muloñaku, kwosi muntu wudi nawuswa wakunhana kudi wena kulonda yayitiyishi kuwahaku. Nalombi muloña wami awutwali kudi Kesari!” 12 Fesitusi chamanishiliyi kuhosha nachota chawakwakushakama hampuña, waakwili nindi: “Chineli wunalombi neyi iwu muloña weyi akawusompi kudi Kesari, dichi wunakuya kudi Kesari.”
JANUARY 28–FEBRUARY 3
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | YILWILU 27-28
“Pawulu Nayi kuRoma naMbopolu”
(Yilwilu 27:23, 24) Wufuku walelu, kañelu kaNzambi inadifukulañaku nawa inazatilaña mudimu wajila wemana kwakwihi nanami nawa wanleja nindi: ‘Pawulu, bayi wutiya womaku. Watela kwimana kumesu aKesari, nawa tiyaña, Nzambi nakwinki antu ejima mumakasa eyi iwudi nawu mumbopolu.’
“Hosi Muntu Hela Wumu Wukukisikaku”
Chakadi nikujina, Pawulu washimwinini antu adiña mumbopolu nsañu yakuchiñeja “yuma yakaniniyi Nzambi.” (Yil. 26:6; Kol. 1:5) Neyi mbopolu yijiya, Pawulu wadi kuyishimwina nsañu yadi kuyikwasha hayoyina mpinji. Wahosheli nindi: “Wufuku walelu, kañelu . . . wanleja nindi: ‘Pawulu, bayi wutiya womaku. Watela kwimana kumesu aKesari, nawa tiyaña, Nzambi nakwinki antu ejima mumakasa eyi iwudi nawu mumbopolu.’” Pawulu wakolesheli nindi: “Dichi enu amayala, bayi mutiya womaku, muloña namukuhweleli Nzambi nami, chumichi chikumwekana kwesekeja nanochu chanlejayi kañelu. Hela chochu, twatela kujiyila hachituutu chimu.”—Yil. 27:23-26.
(Yilwilu 28:1, 2) Chitwashikili chiwahi kumpata, dihafumini dinu twiluki netu china chituutu achitenaña nawu Melita. 2 Nawa antu ahosheleña madimi acheñi atutiyilili luwi chikupu. Abutwili kesi nawa atutambwilili wejima wetu muloña wanvula yanokeleña nimashika.
“Hosi Muntu Hela Wumu Wukukisikaku”
Neyi mukulabula kwadisu, antu apulukili akashimukili adi hachituutu chaMelita, kukabeta kambwela kaSicily. (Talenu chikasha “Melita Yekalila Kudi?”) Antu ahachituutu ahosheleña idimi dacheñi ayitiyilili “luwi chikupu.” (Yil. 28:2) Ayibutwilili kesi enyi ashikeneni kuchikumu iku anazowi nawa anakuzala mashika. Kesi kayikwashili kutiya iyena hela chakwila kwadiña mashika ninvula. Ilaña kaletesheli amoni chihayamisha.
“Hosi Muntu Hela Wumu Wukukisikaku”
Muntu waheta wejina daPubilusi washakamineña hanichi chituutu. Watela wadiña mukulumpi wamashidika awaRoma hachituutu chaMelita. Luka wamulumbulwili nindi iyala “walema yomweni ichi chituutu,” awa mazu diwu adiña hansona jahachituutu chaMelita. Wamumwekesheleli Pawulu nialunda nindi chisambu hadi mafuku asatu. Hela chochu, tata yaPubilusi wakatili. Cheñi Luka wamupimini kulonda yeluki chikatu chadiñayi nachu. Wasonekeli nindi iwu iyala “wakatili mashika nimusoñu wakuhitisha mashi,” washimwini yitumbu yadi kumuuka. Pawulu walombeli nawa wamunañikili chikasa nawa wakoleli. Chatiyiliwu ichi chihayamisha, antu amuchituñilu atachikili kuleta antu amakwawu akata kulonda ayuki nawa aleteli yawaana yamukwashili Pawulu nialunda nindi.—Yil. 28:7-10.
(Yilwilu 28:16, 17) Chitweñilili muRoma, Pawulu amwitejeli kushakama nkawindi iku anakumuhemba kudi mashidika. 17 Hela chochu, chimwahitili mafuku asatu, watambikili amayala awaYudeya adiña alema. Chapompeliwu hamu, wayilejeli nindi: “Enu amayala, amanakwami, hela chakwila kwosi chuma chinnakoñi chakutamisha antu hela yaaku yawankakulula jetuku, anhanini mumakasa awaRoma kufuma kuYerusalema neyi muntu akasawu mukaleya.
“Kushimuna Chikupu Wunsahu”
Chelili antu ejima adiña hawenyi ashiki muRoma, “Pawulu amwitejeli kushakama nkawindi iku anakumuhemba kudi mashidika.” (Yilw. 28:16) Atuyili abulileñawu kusha mukaleya, ayikasileña ileñi dakasileñawu cheñi kudi mushidika kulonda kayili yabuli kutemuka. Hela chochu, Pawulu wadiña mukwakushimwina nsañu yaWanta, dichi ileñi hidamukañesheleña kuhoshaku. Dichi, hanyima yakushika, wanookeli hohu mafuku asatu, watambikili akulumpi awamayala awaYudeya adiña muRoma kulonda yadilumbululi yomweni nikuyishimwina.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Yilwilu 27:9) Chihahitili mpinji yayilehi nawa haniyi mpinji hakaluñalwiji hatamini nankashi kwendahu nambopolu nawa chidika chakushakama chakadi kuda Chefuku daKubuta haNshidi chadiña chahita dehi, dichi Pawulu wayilejeli.
nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Yil 27:9
Chidika chakushakama chakadi kuda Chefuku daKubuta haNshidi: Hela “kushakama chakadi kuda nanooña.” MuchiGiriki, “kushakama chakadi kuda.” Izu dabalumunawu nawu “kushakama chakadi kuda” datalisha kuNshimbi yaMosi yakushakama chakadi kuda, dikwila nawu kushakama chakadi kuda Hefuku daKubuta haNshidi, dateneneñawu cheñi nawu Yom Kippur (muchiHeberu, yohm hak·kip·pu·rimʹ, “ifuku dakubuta”). (Lev. 16:29-31; 23:26-32; Kuch. 29:7; talenu bi7 Kulumbulula, “Ifuku Dakubuta.”) Mazu akwila nawu “mwakadikabishaña munyichima yenu” akundama Kwifuku Dakubuta, ayizatishileña hakutena yuma yashiyashana yalekañayi muntu kwila, munabombeli nikushakama chakadi kuda. (Lev 16:29) Mazu azatishawu ha Yil 27:9 akwila nawu “kushakama chakadi kuda” amwekeshaña yuma yabulileña kwilawu Hefuku Dakubuta mwabombeleli nikushakama chakadi kuda. Ifuku Dakubuta dadiñaku kumakumishilu aSeptember hela kumatachikilu aOctober.
(Yilwilu 28:11) Chimwahitili tukweji tusatu, twakandamini mumbopolu yadiña nachinjikijilu chakwila nawu: “Anyana kaZewusi awamayala.” Iyi mbopolu yafumini kuAlesanderiya nawa yashakamini hanichi chituutu mutukweji twamashika.
nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Yil 28:11
Anyana kaZewusi awamayala: Kwesekeja natushidikilu twawaGiriki nawaRoma, “anyana kaZewusi awamayala” (muGiriki, Di·oʹskou·roi) adiña aKasitilo niPolukisi, ampamba anzambi Zewusi (Jupiter) naMwanta wamumbanda Leda wakuSparta. Ayikuhweleleli nawu ahembaña akwakwendesha mbopolu, anateli kupulwisha akwakuvuwa anajiyili hakaluñalwiji. Iyi nsañu yashimunawu jiika hachinjikijilu chadiña hambopolu yamwekeshaña nawu muntu wasonekeli mwalala wamweni namesu kapu.
Kutaña Bayibolu
(Yilwilu 27:1-12) Chamulejeliwu nawu tuyi kuItaliya nambopolu, Pawulu niantu amakwawu mwayikasililiwu mukaleya, ayihanini kudi mukulumpi wamashidika wejina daYuliyusi, wamwizanvu daAgusitusi. 2 Chitwayili mumbopolu yafumineña kuAdamitumi oyu yakeñeleña kuya kuyaawu yadiña kumukulishu wakabeta kaAsiya, twayili nambopolu; twadiña hamu naArisitaka kaMasidoniya wakuTesalonika. 3 Hefuku dalondelelihu, twashikili muSidoni nawa Yuliyusi wamutiyilili Pawulu wushona chakwila wamwitejeli kuya kudi amabwambu jindi kulonda amwakameni. 4 Chitwafumini kweniku nambopolu, twahitili kwakwihi nachituutu chaKipirosi kutweyamini hamuloña wampepela yafumineña kutwayileña. 5 Kuhiñahu, twaketwishili hakaluñalwiji kwakwihi naSilisiya niPamfwiliya nawa twashikili hachaawu chaMira muLikiya. 6 Kwenoku mukulumpi wamashidika wawanini mbopolu yafumini kuAlesanderiya yayileña kuItaliya, nawa watukandamishilimu. 7 Chitwendeli nambopulu chovu-chovu hamafuku amavulu nakukabakana chikupu, twashikili kuKinidusi. Muloña wampepela yatukañesheleña kutwalekahu nalwendu lwetu, tweyamini hachituutu chaKereta chatalañana naSalimoni. 8 Nawa chitwahitili kumukulishu nambopolu nakukabakana chikupu, twashikili heluña hateneneñawu nawu Menji Awunda, dadiña kwakwihi namusumba waLaseya. 9 Chihahitili mpinji yayilehi nawa haniyi mpinji hakaluñalwiji hatamini nankashi kwendahu nambopolu nawa chidika chakushakama chakadi kuda Chefuku daKubuta haNshidi chadiña chahita dehi, dichi Pawulu wayilejeli 10 nindi: “Enu amayala, ami namoni nami munilu lwendu mukufuma yuma yatama nawa tukukisañana yuma yayivulu, bayi neyi yiteli nimbopolu hohuku, ilaña nimawumi etu nawa.” 11 Hela chochu, mukulumpi wamashidika watiyilili mazu ahosheli mukwakwendesha mbopolu nimwini mbopolu, ilaña wakaanini kutiya mwahosheliyi Pawulu. 12 Chelukiliwu nawu heluña hashikenaña jimbopolu hadiña hatama kushakamahu mutukweji twamashika, amavulu akeñeleña nawu afumiku nawa nawu eseki neyi chakwila akutwesha kushika kuFwenisi, heluña daKereta hashikenaña jimbopolu hatalañana nakabeta kakuchimunswa namusela nikabeta kakuchidiilu namusela kulonda ashakamiku mutukweji twamashika.