Watchtower LAYIBULALI YAHAINTANETI
Watchtower
LAYIBULALI YAHAINTANETI
Lunda
  • BAYIBOLU
  • NYIKANDA
  • KUPOMPA
  • mwbr20 January mafu 1-8
  • Munafumi Nsañu Yakuzatisha muChihandilu niMudimu Wanetu AkwaKristu Mukanda waKupompa

Vidiyo yimwatonda hosi.

Atwanakeniku mwani, vidiyo yakañanya kwenzunuka.

  • Munafumi Nsañu Yakuzatisha muChihandilu niMudimu Wanetu AkwaKristu Mukanda waKupompa
  • Munafumi Nsañu Yakuzatisha muChihandilu niMudimu Wanetu AkwaKristu—Mukanda waKupompa—2020
  • Tunyitu Twanyanya
  • JANUARY 6-12
  • JANUARY 13-19
  • JANUARY 20-26
  • JANUARY 27–FEBRUARY 2
Munafumi Nsañu Yakuzatisha muChihandilu niMudimu Wanetu AkwaKristu—Mukanda waKupompa—2020
mwbr20 January mafu 1-8

Munafumi Nsañu Yakuzatisha muChihandilu niMudimu Wanetu AkwaKristu Mukanda waKupompa

JANUARY 6-12

YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | KUTACHIKA 1-2

“Yehova Hakuleña Yuma Heseki”

(Kutachika 1:3, 4) Nzambi wahosheli nindi, Muchi. Mucha nikucha to-o. 4 Nzambi wamweni kucha nindi kunawahi; Nzambi waambwili kucha namwidima.

(Kutachika 1:6) Nzambi wahosheli nindi, Mukachi kameji mwikali luzwizu, lwambuli meji nameji.

(Kutachika 1:9) Nzambi wahosheli nindi, Meji adi mwishina dewulu apompi kwawu kumu, hawuma hamwekani. Chila nikwila.

(Kutachika 1:11) Nzambi wahosheli nindi, Hamaseki hameni nimatahu, niyisakola yasoñaña mbutu, ninyitondu yasoñaña nyikabu yikweti nyisoka yayu, iwu namwawu, iwu namwawu, hamaseki; chila nikwila.

it-1 527-528

Yileñaleña

Chahosheliyi Nzambi Hefuku Datachi nindi, ‘kwiikali chejeji’ mwalala chejeji chatachikili kuhanuka mumavu chovu-chovu hela chakwila kwafumuneña china chejeji kwadiña kanda kutachiki kumwekana hamaseki. Chinamwekani neyi chasendeli mpinji hakwila chimwekani, neyi chashimwiniyi mukwakubalumuna wumu J. W. Watts nindi: “mukuhita kwampinji kucha nikucha.” (Kut 1:3, Kubalumuna Kwambukaku Kwamukanda waKutachika) Nzambi watachikili kwabula chejeji namwidima, wateneni chejeji nindi Mwaana nawa mwidima nindi Wufuku. Ichi chamwekeshaña nawu iseki danyeñumukileña kwitena, kulonda chibalu cheseki chakumusela nichakumujika, chikaleña namwidima nichejeji.—Kut 1:3, 4.

Hefuku Damuchiyedi Nzambi waleñeli luzwizu kuhitila mukwambula “menji namenji.” Menji amakwawu ashalili heseki, ilaña menji amavulu ayileteli hewulu deseki, nawa hakachi kaniyi yuma yiyedi hekalili luzwizu. Nzambi watuumbili luzwizu nindi Iwulu, ilaña watalishileña kwiseki, chineli menji adiña hewulu hiyayishimuna nawu adiña natutumbwa hela yuma yikwawu yamwiwuluka.—kut 1:6-8; talenu EXPANSE.

Hefuku Damuchisatu ñovu jaNzambi japompesheli menji hamu nawa iseki dawuma damwekeni, dichi Nzambi waditumbili ijina nindi Maseki. Hadodenidi ifuku, chakadi chuma hela chimu kudileña chacheni, Nzambi wahosheli nindi hamaseki hameni nimatahu niyisakola yasoñaña mbutu, ninyitondu yasoñaña nyikabu, nawa jejima jamwekeni. Iyi nyichidi yejima yisatu yatachikili kusoña “iyi namwayu, iyi namwayu.”—Kut 1:9-13.

(Kutachika 1:14) Nzambi wahosheli nindi, Haluzwizu lwahewulu hekali yuma yakutoñeka, kulonda kwambula nimwaana niwufuku; yakekali niyayinjikijilu, niyayilaaka. niyamafuku. Niyanyaka.

(Kutachika 1:20) Nzambi wahosheli nindi mumeji mukumini dakulumbama yendu yayuma yendaña, yikweti wumi niatujila atuukaña hewulu damaseki hejima hahita luzwizu lwahewulu.

(Kutachika 1:24) Nzambi wahosheli nindi, Hamaseki hediki yuma yikweti wumi, hamutundu, hamutundu, niayimuna, niyuma yazalalaña, nianyama amumpata hamutundu, hamutundu; chila nikwila.

(Kutachika 1:27) Nzambi yoleña muntu neyi chekalayi yomweni, chochekalayi Nzambi dichi chamuleñeliyi; wayileñeli niiyala nimumbanda.

it-1 528 ¶5-8

Yileñaleña

Cheñi chalema kwiluka nawu hamukanda waKutachika 1:16 izu dachiHeberu daba·raʼʹ, daya mukwila nawu “kuleña” adizatisha wanyi. Ilaña azatisha izu dachiHeberu daʽa·sahʹ, daya mukwila nawu “welili.” Chineli itena, kakweji, nitutumbwa twekala “mwiwulu” neyi chahosha Kutachika 1:1, ayileñeli hamu henohu ifuku Damuchiwana kanda. Hefuku Damuchiwana Nzambi watwalekelihu ‘kwila’ yuma mwiwulu kulonda yitoñekeña heseki. Neyi chiyahosha nawu “Nzambi washili yumiyi haluzwizu lwahewulu kulonda yakatoñekaña chejeji hamaseki to-o,” ichi chinakumwekesha nawu yumiyi yatachikili kutoñeka heseki, hela chakwila yadiña muluzwizu. Cheñi yuma yakutoñeka yadiña yayinjikijilu “niyayilaaka, niyamafuku, niyanyaka,” kulonda yiyikwasheña munjila yashiyashana.—Kut 1:14.

