Julai

Nyar Jeftha noweyo ngima mapile mar bedo gi dichwo kod nyithindo mondo osir lamo madier. Ere kaka wanyalo nyiso chuny kaka ma ne en-gono? Owete gi nyimine mang’eny oyiero weyo donjo e kend kata bedo gi nyithindo gie sani mondo giti ne Jehova gi thuologi duto. Jokristo ma hikgi oseniang’ bende chiwo thuologi ma ginyalo bedogo gi nyithindgi kata nyikwagi. Gitimo kamano mondo gikony e gero ute mag lamo kata dhi e Skul mar Joland-Injili mar Pinyruoth kendo lendo kuonde ma jolendo dwaroree ahinya. Jomoko bende keto tenge dijegi mapile mondo giriw lwedo kampen. Sama gitiyo ne Jehova gi chunygi duto kamano, gimiyo obedo mamor kendo wiye ok nowil gi tijgi kod hera ma ginyiso ne nyinge. (Hib. 6:10-12) To nade in? Be inyalo medo chiwori mondo itine Jehova e okang’ momedore? w16.04 1:16, 17

Yesu nowacho ni ochalo gi jakwath, to jolupne nopimo gi kueth mar rombe. Par ane wachni: Sama rombe ariyo nie got, rombe mamoko ariyo to nie hoho, kae to rombo machielo kwayo kende kamachielo, be inyalo wach ni rombe abichgo nie kueth achiel? Kinde mang’eny kueth bedoga kanyachiel e bwo jakwadhgi. E yo ma chalo kamano, ok wanyal wacho ni waluwo Jakwadhwa ka waweyo goyiem chokore gi jowetewa. Onego wachokre kanyachiel gi Jokristo wetewa eka wabed “kueth achiel” manie bwo “jakwath achiel.” Sama wadhi e chokruoge, wamiyo winjruok manie kindwa kaka owete bedo motegno. (Zab. 133:1) Moko kuom Jokristo wetewa osekwed gi jonyuolgi kod nyithindgi monyuolgigo e ich achiel. Kata kamano, Yesu nosingo ni ne odhi miyogi joot ma ne dhi herogi kendo dewogi. (Mar. 10:29, 30) Sama wadhi e chokruoge ma ok wabare, wanyalo bedo ne Jokristogo kaka wuone, mine, owete, kata nyiminegi! Donge mano jiwowa mondo watem kar nyalowa wabed e chokruok? w16.04 3:9, 10

Kinda ma watimo mondo wati ne Nyasaye, kaka wuoyo kode e lamo, dhi e chokruoge, tiyo tij lendo kod yore mamoko mag lamo, bedoga kayiem nono ka watamore loso kuwe gi jomoko. Ok wanyal bedo osiepe Nyasaye ka ok waikore weyo ne jomoko kethogi. (Luka 11:4; Efe. 4:32) Jakristo ka Jakristo onego ononre mos kendo adimba mondo one ka be en gi chuny mar weyo ne jomoko kethogi, kendo ka be en gi winjruok maber gi jomoko. Be ijaweyo ne Jokristo weteni kethogi? Be imorga bedo kanyachiel kodgi? Jehova dwaro ni jotichne duto obed joma ng’wono ne jowetegi. Ka po ni ifwenyo ni in gi nyawo moko kuom wachni, kwa Jehova gi kinda mondo okonyi itim dongruok! Wuonwa manie polo biro winjo kendo dwoko kwayo ma kamago.​—1 Joh. 5:14, 15. w16.05 1:6, 7

Tij lendo ma ne okorni biro dhi nyime nyaka karang’o? Yesu nowacho ni tijni ne idhi tim nyaka e ndalo mag giko, “eka giko [pinyni ne dhi biro].” En din mane mosedhi nyime lando wach maber e ndalo mag gikogi? Moko kuom joma waromogago sama walendo nyisowaga niya: “Wan, wan gi roho maler, un to ulendo alenda.” Kata kamano, bedo ni wanano e tij lendoni, donge mano nyiso ni wan gi roho maler mar Nyasaye? (Tich 1:8; 1 Pet. 4:14) Kinde ka kinde, dinde moko osetemo lendo kaka Joneno mag Jehova timo, to tijno osetamogi. Jomoko osetemo tiyo kaka jomisonari to bang’ kinde machuok gidokga mana e ngimagi mapile. To jomoko kuomgi nyalo temo dhi ot ka ot, to be gilando ote ma Yesu nochiko? Dwoko mar penjono nyiso ayanga ni ok gitim tich sie ma Kristo nochako. w16.05 2:13, 16

