Novemba

Mondo ng’ato orie yorene, nyaka obed gi ritruok ma biro konye dhi nyime bedo gi timbe ma beyo kod paro maler. ne ok onyuolwa gi chuny mar rieyo yorewa wawegi. Nyaka wapuonjre timo kamano. Ka jonyuol odhi nyime tiego nyithindgi ka ‘girieyogi kendo puonjogi kaka Jehova dwaro,’ gikonyogi mondo ging’e kaka ginyalo rieyo yoregi giwegi mondo gibed mariek. (Efe. 6:4) Wachno nyalo konyo nyaka joma nong’eyo Jehova kosebedo joma dongo. En adier ni mondo gibed joma dongo kamano, ne giseng’eyo kaka ginyalo rieyo yoregi giwegi. Kata kamano, sama ng’ato chako puonjore adiera, pod ok en Jakristo motegno. Onyalo timo dongruok mos mos mobed motegno e wach Nyasaye, to mano biro konye mondo orwak “kit dhano manyien.” (Efe. 4:23, 24) Rieyo yorewa wawegi nyalo konyowa mondo watim dongruok ma kamano. w18.03 29 ¶3-4

Warwakoga ji duto mobiro e chokruogewa mag kanyakla mondo olem kodwa. Jehova kod riwruok mare e ma ikonwa chokruogego. (Rumi 15:7) Sama joma welo obiro, warwakogi mana kaka wan bende Jehova oserwakowa. Donge inyalo kawo okang’ mokwongo mar moso joma welo mobiro e chokruogewa ma ok idewo kaka girwakore? (Jak. 2:1-4) Ka ineno wendo moro, donge inyalo gwele mondo obed buti? Onyalo bedo ma mor ka ikonye mondo oluwre gi ng’at ma tayo kendo somo kode Muma. Mano biro bedo kinde maber mar nyiso ni wan gi “tim mar rwako welo.” Wayudoga thuolo mar rwako welo sama owete mowuok e kanyakla mamoko obiro golo twak e kanyaklawa, sama jarit-alwora olimo kanyaklawa, kod sama jogol-twak ma ofis ooro obiro e chokruogewa madongo. (3 Joh. 5-8) Losonegi gima gimadho kata chiemo moro en yo maber mar rwakogi. Donge inyalo chiwori timo kamano? w18.03 15 ¶5, 7

Ne ane ranyisi mar Ja-Yahudi moro ma ne sando Jokristo. Ne onyuole e oganda ma ne ochiwore ne Nyasaye. Kata kamano, Jo-Yahudi ne oseketho winjruok makende ma ne gin-go gi Jehova. Ja-Yahudino nomakore matek gi din mar Jo-Yahudi, kata kamano, nitie gima notimore e ngimane. Chieng’ moro Yesu Kristo nowuoyo achiel kachiel gi ng’atno. Ng’atno notimo nang’o? Noyie timo kaka japuonjre Yesu moro miluongo ni Anania nonyise. Muma wacho kama kowuoyo kuom ng’atno: “Noa malo mi ne obatise.” (Tich 9:17, 18; Gal. 1:14) Ja-Yahudi ma iwuoyo kuomeno en jaote Paulo. Ne ni Paulo nokawo okang’ mapiyo ka ne osepuonjore adiera mofwenyo migawo ma Yesu nigo e chopo dwach Nyasaye. Ne otise ma ok odeko. (Tich 22:12-16) E kindegi bende, jopuonjre Muma mang’eny nigi gombo ma chalo kamano, bed ni gin joma tindo kata joma dongo. w18.03 5-6 ¶9-11

Jakobo nodak gi owadgi ma Esau ma nohero gige ringruok kendo ma ne dwaro nege. E wi mano, ne odak gi jaduong’ne ma jamiriambo ma ne siko loko pache sa te. Kata obedo ni Jakobo nodak gi joma ohero timbe mag ringruok, pod nodhi nyime rito winjruokne gi Nyasaye. (1 Kor. 2:14-16) Noketo yie kuom gima Nyasaye nosingo ne Ibrahim kendo noikore rito joode nikech gin e ma Nyasaye ne dhi tiyo kodgi mondo ochop dwache. (Cha. 28:10-15) Gik ma Jakobo ne timo kod wechene ne nyiso ayanga ni noluwo chike mag Nyasaye kendo nong’eyo dwache. Kuom ranyisi, ka ne oluor ni Esau nyalo nege, nonyiso Nyasaye niya: “Wara, asayi . . . Niwacho, Adieri anatimni maber, kendo nami kothi bedo ka kuoyo mar nam.” (Cha. 32:6-12) Nodhi nyime keto yie kuom gik ma Jehova nosingo kendo nodwaro timo dwach Nyasaye. w18.02 20 ¶9-10