Ifuku Damuchitanu dadiña dakuleña yileñaleña yatachi yendaña yikweti wumi hamaseki. Bayi neyi Nzambi waleñeli chileñaleña chimu hohu kulonda chihipikeña mudi yikwawuku, Ilaña yendu yayuma yendaña yamumenji, yikweti wumi niyena ayileñeli nañovu yabadika. Nsona yashimuna nawu: “Nzambi waleñeli anyama amaneni amumeji, niyuma yejima yendaña yikweti wumi, yalumbama mumeji, hanyitundu, hanyitundu, niatujila akweti mpuula, hamutundu, hamutundu.” Chineli watiyili kuwaha nayuma yaleñeliyi, Nzambi wayikiswilili nkisu nawa wayilejeli ‘Kusemununa nakuvula,’ chumichi chadiña chapela kudi iyi yileñaleña yashiyashana kwikala nawuswa wakusemununa wayinkeliyi Nzambi ‘kwesekeja nanyitundu yawu.’—Kut 1:20-23.

Hefuku Damu 6, “Nzambi welili nianyama amumpata hamutundu, hamutundu, niayimuna hamutundu, hamutundu, niyuma yejima yazalalaña hamaseki hamutundu, hamutundu,” yumu yaleñeliyi yawahili neyi chochadiña yuma yaleñeliyi hakusambila.—Kut 1:24, 25.

Hefuku dakukumisha kuleña damu 6, Nzambi waleñeli chileñaleña chachiha, chabadika anyama hela chakwila achibadika kudi añelu. Iwu wadiña muntu, amuleñeli neyi chochekalayi Nzambi nawa muchifwana chindi. Kutachika 1:27 yashimu kutalisha hadi antu nawu, “[Nzambi] wayileñeli niiyala nimumbanda,” nsona yaKutachika 2:7-9 niyena yahosha nawu Yehova Nzambi wawumbili muntu nalunkuñu lwamaseki, woneneni mumazulu indi muuya wawumi, muntu hakwikala mumi, diwu enkeliwu paradisa niyakuda. Haniyi mpinji Yehova wazatishili lunkuñu hakuleña yuma nawa chelili naleñi dehi iyala, Wazatishili lubavu lwaAdama hakuleña mumbanda. (Kut 2:18-25) Chaleñeliyi iyala nimumbanda niwena ekalili ‘mutundu’ wawu.—Kut 5:1, 2.

Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu

(Kutachika 1:1) Hatachi Nzambi waleñeli nimawulu nimaseki.

w15 6/1 5

Chinateli Kuyikwasha Nsañu yaSayansi

Yaaka yinashakami iseki niIwulu

Asayantisiti esekeja nawu iseki dinashakami kwakwihi nayaaka 4 billion nawa nawu hanahiti yaaka 13 nakushika ku 14 billion kufuma hikwekalili iwulu. Ilaña Bayibolu hiyashimuna ifuku daleñeliwu mawuluku. Hosi hela hamu hashimunawu nawu iseki dinashakami yaaka yantesha hohu. Vasi yatachi yamuBayibolu yashimuna nawu: “Hatachi Nzambi waleñeli nimawulu nimaseki.” (Kutachika 1:1) Iyi nsañu yayikwashaña asayantisiti kwiluka yaaka yinashakami kaayi kwesekeja nayuma yazatishañawu.

(Kutachika 1:26) Nzambi wahosheli nindi, Twilenu muntu wudi neyi chitwekaletu, adifwani nanetu; akekali mwanta niwawanshi amukaluñalwiji, niwawatujila ahaluzwizu, niwawanyama, niweseki dejima, niwayuma yazalalaña yikuzalala hamaseki yejima.

it-2 52

Yesu Kristu

Bayi Nleñiku. Mwana niyena wazatiliku mudimu wakuleña, hela chochu bayi neyi hekalili Nleñi hamu naTata yindiku. Ñovu yazatishileñayi hakuleña yafumineña kudi Nzambi kuhitila mudi spiritu yajila. (Kut 1:2; Ms 33:6) Nawa chineli Yehova diyi kaseloki kawumi, yileñaleña yejima, yamwekanaña niyabulaña kumwekana, yekala nawumi kuhitila mudi yena. (Ms 36:9) Chatela yekali Nleñi, Ilaña Yehova, wazatishili Mwanindi hakuleña yuma yejima. Yesu yomwenindi wahosheli nindi Nzambi diyi waleñeli yuma, neyi chahosha jiNsona jejima.—Mat 19:4-6; talenu CREATION.

Kutaña Bayibolu

(Kutachika 1:1-19) Hatachi Nzambi waleñeli nimawulu nimaseki. 2 Maseki adiñi akadi nimwayawu, adiñi amukunkulu; hewulu denyini hadiñi mwidima. Spiritu yaNzambi wadiñi nakuhitahita hewulu dameji. 3 Nzambi wahosheli nindi, Muchi. Mucha nikucha to-o. 4 Nzambi wamweni kucha nindi kunawahi; Nzambi waambwili kucha namwidima. 5 Nzambi watumbili kucha nindi, Ifuku, mwidima wawutumbili nindi, Wufuku. Kwila nimelela, Kwila nintetemena, ifuku dimu. 6 Nzambi wahosheli nindi, Mukachi kameji mwikali luzwizu, lwambuli meji nameji. 7 Nzambi welili luzwizu, waambwili meji, awa kwishina daluzwizu, awa kwiwulu daluzwizu; chila nikwila. 8 Nzambi watumbili luzwizu ijina, nindi, Iwulu. Kwila nimelela, Kwila nintetemena ifuku damuchiyedi. 9 Nzambi wahosheli nindi, Meji adi mwishina dewulu apompi kwawu kumu, hawuma hamwekani. Chila nikwila. 10 Hana hawuma Nzambi watumbiluhu ijina, nindi, Maseki; Kwapompeleli meji watumbiluku ijina, nindi, Majiya; Nzambi wamweni nindi chinawahi. 11 Nzambi wahosheli nindi, Hamaseki hameni nimatahu, niyisakola yasoñaña mbutu, ninyitondu yasoñaña nyikabu yikweti nyisoka yayu, iwu namwawu, iwu namwawu, hamaseki; chila nikwila. 12 Hamaseki hamena nimatahu niyisakola yasoñaña mbutu, iyi namwayu, iyi namwayu ninyitondu yasoñaña nyikabu yikweti nyisoka yayu, iwu namwawu, iwu namwawu. Nzambi wayimweni nindi yayiwahi. 13 Kwila nimelela, kwila nintetemena, ifuku damuchisatu. 14 Nzambi wahosheli nindi, Haluzwizu lwahewulu hekali yuma yakutoñeka, kulonda kwambula nimwaana niwufuku; yakekali niyayinjikijilu, niyayilaaka. niyamafuku. niyanyaka; 15 yakekali yakutoñeka haluzwizu lwahewulu, yakatoñeki hanu hamaseki to-o; chila nikwila. 16 Nzambi welili yuma yamaneni yakutoñeka yiyedi; chasweja kutoha chakekali mwanta wahamwaana, chakehaku chakekali mwanta wahawufuku; welili nitutumbwa nawa. 17 Nzambi washili yumiyi haluzwizu lwahewulu kulonda yakatoñekaña chejeji hamaseki to-o, 18 yakekali nawanta niwamwaana niwawufuku, nakwambula kucha namwidima. Nzambi wachimweni nindi chinawahi. 19 Kwila nimelela, kwila nintetemena ifuku damuchiwana.

