Munafumi Nsañu Yakuzatisha muChihandilu niMudimu Wanetu AkwaKristu Mukanda waKupompa
APRIL 2-8
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | MATEWU 26
“Kudifwana niChambu Chekala haChipandakenu naChanukishu”
(Matewu 26:17-20) “Hefuku datachi daChawija chaMankendi Akadi Iluñi, atumbanji enjili kudi Yesu nakumwihula nawu: “Kudihi kuwunakukeña tukuloñesheli kulonda wudiiliku Chipandakenu?” 18 Wayilejeli nindi: “Yenu mumusumba, mukuwanamu muntu Wañaana-niñaana nawa mumuleji nenu, ‘Ntañishi nahoshi nindi: “Mpinji yakufwa kwami yinaswini dehi kwakwihi; nukudiila Chipandakenu nawatumbanji twami mwitala deyi.”’” 19 Dichi atumbanji elili mwayilejeliwu kudi Yesu nawa aloñesheli jaChipandakenu. 20 Chikwelili melela, washakamini kaheña kumesa hamu nawatumbanji twindi 12 nakuda.”
nwtsty intaneti
Kuda Chipandakenu
Yuma yalema yakeñekeleña hakuda Chipandakenu yadiña: mukoku wakutunjika (kwosi ifwaha dateleleliwu kukotola mudi kanyama) (1); mankendi akadi iluñi (2); mafu alula (3). (Kwi 12:5, 8; Kuc 9:11) Kwesekeja namukanda waMishnah, mafu alula atela adiña lettuce, chicory, pepperwort, endive, hela dandelion, ayanukishileña aIsarela yihuñu yamweneñawu muEjipitu. Dinkendi dakadi iluñi dazatishiliyi Yesu dadiña nakwimenaku mujimba windi wawanina. (Mat 26:26) Nawa kapostolu Pawulu wamuteneni Yesu nindi “mwana kamukoku wetu waChipandakenu.” (1Ko 5:7) Mumafuku awapostolu, vinyu (4) ayizatishileña hakuda Chipandakenu. Yesu wazatishili vinyu yemeneneñaku mashi indi, adi kupweka neyi mulambu.—Mat 26:27, 28.
(Matewu 26:26) Chadiileñawu, Yesu wanoneli dinkendi nawa chamanishiliyi kulomba, wadihumwini nakuyinka atumbanji, nakuyila nindi: “Tambulenu, denu. Idi dinkendi dinakwimenaku mujimba wami.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 26:26
dinakwimenaku: Izu dachiGiriki da e·stinʹ (dikwila nawu “diwu”) datalisha mukwila nawu “kumwekesha; kwimenaku; kufwikija.” Apostolu elukili mwatalishili awa mazu, muloña haniyi mpinji mujimba waYesu wawanina nidinkendi dakadi iluñi dakeñeleñawu kuda adimweneña. Dichi, dinkendi hidadiña mujimba windi waweniku. Izu dodimu dachiGiriki adizatisha haMat 12:7, nawa akwakubalumuna Bayibolu amavulu adisoneka nawu “dinakwimenaku.”
(Matewu 26:27, 28) Kuhiñahu, wanoneli kaapu, nawa chalombeliyi nakusakilila, wayinkeli nakuyila nindi: “Nwenumu wejima wenu, 28 muloña aka kaapu kanakwimenaku ‘mashi ami achitiyañenu,’ akupweka kulonda antu amavulu ayanakeni nshidi jawu.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 26:28
mashi ami achitiyañenu: Chitiyañenu chachiha hakachi kaYehova nawakwaKristu awayishewa, chatachikili kuzata namulambu waYesu. (Heb 8:10) Yesu wazatishili mazu azatishiliyi Mosi hampinji yadiñayi ihaku hayilejeleñayi aIsarela chitiyañenu chaNshimbi haMpidi yaSinayi. (Kwi 24:8; Heb 9:19-21) Neyi chochakolesheli mashi añombi wachizamba nimpembi chitiyañenu chaNshimbi hakachi kaNzambi namuza wawaIsarela, mashi aYesu akolesheli chitiyañenu chakwatiliyi Yehova nawaIsarela akuspiritu. Ichi chitiyañenu chatachikili kuzata haPentekosta 33 C.E.—Heb 9:14, 15.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Matewu 26:17) Hefuku datachi daChawija chaMankendi Akadi Iluñi, atumbanji enjili kudi Yesu nakumwihula nawu: “Kudihi kuwunakukeña tukuloñesheli kulonda wudiiliku Chipandakenu?”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 26:17
Hefuku datachi daChawija chaMankendi Akadi Iluñi: Chawija chaMankendi Akadi Iluñi chatachikileña haNisani 15, hanyima yaChipandakenu (Nisani 14), nawa chekalileñaku mafuku 7. (sgd talenu chibalu 19.) Hampinji yadiñayi Yesu hamaseki, Chipandakenu achibombeli nanichi chawija, kushilahu niNisani 14 nawa mafuku ejima 8 mpinji yikwawu ayiteneneña nawu “Chawija chaMankendi Akadi Iluñi.” (Luk 22:1) Awa mazu, “Hefuku datachi” tunateli kuyisoneka netu “Henohu odu ifuku kanda.” (Esekejenu Yow 1:15, 30, hiyazatishawu izu dachiGiriki “datachi” [proʹtos] adisoneka nawu “kanda” mumazu akwila nawu “wadiñaku dehi henohu ami kanda [proʹtos] niikaliku.”) Dichi izu dadeni dachiGriki, kushilahu nitushidikilu twawaYudeya twamwekeshaña nawu atumbanji amwihwili Yesu ilu lwihu haNisani 13. Nampinji yamwaana haNisani 13, atumbanji aloñesheli Chipandakenu chiyanakeniwu “chikwelili melela,” hakutachika kwaNisani 14.—Mak 14:16, 17.