Ayub noneno lokruoge madongo ahinya e ngimane. Ka ne pok oyudo tembe, ne en ng’at “maduong’ moloyo jo ma nodak kor wuok chieng’ duto.” (Ayub 1:3) Ne en ng’at momewo, mong’ere ahinya, kendo ji nomiye luor. (Ayub 29:7-16) Kata kamano, ne ok osungore koparo ni onyalo dak kata Nyasaye onge. Jehova noluonge ni ‘jatichne.’ Satan nokelo ne Ayub masiche mager ma ne miyo Ayub oparo ni Nyasaye e ma kelone tembego. (Ayub 1:13-21) Kae to bang’e, osiepene adek ma ne wuondore ni hoye ne onyise weche malit ka gitemo wacho ni Nyasaye e ma ne chwade. (Ayub 2:11; 22:1, 5-10) Kata kamano, Ayub ne odhi nyime makore gi Nyasaye. Ka ne masichego orumo, Jehova ne omiyo Ayub gik ma ne en-go motelo nyadiriyo, kendo noguedhe momede higni 140 bang’ yudo masichego. (Jak. 5:11) Nodhi nyime tiyo ne Jehova gi chunye duto kuom kindeno duto. w18.02 6 ¶16; 7 ¶18

Joma kamago timo duto ma ginyalo mondo gibed gi huma kendo ji ohergi. Jasomo moro nowacho kama kowuoyo kuom ng’at ma nigi ng’ayi: “Ng’ama kamano chalo gi ng’ama nigi altar moro e chunye ma okuloree ka omiyore duong’.” Jomoko wacho ni kido mar ng’ayi en kido marach ma kata joma ni kode ok gomb bedo machiegni gi joma nigi kidono. Jehova ok dwar kido mar ng’ayi. Ok ohero “wang’ ng’a mang’are.” (Nge. 6:16, 17) Ng’ayi mono ng’ato sudo machiegni gi Nyasaye. (Zab. 10:4) Ng’ayi en kit Jachien. (1 Tim. 3:6) Gima lit en ni kata jotich Jehova moko bende osebedo gi kido marachno. Ruodh Juda miluongo ni Uzzia, notiyo ne Jehova gi chuny maler kuom higni mang’eny. Kata kamano, Muma wacho ni “ka nosedoko matek, chunye nong’ayore, momiyo otimo mamono, kendo notimo marach ni Jehova Nyasache; nimar nodonjo ei hekalu mar Jehova mondo owang’ ubani.” Higni moko bang’e, Ruoth Hezekia bende ne olwar e obadhono kuom kinde matin.​—2 We. 26:16; 32:25, 26. w18.01 28 ¶4-5

Ndiko nyiso ni golo chiwo en gima nochakore chon. Nitie kinde ma jotich Jehova ne golo chiwo mondo gisirgo tich moro sie. (Wuok 35:5; 2 Ru. 12:4, 5; 1 We. 29:5-9) E kinde Jokristo mokwongo, wach nochopo ne owete ni kech mager nomako Jokristo wetegi man Judea. Omiyo, jopuonjre nong’ado mar oro kony ne owete modak Judea ka luwore gi kaka nyalo mar ng’ato ka ng’ato ne obet. (Tich 11:27-30) En adier ni chiwogo ne wuok kuonde mopogore opogore. E kinde Jokristo mokwongo, jomoko nouso mwandugi kaka puothe kod udi ma gitero ne joote pesago. Joote ne opogo pesago ne joma ne dwaro kony. (Tich 4:34, 35) Jomoko bende noketo pesa moko tenge mondo gigol chiwo ma ok gibare ma isirogo tij Nyasaye. Omiyo ji duto mowewo kata modhier ne gologa chiwo.​—Luka 21:1-4. w18.01 18 ¶7; 19 ¶9

Kata bed ni wan gi lony e okang’ ma romo nade, pod nitie gik ma ok wanyal timo gi tekowa wawegi. Mano en gima waduto nyaka wang’e. Kata obedo ni jaote Paulo ne nigi lony, pod nitie gik mang’eny ma ne ok onyal timo kaka nodwaro. Ka ne onyiso Nyasaye gik ma chande, Nyasaye nonyise niya: “Tekona nyisore e yo malong’o chuth e nyawo.” Wachno ne odonjo ne Paulo maler. Nowacho niya: “Sama anyap, eka abedo gi teko.” (2 Kor. 12:7-10) Ang’o ma Paulo ne temo wacho? Paulo nong’eyo ni ne ok onyal timo mathoth ka Nyasaye ok omiye teko. Roho maler mar Nyasaye ne dhi konyo Paulo ka miye teko mar timo gik ma ne ok onyal timo gi tekone owuon. Wan bende Nyasaye konyowa e yo ma kamano. Ka Jehova omiyowa teko, onge kiawa ni wabiro bedo motegno gadier! w18.01 9 ¶8-9