JANUARY 13-19

YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | KUTACHIKA 3-5

“Yuma Yatama Yafuma Mukutwamba Kwatachi”

(Kutachika 3:1-5) Hakwila kapela diyi wadiñi wasweja kubabala hadi anyama amumpata ejima eliliyi Yehova. Yena hakumwihula mumbanda, Nindi, Chalala Nzambi nahoshi nindi, Nyitondu yejima yamwitempa bayi mwakayidyaku, tahindi? 2 Mumbanda hakumwila kapela, nindi, Nyikabu yanyitondu yamwitempa tukutwesha kudya tuhu, 3 hakwinza nyikabu yamutondu wekala mukachi ketempa, Nzambi nahoshi nindi, Bayi mwakayidyaku, hela kukwataku nehi, mwakenda kafwa. 4 Kapela hakumwila mumbanda, nindi, Chalala, himwakafwaku; 5 muloña Nzambi neluki nindi ifuku dimukudya, mesu enu akatona, mwakekala neyi chadiyi Nzambi, mwakeluka niyayiwahi niyatama.

w17.02 5 ¶9

Nkeñelu yaYehova Yakashikijewa!

Satana Diyabolu wazatishili kapela kumudimba Eva kulonda yabuli kumwovwahila Tata yindi, Yehova. (Tañenu Kutachika 3:1-5; Chim. 12:9) Satana watwambili nindi anyana kaNzambi ahamaseki ayitejeli wanyi ‘kudya kunyitondu yamwitempa.’ Chidi neyi wahosheleña nindi: ‘Kwila mwila yuma yimunakeñi nehi?’ Kuhiñahu, wamudimbili chikupu nindi: “Chalala, himwakafwaku.” Dichi wesekeli kumushinjila Eva nindi watela wanyi kumwovwahila Nzambi chahosheliyi nindi: “Nzambi neluki nindi ifuku dimukudya, mesu enu akatona.” Satana wahosheleña nindi Yehova wakeñeleña wanyi wena kudya nyikabu muloña yikuyitonesha. Kuhiñahu, Satana wayishiikili mwakutwamba nindi: “Mwakekala neyi chadiyi Nzambi, mwakeluka niyayiwahi niyatama.”

(Kutachika 3:6) Mumbanda chamweniyi mutondu wunawahi wakudya, kuwutala wakutiyisha kuwaha, mutondu owu wunawahi dehi wakuheta nachu maana, hakukumunaku ninyikabu, hakudya, yomwinkaku ninfumwindi adiñiyi nindi, niyena hakudya.

w00-CW 11/15 25-26

Tunateli Kudizila Kudi Eyala naMumbanda Atachi

Komana nshidi yakoñeliyi Eva wadi kutwesha kuumika wanyi? Inehi, wadi kutwesha kuumika! Difwikijenu neyi iyenu. Yuma yahosheli kapela yambukili nayuma yahosheliyi Nzambi niAdama. Munateli kutiya ñahi neyi muntu imwabula kwiluka yatwambila muntu imwakeña nawa imwakuhwelela? Eva wateleli kukaana, kudikaña nikubula kumutiyilila kapela. Hela chochu, kapela hadiña nawuswa wakutadikisha kuloña kwaNzambi hela mazu anfumwindiku. Neyi Eva walemesheli wumutu wachisaka wadi kumwihula nfumwindi henohu kanda yafuukuli. Ninetu dichitwatela kwila neyi atuleja nsañu yinambuki nayafumaña kudi Nzambi. Ilaña Eva wakuhweleleli mumazu aMukwakweseka, wamwitejeli kumufuukwilaku hayuma yayiwahi niyatama. Chaswejeliyi kutoñojokahu, chamuletesheli kwiteja. Waluwañesheli chikupu hakufwila yuma yatama, chatela yaleki kutoñojokahu hela yahanjekihu namutu wachisaka.—1 Akorinda 11:3; Yakoba 1:14, 15.

Adama Watiyilili Mwizu daÑodindi

Eva waletesheli Adama niyena kuvulumuna. Tunateli kulumbulula ñahi chuma chafuminimu? (Kutachika 3:6, 17) Adama wadiña mukweseka kwakutonda watela kwakwovwahila. Komana wukwovwahila Nleñi yindi , wamwinkeli yuma yejima kushilahu niñodindi wakeñayi Eva? Komana Adama wukumwihula Yehova kulonda yamuleji chatela kwilayi? Indi kwiji wukovwahila iñodindi? Adama welukili chikupu nindi neyi yada mukabu wayikanishiliwu, mukufuma yuma yatama. Kapostolu Pawulu amoneneni kusoneka nawu: “Adama hiyamudimbiliku, ilaña mumbanda diyi adimbiliwu chikupu, nawa wavulumwini.” (1 Timotewu 2:14) Dichi Adama wakaanini hohu kumwovwahila Yehova mumushikila. Wadiña nawoma chikupu wakwambuka nañodindi kubadika chikuhwelelu chindi muñovu jaNzambi jadi kumukwasha kukaana.