(Matewu 26:39) Chaswininiyi hambidi chanti, wadibukili chamesu heseki nakulomba nindi: “Tata yami, neyi chinatwesheki, itejaku aka kaapu kanhiti. Ilaña, bayi neyi chinnakukeña amiku, chiña chiwunakukeña eyi.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 26:39
Itejaku aka kaapu kanhiti: MuBayibolu, “kaapu” ayizatishaña muchifwikija hakutena nkeñelu yaNzambi, hela “chuma chinamukujikiwu,” muntu. (Talenu nsañu yakudiza yidi haMat 20:22.) Yesu wadiña nakwakamena nachadi kumusawulawu Nzambi nanyiloña yamutwikileñawu nawu himukwakutukana nawa nakukeña kutambula chiyuulu, dihafumini hakulomba nindi aka “kaapu” kanhiti.
Kutaña Bayibolu
(Matewu 26:1-19) Yesu chamanishiliyi kuhosha yuma yejimiyi, wayilejeli atumbanji twindi nindi: 2 “Neyi chimuneluki, kunashali dehi mafuku ayedi hakwila nawu kwiikali Chipandakenu nawa Mwana kamuntu akumuhana kulonda amujahili hamutondu.” 3 Kuhiñahu, akulumpi jawatupristu niakulumpi jawantu apompeli mulubanza lwetala dakapristu muneni, ateneneñawu nawu Kayafwasi, 4 nawa amushakaminini Yesu hampuña kulonda amukwati kuhitila mukumutwambila kulonda amujahi. 5 Ilaña, ahosheleña nawu: “Bayi tumukwatila hachawijaku, kuchiina hakenda kekala ipumba hakachi kawantu.” 6 Hampinji yadiñayi Yesu muBetani mwitala daShimona wadiña nambumba hatachi, 7 kudi yena, kwenjili mumbanda wasendeli ibotolu mwadiña manji evumba dadiwahi nawa awuseya nankashi, dichi watachikili kumuhuñunwina Yesu manji kumutu iku nashakami nakuda. 8 Atumbanji chamweniwu chumichi, azuwili nakuhosha nawu: “Muloñadi chinakukisañenayi manji? 9 Muloña awa manji adi kuyilandisha namali amavulu nakuyinka atuzweñi mali.” 10 Yesu chachitiyiliyi, wayilili nindi: “Munakumukabishiladi iwu mumbanda? Nanzatili mudimu wawuwahi. 11 Muloña enu mwekalaña nawatuzweñi mpinji yejima, ilaña ami hinakekalaña nenu mpinji yejimaku. 12 Chinanhuñunwiniyi awa manji evumba dadiwahi hamujimba wami, neli mwenimu kulonda yawahishili chadimu mujimba wami chakunjiika. 13 Inakuyileja chalala nami, kwejima kwakashimwinawu iyi nsañu yayiwahi mwahita kaayi kejima, nichuma chinakoñiyi iwu mumbanda akachihoshañahu hakumwanuka.” 14 Wumu hakachi kawapostolu 12, ateneneñawu nawu Yudasi Isakaroti, wayili kudi akulumpi jawatupristu 15 nawa wayihwili nindi: “Chumanyi chimukunyinka hakwila niyifukejeliyi kudi enu?” Wena amulejeli nawu tukukwinka mali asiliva 30. 16 Dichi kufuma tuhu hanoyu mpinji, watachikili kukeñakeña njila yayiwahi yakumufukejelamu. 17 Hefuku datachi daChawija chaMankendi Akadi Iluñi, atumbanji enjili kudi Yesu nakumwihula nawu: “Kudihi kuwunakukeña tukuloñesheli kulonda wudiiliku Chipandakenu?” 18 Wayilejeli nindi: “Yenu mumusumba, mukuwanamu muntu Wañaana-niñaana nawa mumuleji nenu, ‘Ntañishi nahoshi nindi: “Mpinji yakufwa kwami yinaswini dehi kwakwihi; nukudiila Chipandakenu nawatumbanji twami mwitala deyi.”’” 19 Dichi atumbanji elili mwayilejeliwu kudi Yesu nawa aloñesheli jaChipandakenu.”
APRIL 9-15
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | MATEWU 27-28
“Kelishenu Atumbanji, Muloñadi, Kudihi, Ñahi?”
(Matewu 28:18) Yesu wayili kudi wena nakuyileja nindi: “Nzambi wanyinka wuswa wejima wakutala yuma yamwiwulu niyahamaseki.
w04 7/1 8 ¶4
‘Yenu Mwakelishi Atumbanji’
Yesu wukweti wuswa hachipompelu chindi, nawa kutachika mu 1914 wekala nañovu haWanta waNzambi wavwalikili. (Akolosi 1:13; Chimwekeshu 11:15) Diyi mukulumpi wawañelu nawa walombolaña mankulakaji amamiliyoni amashidika awañelu ekala mwiwulu. (1 Atesalonika 4:16; 1 Petulu 3:22; Chimwekeshu 19:14-16) Amwinka ñovu kudi Tata yindi yakujilumuna “nfulumendi jejima, niwuswa wejima niñovu jejima” muloña jalondelaña wanyi yishina yaloña. (1 Akorinda 15:24-26; Aefwesesa 1:20-23) Bayi neyi Yesu wukweti hohu ñovu hadi amomiku. Ilaña ‘hinsompeshi wawantu amomi niafu’ nawa Nzambi wamwinka ñovu yakusañula antu adi mutulu twakufwa. (Yilwilu 10:42; Yowanu 5:26-28) Chakadi nikujina neyi Muntu wamuchidiwu wukweti ñovu chikupu yatuleja kwila chuma, tukwovwahila. Dichi twovwahilaña chakufuma hamuchima lushimbi lwaKristu ‘lwakwilisha atumbanji.’