Ka nyathini onyisi ni doher ni obatise, tim nonro e buge ma riwruok mar oganda Jehova oiko ne jonyuol mondo okonygo nyithindgi. Timo kamano biro konye mondo one gimomiyo onego ochop singruok ma notimo ka nochiwore ne Jehova mobatise kod gueth mobiro yudo. Jonyuol nigi ting’ kod migawo mar konyo nyithindgi ka ‘girieyogi kendo puonjogi kaka Jehova dwaro.’ (Efe. 6:4) Mano oriwo puonjogi gima Muma wacho kendo konyogi mondo gibed gadier gi gik ma gipuonjore. Sama nyithindo obedo gi yie motegno ni gik ma gipuonjore gin adier, mano biro konyogi mondo gichiwre ne Jehova kendo gitine gi chunygi duto. Wageno ni Muma, roho maler, kod kinda ma itimo e puonjo nyithindi biro miyo ‘gibed mariek mondo giyud warruok.’ w17.12 22 ¶17, 19

Daniel hike ne hawo 100 kendo koro ne ochiegni tho. Be Daniel nogeno ni ne idhi chiere mobed ma ngima kendo? Ee! E sula mogik e bug Daniel, Nyasaye nojiwe komiye geno ma jaber niya: “Dhi adhiya nyime nyaka ndalo ma wechegi nogikie; ni kech iniyuwe.” Daniel nong’eyo ni jomotho yueyo kendo ni onge ‘lony kata ng’eyo gimoro kata rieko e liel.’ Daniel nochomo mana kuno. (Ekl. 9:10) Kata kamano, mano ok e ma ne dhi bedo giko mar ngimane. Jehova nomiye geno maber mar kinde ma biro. Malaika nodhi nyime nyiso janabi Daniel weche ma ni e ndiko ma kawuono. Ne ok onyis Daniel ni mano ne dhi timore karang’o. Daniel ne dhi tho mondo oyue. Kata kamano, ka ne malaika onyise ni ‘nodhi chung’ kare,’ mano ne nyiso ma onge kiawa ni ne idhi chiere e kinde ma biro. Mano ne dhi timore “ka ndalo ogik.” Muma mar The Bible in Luo, 1976 keto singo ma ne omi Daniel niya: “Inichier mi iyud pokni chieng’ giko.” w17.12 7 ¶17-18

Jehova nochiko jodong Israel ni giluw chikene kod buchene makare sama giyalo ng’at moneko kobothne. Mokwongo, ne dwarore ni jodongogo onon weche e yo matut mondo gibed gadier ni ng’atno noneko kobothne adier. Kae to sama giyale mondo gine ka be owinjore yudo ng’wono, ne nyaka gitem matek mondo ging’e gima notimore momiyo nopo koneko, paro ma ne en-go kuom kethoneno, kod ka be ketho ma kamano nosegayude kinde mokalo. Bende, ne nyaka ginon ka dipo ni janekno ne osebedo ka buto ne nyawadgino kata hime, to kod ka dipo ni nokwane kaka jasike. (Kwan 35:20-24) Ka ne dwarore ni oluong joneno, ne nyaka gibed joneno ariyo e ka gisir adiera mar neno ma gichiwo. Ka jodongogo ne osetimo nonro moromo, koro ne onego giyal jakethono ka luwore gi gima nonrono ofwenyonegi kuome, to ok mana kaka gineno ketho motimono. Ne onego giti gi rieko matut ahinya mondo gifweny kata mana gik ma ok nenre ayanga. To maduong’ moloyo, ne dwarore ni gibed gi roho maler mar Jehova mondo okonygi gibed gi rieko, ginyis ng’wono, kendo ging’ad bura e yo makare ka giluwo ranyisi mar Jehova.​—Wuok 34:6, 7. w17.11 16 ¶13-14