Kinda dwarore pile ka pile mondo ‘wadhi nyime yie mondo oriewa’ kendo mondo warwak “kit dhano manyien.” Paulo noparo ne Jokristo wetene niya: “Ne opuonju ni ugol kit dhano machon oa kuomu, ma en kido ma luwore gi timbe ma nuluwo chon, nimar kidono kethore kuom gombone ma wuonde. To onego udhi nyime ka udoko manyien e paro ma chikou, kendo onego urwak kit dhano manyien ma ne ochue kuom dwaro mar Nyasaye ka luwore gi tim makare madier kod makruok motegno.” (Efe. 4:22-24) Wach motigo ni “udhi nyime ka udoko manyien” nyiso ni rwako dhano manyien en gima dhi nyime kuom ndalo mogwaro. Mano en gima jiwowa nikech kata bed ni wasebedo ka watiyo ne Jehova kuom higni maromo nade, pod wanyalo dhi nyime nyago kendo bero kido magwa kaka Jokristo ma miyo warwako kido manyien. Kuom adier, Muma nyalo konyi dhi nyime loko ngimani. w16.05 4:8, 9

Sani wan e paradiso mar ranyisi ma en kama Jehova pod dhi nyime loso, kendo kanyo e kama opuonjowae. (Isa. 64:8) Bedo e paradisono miyo wabedo ma onge luoro moro amora kata obedo ni wadak e piny marach. Wasesudo machiegni gi Jehova kendo osenyiso ni oherowa. (Jak. 4:8) E piny manyien, wabiro neno ber duto ma paradiso mar ranyisi biro kelo. Bende, wabiro dak e piny ma oselos ma obedo kaka paradiso ma ne Adam olalo, kama Pinyruodh Nyasaye e ma biro loche. E kindeno, Jehova biro dhi nyime chueyo joma biro dak e piny, ka opuonjogi e rang’iny ma ok wanyal pimo ma pimre gi e sani. (Isa. 11:9) E wi mano, Nyasaye biro miyo pachwa gi dendwa obed makare mondo mako puonjge duto kendo luwogi obednwa mayot. Omiyo, wang’aduru ni wabiro dhi nyime bolore ne Jehova mondo wanyisgo ni yo ma ochueyowago nyiso ni oherowa. w16.06 1:8, 9

Mago gin moko kuom weche ma Musa nowacho ne oganda Jo-Israel ka gin e paw Moab e higa mar 1473 Ka Kristo Podi. Ogandano ne chiegni ng’ado aora Jordan mondo gidonj e Piny Manosingi. (Rap. 6:1) Musa ma nosebedo ka tayogi kuom higni 40 nojiwogi mondo gibed gi chir sama ne gidhi nyagore gi tembe ma ne ni nyimgi. Ne dwarore ni giket genogi kuom Jehova kendo gimakre kodgi kaka Nyasachgi. Weche ma Musa nowachogo ne dhi jiwo ogandano ahinya. Bang’ ka Musa nosewuoyo e wi Chike Apar kod chike mamoko ma Jehova nomiyogi, nowacho weche ma tekregi ng’eny ma yudore e Rapar mar Chik 6:4, 5. Be dibed ni Jo-Israel ma nochokore gi Musa e pawno ne kiya ni Jehova Nyasachgi en “Jehova achiel”? Ne ging’eyo mano maler. Jo-Israel ma nohero Jehova nong’eyo maler ni en e Nyasaye achiel kende ma kweregi ma Ibrahim, Isaka, kod Jakobo bende ne lamo. w16.06 3:2, 3

Yesu Kristo ne owacho wechego ka ne en e pinyka. Kata kamano, osemiye teko e polo mondo oked gi piny Satan. (Fwe. 19:11-16) Omiyo, nyalo bedo ni sani Yesu ong’eyo chieng’ ma lweny mar Har–Magedon biro timore. Wan to ok wang’eyo odiechieng’no. Dwarore ni wasik ka waneno nyaka odiechieng’ ma masira maduong’ nochakree. Jehova ong’eyo chieng’ ma masira maduong’ biro chakoree. Oseketo odiechieng’ ma giko nobie. Masira maduong’ medo mana sudo machiegni odiechieng’ kodiechieng’ kendo nobi ma ‘ok oriwore!’ (Hab. 2:1-3) Ang’o momiyo wan gadier gi wachni? Singo mag Jehova osebedo ka chopo kare. Wanyalo bedo gadier ni Jehova biro resowa e masira maduong’ mana kaka osesingonwa. Kata kamano, mondo watony ka iketho pinyni, nyaka wasik ka waneno. w16.07 2:4-6