(Matewu 28:19) Dichi, yenu mwakelishi antu akunyuza yejima ekali atumbanji, muyipapatisheña mwijina daTata nidaMwana nidaspiritu yajila,
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 28:19
mwakelishi antu ekali atumbanji: Izu dachiGiriki dama·the·teuʹo datalisha “mukudizisha” antu kulonda ekali atudizi hela atumbanji. (Esekejenu Mat 13:52, hadisonekawu nawu “anatañishiwu.”) Izu dakwila nawu “muyipapatisheña” ‘nimuyidizisheña’ dinakumwekesha yuma yitwatela kwila ‘hakwilisha atumbanji.’
antu akunyuza yejima: Awa mazu ayibalumuna cheñi nawu “nyuza yejima,” ilaña nsañu yejima yamwekeshaña nawu awa mazu atenaña muntu hamuntu, chineli izu dakwila nawu muyipapatisheña muchiGiriki datalishaña kudi weyala hela wamumbanda, dichi datalisha kudi antu bayi ‘nyuzaku.’ Lushimbi lwakushimwina “antu akunyuza yejima” lwadiña lwaluha. Henohu Yesu kanda yenzi hamaseki, nsona yahosha nawu aJentili neyi anayi kuIsarela nakumukalakela Yehova ayitejeleña. (1An 8:41-43) Hamuloña wanilushimbi, Yesu walejeli atumbanji twindi kushimwina kudi antu ejima bayi hohu aYudeyaku, nakukonkomwena hamudimu wawakwaKristu wakwilisha atumbanji wamukaayi kejima.—Mat 10:1, 5-7; Chi 7:9; talenu nsañu yakudiza yidi haMat 24:14.
(Matewu 28:20) muyidizisheña ahembeña yuma yejima yinnayileji enu. Nawa tiyenu! Ami nukwikalaña nanenu mafuku ejima kushika nikukukuma kwanshakaminu yamakonu.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 28:20
muyidizisheña: Izu dachiGiriki dakwila nawu “kudizisha” dabombelamu nshimbi, kulumbulula nikuhosha yikuma yinakumwekesha nawu nsañu yalala. (Talenu nsañu yakudiza yidi haMat 3:1; 4:23.) Kuyidizisha kuhemba yuma yejima yashimwiniyi Yesu himudimu wutwatela kutwalekahu kuzata muloña mwabombela kudizisha yuma yadizishiliyi, kuyizatisha nikumwimbujola.—Ywn 13:17; Efw 4:21; 1Pe 2:21.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Matewu 27:51) Hayoyenoyu mpinji, ihina dakujika mwiluña dajila databukili hayedi kufuma kwiwulu nakushika kwishina, kwadiña mutentanshi nimalola abalokeli.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 27:51
ihina: Idi ihina dalumbanji damutembeli dambwili Mwajila Chikupu naMwajila. Nsañu yawaYudeya yamwekeshaña nawu idi ihina dadiña dadilehi mamita 18 (60 ft), 9 mita (30 ft) muwihi, ni 7.4 sentimita (2.9 in.) mukudita. Chatabwiliyi ihina hakachi, Yehova wazuwili nawantu ajahili mwanindi nawa wamwekesheli nindi njila yakwiñila mwiwulu yinashinkuki.—Heb 10:19, 20; talenu Kulumbulula
mwiluña dajila: Izu dachiGiriki da na·osʹ datalisha kutabanaka mwadiña iluña Mwajila niMwajila Chikupu.
(Matewu 28:7) Yenu swayi-swayi mwakaleji atumbanji twindi nenu anamusañuli dehi kufuma mudi afu nawa wukuyañahu dehi kuÑaliliya. Kwenoku dikumukumumwena. Mwanuki mazu innayileji.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 28:7
mwakaleji atumbanji twindi nenu anamusañuli dehi: Awa ambanda diwu adiña atumbanji atachi kuleja kusañuka kwaYesu nawa ayilejeli kuya nakuleja atumbanji amakwawu. (Mat 28:2, 5, 7) Kwesekeja natushidikilu twawaYudeya twabula kwikala twamunsona, wunsahu wukuhosha mumbanda awitejeleña wanyi muchota chanyiloña. Kwambukaku, kañelu kaYehova wayilemesheli awa ambanda hakuyinka mudimu walema chikupu.
Kutaña Bayibolu
(Matewu 27:38-54) Kuhiñahu, atupondu ayedi ayipopeleli hanyitondu kwakwihi nayena, wumu kuchidiilu chindi, mukwawu nawa kuchimunswa chindi. 39 Antu ahitileña niwena atachikili kumusupisha nakupukumuna nyitu yawu 40 nakuhosha nawu: “Eyi wunateli kusanda tembeli nakuyituña cheñi mumafuku asatu, daamwini eyi aweni! Neyi wudi mwana kaNzambi, sulukaku hamutondu wakuyandishila!” 41 Akulumpi jawatupristu niansoneki niakulumpi niwena atachikili kumusupisha nakuhosha nawu: 42 “Wamwinineña akwawu; ilaña nakañanyi kudaamwina yomweni! Diyi Mwanta waIsarela; mulekenu yasuluki hamutondu wakuyandishila, nawa tukumukuhwelela. 43 Wamukuhwelela Nzambi; mulekenu yamwamwini neyi nakumukeña, muloña wahosheli nindi, ‘Ami nidi Mwana kaNzambi.’” 44 Niatupondu apopeleliwu kwakwihi nayena niwena amusupishileña. 45 Kufuma haora yamu 6, kwelili mwidima munodu iluña dejima kushika nihaora yamu 9. 46 Kwakwihi naora yamu 9, Yesu wabidikili nezu datiyakana nindi: “Eli, Eli, lama sabakatani?” chaya mukwila nawu, “Nzambi yami, Nzambi yami, wunanshiyilidi nkawami?” 47 Chatiyiliwu awa mazu, antu amu emeni kwenoku atachikili kuhosha nawu: “Iwu muntu nakutambika Elija.” 48 Hohenohu wumu hakachi kawu wayili lufuchi nakunona siponja nakuyitumpika muvinyu yabatuka nakuyisha kwiteti nakumwinka nindi yanwi. 49 Ilaña amakwawu ahosheli nawu: “Mulekenu! Tutali neyi Elija wukwinza nakumwamwina.” 50 Cheñi Yesu wabidikili nezu datiyakana, hohenohu wafwili. 51 Hayoyenoyu mpinji, ihina dakujika mwiluña dajila databukili hayedi kufuma kwiwulu nakushika kwishina, kwadiña mutentanshi nimalola abalokeli. 52 Majamu niwena enzunukili, nyijimba yayivulu yawafu akwakujila afwili dehi yajiikokeli 53 ayimweni kudi antu amavulu. (Nawa antu afumineña kumajamu hanyima yakwila Yesu anamusañuli dehi, eñilili mumusumba wajila.) 54 Ilaña mukulumpi wamashidika ninowu adiñayi nawu amuhembeleña Yesu, amweni mutentanshi niyuma yamwekeneña, atiyili woma nankashi nawa ahosheli nawu: “Chalala iwu wadiña Mwana kaNzambi.”