Ka ne wachako riwore gi Joneno mag Jehova, ne wapuonjore adiera ma beyo. Ne wapuonjore ni Jehova e Jachuechwa, Jachiw-ngima, kendo odwaro ni mondo wadag nyaka chieng’. Ne wapuonjore bende ni nikech hera ma Nyasaye noherowago, nochiwo wuode mondo obednwa kaka misango mondo owarwa e richo kod tho. Ne wapuonjre ni Pinyruodhe e ma biro tieko chandruoge duto momako dhano kendo ni dhano biro dak nyaka chieng’ ka gin gi kuwe kendo ka gimor e bwo loch mar Pinyruodhno. (Joh. 3:16; Fwe. 4:11; 21:3, 4) Nitie kinde ma inyalo med lernwa tiend adiera moko kata weche moko mokor e yo mopogore gi kaka ne wang’eyogi chon. Sama olernwa adierago e yo momedore, onego wakaw thuolo mar puonjore wechego e yo malong’o kendo paro matut kuomgi. (Tich 17:11) Sama watimo kamano, onego watem mondo wawinj nyaka tiend pogruok matindo tindo ma omed lergo wachno mopogore gi kaka ne ilere chon. Ka watimo kamano, wabiro bedo gadier ni wamedo adiera manyien-go e karwa mar keno. w17.06 12-13 ¶15-16

Onego wabed motang’ ahinya sama waromo gi tem moro ma nyalo miyo watim gik ma Jehova ok oyiego. Kuom ranyisi, nyalo bedo maber ka joma chano kendore oketo tong’ e wi weche kaka makruok, nyodhruok, kata bedo kar kendgi e kinde ma gitimo kisera. (Nge. 22:3) Bende, Jakristo nyalo yudore e tem ka odhi tich kamoro mabor ma nyalo miyo onind oko kuom ndalo moko, kata samoro tich nyalo riwe machiegni gi ng’at ma ok en jaode. (Nge. 2:10-12, 16) Bende, yot ahinya mondo walwar e obadho mar terruok seche ma wan gi parruok mang’eny. Gombo ma kamago nyalo miyo wagore agoya kuom ng’ato ang’ata moriwo. Seche mineno ka inyalo donjo e tem, kwa Jehova mondo omiyi teko kendo ibed machiegni gi Jokristo weteni.​—Zab. 34:18; Nge. 13:20. w17.11 26 ¶4-5

Jehova ne ok dwar ni Jo-Israel oneg jowetegi e yo moro amora. Joma ne oneko goyiem ne inego. Wat machiegni mar ng’at monegino e ma ne timo kamano. Ne iluonge ni “jachul kuor.” (Kwan 35:19) Nego janekno ne chulo remb ng’at ma nonego. Bende, timo mano ne miyo ok dwany Piny Manosingi nikech Jehova nochiko kama: ‘Ok unuchid piny mudakie, nikech [chuero remb dhano] chido piny.’ (Kwan 35:33, 34) To nade ka ng’ato ne oneko kobothne, en to ne ikawone okang’ mane? Ng’ama kamano bende pod ne nigi ketho mar chuero remb dhano wadgi. (Cha. 9:5) To nikech ng’wono mar Nyasaye, ne oyiene mondo oring odhi e achiel kuom taonde auchiel mag resruok mondo jachul kuor kik nege. Ne ok oyiene ng’ato ang’ata mondo onege ka en kuno. Ne nyaka osik e i taon ma nodonjoeno nyaka chieng’ moro jadolo maduong’ tho.​—Kwan 35:15, 28. w17.11 9 ¶3-5

Nyaminwa moro ma wuok Australia wacho kama: “Wuon jaoda ne ok dwar Joneno ahinya. Ka pok ne wadhi lime, ne walemoga mondo Jehova okonywa wawuo kode e yo mang’won kata e seche mobedo mager. Ne waketoga kinde ma ne wadhi kawo ka walime mondo kik wabed gi mbaka mabor ma nyalo miyo wawuo e wi weche din ma nyalo kelo ywaruok.” Ywaruok ma kamago nyalo miyo chunyi ochandre ahinya ahinya ka ihero wedeni kendo isebedo kitemo mondo imorgi. Kata kamano, tem matek mondo iket makruokni gi Jehova obed mokwongo moloyo wedeni. Okang’ ma kamano biro miyo wedeni one ni kare makruok gi puonj mag Muma en gima duong’ ahinya e ngima. Kata bed ni weche chal nade, ng’e maler ni ok inyal chuno ji mondo oher adiera. Kar mano, we gine ber mar tiyo ne Jehova kokalo kuom timbeni. Nyasachwa ma jahera miyogi thuolo mar yiero yo ma gibiro luwo e ngimagi mana kaka wan be omiyowa thuolo ma kamano.​—Isa. 48:17, 18. w17.10 15-16 ¶15-16