E kinde ma ne joote nonego omakre gi Yesu moloyo, e ma ne gijwang’ee. Noyudo Petro osewacho motelo ni ok obi weyo Yesu kata bed ni jowetene to ne dhi ringo Yesu. (Mar. 14:27-31, 50) Ka ne itero Yesu e nyim jong’ad bura, jootene duto moriwo nyaka Petro noringo. Petro notwo dhoge nyadidek ni ok ong’eyo Yesu. (Mar. 14:53, 54, 66-72) Kata kamano, Petro bang’e nokwayo ng’wono mi Jehova odhi nyime tiyo kode. Ka dine bed ni in achiel kuom japuonjre Yesu e kindeno, be tim Petro dine omiyo iweyo makori gi Jehova? E kindewagi, be ibiro fwenyo ni Jehova nyalo miyo ng’at ma oketho thuolo mar loko chunye, kendo ni Jehova biro rieyo weche e kinde mowinjore? Kata kamano, nitie joma timoga richo madongo to ok giyie loko chunygi mondo Jehova owenegi. Ka mano otimore, be ibiro geno ni Jehova biro ng’ado ne joma kamago bura e kinde mowinjore kata mana gologi e kanyakla ka mano dwarore? w16.06 4:8, 9

Gueth machielo ma wayudo nikech ng’wono mogundho mar Jehova en ni ohoyowa sama chunywa onyosore. (Zab. 51:17) Kanyakla ma ne ni Thesalonika ne yudo sand mang’eny, omiyo Paulo nondikonegi weche ma yudore e ndiko ma kawuono. Mano kaka en gima hoyo chunywa ng’eyo ni Jehova dewowa nikech ng’wonone mogundho! Nikech wan joricho, ne waonge gi geno moro amora. (Zab. 49:7, 8) Kata kamano, Jehova nomiyowa geno ma jaber. Yesu nosingo ne jolupne niya: “Dwach Wuora e ma, ni mondo ng’ato ka ng’ato mong’eyo Wuod Nyasaye kendo ma nyiso yie kuome, onego obed gi ngima ma nyaka chieng’.” (Joh. 6:40) Adier, geno mar yudo ngima mochwere en mich ma jaber kendo en yo maber ahinya ma Nyasaye nyisowago ng’wonone mogundho. Paulo ma bende ne mor gi wachno nowacho kama: “Ng’wono mogundho mar Nyasaye osenenore ayanga kuom kelo warruok ne ji duto mopogore opogore.”​—Tito 2:11. w16.07 3:14, 15

E kindegi, jotich Jehova ok oyie gi timbe mag andhoga ma nyalo miyo ng’ato oketh kend mare. To nade kapo ni owadwa kata nyaminwa ma osebatisi oterore gi ng’at machielo kae to oketho kend mare mondo oyud thuolo mar kendore gi ng’at ma oteroregono? Ng’at ma kamano igolo oko e kanyakla ka ok oloko chunye gadier mondo kanyakla osik ka ler. (1 Kor. 5:11-13) Ng’atno nyaka ‘nyag olemo ma nyiso ni oseloko chunye oa e richo’ kapok odwoke e kanyakla. (Luka 3:8; 2 Kor. 2:5-10) Kata bed ni onge kinde moket ma nyaka kal eka dwok ng’at ma kamano e kanyakla, tim andhoga ma kamano ok nyal kaw akawa mayot. Gima ber en ni tim ma kamano ok timrega ahinya e kind jotich Jehova. Nyalo kawo higa achiel kata mokalo kanyo ka pok odwok ng’at ma kamano e kanyakla, mondo onyis ni oloko chunye gadier. Kata kapo ni odwoke e kanyakla, pod nyaka ochiw dwoko ma mare owuon “e nyim kom-bura mar Nyasaye.”​—Rumi 14:10-12. w16.08 1:12, 13

E dho Grik, wach molok ni “temo matek,” tiende en rieyo badi mondo ikaw gimoro man mabor kodi. Jaote Paulo notiyo gi wachno mondo onyisgo ni ng’at ma dwaro timo dongruok nyaka tim kinda. Par ane ranyisi mar owadwa moro ma gombo timo dongruok e kanyakla. Kata obedo ni ok en jakony-tich sani, ofwenyo ni onego otim kinda mondo omed bedo gi kido mag Jokristo. Mokwongo, otimo kinda mondo obed jakony-tich. Bang’e, ogeno ni obiro bedo jaduong’-kanyakla. Kuom okengego duto, otemo matek mondo obed gi kido ma nyalo miyo oyud migepe momedore e kanyakla. E yo ma kamano, owete gi nyimine ma gombo bedo jopainia, tiyo e Bethel kata chiwore gero Ute Romo nyalo timo matek mondo gichop gombogi mar timo kamano. w16.08 3:3, 4