APRIL 16-22
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | MAKU 1-2
“Nshidi Jeyi Anakwanakeniju”
(Maku 2:3-5) Kuhiñahu, amuleteleli iyala wakatili kalepa asendeliwu kudi amayala awana. 4 Ilaña akañenyi hakuhitila hakwila nawu amutwali kudi Yesu muloña antu avulili nankashi, dichi alamwini hewulu detala heluña hadiñayi Yesu, mwiluña mwalamwiniwu, azenzumwininimu chileyi hakaamikiliwu muntu wakata kalepa. 5 Yesu chamweniyi chikuhwelelu chawu, wamulejeli wakata kalepa nindi: “Mwanami, nshidi jeyi anakwanakeniju.”
jy 67 ¶3-5
“Nshidi Jeyi Anakwanakeniju”
Yesu hatañishileñayi mukapeka, amayala awana aleteli iyala wakata kalepa akaamikiliwu hachileyi. Anakukeña Yesu yamuuki ibwambu dawu. “Ilaña akañenyi hakuhitila hakwila nawu amutwali kudi Yesu” muloña mwenzeli. (Maku 2:4) Atela atiyili kutama. Akandamini hewulu detala nawa alamwini hewulu detala nakupanga ipwata. Kuhiñahu azenzumwininimu chileyi hakaamikiliwu muntu wakata kalepa.
Yesu wahilili nachamuluwañesheliwu? Inehi! Watiyili kuwaha nachikuhwelelu chawu nawa walejeli iyala wakata nindi “Nshidi jeyi anakwanakeniju.” (Matewu 9:2) Mwamweni Yesu nateli kwanakena nshidi? Ansoneki niAfwarisi atiyili kutama nawa ahosheli nawu: “Muloñadi iwu muntu chinakuhoshelayi ñaana? Nakuhosha kasawuntu. Komana Nzambi hidiyi hohu wunateli kwanakena nshidiku?”—Maku 2:7.
Chelukiliyi yitoñojoka yawu, Yesu wayihwili nindi: “Munakutoñojokeladi yuma yamuchidiwu munyichima yenu? Komana chuma chaswayi chidihi, kuleja muntu wakata kalepa nami, ‘Nshidi jeyi anakwanakeniju,’ tahindi kuhosha nami, ‘Nyamukaku nonaku chileyi cheyi wendi’?” (Maku 2:8, 9) Kushindamena hamulambu wadi kuhanayi Yesu mukuhita kwampinji, nateli kwanakena nshidi.
(Maku 2:6-12) Dichi kwenoku kwadiña niansoneki amakwawu ashakamini nakudihoshesha munyichima yawu nawu: 7 “Muloñadi iwu muntu chinakuhoshelayi ñaana? Nakuhosha kasawuntu. Komana Nzambi hidiyi hohu wunateli kwanakena nshidiku?” 8 Hohenohu Yesu washikeneni kwiluka mumuchima windi yitoñojoka yawu nakuyila nindi: “Munakutoñojokeladi yuma yamuchidiwu munyichima yenu? 9 Komana chuma chaswayi chidihi, kuleja muntu wakata kalepa nami, ‘Nshidi jeyi anakwanakeniju,’ tahindi kuhosha nami, ‘Nyamukaku nonaku chileyi cheyi wendi’? 10 Ilaña hakwila mwiluki nenu Mwana kamuntu wukweti wuswa wakwanakena nshidi hamaseki,” Wamulejeli wakata kalepa nindi: 11 “Inakukuleja nami, Nyamukaku, nonaku chileyi cheyi wuyi kwitala.” 12 Hohenohu wanyamukili nakunona chileyi chindi nakufuma mwitala iku antu ejima anakumona namesu kapu. Dichi wejima wawu ahayamini nankashi nawa amulemesheli Nzambi nakuhosha nawu: “Kanda tumoneñahu dehi chuma chamuchidiwuku.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMak 2:9
chuma chaswayi chidihi: Chinateli kwikala chaswayi muntu kuhosha nindi nateli kwanakena nshidi, chineli kwosi wunsahu wunakukeñeka wakumwekesha nawu wukweti ñovu yakwanakena. Ilaña kuhosha nawu Nyamukaku . . . wendi chakeñekeleña chihayamisha chadi kumwekesha hatooka nawu Yesu wukweti ñovu yakwanakena nshidi. Iyi nsañu ninsona ya Isa 33:24 yamwekeshaña nawu kukata kwenzaña namuloña wakubula kuwanina.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Maku 1:11) Mwiwulu mwafumini izu nadu: “Yeyi Mwanami, inakeña; inatiyaña kuwaha.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMak 1:11
mwiwulu mwafumini izu: Aka dikatachi hamapampa asatu ashimunawu munyikanda yaNsañu yayiwahi mwahosheli Yehova nawantu chakadi kuzatisha añelu.—Talenu nsañu yakudiza yidi haMak 9:7; Ywn 12:28.