(Kutachika 3:15-19) Nukusha nkunyi mukachi keyeyi namumbanda, nimukachi kawanyaneyi nawanyanindi; akakuchika kumutu, nineyi wakamuchika kukatutu. 16 Hakumwila mumbanda, nindi, Nakakuvulishila nankashi yihuñu yiwakamona nikubaaba kuwakabaabaña mavumu eyi; wakavwalaña anyana nikukabakana hohu; wakata muchima hadi nfumweyi, diyi wakela mwanta weyi. 17 Hakumwila Adama, nindi, chiwunatiyi mwizu dañodeyi nakudya mutondu wunakulekesheli nami bayi wuwidyaku, iseki anadishiñili dehi hamujimba weyi; mafuku ejima wuchidi wamumi wakadyaña chakukabakana hohu; 18 dakakusoñelaña ninyiña ninyisonsonyi; wakadyaña yisakola yamumaha; 19 kudya yakudya chiña wunasulwili kumesu eyi, nichiwamba kafunta cheñi mumaseki; muloña dihu hakufumishiluwu; muloña eyi wulunkuñu, nochu wakafunta cheñi mwomulunkuñu.

w12 9/1 4 ¶2

Komana Nzambi wayakamenaña ambanda?

Komana ambanda ayishiña kudi Nzambi?

Inehi. Ilaña “kapela mukulu atenañawu nawu Diyabolu” washiñawu kudi Nzambi diyi. (Chimwekeshu 12:9; Kutachika 3:14) Nzambi chahosheliyi nindi Adama “wakela mwanta” wañodindi, hatalishili mukwila nindi wetejeli iyala kumona mumbanda nindi hashikilamuku (Kutachika 3:16) Wahosheli hohu hamakabi akamona eyala namumbanda atachi muloña wanshindi yakoñeliwu.

w04-CW 1/1 29 ¶2

Yikuma Yamaneni Kufuma muMukanda waKutachika—I

3:17—Iseki adishiñili munjilanyi nawa yaaka yiñahi? Chadishiñiliwu iseki chatalishili mukwila nawu dikusoñaña neyi chidadiña hatachi wanyi. Yuma yafumini mukushiñewa kweseki ninyiña nanyibambañoma yadu, yaswejeli nankashi kudi anyana kaAdma chakwila tata yaNowa Lameki wahosheli nindi “mudimu wetu nakukabakana kutukukabakana namakasetu, neseki dashiñiliyi Yehova.” (Kutachika 5:29) Kufuma haDibaji, Yehova wamukiswilili Nowa nianyanindi, washimwini nkeñelu Yindi yakuwanisha iseki dejima. (Kutachika 9:1) Ishiñu dashiñili Nzambi iseki chakadi nikujina damanini.—Kutachika 13:10.

it-2 186

Nyisoñu Yakuvwala

Nyisoñu kutalisha kukuvwala. Nzambi wamulejeli mumbanda watachi Eva hanyima yakukoña nshindi, chikatiyañayi hakuvwala nyana. Neyi watwalekelihu kumwovwahila, nkisu jaNzambi jadi kutwalekahu kwikala nayena nawa wadi kutiyaña nyisoñu hakuvwala wanyi muloña “nkisu yaYehova yaheteshaña muntu, habombelañaku kukalaku.” (Yis 10:22) Ilaña chineli twekalili nanshidi, kubula kuwanina kwamujimba kwaletaña nyisoñu. Kubombelahu, Nzambi wahosheli nindi (kakavulu yuma yetejañayi kumwekana, antu ahoshaña nawu diyi wayikoñaña): “Nakakuvulishila nankashi yihuñu yiwakamona nikubaaba kuwakabaabaña mavumu eyi; wakavwalaña anyana nikukabakana hohu.”—Kut 3:16.

Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu

(Kutachika 4:23, 24) Lameki wayilili añodi jindi, nindi, Enu aAda naZila tiyenu izu dami, enu añodi jaLameki, tiyenu munukuhoshami; najahi iyala wantapa, mukwenzi weyala wankatisha. 24 Neyi Kena akamutenda mapampa katanu nakayedi, komana dinu chalala Lameki akumuntenda makumi atanu namakumi ayedi nakatanu nakayedi.

it-2 192 ¶5

Lameki

Mazu ahosheliyi Lameki nawañodijindi (Kut 4:23, 24) amwekeshaña madombu adiñaku yina mpinji. Mazu aLameki diwu awa: “Tiyenu izu dami, enu añodi jaLameki, tiyenu munukuhoshami; najahi iyala wantapa, mukwenzi weyala wankatisha. Neyi Kena akamutenda mapampa katanu nakayedi, komana dinu chalala Lameki akumuntenda makumi atanu namakumi ayedi nakatanu nakayedi.” Chinamwekani hatooka nawu Lameki wedihakwilileñaku, walembeleña nindi yuma yakoñeliyi hiyadiña yamumushikila neyi Kenaku. Lameki wahosheli nindi, hakwila yadikiñi yomwenindi, wajaha owu iyala wamutapa nikumukatisha. Hela chochu, mazu ahosheliyi akañesheli antu afwilileña kumujaha niyena muloña wakujaha ona iyala wakeñeli kumujaha.

(Kutachika 4:26) Kudi Seta niyena nawa kwavwalikili mwana weyala; yomutumba niijina dindi nindi Enoshi; henohu dihu hatachikiluwu antu kutambika ijina daYehova.

it-1 338 ¶2

Kasawuntu

“Kutambika ijina daYehova” kwatachikili mumpinji yaEnoshi henohu Dibaji kanda, hikwadiña kwatelela nawa kwalalaku muloña Abeli wadiñaku henohu wena kanda. Chakadi nikujina yena wamwiluki Nzambi kuhitila mukwiluka ijina daNzambi dadeni. (Kut 4:26; Heb 11:4) Neyi chahosha antu amakwawu adiza Bayibolu nawu adiña nakutambika ijina daNzambi munjila yabula kutelela nawa azatishileña ijina daYehova kudi antu hela akishi, dikwila nawu elileña kasawuntu.—talenu ENOSH, ENOS.