Par ane kaka Nehemia nowinjo ka ne odhi Jerusalem. Dalano ne onge gi arita moro amora, kendo Jo-Yahudi wetene ne chunygi onyosore mokalo. Nikech jowasikgi ne kwedogi, luetegi nonyosore ma giweyo gero ohinga mag Jerusalem. Be mano nonyoso chuny Nehemia? Ooyo! Mana kaka Musa, Asa, kod jotich Jehova mamoko, Nehemia bende nogeno Jehova kendo nolemoga. (Wuok 17:8-13; 2 We. 14:8-13) E kindeno bende notimo mana kamano. Kata mana e kinde ma Jo-Yahudi ne neno ni weche tek kamano, Jehova nodwoko kwayo mar Nehemia kendo nokonye. Nyasaye notiyo gi ‘tekone maduong’’ kod ‘luete motegno’ mondo ojiwgo Jo-Yahudi ma luetegi nonyosore. (Neh. 2:17-20; 6:9) Be iyie ni Jehova tiyo gi ‘tekone maduong’’ kod ‘luete motegno’ mondo ojiwgo jotichne ma kindegi? w16.09 1:9

Gaset moro mar dho Dutch nowacho kama ka owuoyo e wi rwakruok mar jotend dinde sama gin e chokruok: “Sama piny liet girwako lewni ma ok umgi maber. Mano opogore ahinya gi chokruoge madongo mag Joneno mag Jehova.” Kinde mang’eny, ji pwoyoga Joneno mag Jehova nikech girwakoga ‘lewni mowinjore, ma ok kal tong’ kendo ma nyiso ni gin joma pachgi long’o.’ Gitimo kamano nikech ‘giluoro Nyasaye.’ (1 Tim. 2:9, 10) Jaote Paulo ne wuoyo e wi yo ma mon onego orwakrego, kata kamano, weche ma nowachogo bende mulo chwo ma Jokristo. Rwakruok e yo mowinjore en gima duong’ ahinya e ngimawa kaka jotich Jehova kendo en gima duong’ ne Nyasaye ma walamo. (Cha. 3:21) Gik ma Ndiko wacho kuom rwakruok gi bidhruok nyisowa maler ni Jaloch mar polo gi piny nigi chike ma doher ni jotichne oluw kodok korka weche mag rwakruok. Mano e momiyo yo ma warwakorego onego omor Jehova bende. w16.09 3:1, 2

Jomoko oseyiero mar puonjore weche ma nokor kata nono kabe Muma wacho adier kaluwore gi gik ma johistori kod josayans wacho. Achiel kuom weche ma nokor minyalo nono yudore e bug Chakruok 3:15. Ndikono otudore gi wach maduong’ ma Muma wuoye ma en ni, Nyasaye biro tiyo gi Pinyruodhe mondo onyis ni en ema en gi ratiro mar bedo jaloch e piny gi polo kendo obiro keto nyinge obed maler. Ndiko achielno nyiso kaka Jehova biro tieko chandruoge duto ma dhano osebedogo chakre puodho mar Eden. In iwuon inyalo puonjori nade weche manie bug Chakruok 3:15? Yo achiel minyalo timogo kamano en chano ndiko mamoko ma lero kaka wechego biro chopo. Moko kuom ndikogo nyiso ni Nyasaye nolero mos mos kaka chenro ma yudore e ndikono ne dhi chopo kod joma nodhi tiyogo mondo weche ma nokorgo ochop kare. Neno kaka ndikogo otudore adimba biro konyi ng’eyo ni jonabi kod joma nondiko Muma ‘nota gi roho maler.’ w16.09 4:8

Nitie kinde moro ma jaote Petro nochayo joma ne ok gin Jo-Yahudi, kata kamano, mos mos nopuonjore weyo kido marachno. (Tich 10:28, 34, 35; Gal. 2:11-14) E yo ma kamano, ka wafwenyo ni wan gi kido mar chayo joma wuok e ogendni mamoko, onego watim kinda mondo wagol kido marachno e chunywa. (1 Pet. 1:22) Gima nyalo konyowa en ng’eyo ni waduto wan dhano morem kendo ok wawinjore yudo resruok bed ni wawuok e oganda mane kata e piny mane. (Rumi 3:9, 10, 21-24) Omiyo, ere gima dimi wacha jomoko? Onego wabed gi paro kaka mar jaote Paulo ma nojiwo Jokristo wetene mowal niya: “Koro ok un welo kod jodak adaka, to . . . un jokanyo mag jood Nyasaye.” (Efe. 2:19) Kinda ma watimo mondo kik wacha joma wuok e ogendni mamoko biro konyowa mondo warwak kit dhano manyien.​—Kol. 3:10, 11. w16.10 1:9