Yeyi Mwanami: Henohu kanda yenzi hamaseki, Yesu wadiña Mwana kaNzambi. (Ywn 3:16) Kufuma hampinji yavwalikiliyi neyi muntu, Yesu wadiña “mwana kaNzambi” neyi chadiña Adama wawanina. (Luk 1:35; 3:38) Hela chochu, awa mazu ahosheliyi Nzambi bayi neyi wamwekesheleña hohu nindi Yesu himwanindiku. Ilaña hakuhosha awa mazu nispiritu yajila yahuñunukili, Nzambi wamwekesheleña nindi Yesu wadiña Mwanindi wakuSpiritu wumu hohu, ‘navwaliki kamuchiyedi’ nakwikala nakuchiñeja kwakufunta mwiwulu nawa namuwayishi naspiritu kwikala Mwanta nawa Kapristu Muneni atondawu kudi Nzambi.—Esekejenu Ywn 3:3-6; 6:51; Luk 1:31-33; Heb 2:17; 5:1, 4-10; 7:1-3.
Inatiyaña kuwaha: Hela “wanzañaleshaña, nakutiyaña kuwaha.” Awa mazu ayizatisha cheñi haMat 12:18, afuma haIsa 42:1 ahosha hadi Mesiya hela netu Kristu akaniniwu. Chahuñunukili spiritu yajila nimazu ahosheliyi Nzambi kutalisha hadi Mwanindi chamwekesheli chikupu nawu Yesu diyi Mesiya akaniniwu.—Talenu nsañu yakudiza yidi haMat 3:17; 12:18.
(Maku 2:27, 28) Kuhiñahu, wayilejeli nindi: “Nzambi washiliku Sabata muloña wawantu, ilaña haleñeli antu muloña waSabataku. 28 Dichi Mwana kamuntu diyi nawa Mwanta waSabata.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMak 2:28
Mwanta waSabata: Yesu wazatishili awa mazu hakuditena yomweni kulonda yamwekeshi nindi wateleleli kwila chuma chejima chinamulejiwu kwila kudi Tata yindi wamwiwulu haSabata. (Esekejenu Yowanu 5:19; 10:37, 38.) Yesu wakoñeli yihayamisha yikwawu yañovu haSabata, mwabombeleli nikuuka akata. (Luk 13:10-13; Ywn 5:5-9; 9:1-14) Chumichi chadiña nakwimenaku yuma yayiwahi yakelayi muWanta windi, nawa chikekala neyi kunooka hasabata.—Heb 10:1.
Kutaña Bayibolu
(Maku 1:1-15) Chatachikili nsañu yayiwahi yaYesu Kristu, Mwana kaNzambi: 2 Neyi chochasonekayi kaprofwetu Isaya nindi: “(Tiyaña! Ami nukutemeshañahu dehi ntemesha yami kuwunakuya, wakakuloñeshelañahu dehi njila yeyi.) 3 Kudi muntu wunakubidika mwisaña nindi: ‘Loñeshenu njila yaYehova! Ololenu njila jindi.’”4 Yowanu Mupapatishi wadiña mwisaña, nakushimwina kudi antu nindi atela kupapatishewa hakwila amwekeshi nawu anabalumuki munyichima kulonda ayanakeni nshidi jawu. 5 Dichi antu ejima amumaluña amuYudeya niamuYerusalema ejima ayileña kudi yena, wayipapatishileña muKaloña Yodana nawa adiña nakushimuna nshidi jawu hatooka. 6 Yowanu wavwalileña yakuvwala yamavuji angameli nimushipi wachitembi mumbunda yindi nawa wadiileña tubola niwuchi wamwisaña. 7 Wadiña nakushimwina nindi: “Muntu wambadika ñovu nakwinza hanyima yami nawa hinukutwesha kubandama nakukasununa nyiya yankwabilu jindiku. 8 Ami nayipapatishili mumenji, ilaña yena wakayipapatisha naspiritu yajila.” 9 Munowu mafuku, Yesu wenjili kufuma kuNazareta yamuÑaliliya nawa amupapatishili kudi Yowanu muYodana. 10 Chafuminiyi mumenji, hohenohu wamweni iwulu dinakwenzunuka nawa spiritu yajila yamwekeneña neyi kapompa yenjileña nakuwila hadi yena. 11 Mwiwulu mwafumini izu nadu: “Yeyi Mwanami, inakeña; inatiyaña kuwaha.” 12 Hohenohu spiritu yamutwalili mwisaña. 13 Dichi washakamini mwisaña hadi mafuku 40, nakumweseka kudi Satana. Washakamineña nawanyama amwisaña, ilaña añelu adiña nakumukalakela. 14 Chamukasiliwu Yowanu, Yesu wayili muÑaliliya nakushimwina nsañu yayiwahi yaNzambi 15 nakuhosha nindi: “Mpinji yatoñolawu yinashiki dehi niWanta waNzambi wunaswini dehi kwakwihi. Dichi balumukenu munyichima nawa kuhwelelenu nsañu yayiwahi.”
APRIL 23-29
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | MAKU 3-4
“Kuuka haSabata”
(Maku 3:1, 2) Cheñi, weñilili musinagogi nawa mwenomu mwadiña iyala walepa chikasa. 2 Dichi aFwarisi adiña nakumutala chikupu amoni neyi wukumuuka owu iyala haSabata kulonda amwinki muloña.
jy 78 ¶1-2
Chumanyi chetejewa haSabata?
HaSabata yikwawu, Yesu nayi kusinagogi, hadaha muÑaliliya. Nawani iyala walepa chikasa. (Luka 6:6) Ansoneki niAfwarisi anakumutala chikupu Yesu. Muloñadi? Anamwekeshi chuma chidi munyichima yawu hakumwihula nawu “Komana nshimbi yeteja kuuka haSabata?”—Matewu 12:10.