Wacho awacha ni wahero jowetewa ok oromo​—onego wakonygi sama kony dwarore. Kuom ranyisi, sama Jakristo wadwa ochando chiemo, lewni, kata kar dak, ok onego wagone agoya mos kata wachone awacha ni obiro dhi maber; kar mano, onego watem mondo wakonye. (Jak. 2:15, 16) E wi mano, hera ma waherogo Jehova kod dhano wetewa onego ojiwwa, ok mana mondo wakwa Jehova ni “oor jotich e keyone,” to bende mondo okonywa watim duto ma wanyalo e tij lendo. (Mat. 9:38) Jaote Johana nondiko ni nyaka waher jowetewa “gi tim kendo gi adiera.” Omiyo, herawa onego obed “ma onge wuondruok.” (2 Kor. 6:6) Mano nyiso ni ok wanyal wuondore ni wanyiso hera madier to kare waonge gi hera ma kamano. Kata kamano, wanyalo penjore kama: ‘Nikech Muma wacho ni nitie hera “ma onge wuondruok,” be mano nyiso ni nitie bende hera mar wuondruok?’ Onge gima kamano nikech hera en hera. Hera mar wuondruok ok en hera kata matin. w17.10 8 ¶5-6

Mondo Wach Nyasaye oti e ngimawa, dwarore ni wasome pile ka pile ka nyalore. En adier ni thothwa odichga ahinya. Kata kamano, ok dwaher ni gimoro amora, moriwo nyaka gik mochuno e ngimawa, ochoch chenro ma wan-go mar somo Muma pile pile. (Efe. 5:15, 16) Jotich Jehova mang’eny oseng’eyo riekni ma ginyalo tiyogo mondo giyud thuolo mar somo Muma pile, bed ni gisome gokinyi, odiechieng’, kata godhiambo. Gin gi paro kaka ma jandik-zaburi ne nigo ka nowero kama: “Ahero chikni . . . Apare e chunya pile ka pile.” (Zab. 119:97) Dwarore bende ni sama wasomo Muma, wapar matut kuom gik ma wasomo. (Zab. 1:1-3) Mano e ka wabiro tiyo gi rieko ma yudore e i Muma e ngimawa wawegi. Bed ni wasomo Muma ma ogo e buk kata ma dijitol, dwachwa maduong’ onego bed rwako wechego e chunywa. w17.09 24 ¶4-5

Ng’wono ok en gima inyiso kinde duto. Kuom ranyisi, ka ne Ruoth Saulo oweyo ma ok onego Agag ruodh Amalek, samoro ne oparo ni ne onyiso ng’wono to kare ne oketho mana chik Jehova. Timneno nomiyo Jehova ong’ado ni koro ne ok owinjore bedo ruoth. (1 Sa. 15:3, 9, 15) Nikech Jehova en Jang’ad-bura mang’ula ma nyalo somo chuny ji, ong’eyo ni en kinde mage monego onyisie ng’ato ng’wono. (Yua. 2:17; Eze. 5:11) Machiegnini, Jehova biro kumo ji duto ma ok luw chikene. (2 The. 1:6-10) E kindeno, ok obi nyiso ng’wono kata matin ne ng’ato ang’ata ma oneno ni otamore lokore. Sama otieko joma richogo, mano biro bedo tim ng’wono maduong’ ahinya ne joma kare ma obiro reso. Kuom adier, wan waonge ratiro mar ng’ado ne ng’ato buch ngima kata tho. Kar mano, onego watim duto ma wanyalo mondo wakony ji mondo gilos winjruokgi gi Nyasaye. w17.09 10-11 ¶10-12

Ritruok en kido ma Jehova Nyasaye e ma nyalo konyowa bedogo. Jehova kende e ma nyalo nyiso kidono e yo makare chuth. Dhano duto to orem, kendo ok ginyal nyiso kidono e yo makare chuth. Kuom adier, chandruoge mang’eny ma yudo dhano e kindewagi biro nikech gionge gi kido mar ritruok. Nikech ng’ama onge ritruok ok ochanore e yo maber, yot mondo olew timo gik mochuno kata onyalo riyore gi gigo dakika mogik. Mano nyalo miyo kik odhi maber e skul kata e tich. Bende, ng’at ma onge ritruok nyalo hero ayany, mer, kod dhawo. E wi mago, kendne nyalo kethore, onyalo donjo e gope, inyalo tere e jela, onyalo bedo gi parruok mang’eny, onyalo yudo tuoche ma biro nikech terruok, kendo yudo ich ao yaye, kaachiel gi chandruoge mamoko. (Zab. 34:11-14) Gima lit en ni joma onge gi kido mar ritruok medo mana bedo mang’eny. Kopim nonro moko ma ne otim e higni mag 1940 gi ma notim machiegnini, oseyud ni joma nigi kido mar ritruok tinde nok ahinya. Mano ok kawwa gi wuoro nikech Muma nokoro ni achiel kuom gik ma ne dhi nyiso ni wadak e “ndalo mag giko,” en ni ji ne dhi bedo “joma onge ritruok.”​—2 Tim. 3:1-3. w17.09 3 ¶1-2