Mondo wabed gi yie motegno, Jehova osemiyowa Muma. Mondo wabed ‘mamor’ kendo mondo gik ma watimo odhi maber, nyaka wasom Wach Nyasaye pile. (Zab. 1:1-3; Tich 17:11) Mana kaka jotich Nyasaye machon, wan bende dwarore ni wapar matut kuom gik ma Nyasaye osingo kendo nyaka watim gik modwaro. Jehova bende oseguedhowa gi chiemb chuny mogundho momiyowa kinde duto kokalo kuom “jatich mogen kendo mariek.” (Mat. 24:45) Kuom mano, ka wakawo mapek gik ma Jehova puonjowa, wabiro chalo gi jotichne machon ma ne ni “gadier chuth” e wi geno mar Pinyruoth. (Hib. 11:1) Lamo bende nokonyo jotich Nyasaye machon mondo gisik ka gin gi yie motegno. Yie margi ne medo bedo motegno ka ne gineno kaka Nyasaye dwoko lamo maggi.​—Neh. 1:4, 11; Zab. 34:4, 15, 17; Dan. 9:19-21. w16.10 3:7, 8

Yesu nojiwo gimomiyo hero Nyasaye en gima duong’ moloyo ka ne odwoko ng’at moro ma ne openje niya: “En chik mane maduong’ie moloyo e Chik duto?” (Mat. 22:35-40) Hera gi yie gin kido ma dwarore, mano e momiyo joma nondiko Muma nowuoyo kuomgi nyadinwoya ka gitiyo kodgi kanyachiel e sentens. Paulo nojiwo Jokristo wetene ni ‘girwak yie gi hera kaka rageng’ mar akor.’ (1 The. 5:8) Johana nondiko kama: “Ma e [chik Nyasaye]: ni wabed gi yie e nying Wuode Yesu Kristo kendo ni waherre e kindwa mana kaka nomiyowa chik.” (1 Joh. 3:23) Kata obedo ni yie en gima duong’, e piny manyien, ok bi dwarore ni wadhi nyime bedo gi yie kuom gik ma Nyasaye osingonwa nikech gigo biro bedo ni osetimore. Kata kamano, hero Nyasaye kaachiel gi jowetewa en gima biro dhi nyime nyaka chieng’. Mano e momiyo Paulo nondiko niya: “Koro adekgi e ma siko: yie, geno, kod hera; to maduong’ moloyogi en hera.”​—1 Kor. 13:13. w16.10 4:15-17

Owete ma ne limo kanyakla mopogore opogore e lo bura matayo ne nyiso “joma ne ni kuondego weche ma joote kod jodongo ma ne ni Jerusalem nosechiko ni gimak.” (Tich 16:4) Kuom luwo chike ma bura matayo ne chiwo, kanyaklago “nomedo gurore e yie kendo kwan-gi ne medore pile ka pile.” En ang’o monego watim sama wayudo wach moro mowuok kuom bura matayo e kindewagi? Jehova tiyo gi buge owuon ma en Muma konyisowa ni wabolre kendo wabed joma winjo wach. (Rap. 30:16; Hib. 13:7, 17) Chuny matek kod ng’ayi ok owinjore kata matin nikech mano nyalo ketho hera, kuwe kod winjruok manie kanyakla. En adier ni Jakristo ma ohero Jehova ok diher bedo gi chuny mar achaya kod tok matek kaka Diotrefe. (3 Joh. 9, 10) Onego wapenjre niya: ‘Be ajiwo owete gi nyimine mondo odhi nyime makore gi Jehova? Be akawoga okang’ mapiyo mar timo kaka owete ma tayo chikowa?’ w16.11 2:10, 11

Jo-Yahudi mane oter e twech ma noyie luwo kaka Jehova nochiko nodak e ngima ma ok rach ruok e piny Babilon. Jo-Babilon nomiyogi thuolo mar dak e ngimagi giwegi e okang’ moro. Ne ginyalo dhi kuonde ma gidwaro e pinyno. Babilon ne en piny mitimoe ohala kendo gik ma osekuny e bwo lowo osenyiso ni Jo-Yahudi mathoth nopuonjore weche ohala kaachiel gi chueyo gik moko ka ne gin Babilon. Ne nitie nyaka Jo-Yahudi moko ma nomewo ka gin Babilon. Ngima mar joma ne oter e tuech Babilon ne ber kopim gi ma Jo-Israel nodakie ka ne gin wasumbini e piny Misri higni mang’eny ma nosekalo. (Wuok 2:23-25) Be Jo-Yahudi ne dhi yudo thuolo kendo mar lamo Nyasaye e yo ma oyiego? Gie kindeno, mano ne nyalo nenore ka gima ok nyalre. Jo-Babilon ne ok gonyga wasumbinigi. Kata kamano Jehova ne osesingo ne joge ni ne idhi gonygi, to kamano e kaka notimore. Gima Nyasaye osingo, ok nyal bare ngang’.​—Isa. 55:11. w16.11 4:3, 5