Anlomboli amunsakililu yawaYudeya etejeli hohu kuuka muntu haSabata neyi wumi windi wudi muwubanji. Chakutalilahu, etejeli wanyi kukasa muntu neyi nachiñumuki hela nakotoki, muloña wumi windi wudi muwubanji wanyi. Chakadi nikujina, bayi neyi ansoneki niAfwarisi anakumwihula Yesu hamuloña wakwila anakumutiyilaku ona iyala luwiku. Ilaña anakukeña hakumwinkela Yesu muloña.
(Maku 3:3, 4) Wamwilili owu iyala walepa chikasa nindi: “Nyamukaku winzi hakachi.” 4 Kuhiñahu wayihwili nindi: “Komana nshimbi yeteja kwila chuma chachiwahi haSabata tahindi kwila chuma chatama, kwamwina wumi tahindi kuwujaha?” Ilaña wena amweneni kwanzo-o.”
jy 78 ¶3
Chumanyi chetejewa haSabata?
Hela chochu, Yesu neluki chinakutoñojokawu. Neluki nindi anakuzatisha chatama nsona yahosha hakubula kuzata haSabata. (Kwi 20: 8-10) Wadiña anamuhosholihu dehi kudi antu amakwawu hanyidimu yindi yayiwahi. Ilaña ichi Yesu nakukeña kwolola yuma kuhitila mukumuleja ona iyala walepa chikasa nindi: “Imanaku mukachi.”—Maku 3:3.
(Maku 3:5) Chanayitaliyi wejima wawu kwi-ndo nakuzuwa, hakuneña chachinchikili nyichima yawu; hakumwila owu muntu nindi, Ololaku chikasa cheyi. Hakucholola, chikola nikukola.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMak 3:5
nakuhila, nakutama kwatiyiliyi nankashi: Maku hohu diyi wasoneka chatiyiliyi Yesu haniyi mpinji chamweniyi kuchinchika kwanyichima yawanlomboli amunsakililu. (Mat 12:13; Luk 6:10) Petulu diyi wadi kulumbulula chiwahi chatiyiliyi Yesu haniyi mpinji muloña niyena wahilileña swayi.—Talenu vidiyo “yaNtachikilu yaMaku.”
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Maku 3:29) Ilaña muntu wejima wasawulaña spiritu yajila, Nzambi hamba kamwanakenaku, wakekala namuloña wahaya nyaaka.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMak 3:29
wasawulaña spiritu yajila: Kasawuntu katalisha kunhoshelu yafwana, yatama, hela yamatuka kutalisha hadi Nzambi hela yuma yajila. Chineli spiritu yajila yafumaña kudi Nzambi, kukaana hela kubula kulondela chiyinakuzata mumushikila hikusawula spiritu yajila. Neyi chasonekawu haMat 12:24, 28 niMak 3:22, anlomboli amunsakililu yawaYudeya amweni chazatikileña spiritu yaNzambi hakoñeleñayi Yesu yihayamisha, ilaña ahosheleña nawu nakuzatisha ñovu yaSatana Diyabolu.
wakekala namuloña wahaya nyaaka: atalisha kunshidi yamumushikila yakabula kwanakenawu haya nyaaka nawa kwosi ifutu danyiloña dinateli kuzatishawu hakwanakena iyi nshidiku.—talenu nsañu yakudiza yidi hawasawulaña spiritu yajila muyinu vasi ninsañu yakudiza yidi haMat 12:31.
(Maku 4:26-29) Dichi watwalekelihu nakuhosha nindi: “Wanta waNzambi wudi neyi muntu wunakuwi mbutu heseki. 27 Wakaamaña nawufuku nakuhinduka nantetemena, mbutu yamenaña nakukula chakwila wakañanyaña kwiluka chiyakulaña. 28 Iseki nkawadu dasoñaña nyikabu chovu-chovu, kwatachikilaña kumena nsaachi, kuhiñahu mutu, nkumininaku nchacha hiyikumena mumutu. 29 Ilaña mbutu chiyashika hachilaaka chakwaañula, watachikaña kuyañula nachikwakwa, muloña mpinji yakwañula yinashiki dehi.”
Komana ‘Mweluka Muchalumbulukila’?
Yumanyi yitwadizilaña kunichi chishimu? Chatachi twatela kwiluka netu hitukweti wuswa wakukanjikija kadizi waBayibolu kuyilaku hambidi muchalalaku. Neyi twikala adizoza chikutukwasha kubula kukanjikija atudizi etu netu apapatishewi. Twazataña hakumina ñovu yetu hakumukwasha muntu, ilaña tweluka netu yomweni diyi wunateli kufuukulahu kudihana. Kudihana hichuma chafumaña hamuchima wamuntu muloña wamukeña Nzambi. Neyi muntu hakweti kukeñaku, Yehova hakwiteja kudihana kwinduku.—Mas. 51:12; 54:6; 110:3.
Chamuchiyedi, kwiluka chuma chitwadizilaña kunichi chishimu chikutukwasha kubula kuzeya neyi tumona netu hakusambila kwosi yuma yayiwahi yinafumi mumudimu wetuku. Twatela kudiwunjika. (Yak. 5:7, 8) Hela chakwila mbutu yinasoñi nyikabu wanyi, neyi tuzata nañovu hakumukwasha kadizi ilaña nakuyilaku hambidi wanyi, hichinayi mukwila nawu tudi antañishi atamaku. Yehova wetejaña hohu mbutu yachalala kusoña munyichima yawantu adizoza nawa etejaña kuhimpa yililu yawu. (Mat. 13:23) Dichi bayi tumona netu tunakuzata chiwahi mumudimu wakushimwina muloña wayuma yayiwahi yinakufumamuku. Yehova hamonaña nindi twazataña chiwahi mumudimu wakushimwina neyi antu itwatañishaña eteja nsañuku. Ilaña walemesha chitwazataña nañovu kubadika yuma yafumañamu.—Tañenu Luka 10:17-20; 1 Akorinda 3:8.