Kutaña Bayibolu

(Kutachika 4:17–5:8) Kena wamwilukili iñodindi, yobaaba niivumu, hakuvwala niEnoki; watuñili mukala, watumbili mukala ijina damwanindi nindi Enoki. 18 Kudi Enoki kwavwalikili mwanindi Iradi, Iradi wavweli Mehuyayeli, Mehuyayeli wavweli Metusayeli, Metusayeli wavweli Lameki. 19 Lameki wasumbwili añodi jindi ayedi; iwu ijina dindi Ada, iwu ijina dindi Zila. 20 Ada wavweli Yabali, diyi nkakulula yawakwakushakama mumatenti, wowu akweti niyimuna. 21 Mana kwindi ijina dindi diyi Yubali, diyi nkakulula yawantu ejima embaña yisanji nimahululu akwimba. 22 Zila niyena wavweli Tubali Kena, diyi muchiji mukwakuchila yuma yakuketula nachu yejima niyawuneñu niyachikuñu; muhela Tubali Kena, Nama. 23 Lameki wayilili añodi jindi, nindi, Enu aAda naZila tiyenu izu dami, enu añodi jaLameki, tiyenu munukuhoshami; najahi iyala wantapa, mukwenzi weyala wankatisha. 24 Neyi Kena akamutenda mapampa katanu nakayedi, komana dinu chalala Lameki akumuntenda makumi atanu namakumi ayedi nakatanu nakayedi. 25 Adama welukili cheñi iñodindi; wavweli nimwana weyala, Hakumutumba niijina dindi nindi Seta nindi Nzambi nantoñweli mwana mukwawu wakuhiñisha mudi Abeli ajahiluwu kudi Kena. 26 Kudi Seta niyena nawa kwavwalikili mwana weyala; yomutumba niijina dindi nindi Enoshi; henohu dihu hatachikiluwu antu kutambika ijina daYehova.

5 Weniwu diwu mukanda wansañu jaAdama muyavwalikiluwu yisaka yindi. Hefuku daleñeluwu muntu kudi Nzambi, wamwilili wakudifwana naNzambi; 2 wayileñeli niiyala nimumbanda; wayikiswilili nkisu, Wayitumbili ijina dawu mwifuku dayileñeliyi, nindi, Adama. 3 Adama washakamini nyaka nkulakaji nanyaka makumi asatu, yovwala nimwana wamufwana, neyi chekalayi yomweni; yomutumba niijina dindi nindi Seta. 4 Chavweliyi Seta, Adama wanuñiluku nyaka makulakaji atanu namakulakaji asatu; wavweli anyana amayala nawambanda. 5 Kubomba nyaka yejima yahandiliyi Adama yashikili munyaka makulakaji atanu namakulakaji awana nanyaka makumi asatu; yofwa nikufwa. 6 Seta washakamini nyaka nkulakaji nanyaka yitanu, hakuvwala Enoshi; 7 Seta chavweliyi Enoshi wanuñiluku nyaka makulakaji atanu namakulakaji asatu nanyaka yitanu nayiyedi, wavweli anyana amayala nawambanda. 8 Kubomba nyaka yejima yaSeta yashikili munyaka makulakaji atanu namakulakaji awana nanyaka ikumi nayiyedi; yofwa nikufwa.

JANUARY 20-26

YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | KUTACHIKA 6-8

“Dimu Mweliliyi”

(Kutachika 6:9) Tiyenu nsañu jaNowa. Nowa wadiñi muntu waloña. Muntu walala hadi akwawu antu; Nowa wendeli naNzambi.

(Kutachika 6:13) Nzambi hakumwila Nowa, nindi, Namoni antu ejima kunayikumi dehi; muloña iseki adiwanisha dehi madombu kudi wena; dichi nakayijilumwina kumu neseki.

w18.02 4 ¶4

Imbujolenu Chikuhwelelu niKwovwahila kwaNowa, Danyeli niYoba

Kukala kwamweniyi Nowa. Mumpinji yadiñaku Enoki, nkaka yatata yaNowa, antu adiña nayilwilu yatama. Adiña nakuhosha “yuma yejima yakuhayamisha yatama” hadi Yehova. (Yuda 14, 15) Madombu aswejeli. Mumafuku aNowa “iseki dawaninini kwamadombu hohu.” Añelu atama adibalumwini nakwikala antu, asumbwili ambanda, nawa asemeni anyana ataluka. (Kutach. 6:2-4, 11, 12) Ilaña Nowa dichadiñayi wanyi. “Nowa amutoñeli kudi Yehova. . . . Wadiñi muntu waloña, muntu walala hadi akwawu antu. Nowa wendeli naNzambi.”—Kutach. 6:8, 9.

(Kutachika 6:14-16) Katuñi watu wamapalanga anyingofu, muwatu wakaketolumu tupeka, wakawujikajiki naweñi wamupachi nimukachi nihanzi. 15 Tiya chiwakawutuña; mukuleha kwawatu wakashika mumakulakaji asatu amunkotweli yachikasa, mukutoha kwawu makumi atanu amunkotweli, mukuleha kwawu kwiwulu makumi asatu amunkotweli. 16 Watu wakawisha ipwata, dakashali kwiwulu nakweseka mwomunkotweli yimu yachikasa; chisu chawatu wakashila mumbavu yawu; wakatuña matala amakwawu mwishina, amakwawu hakachi, amakwawu hewulu.

w13 4/1 14 ¶1

‘Wendeli naNzambi Walala’

Mwahitili yaaka yayivulu hakwila iwu mudimu wumani, hadaha yaaka 40 nakushika ku 50. Kwadiña kutema nyitondu, kukoka makunji, kupula mbawu, kusoña nikunuña. Watu awutuñili matala amakwawu mwishina, amakwawu hakachi, amakwawu hewulu, tupeka twatuvulu nichenzelu mumbavu. Chakadi nikujina, watu wadiña najinjanina hewulu nikasoña kulonda menji akunkumukeña.—Kutachika 6:14-16.

(Kutachika 6:22) Dichi cheliliyi Nowa; mwejima mwamulejeliyi Nzambi dimu mweliliyi.

w11 9/15 18 ¶13

Temukenu Lufuchi Nakuumika

Chumanyi chakwashili awa ambuña aYehova kuumika nikutemuka lufuchi nakushika nikunsa? Talenu nsañu yasonekeliyi Pawulu hadi Nowa. (Tañenu Aheberu 11:7.) ‘Dibaji damenji hamaseki, dakajilumuna mwishina dewulu akwanyijimba ejima’ hichuma ‘chadiña kanda chimwekaneñahu dehi’ chabulili kwilukayi Nowa. (Kutach. 6:17) Dibaji dadiña kanda dimwekaneñahu dehi. Ilaña, Nowa welukili nindi Dibaji dakenza. Muloñadi? Muloña wakuhweleleli nindi Yehova washikijaña yuma yejima yashimunayi. Dichi Nowa hatoñojokeli nindi chuma chamulejeluwu kwila chadiña chakalaku. Ilaña, “mwamulejeliyi Nzambi dimu mweliliyi.” (Kutach. 6:22) Kutoñojoka hayuma yejima yateleleli kwilayi Nowa, kutuña watu, kuleta atunyama, kupompesha yakudya yawantu nikwiñija atunyama muwatu, kushimwina nsañu yakusoñamisha, kukwasha chisaka chindi kulonda chikali chakola kuspiritu hiwadiña mudimu wapelaku. Ilaña, chikuhwelelu chaNowa nikuumika kwamuleñeleli yapuluki nichisaka chindi nawa ayikiswilili.

Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu

(Kutachika 7:2) Anyama ejima akadi kujilikawu wakatambuli awa atanu nayedi, awa atanu nayedi amayala nawambanda; nianyama ajilikawu ayedi, ayedi, amayala nawambanda.

w04-CW 1/1 29 ¶7

Yikuma Yamaneni Kufuma muMukanda waKutachika—I

7:2—Chaambu chadiña hakachi kawanyama amajilu nawanyama akadi majilu chashindameneni hankahi? Chaambu chashindameneni hadi anyama alambwileñawu hakudifukula bayi neyi adileñawu hela abulileñawu kudawuku. Kwosi antu adileña mbinji hehohu Dibaji kandaku. Chaambu chakwambula yakuda ‘yakadi majilu’ ‘nayamajilu’ chatachikili muNshimbi jaMosi nawa chamanini mpinji yamanini Nshimbi jaMosi. (Yilwilu 10:9-16; Aefwesesa 2:15) Chakadi nikujina, Nowa weluki yuma yatela kumulambulayi Yehova. Chedikiliyi hohu muwatu “wamutuñilili Yehova kameña; hadi anyama ejima akadi kujilikawu, nihadi atujila ejima akadi kujilikawu, wakwatiluhu amakwawu, wayilambwili hakameña, hinyilambu yakushita.”—Kutachika 8:20.

(Kutachika 7:11) Wowu mwaka washikiliyi Nowa munyaka makulakaji atanu nadimu, mukakweji kamuchiyedi, mwifuku damwikumi nakatanu nakayedi dakakweji, dodena ifuku odu tuseloki twamumanyiñi amaneni twejima twabuzikili, nimakela amwiwulu enzulukili.

w04-CW 1/1 30 ¶1

Yikuma Yamaneni Kufuma muMukanda waKutachika—I

7:11—Menji aleteli Dibaji heseki dejima afumini kudihi?

Hampinji hela “ifuku” damuchiyedi daleñeliwu luzwizu lweseki, kwadiña menji adiña “kwishina daluzwizu” nawa menji amakwawu adiña “kwiwulu daluzwizu.” (Kutachika 1:6, 7) Menji adiña “kwishina” adiñaku dehi heseki. Menji adiña “kwiwulu” adiña mavu amenji adiña kwiwulu deseki atuñili “tuseloki twamumanyiñi amaneni.” Awa menji diwu anokeleli heseki mumpinji yaNowa.

Kutaña Bayibolu

(Kutachika 6:1-16) Cheliluwu antu anatachiki dehi kuvula mwahita iseki, Hiyakuvwala nianyana awambanda, 2 anyana kaNzambi amayala amweni anyana kawantu awambanda nawu akweti lubanji, asumbula niañodi jawu, ejima akeñeluwu. 3 Yehova welili nindi, Spiritu yami hakakabakanaña namuntu nyaka yejimaku, muloña niyena kwindi himuntu hohu, ilaña nyaka yindi yakashika munyaka nkulakaji namakumi ayedi. 4 Hanyaka yina hamaseki hadiñi antu ataluka, nkumininaku anyana kaNzambi amayala cheñililuwu mudi anyana kawantu awambanda, hiyakuyivwela anyana; wenowu antu ahashankulu adiñi asweja, amayala atiyakana mpuhu. 5 Yehova wamweni kutama kwawantu kunatohi hamaseki, nimwafuukwiluwu mwejima nakutoñojoka munyichima yawu munatami hohu bweñi mafuku ejima. 6 Yehova chamufutwili kumuchima nanochu cheliliyi muntu hamaseki, chamutiyishili kumuchima bwi. 7 Yehova welili nindi, Antu naleñeli nukuyijilumuna mwahita iseki; niatu niayama, niyuma yazalalaña, niatujila ahaluzwizu; muloña chinanfutuli kumuchima chinayilili. 8 Ilaña Nowa amutoñeli kudi Yehova. 9 Tiyenu nsañu jaNowa. Nowa wadiñi muntu waloña, muntu walala hadi akwawu antu; Nowa wendeli naNzambi. 10 Nowa wavweli anyana amayala asatu, iwu Shemi, iwu Hami, iwu Yafweta. 11 Iseki datokeli kumesu aNzambi, iseki dawaninini kwamadombu hohu. 12 Nzambi wamweni iseki dinatoki dehi kwadu; muloña antu ejima aditokesheli mwendeluwu hamaseki bu-lu-lu. 13 Nzambi hakumwila Nowa, nindi, Namoni antu ejima kunayikumi dehi; muloña iseki adiwanisha dehi madombu kudi wena; dichi nakayijilumwina kumu neseki. 14 Katuñi watu wamapalanga anyingofu, muwatu wakaketolumu tupeka, wakawujikajiki naweñi wamupachi nimukachi nihanzi. 15 Tiya chiwakawutuña; mukuleha kwawatu wakashika mumakulakaji asatu amunkotweli yachikasa, mukutoha kwawu makumi atanu amunkotweli, mukuleha kwawu kwiwulu makumi asatu amunkotweli. 16 Watu wakawisha ipwata, dakashali kwiwulu nakweseka mwomunkotweli yimu yachikasa; chisu chawatu wakashila mumbavu yawu; wakatuña matala amakwawu mwishina, amakwawu hakachi, amakwawu hewulu.