Jokristogo pod ne ngima e piny kata kamano, ere kaka inyalo wach ni ne ‘gisetho kuom wach timo richo’? Rawar ma Jehova nochiwo nokonyo Paulo gi Jokristo mamoko e ndalone. Nikech mano, noweyonegi richogi, nowalogi gi roho maler, kendo nomiyogi thuolo mar bedo yawuote. Kae to ne gibedo gi geno mar dhi e polo. Ka ne ginyalo dhi nyime makore gi Nyasaye, ne gidhi dak e polo ka gilocho gi Kristo. Kata kamano, Paulo ne owuoyo e wi Jokristogo ka ne pod gingima kendo gitiyo ne Nyasaye e piny kowacho ni ne ‘gisetho kuom wach timo richo.’ Notiyo gi ranyisi mar Yesu ma notho ka en dhano kae to ochiere ka en chwech mar roho ma ok nyal tho. Tho koro ne ok loch kuom Yesu. Kamano bende e kaka ne inyalo wach kuom Jokristo mowal ma koro ne ‘osetho kuom wach timo richo, ka gibedo mangima mondo gitim dwaro mar Nyasaye kokalo kuom Kristo Yesu.’ (Rumi 6:9, 11) Kit ngimagi koro ne opogore gi kaka ne en chon. Koro ne ok giluw kaka gombogi maricho ne chikogi. Ne giseweyo ngima machonno. w16.12 1:9, 10

Ndikono ok nyis ni koro kinde duto ng’ato owuo mana e wi Muma, kata kaka ohero Nyasaye kod geno ma en-go e wi kinde ma biro. Wiwa ok onego wil ni Paulo kod Jokristo mamoko nodak e ngima mapile. Ne gichiemo kendo gimetho. Thothgi ne okendo ma gibedo gi joudi kendo ne gitiyo mondo giyud kaka gikonyore e ngimagi. (Mar. 6:3; 1 The. 2:9) Kata kamano, Jokristo machon-go ne ok oweyo weche mag ngima mapile e ma obed gima duong’ e ngimagi. Bang’ ka Muma osewacho ni Paulo ne loso hembe, owacho ni gima duong’ ma Paulo noketo e pache ne en tij lendo kod puonjo. (Tich 18:2-4; 20:20, 21, 34, 35) To mago e tije ma nonyiso owete kod nyimine ma Rumi ni okawo mapek. Gima Paulo nokawo kaka gima duong’ e ngimane ne en timo gik motudore gi tiyo ne Jehova. Jokristo ma ne ni Rumi nonego oluw ranyisine, to wan bende onego watim kamano.​—Rumi 15:15, 16. w16.12 2:5, 15, 16

Wan gadier ni Jehova mor ahinya gi kinda ma watimo mondo watine. Ong’eyo maber luoro kata kiawa ma wanyalo bedogo. Okechowa sama wan gi pek mag yuto kata sama tuwo kata parruok monowa tiyone e okang’ ma wadwaro. Wang’eyo ni Jehova ogeno ahinya gik ma jotichne timo mondo gisik ka gimakore kode. (Hib. 6:10, 11) Wiwa kik wil bende ni wanyalo chopo ir ‘Jawinj kwayo mag ji’ ka wan gadier ni obiro winjo gik ma chandowa. (Zab. 65:2) “Wuoro ma kecho ji kendo Nyasach hoch duto” biro konyowa e yore duto mondo wadhi nyime tiyone kendo samoro onyalo konyowa kotiyo gi Jokristo wetewa. (2 Kor. 1:3) Jehova bedo mamor sama wan bende wakecho jomoko. (Mat. 6:3, 4) Osingo ni obiro guedhowa nikech gima watimono. w16.12 4:13, 14

