Be ne Ing’eyo?

Ang’o momiyo Muma nyiso ni nitie tudruok e kind timbe modwanyore mag terruok kod nyasaye miluongo ni Baal?

Nyasach Jo-Kanaan miluongo ni Baal ne en nyasaye miparo ni kelo nyak maber. Jogo ma ne lamo Baal ne paro ni nyasachgino ema ne miyo giyudo nyak maber mar cham koda jambgi. Omiyo, kaluwore gi buk miluongo ni, Manners and Customs in the Bible, “timbe terruok ma ne itimo kuonde lemo ne en ni mondo lowo obed gi nyak maber, ka gijiwo Baal nyasach koth kod nyawadgi miluongo ni Asherah odonji e tim terruok, mondo omigi nyak maber mar cham koda jamni.”

Jo-Kanaan ne paro ni e kinde oro, Baal ne pondo e piny e bwo lowo bang’ ka oseloye gi nyasaye miluongo ni Mot, nyasach oro kod tho. Kata kamano, ne iparo ni chakruok mar koth ne en ranyisi ni Baal koro ne duogo e loch kendo ni mano ne dhi miyo gik moko otwi kendo obed gi ngima. E kinde ma kamago, Jo-Kanaan ne bedo gi nyasi mokalo tong’ moting’o timbe modwanyore mag terruok. Mani konyowa ng’eyo gimomiyo tudruok mar Jo-Israel gi nyasaye miluongo ni Baal-Peor, ne omiyo gidonjo e “tim ndhaga gi nyi Moab.”—Kwan 25:1-3.

Yesu ne puonjo wach mane, kane owacho ni jondiko gi jo Farisai ne chalo gi “liete mobuk matar”?

Yesu nokwedo jondiko gi jo Farisai kaka joma wuondore, kendo nowachonegi kama: “Uchalo gi liete mobuk matar, ma nenore maber malich gi oko, to igi opong’ gi choke jo motho kod yuothruok duto.” (Mathayo 23:27) Jo-Yahudi ne nigi tim mar buko liete matar mondo omi ginenre, kendo ne gitimo mae e giko ndalo koth, e odiechieng’ mar 15 e dwe mar Adar, kodong’ dwe achiel to Pasaka chopo. Kuom adier, pi koth ne hinyo ketho kuonde mobukgo.

Kaluwore gi buk miluongo ni The Jewish Encyclopedia, keto kido kata buko liete nitimo mondo ogeng’ “oganda mar jowuoth ma ne biro e nyasi mar Pasaka” kik donj e tim maok ler. Chik manie Kwan 19:16 ne wacho ni ng’ato ang’ata momulo kitundu, choke dhano, kata kar yik, jalo ne dhi bedo maok ler kuom odiechienge abiriyo. Bedo maok ler e yo ma kamano ne mono Jo-Israel timo gigo motudore gi lamo maler, kendo ne ginyalo yudo kum mar tho. (Tim Jo-Lawi 15:31) Yesu notiyo gi ranyisino mana ka nodong’ ndalo manok to Pasaka chopo; omiyo, tim buko liete obed matar ma ne itimo higa ka higa, ne nyaka bed ni pod ne ni e pach jowinjone. Gima Yesu ne puonjo ne en ni, jodin ma ne kwede ne ok gin kaka ne ginenore gi oko, kendo ni riwruok kodgi ne nyalo miyo ng’ato kik bed maler e nyim Nyasaye.

[Picha manie ite mar 10]

Kidi miluongo ni stela mar Baal-of-the-lightning, e higini mag 1300-1200 ka ndalowa podi

[En mar]

Musée du Louvre, Paris