JANUARY 27–FEBRUARY 2

YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | KUTACHIKA 9-11

‘Heseki Dejima Hadiña Idimi Dimu Hohu’

(Kutachika 11:1-4) Mumpata yejima yamunu mwishina mwadiñi idimi dawu dimu hohu, mazu awu wowamu hohu. 2 Cheliluwu hiyakufuma kumusela, awana nichana mwituña daShinari, ashakama nikushakamaku. 3 Hiyakudileja muntu namukwawu nawu, Tuyenu, twilenu matafwali, tuyochenu chachiwahi. Nanochu chabuliluwu malola hiyakukumina dakutuña namatafwali hohu, chabuliluwu samendi hiyakutuña namaseki akuchaaka. 4 Nawu, Tuyenu, tutuñenu mukala weneni, nikaposhi kamatafwali, insa yaku yakashiki mwiwulu; twakatiyakani ijina, twakabuli kupalañana mwahita iseki dejima.

it-1 239

Babiloni Muneni

Yuma Yadiña muBabiloni Muneni. Musumba waBabiloni wadiña Muyana yaShinari awutachikili hampinji yoyimu nayatachikiliwu kutuña kaposhi kaBabeli. (Kut 11:2-9) Chuma chacheni chaletesheli atuñi kaposhi nimusumba bayi neyi akeñeleña kumutumbakesha Yehovaku, ilaña akwakutuña akeñeleña nawu “akatiyakani ijina.” Itu tuposhi bayi neyi twadiña hohu mumusumba waBabiloni wakushankuluku ilaña nimumaluña amakwawu muMesopotamiya yuma yadiñamu yamwekesheleña nawu yadiña yakudifukwilamu neyi chadiña kaposhi katachi, chochikadiña. Yehova Nzambi chashikeneniyi kuyihuma ayina tembeli wamwekesheli chikupu nawu ayituñileña kudi akwakudifukula akutwamba. Nawa ijina dachiHeberu datumbiliwu musumba dakwila nawu Babeli, daya mukwila nawu “Kuluwankana,” muchiSamariya (Ka-dingir-ra) nawa muchiAkkadian (Bab-ilu) ejima ayedi aya mukwila nawu “Chiisu chaNzambi.” Antu amumusumba ejima ahimpili mudatalishili ijina hakusambila kulonda antu abuleña kwiluka mudatalisha, ilaña hela chakwila adihimpili chochimu datwalekelihu kutiyakana nawu dakundama kukudifukula.

it-2 202 ¶2

Idimi

Nsona yaKutachika yalumbulula kunuñañana kwadiña hadi antu amu adiñaku henohu Dibaji kanda dabulili kwesekana nankeñelu yaNzambi yamulejeliwu Nowa nianyandi. (Kut 9:1) Chatela atandi ‘nakuwanina heseki,’ akeñeleña kuyuula antu nawa atuñili matalawu heluña datachikili kutenawu nawu Yana yaShinari muMesopotamiya. Idi iluña dekalili iluña dakudifukwila, hadiña kaposhi kakudifukwila.—Kut 11:2-4.

(Kutachika 11:6-8) Yehova wahosheli nindi, Antu awa himuchidi wumu hohu, wejima wawu akweti idimi dawu dimu; tala ntahi chakusambishawu; ichi dinu kwosi chuma chakayilekesha kwila mwejima mwanafuukuluwu munyichima yawu. 7 Tuyenu, tusulukenu, twakaluwañesheluku idimi dawu, kulonda akeli iwu kutiya mwakuhosha mukwawu nehi, iwu kutiya mwakuhosha mukwawu nehi. 8 Yehova yoyimwaña kwenoku, hakuyipalañesha mwejima mwahita iseki; mukala aleka nikuwutuña.

it-2 202 ¶3

Idimi

Nzambi watwesha yejima wafuntishili mudimu wawu wakudisamba hanyima kuhitila mukukañesha chuma chakeñeleña kwilawu, waluwañesheli idimi dahosheleñawu. Chumichi chaletesheli mudimu wawu kubula kutwalekahu nawa apalañeneni heseki dejima. Idimi dawu daluwañesheliwu dafuntishili mudimu wateleleli kuzatawu hanyima nakwila yuma yacheñi, adikañili naNzambi, muloña dakañesheli antu kubula kuleta yitoñojoka yawu hamu nikuzatila hamu kulonda eli chuma chakeñeleñawu nawa chayikali kwiluka yuma muloña wamadimi ashiyashana atachikili, kwiluka bayi neyi kwafumini kudi Nzambiku, ilaña kwafumini muyuma yelukiliwu nimukusandujola. (esekejenu Mkw 7:29; Kuh 32:5.) Hela chaleteli chuma cheneni chaleteshaña antu kwambokelamu, kuluwankana kwamadimi kwayikwashili antu kubula kutwalekahu kwila yuma yafwana nawa yakudikokela aweni kukala. (Kut 11:5-9; esekejenu Isa 8:9, 10.) Twatela kutoñojoka hayuma yinakumwekana makonu, nihayuma yinafumi muyuma yinadiziwu antu nichinakuyizatishawu chatama, kwiluka chuma chamweniyi Nzambi kunyima yadi kumwekana neyi chakwila ana antu abulili kuyikañesha kutuña kaposhi haBabeli.

(Kutachika 11:9) Dichi chawutenenawu niijina dawu nawu Babeli; nanochu chaluwañesheliyi Yehova kwenoku idimi dawantu ejima ahamaseki; kwokwenoku kwokwayipalañesheleliyi Yehova mwejima mwahita iseki.

it-2 472

Nyuza

Ichi antu anakukañanya kutiyañana, muyachi-himuyachi wukweti chisemwa chawu, mwelilañawu yuma, tushidikilu, yaaku ninsakilili nawa welaña yuma munjila yambukaku. (Lev 18:3) Hamuloña wakumufutalela Nzambi, antu amavulu atachikili kudilila ankishi amavulu apesheleñawu.—Kuh 12:30; 2An 17:29, 33.

Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu

(Kutachika 9:20-22) Nowa hakutachika kudima, hakudima itempa danyivinyu. 21 Wanwini vinyu, hakusheta; mwitenti mwadiñiyi mahinindi hiyakubeluka. 22 Hami, tata yaKenani, wamweni tata yindi wudi nzekesi, hakuleja ana kwindi muyayedi wawu hanzi.