Ka ne Yesu obiro e piny, noyiero mar kwedo tembe ma Satan ne kelone. (Mat. 4:10) E otieno mogik ka ne Yesu pok otho, nolemo gi chunye duto kendo nonwoyo weche ma nosewacho ni obiro mana timo dwach Nyasaye. Nowacho kama: “Wuora, kidwaro to gol okombeni oa kuoma. Kata kamano, dwacha kik e ma timre, to mari e ma mondo otimre.” (Luka 22:42) Omiyo, waluwuru ranyisi mar Yesu kuom tiyo gi thuolo ma wan-go mar timo yiero e miyo Jehova duong’ kendo timo dwache. Be mano en gima nyalore? Waduto wanyalo luwo ranyisi mar Yesu nikech wan bende nochuewa e kido mar Nyasaye. (Cha. 1:26) Kata kamano, wan gi tong’. Waonge gi thuolo mar timo gimoro amora kaka Jehova. Wach Nyasaye wacho ni thuolo ma wan-go mar timo gik moko nigi tong’ kendo nyaka waluw tong’ mowinjore ma Jehova oketonwa. Kuom ranyisi, mon nyaka bolre ne chwogi, to nyithindo bende nyaka winj jonyuolgi.​—Efe. 5:22; 6:1. w17.01 2:4, 5

Wadak e kinde makende ahinya. Riwruok mar oganda Jehova manie piny medo dongore e yore mathoth, to dongruok ka timore, lokruoge moko nyaka bedie. Ka lokruogego omulowa achiel kachiel, onego wabolre kendo waket pachwa kuom timo dwach Jehova to ok dwachwa wawegi. Timo kamano kelo kuwe kod winjruok. Paulo nondiko ne Jokristo ma ne ni Rumi niya: “Mana kaka ringruok achiel nigi fuonni mang’eny, to fuonnigo duto ok ti tich achiel, e kaka wan bende, kata obedo ni wang’eny, wan ringruok achiel e winjruok gi Kristo.” (Rumi 12:3-5) Kata bed ni wan gi migawo mane kata wan johigni adi, waduto watimuru kar nyalowa mondo wariw lwedo Pinyruodh Jehova. Un joma oseti, tieguru owete ma pod tindo mondo otim migepe ma sani utimo. Un owete ma pod tindo, yieuru timo migepe momedore, beduru joma obolore, kendo chiwuru luor ne owete moseti. Un mon, luwuru ranyisi mar Prisila chi Akwila, ma ne oriwo jaode lwedo kinde duto.​—Tich 18:2. w17.01 5:15, 16

Gideon nowacho ni gin jochan kendo anyuolagi e ma ne tinie moloyo kopim gi dhoudi mamoko mag Israel. Ka ne Gideon oseyie gi migawo ma Jehova nomiye, notemo matek mondo ong’e gik ma ne dwarore e ka otim migawono e yo maber kendo nogeno kuom Jehova mondo otaye. (Bura 6:36-40) Gideon ne en jachir ahinya. Kata kamano, ne en ng’at motang’ kendo mariek. (Bura 6:11, 27) Ne ok otiyo gi migawo ma noyudono e manyo duong’. Kar mano, ne odok kama nodakie mi obedo kuno. (Bura 8:22, 23, 29) Bedo ng’at ma bolore ok nyis ni koro kik watim kinda mondo wayud migepe momedore. Muma jiwowa ni watim dongruok. (1 Tim. 4:13-15) Be mano koro nyiso ni nyaka wayud migawo manyien kinde ka kinde? Ok ochuno. Jehova nyalo guedhowa ma watim dongruok e migawo moro amora ma wan-go gie sani. Wanyalo dhi nyime tiyo maber gi nyalo ma Nyasaye nochueyowago mondo watine e okang’ momedore kendo wakony jomamoko. w17.01 3:15, 16

Rawar ma Jehova nochiwo ne nigi nengo matek. (1 Pet. 1:19) Nikech ohero dhano ahinya, mano e momiyo ne oyie mondo Wuode ma miderma otho nikech richowa. Kuom mano, Yesu nokawo kar Adam. (1 Kor. 15:45) Kuom timo kamano, Yesu miyo wanyalo yudo ngima mochwere. E wi mano, wayudo thuolo mar bedo nyithind Nyasaye kendo. Kokalo kuom misango ma Yesu nochiwo, Jehova noyie mondo dhano obed nyithinde kendo ma ok oketho chikene makare. Donge ng’eyo ni dhano biro bedo joma kare e kinde ma biro en gima morowa? Nyithind Nyasaye manie polo kod manie piny biro riwore e tiyo ne Jehova ka gin gi kuwe madier. E kindeno, wabiro bedo nyithind Nyasaye gadier. (Rumi 8:21) Wanyiso ni wamor gi mich mar rawar sama wanyiso jomamoko gima ginyalo timo mondo gin bende rawar okonygi. w17.02 1:17, 19