Ka wan gi “kuwe mar Nyasaye,” chunywa gi pachwa bedo mokuwe. Wang’eyo ni Jehova dewowa kendo odwaro ni ngimawa obed maber. (1 Pet. 5:10) Ng’eyo wachno konyowa mondo kik parruok nyos chunywa. Machiegnini, dhano duto modak e piny biro neno masira maduong’ ma pok notimore e piny. (Mat. 24:21, 22) Ok wang’eyo gik moko duto ma biro timore ne ng’ato ka ng’ato kuomwa e kindeno. Kata kamano, onge tiende mondo waparre mokalo tong’. Kata obedo ni ok wang’eyo gik moko duto ma Jehova biro timo, en to wang’eye. Gik ma ne otimo e kinde mosekalo nyisowa maler ni kata ang’o ma timre, Jehova biro chopo dwarone kendo samoro e yo ma ok wapar. Kinde duto ma Jehova otimonwa kamano, mano miyo wamedo neno kaka “kuwe mar Nyasaye ma loyo ng’eyo duto” rito chunywa. w17.08 12 ¶16-17

“Nyaka karang’o?” Mano en penjo ma janabi Isaya kod Habakuk nopenjo Jehova. (Isa. 6:11; Hab. 1:2) Kata mana Ruodhwa Yesu Kristo nopenjo penjono ka ne owuoyo gi joma ne onge yie ma ne olendonegi. (Mat. 17:17) Omiyo, ok onego wawuor ka kinde ka kinde wan bende wapenjo penjono. Samoro waneno ni ok otimnwa gimoro e yo makare. Kata samoro wan gi chandruoge mathoth ma biro nikech bedo moti, tuoche, kod pek mamoko ma waromogo nikech wadak e ndalo mag giko ma gin “kinde matek.” (2 Tim. 3:1) Kata nyalo bedo ni timbe maricho mag joma olworowa e ma nyoso chunywa. Kata bed ni en ang’o ma miyo wapenjo penjono, gima morowa en ni nitie jotich Jehova moko machon ma bende nopenjo Jehova penjono ma ok giluor kendo Jehova ne ok okwerogi. Ang’o ma nyalo konyowa sama waromo gi pek ma kamago e ngimawa? Jakobo ma ne en owadgi Yesu chiwo dwoko e weche manie ndiko ma kawuono. w17.08 3-4 ¶1-3

Yesu nojiwo jolupne mondo giti gi “mwandu ma ok kare” e loso osiep e polo. Achiel kuom yore ma wanyisogo ni wan joma igeno kata ni watiyo maber gi mwandu ma wan-go, en ka wagolo chiwo ma siro tij lendo ma Yesu nokoro. (Mat. 24:14) Nyako moro matin e piny India ne nigi sanduku moro ma ne okanega pesa. Nolutoga pesa ma mingli e sandukuno ma kata gige tugo noweyo nyiewo. Ka ne sandukuno opong’, ne ochiwo pesago mondo otigo e siro tij lendo. Nitie owadwa moro ma bende odak e piny India ma nigi puoth nas. Chieng’ moro nochiwo nas modhuro e ofis milokee dho Malayalam nikech noneno ni kar mondo owetego onyiew nas, en e ma mondo ochiwre teronegi nimar oneno ni timo kamano konyo moloyo chiwo mar pesa ma dine ogolo. Mano en tiyo gi rieko adier. E yo ma kamano, owete man e piny Greece bende chiwoga mo mar olive, cheese, kod chiemo mamoko mondo okony owete gi nyimine ma tiyo e Bethel manie pinyno. w17.07 8 ¶7-8

Ka ne Jo-Yahudi ni e tuech e piny Babilon, ne ok gidwar wer. Chunygi ne otur kendo ne dwarore ni ojiwgi kendo ohogi. Kata kamano, Nyasaye noresogi kokalo kuom Kuros Ruodh Persia mana kaka ne osekoro chon. Ruodhno noloyo Jo-Babilon mowacho niya: “Jehova . . . nochika mondo agerne ot e Jerusalem . . . Ng’ato ka ng’ato kuomu mar ogandane duto, Jehova Nyasache mondo obed kode, kendo mondo oidhi odhi.” (2 We. 36:23) To mano kaka wachno nohoyo Jo-Israel ma nodak Babilon! Kata obedo ni Jehova nohoyo ogandano duto, notimo kamano bende ne ng’ato ka ng’ato. Pod otimo kamano kata e kindegi. “Ochango jo ma chunygi otur, kendo oboyo ringregi kohiny.” (Zab. 147:3) Kuom adier, Jehova dewo kendo konyo jogo duto ma chandore, bed ni tuoche kata parruok e ma chandogi. Oikore hoyowa kendo kweyo chunywa mondo kik wabed gi parruok mang’eny. (Zab. 34:18; Isa. 57:15) Omiyowa rieko kod teko mondo wanyagre gi chandruoge ma waromogo.​—Jak. 1:5. w17.07 18 ¶4-5