Chamuchisatu, hitwelukaña muntu chahimpañayi mukachi kamuchimaku. Chakutalilahu, antu adisumbula adizileña nakamishonali wumu amulejeli nawu anakukeña kwikala akwakushimwina abula kupapatishewa. Wayilejeli nindi hakwila ashikuhu atela kuleka kunwa makanya. Kamishonali wahayamini chikupu chamulejeluwu nawu munahiti tukweji twatuvulu kufuma halekeluwu kunwa makanya. Muloñadi chalekeleluwu? Elukili nawu Yehova nateli kuyimona chinakunwawu makanya nawa wahela wunfwikiji. Dichi adikasili munyichima yawu kufuukulahu, kunwa makanya hamesu akamishonali hela kuleka chikupu. Kukeña kwamukeñeluwu Yehova kwayikwashili kufuukulahu chuma chachiwahi. Apamini kuspiritu hela chakwila kamishonali welukili wanyi yuma yahimpiluwu muchihandilu chawu.
Kutaña Bayibolu
(Maku 3:1-19a) Cheñi, weñilili musinagogi nawa mwenomu mwadiña iyala walepa chikasa. 2 Dichi aFwarisi adiña nakumutala chikupu amoni neyi wukumuuka owu iyala haSabata kulonda amwinki muloña. 3 Wamwilili owu iyala walepa chikasa nindi: “Nyamukaku winzi hakachi.” 4 Kuhiñahu wayihwili nindi: “Komana nshimbi yeteja kwila chuma chachiwahi haSabata tahindi kwila chuma chatama, kwamwina wumi tahindi kuwujaha?” Ilaña wena amweneni kwanzo-o. 5 Hanyima yakuyitala nakuhila, nakutama kwatiyiliyi nankashi hamuloña wakuchinchika kwanyichima yawu, wamulejeli owu iyala nindi: “Ololaku chikasa cheyi.” Dichi wacholweli nawa chikasa chindi chakoleli nakwikala neyi chichadiña. 6 Hamuloña wachumichi, aFwarisi edikili nakuya nakumushakamina hampuña hamu nawakwakumulondela Herodi kulonda amujahi. 7 Ilaña Yesu niatumbanji twindi ayili kukaluñalwiji nawa mazaza awantu afuminini kuÑaliliya nikuYudeya amulondeleli. 8 Nimazaza awantu afumini kuYerusalema, kuIdumiya, kwishinadi daYodana, kuTira nikuSidoni, enjili kudi yena chatiyiliwu yuma yayivulu yakoñeleñayi. 9 Dichi walejeli atumbanji twindi amuleteli watu wanyanya yakandamimu kulonda izaza dawantu dibuli kumuhwila. 10 Chelili wokili antu amavulu, antu ejima adiña nanyisoñu yamaneni apompeleña kwadiñayi kulonda amukwati. 11 Andemoni niwena elileña chamumonawu kudi kwejima, adibukileña heseki kudi yena nakubidika nikuhosha nawu: “Eyi wudi Mwana kaNzambi.” 12 Ilaña kakavulu wayikonkomweneneña chikupu nindi bayi amushimuna kudi antuku. 13 Dichi wayili hampidi nawa watambikili antu akeñeleñayi, niwena ayili kudi yena. 14 Kuhiñahu watondeli izanvu dawantu 12 atumbiliyi cheñi nindi apostolu, endeleñayi nawu hamu, owu akatemeshayi kuya nakushimwina 15 nikuyinka wuswa wakufumisha andemoni. 16 Munidi izanvu dawantu 12 atondeliyi, mwadiña Shimona owu watumbiliyi ijina cheñi nindi Petulu, 17 niYakoba mwana kaZebedewu niYowanu mana kwaYakoba (wayitumbili cheñi ijina nindi aBowaneji, daya mukwila nawu, “Anyana kaKudidima”), 18 niAnderi, niFwilipu, niBatolomewu, niMatewu, niTomasi, niYakoba mwana kaAlafwewu, niTadewu, niShimona kaKenani, 19 niYudasi Isakaroti owu wamufukejeleli Yesu.
APRIL 30–MAY 6
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | MAKU 5-6
“Yesu Wukweti Ñovu Yakusañula Antaña Jetu Itwakeña”
(Maku 5:38) Dichi ashikili kwitala dantwamina wasinagogi, awanini kudi ipumba niantu adilileña niatwileña makumbu.
(Maku 5:39-41) Cheñililiyi mwitala, wayilili antu nindi: “Munakudiladi nikuleta ipumba? Iwu mwana nafwi wanyi, wudi mutulu.” 40 Chatiyiliwu awa mazu, atachikili kumuseha nakumusupisha. Ilaña chelili nayifumishimu dehi mwitala, wasendeli tata yanowu mwana nimama yindi niatumbanji amulondeleleña nakwiñila mwadiñayi owu mwana. 41 Kuhiñahu, wakwatili kuchikasa chanowu mwana nakumwila nindi: “Talita kumi,” awa mazu neyi ayibalumuna, aya mukwila nawu: “Eyi kansi wamumbanda, nakuleji nami, hindukaku!”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMak 5:39
nafwi wanyi, wudi mutulu: MuBayibolu, kufwa akwesekeja natulu. (Ms 13:3; Ywn 11:11-14; Yil 7:60; 1Ko 7:39; 15:51; 1Te 4:13) Yesu wakeñeleña kusañula ona kansi wamumbanda, dichi wahosheli awa mazu muloña wakeñeleña kumwekesha nindi neyi chochinateli kuhindwishawu antu adi mutulu twatweni, dichinateli kuyisañulawu. Ñovu yazatishiliyi Yesu hakusañula kansi wamumbanda yafumini kudi Tata yindi “waleñelaña afu kwikala amomi nawa washimunaña yuma yichidi kanda yishikijewi neyi kwiji yashikijewa dehi.”—Rom 4:17.