Ohinga mar Jarito ma Julai 15, 2013 nowacho ni “jatich mogen kendo mariek” en grup matin mar owete mowal ma loso Bura Matayo. Owete manie Bura Matayo ng’adoga paro ka giduto gin kanyachiel. E yo mane? Owetego bedoga gi romo juma ka juma mondo giwuo e wi weche mopogore opogore kendo mano miyo gisiko ka gin winjruok maber e kindgi. (Nge. 20:18) Higa ka higa owetego wilorega e migawo mar bedo jakom nikech onge moro amora kuomgi mikwano ni duong’ moloyo jowetene. (1 Pet. 5:1) Owete manie komiti auchiel manie e bwo Bura Matayo bende wiloga jakom higa ka higa. Onge owadwa moro amora manie Bura Matayo ma neno ni otelo ne owete mamoko. Moro ka moro kuom owetego gin jokanyo mar od ruoth kendo gin bende gichamo chiemb chuny moiknwa kendo giluwo kaka jatich mogen tayowa. Owete manie Bura Matayo gin dhano morem. Omiyo, samoro ginyalo lero weche moko manie Muma e yo ma ok kare kendo ginyalo both seche ma gichiwo paro ma nyiso kaka onego ota kanyakla. w17.02 4:10-12

Wanyalo nyiso ni wagoyo erokamano nikech rawar ka wabedo gi yie motegno kendo chiwore ne Jehova mondo obatiswa. Sama obatiswa, wanyiso ni “wan mag Jehova.” (Rumi 14:8) Nikech gik moko duto ma Jehova timo itayo gi kido mar hera, odwaro ni jotichne duto bende obed gi kidono. (1 Joh. 4:8-11) Wanyiso ni wagombo bedo ‘nyithind Wuonwa manie polo’ sama watemo matek mondo waher jowetewa. (Mat. 5:43-48) Ka ne Yesu osewacho ni onego waher Jehova, nowacho ni chik mar ariyo en hero jowetewa. (Mat. 22:37-40) Wanyiso ni wahero jowetewa kuom luwo chik ma nomiwa mar lando wach maber mar Pinyruodh Nyasaye. Ka wahero dhano wetewa, wamiyo Nyasaye duong’. Adier, hero Nyasaye “bedo moromo chuth e iwa” ka waluwo chik mar hero jomamoko moriwo nyaka owete gi nyiminewa.​—1 Joh. 4:12, 20. w17.02 2:13, 14

Samoro wanyalo paro ni mano ne en yiero mayot nikech kinde duto lamo Jehova kelo gueth mang’eny. Wanyalo kata paro ni onge ng’at ma pache tiyo maber ma nyalo bukore ni lamo Baal kata here. To e ma Jo-Israel ne ‘pod riwni e kind paro ariyo.’ Elija nojiwogi ni mondo giyier lamo ma berie mogik, ma en lamo Jehova. Ang’o momiyo timo yiero ne nyalo bedo matek ne Jo-Israelgo? Ne gionge gi yie kuom Jehova kendo ne gitamore winje. Ne ok gikawo thuolo mar ng’eyo Jehova e yo matut kendo ne ok gigene. Ng’eyo Jehova e yo maber dine okonyogi mondo gitim yiero mowinjore. (Zab. 25:12) E wi mano, ogendini ma ne ok lam Jehova nochako chiko Jo-Israel, to mano nomiyo gichako lamo nyiseche manono. Jehova nosenyiso Jo-Israel chon ni gima kamano ne nyalo timorenegi.​—Wuok 23:2. w17.03 2:6, 7

Paro matut ranyisi mar Hezekia nyalo konyowa mondo wagol gimoro amora ma nyalo monowa bedo gi winjruok maber gi Nyasaye, kata ma nyalo monowa riwo lwedo lamo madier. En adier ni ok dwaher tiyo gi intanet e licho dhano wetewa mana ka gima gin nyiseche, kaka ji mang’eny sani timo. Jokristo moko nyalo hero tiyo gi intanet mondo gitudre gi joodgi kata osiepegi ma gigeno. Kata kamano, ji mang’eny e piny sani tiyo gi intanet mondo ging’e weche chwo gi mon ma pok ne giromogo kata dichiel. To samoro bende, gitiyo gi thuolo mang’eny ka ging’iyo pichni mag jogo kata somo wechegi. Wanyalo po ka wan bende wachako tiyo gi thuolo mang’eny e gik ma kamago. Jakristo nyalo chako sungore kaka ji mang’eny ng’iyo gik moketo e intanet, kata iye nyalo wang’ ka onge joma ohero gik moketogo. Wanyalo penjore niya, ‘Be atemo matek mondo kik alich jomoko mana ka gima alamogi? Be dibed ni atiyo gi thuolo mang’eny e timo gik ma ok ochuno?’​—Efe. 5:15, 16. w17.03 3:14, 17