Jehova e ma nigi mwandu mang’eny moloyo ng’ato ang’ata e piny ma ngima. (1 We. 29:11, 12) Nikech en Wuonwa ma oherowa, odwaro ni ji duto ong’e adiera e yo malong’o. Mano kaka wamor ni Jehova osemiyowa mwandu ma wageno ahinya ma gin (1) Pinyruodh Nyasaye, (2) tijwa mar lendo ma reso ngima ji, kod (3) adiera ma beyo ma yudore e Muma! Ka ok watang’, wanyalo chako jwang’o mwandugo ma gikone gilal nono. Mondo kik walalgi, nyaka wati kodgi maber kendo nyaka wadhi nyime herogi. En adier ni waduto ne watimo lokruoge mopogore opogore mondo wabed raia mag Pinyruodh Nyasaye. (Rumi 12:2) En mana ni timo lokruoge ne ok orumo gi kanyo. Nyaka watang’ ne gimoro amora ma nyalo monowa dhi nyime hero Pinyruoth, bed ni en gombo mar hero mwandu kata gombo maricho mag nindruok.​—Nge. 4:23; Mat. 5:27-29. w17.06 9 ¶1; 10 ¶7

Onge kama Jehova nonyisee Ayub gimomiyo nochandore. Gima duong’ momiyo Jehova nowuoyo gi Ayub ne ok en ni mondo olerne gimomiyo ne ochandore konyisego ni ne ok okelone chandruok. Kar mano, Jehova ne dwaro konyo Ayub mondo ong’e ni en chuech moro matin kopime gi duong’ mar Nyasaye. Bende, nokonyo Ayub mondo ong’e ni ne nitie weche moko ma dongo moloyo mana chandruokne. (Ayub 38:18-21) Mano nokonyo Ayub mondo obed gi paro makare kendo. Be Jehova notimo marach kuom miyo Ayub siem ma achiel ka achiel kamano bang’ nano e tembe mager? Nyasaye ne ok otimo marach, to Ayub bende ne ok oparo kamano. Kata obedo ni Ayub ne osandore kamano, gikone ne ochako wuoyo maber e wi Nyasaye. Nowacho kama: “Achara awuon, mi alokora kamienora gi lowo gi buru.” Ayub nowacho wechego nikech yo ma Jehova ne orieyego ne ber kendo ne okonye. (Ayub 42:1-6) Bang’ Ayub rwako siem ma Nyasaye nomiye ma oloko pache, Jehova ne onyiso ni omor gi kaka nochung’ motegno e bwo tembe mager.​—Ayub 42:7, 8. w17.06 24-25 ¶11-12

Mondo wang’e ka be wan gi paro mowinjore e wi tijewa mag andika kaachiel gi weche mag Pinyruoth, onego wapenjre kama: ‘Be dibed ni tija mar andika e ma ahero ahinya to weche mag lamo to aneno mana kaka gik ma pile?’ Nono matut paro ma wan-go e wi wechegi nyalo konyowa fwenyo gima wahero moloyo. Yesu noketonwa ranyisi maber kaka wanyalo keto tong’ mowinjore ne tijewa mag andika mondo kik gichoch chenrowa mag lamo. Kinde moro Yesu nolimo Maria kod nyamin-gi ma Maritha. Sama Maritha ne chapni koni gi kocha koloso chiemo, Maria to nobedo e tiend Yesu kochiko ite ne puonj mag Yesu. Ka ne Maritha ochako ng’ur ne Yesu ni Maria ok konye tich, Yesu nonyiso Maritha weche manie ndiko ma kawuono. (Luka 10:38-42) Gima Yesu ne puonjo Maritha nyalo konyowa ahinya. Mondo weche mag tich kik galwa kendo mondo wanyis ni wahero Kristo, nyaka wadhi nyime yiero “gima ber,” ma tiende ni keto weche mag lamo obed motelo e ngimawa. w17.05 24 ¶9-10