(Maku 5:42) Hohenohu owu kansi wamumbanda wahindukili nakutachika kwenda. (Wadiña nayaaka 12.) Anvwali jindi chamweniwu chumichi, azañaleli nankashi.
jy 118 ¶6
Kansi Wamumbanda Wasañukili!
Kunyima, Yesu walejeleña antu okileñayi nindi bayi ashimuna yuma yinayililiyiku, anvwali janona kansi wamumbanda niwena dichinayilejiyi. Ilaña, anvwali niantu amakwawu anatandishi nsañu ‘mwiluña dejima.’ (Matewu 9:26) Komana mukulejaku wanyi antu amakwawu namuzañalu neyi ntaña yenu anamusañuli? Ichi dichihayamisha chamuchiyedi chakoñeliyi Yesu chakusañula muntu.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Maku 5:19, 20) Hakwila yena wakaanini, ilaña wamulejeli nindi: “Yaña kwitala kudi antaña jeyi wuyileji yuma yejima yinakwililiyi Yehova niluwi lunakumwekesheliyi.” 20 Owu iyala wayili, watachikili kushimuna muDekapoli yuma yejima yamwilililiwu kudi Yesu nawa antu ejima ahayamini.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMak 5:19
wuyileji: Yesu wakanishileña antu kushimuna yuma yayililileñayi (Mak 1:44; 3:12; 7:36), ilaña iwu iyala wamulejeli kuleja antaña jindi chuma chinamumwekeni. Yesu wamulejeli kushimuna muloña amulejeli kufuma munidi iluña kudi antu hamuloña wawangulu afwili, nawa wadiña wanyi nampinji yakuyishimwina yomweni, cheñi wakeñeleña wanyi antu kushimuna nsañu yakutwamba hadi yena.
(Maku 6:11) Nawa kwiluña kwejima kukubula kuyitambwilawu hela kutiyilila kunsañu yenu, hakufuma kwenoku, mutotomoneña lunkuñu kunyendu yenu kulonda kwakayilili wunsahu.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMak 6:11
mutotomoneña lunkuñu kunyendu yenu: Chumichi chamwekesheleña nawu atumbanji adi kuyibabesha wanyi kudi Nzambi chiña muntu yomweni wunakaani kumushimwina. Mazu wowamu ekala cheñi haMat 10:14; Luk 9:5. Maku niLuka anabombeliku mazu akwila nawu kulonda kwakayilili wunsahu. Pawulu naBaranaba alondeleli ilu lushimbi hiyadiñawu muPisidiya Antiyoki (Yil 13:51) nawa Pawulu cheliliyi chuma chochimu muKorinda hakutotomona yakuvwala yindi, wayilejeli nindi: “Mashi enu ekali hanyitu yenu. Ami hinikweti muloñaku.” (Yil 18:6) Atumbanji atela adiña eluka dehi ichi chinjikijilu; henohu kanda eñili mwituña dawu, aYudeya adiña nakutotomona lunkuñu kunkwabilu yawu hanyima yakuhita mwituña dawaJentili muloña nawu damajilu. Ilaña Yesu watalishili mwacheñi hakuyinka atumbanji twindi ilu lushimbi.
Kutaña Bayibolu
(Maku 6:1-13) Dichi wafumini kunodu iluña nakuya mwiluña damumukala wawu nawa atumbanji twindi amulondeleli. 2 Sabata chiyashikili, watachikili kutañisha musinagogi, antu atiyili nsañu yatañishileñayi ahayamini nankashi nakuhosha nawu: “Indi iwu muntu wafumishili kudihi yuma yejimiyi? Muloñadi chamwinkelawu awa maana nawa muloñadi iyi nyidimu yañovu yamuchidiwu chiyinakuzatikila kuhitila mudi yena? 3 Komana iwu hidiyi mukwakusoña mwana kaMariya nawa mana kwaYakoba niYosefu niYuda niShimonaku? Ahelindi hitwashakamaña nawu kunuku?” Dichi akaanini kumukuhwelela. 4 Ilaña Yesu wayilili nindi: “Kaprofwetu amulemeshaña kwacheñi, hakwila mwiluña damumukala wawu nikudi antaña jindi nimwitala dindi hiyamulemeshañaku.” 5 Wokili hohu antu antesha adiña akata, nakuyinañika makasa. Ilaña hakoñelihu chihayamisha chikwawu kwenokuku. 6 Mwamweni, wahayamini nankashi muloña hiyadiña nachikuhweleluku. Kuhiñahu wayili mwahita nyikala mwejima nakutañisha. 7 Dichi watambikili apostolu 12 nawa watachikili kuyitemesha ayedi-ayedi nikuyinka wuswa wakufumisha andemoni. 8 Cheñi hayitejeli kusenda chuma nichimu halwenduku, chiña hohu mukombu, wayikaanishili kusenda mankendi, ipakumuna dayakuda nimali muyikwama yawu, 9 ilaña wayilejeli kuvwala nkwabilu nikubula kuvwala yakuvwala yiyedi. 10 Kubombelahu, wayilejeli nindi: “Mwitala mwejima mumukwiñila, shakamenu mwenomu sampu munafumimu. 11 Nawa kwiluña kwejima kukubula kuyitambwilawu hela kutiyilila kunsañu yenu, hakufuma kwenoku, mutotomoneña lunkuñu kunyendu yenu kulonda kwakayilili wunsahu.” 12 Dichi ayili, ashimwinini nawu antu atela kubalumuka munyichima, 13 nawa afumishili andemoni amavulu nikuyiwayisha manji antu akata nikuyuuka.”