(Kutachika 9:24, 25) Nowa walañumukili mutulu twakaminiyi navinyu yindi, welukili mwanamukoñiyi kabinda kindi. 25 Hakwila nindi, Kenani ashiñewi, kudi ana kwindi ekali kwindi nduñu yawanduñu.

it-1 1023 ¶4

Hami

Chidi neyi Kenani yomweni wadiñijili mukukala chakwila tata yindi Hami wakañenyi kumukwasha. Hela Nowa, amoneneni kuprofweta, wamweneneni chadimu yaaku yatama mudi Hami, hadaha yadiña nimudi mwanindi Kenani, yakekala nimudi anyana kaKenani. Idi ishiñu dashikijeweli chantesha helili aYudeya aIsarela atachiki kuyuula aKenani. Antu abulili kukisañanawu (adi neyi Gibeyoni [Yos 9]) ayilishili kwikala anduñu awa Isarela. Mukuhita kwayaaka, idi ishiñu datwalekelihu kushikijewa chelili anyana kamwana kaHami Kenani atachiki kuyiyuula kudi matuña añovu mukaayi aJaphet aMedo-Persia, Greece niRoma.

(Kutachika 10:9, 10) Yena wadiñi chibinda wasweja kwasa kumesu aYehova; dichi chahoshañawu nawu, neyi chadiñiyi Nimirodi chibinda wasweja kwasa kumesu aYehova. nikuBabeli, nikuEreki, nikuAkadi, nikuKalane, kwokwatachikilili wanta windi, mwomwituña daShinari.

it-2 503

Nimirodi

Wanta waNimirodi watachikili kuBabeli, kuEreki, kuAkadi nikuKalane, ejima adiña mwituña daShinari. (Kut 10:10) Dikwila nawu hadaha yena diyi waheni lushimbi lwakwila nawu atachiki kutuña Babeli nikaposhi. Chumichi chidi neyi chelileñawu aYudeya. Josephus wasonekeli nindi: “[Nimirodi] watachikili chovu-chovu kuyuula antu nalukambu, watoñojokeleña nindi hakwila yabalumuni antu kulonda aleki kumuchiina Nzambi, watela kuyibalumuna kulonda atwalekihu kushindamena hachiyuulu chindi. Wamuchiinishileña Nzambi nindi neyi Wakela nindi yakakisañani cheñi iseki nadibaji yena wakatuña kaposhi kakalehi kakwila menji akakañanya kushikahu nawa wakatendana muloña wawankakulula jindi ajilumwiniwu. Dichi antu etejeli mwayilejeliyi [Nimirodi], nawu akwikala anduñu neyi akumwovwahilaña Nzambi; dichi atachikili kutuña kaposhi . . . nawa atachikili kutuña swayi-swayi.”—Jewish Antiquities, I, 114, 115 (iv, 2, 3).

Kutaña Bayibolu

(Kutachika 10:6-32) Anyana kaHami amayala; iwu Kushi, iwu Misaremi, iwu Puta, iwu Kenani. 7 Anyana kaKushi amayala; iwu Seba, iwu Havila, iwu Sabeta, iwu Rama, iwu Sabateka; anyana kaRama amayala; iwu Sheba, iwu Dedani. 8 Kushi wavweli Nimirodi, watachikili kufumakana nankashi hamaseki. 9 Yena wadiñi chibinda wasweja kwasa kumesu aYehova; dichi chahoshañawu nawu, neyi chadiñiyi Nimirodi chibinda wasweja kwasa kumesu a Yehova. 10 nikuBabeli, nikuEreki, nikuAkadi, nikuKalane, kwokwatachikilili wanta windi, mwomwituña daShinari. 11 Yofuma nimwituña dina, hakuya nimuAshuri, hakutuña niNineve, niRehobota Ira, niKala, 12 niReseni mukachi kaNineve naKala, diwu mukala weneni. 13 Mizaremi wavweli niaLudi, niaAnami, niaLehabi, niaNafwatuhi, 14 niaPatarusi NiaKasaluhi, kwoku kwafuminuwu aFwilistinu, niaKafwatori. 15 Kenani wavweli Zidoni mwanindi wawedi, neHeti; 16 niaYebusi, niaAmori, niaGirigashi; 17 niaHivi, niaAriki, niaSini; 18 niaAravadi, niaZemari, niaHamati; hanaha aKenani apalañeni mwejima, Hayisaka, hayisaka. 19 Muñinza yawaKenani mwadiñi kufumisha kuZidoni, neyi wukuya kuGerari, nakushika kuGaza; neyi wukuya kuSodoma naGomora, naAdima, naZeboyimi, nakushika kuLasha. 20 Wenawa diwu anyana kaHami, hayisaka yawu, hayisaka yawu, mwahita nimadimi awu, mwatuñilawu nimpata jawu, mwekala ninyuza yawu. 21 Nikudi Shemi, yowu tata yawanyana kaEberu ejima, yowu mukulumpi waYafweta, kwavwalikili anyana nikwena. 22 Diwu anyana kaShemi amayala; iwu Elami, iwu Ashuri, iwu Arapashadi, iwu Ludi, iwu Arami. 23 Anyana kaArami amayala; iwu Uzi, iwu Hula, iwu Geteri, iwu Masha. 24 Arapashadi wavweli Shela; Shela wavweli Eberu. 25 Kudi Eberu kwavwalikili anyana amayala ayedi, ijina dawumu diyi Pelegi, muloña hadiñiyi dihaambukili iseki; ijina damana kwindi diyi Yokitani. 26 Yokitani wavweli iwu Aimodadi, iwu Shelefwa, iwu Hazamavweta, iwu Yera; 27 iwu Hadorama, iwu Uzali, iwu Dikila; 28 iwu Obali, iwu Abimayeli, iwu Sheba, 29 iwu Ofwira, iwu Havila, iwu Yobabi; wenawa wejima wawu adiñi anyana kaYokitani. 30 Kwashakaminuwu kwadiñi kwakufuma kuMesha, chiwukuya kuSefwari, mpidi yakumusela. 31 Wenawa diwu anyana kaShemi amayala, hayisaka yawu, hayisaka yawu, mwahita nimadimi awu, mwahita nimpata jawu, mwekala ninyuza yawu. 32 Wenawa diwu yisaka yawanyana kaNowa, Mwavwalikililuwu, munyuza yawu, munyuza yawu kudi wenawa kwoku kwadambwililuwu nyuza yawantu hamaseki chimwahitili dibaji.

    Lunda Publications (2006-2025)
    Fumenumu
    Iñulenu
    • Lunda
    • Inkenuhu akwenu
    • Hakusetiñila
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nshimbi Jakulondela
    • Nshimbi Jakujinda
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Iñulenu
    Inkenuhu akwenu