Jonyuol e ma Jehova omiyo migawo mar puonjo nyithindgi adiera, to ok deye gi kwere, kata ng’ato ang’ata machielo. (Nge. 31:10, 27, 28) Kata kamano, jonyuol ma ok ong’eyo dhok ma iwacho e pinje ma gidhiye onego okwa kony mondo ging’e kaka ginyalo chopo e chuny nyithindgi. Chenro ma kamano ok nyis ni koro jonyuolgo onego ojwang’ ting’ ma gin-go mar puonjo nyithindgi. Mano en mana achiel kuom yore mag konyo nyithindgi ka ‘girieyogi kendo puonjogi kaka Jehova dwaro.’ (Efe. 6:4) Kuom ranyisi, jonyuol nyalo kwayo jodong-kanyakla mondo okonygi gi paro moko ma ginyalo tiyogo e tayo lamo mar joot. Bende, ginyalo kwayo jodongo mondo okony nyithindgi e yiero osiepe mabeyo. Ginyalo gwelo joudi mamoko kinde ka kinde mondo oriwre kodgi e lamo margi mar joot. E wi mano, thoth rowere puonjorega weche mathoth kuom Jokristo mamoko sama gidhi e tij lendo kod sama gitimo gik moko kanyachiel.​—Nge. 27:17. w17.05 11-12 ¶17-18

Ka ne malaika mar Jehova onyiso Josef ni Ruoth Herode ne dwaro nego Yesu ka ne pod en nyathi, nochuno Josef mondo oring odhi e piny Misri. Ne gibet kuro nyaka Herode notho. (Mat. 2:13, 14, 19-21) Higni mathoth bang’e, jopuonjre Yesu mokwongo “ne okere e gwenge te mag Judea gi Samaria” nikech sand mang’eny. (Tich 8:1) Yesu noseng’eyo chon ni ne dhi chuno jolupne mathoth mondo oring thuchegi. Nowachonegi niya: “Ka gisandou e taon moro, ringuru udhi e taon machielo.” (Mat. 10:23) Mano e gima Joneno mag Jehova mang’eny osetimo. Thothgi oselalo mwandugi kendo wedegi moko bende osetho. Moko romo gi pek sama giringo ka giwuok e pinjegi kata sama gin e kembe moyang ne joma kamago nikech kuondego ji mang’eny methoe, tugoe tuke mag loyo pesa, kweloe, kendo teroree. Chunygi ok nyosre nikech ging’eyo ni ok gibi dak e kembego nyaka chieng’ mana kaka Jo-Israel bende ne ok osiko e thim.​—2 Kor. 4:18. w17.05 3-4 ¶2-5

Nitie kinde ma wanyalo neno ni otimnwa gik ma ok ni kare e kanyakla kata ni otimne ng’at machielo. Kik mano chwanyi. Kar mano, gen kuom Jehova kendo nyise wachno e lamo. Onego wabolre kendo wayie ni ok wanyal ng’eyo weche duto. E wi mano, wanyalo neno ni ochwanywa mana nikech waneno gik moko e yo ma ok owinjore kaka dhano morem. Ok onego wawuo marach nikech timo kamano biro miyo weche omed kethore. Mogik, kar temo loso weche kendwa wawegi, onego wamakre gi Jehova kendo wahore ka warito mondo orie weche e kinde mowinjore. Timo kamano biro miyo Jehova oyie kodwa kendo oguedhwa. Wan gadier ni Jehova, ma en ‘jang’ad bura mar piny duto,’ biro ng’ado bura makare nikech “yorene duto gibet madieri.”​—Cha. 18:25; Rap. 32:4. w17.04 22 ¶17

To nade joma otamore lokore kendo ma biro dhi nyime riwo pinyni lwedo nyaka chop e masira maduong’? Jehova osesingo ni obiro golo joma richo duto e piny. (Zab. 37:10) Joma richo nyalo paro ni ginyalo tony ne bura ma Nyasaye oseng’adonegi. Ji mang’eny ong’eyo pando gik maricho ma gitimo to mano osemiyo pok okawnegi okang’ moro amora, kendo onge rach moro amora ma oseyudogi. (Ayub 21:7, 9) Kata kamano, Muma paronwa kama: ‘Wang’ Nyasaye ng’iyo yore mag dhano, oneno wuodhe duto. Onge kar mudho kata kar tho, kama joma timo mamono dipondie.’ (Ayub 34:21, 22) Onge ng’ato ang’ata ma nyalo pondo ne Jehova Nyasaye. Onge ng’ama nyalo wuonde, bende onge mudho mandiwa ma nyalo mono wang’ Jehova neno gik ma timore. Bang’ Har–Magedon, wabiro rango koni gi koni kama joma richo ne nitie, to ok wabi nenogi. Ibiro tiekgi chuth!​—Zab. 37:12-15. w17.04 10 ¶5