Sula mar Auchiel

Wach Maduong’ ma Omakowa Waduto

1, 2. (a) Satan nochako wach mane e Eden? (b) Ere kaka wachno nenre kuom gima Satan ne temo wacho?

NITIE wach moro maduong’ ahinya ma omako dhano duto, to en wach ma omako kata in bende. Kama ichung’ie kuom wachno ema biro nyiso kabe ibiro yudo ngima mochwere kata ok ibi yudo. Wachni ne ochaki ka ne ng’anjo otimore e Eden. E kindego, Satan nopenjo Hawa kama: “Mano adieri koso, Nyasaye osewacho, Kik ucham kuom yien duto ma ni e puodho?” Hawa ne odwoko ni, kaluwore kod yath moro achiel, Nyasaye ne onwang’o owacho kama: “Kik ucham kuome . . . dipo kutho.” Bang’e, Satan ne odonjo ne Jehova achiel kachiel ni Jehova ne riambo, kowacho ni ngima mar Hawa kata mar Adam ne ok otenore kuom winjo gima Nyasaye wacho. Satan ne wacho ni Nyasaye ne tuono chwechne gimoro maber​—tiende ni nyalo mar keto chike maggi giwegi e ngima. Satan ne oramo ni: “Nyasaye ong’eyo ka e chieng’no muchame, wang’u noyepi, mi nubedi ka Nyasaye, kung’eyo mabeyo gi maricho.”​—Chakruok 3:​1-5.

² Tiende ni Satan ne wacho ni dhano nyalo dak maber ahinya kuom timo gik ma gin giwegi ema giyiero, moloyo luwo chike mag Nyasaye. Kuom mano, ne okwedo yo ma Nyasaye locho godo. Timo kamano nonyuolo wach maduong’ ahinya, tiende ni ratiro ma Nyasaye nigo mar locho e wi gik moko duto e polo koda e piny. Penjo kata wach ma ne owuokie en ma: Ang’o manyalo konyo dhano moloyo, dak e bwo loch mar Jehova, koso dak e bwo loch ma ok otelne gi Nyasaye? Jehova dine onego Adam gi Hawa gikanyono. Kata kamano, timo kamano dine ok otieko wach ratiro mar loch e yo ma ok we kiawa moro amora. Weyo dhano mondo omedre kuom kinde mogwaro, ne dhi miyo Nyasaye onyis chutho gima dak e bwo loch ma ok otelne gi Nyasaye ne dhi nyago.

3. En wach mane machielo ma Satan ne ochako?

³ Monjo ma Satan nomonjogo ratiro mar loch ma Jehova nigo, ne ok ogik mana gi gima ne otimore e Eden. Ne oketo kiawa kuom jomoko bende, kabe ginyalo chung’ motegno e riwo loch Jehova lwedo. Mano ne obedo wach machielo ma omakore gi wach maduong’cha. Kiawa ma Satan ne oketono ne omako koth Adam gi Hawa kaachiel gi yawuot Nyasaye duto manie polo bende. Kata mana Wuod Jehova makayo kendo mohero ahinya be wachno ne omako. Kuom ranyisi, e kinde mag Ayub, Satan ne oramo ni jogo matiyo ne Jehova timo kamano, ok ni nikech gihero Nyasaye kod yo molocho godo, to mana ni nikech gombogi giwegi. Ne owacho ni ka gibedo gi chandruok, giduto ne ginyalo luwo gombogi giwegi.​—Ayub 2:​1-6; Fweny 12:10.

Gik ma Osetimore Osenyiso Ang’o?

4, 5. Gik ma osetimore osenyiso ang’o kuom dhano yiero yore owuon mowuothoe?

⁴ Gima duong’ monego wang’e kuom wach ratiro mar loch en ma: Nyasaye ne ok ochweyo dhano gi nyalo mar dak maber e bwo lochgi giwegi. Mondo gine ber, ne ochweyogi ni mondo chikene makare ema mondo otagi. Janabi Jeremia ne oyie kama: “A Jehova, ang’eyo ni dhano ok nyal chweyo chunye owuon, dhano onge gi teko yiero yore mowuothoe. A Jehova, rieya.” (Yeremia 10:23, 24) Omiyo Wach Nyasaye jiwo kama: “Gen Jehova gi chunyi duto, kendo kik iketri kuom lony gi weche mayoreyore ma ingo iwuon.” (Ngeche 3:5) Mana kaka Nyasaye noketo dhano e bwo chike matayo chwechge mondo omi gidhi nyime gi ngima, e kaka ne oketo chike matayo timbegi bende, ma ka giluwo to miyo dhano dak gi winjruok.

⁵ Onge kiawa ni Nyasaye ne ong’eyo ni dhano ok ne nyal bedo gi ngima maber ngang’ ka ok gin e bwo lochne. Dhano oseketo chenro mopogore opogore mag siasa, mag ohala kod din ka gitemo mondo gibed gi ngima maber e bwo loch ma ok mar Nyasaye. Chenro kaka mago, osemiyo ji obedo gi ywaruok e kindgi giwegi, ma gikone gero, lweny koda tho osebetie. “Ng’ato obedo gi teko kuom machielo mondo ohime.” (Eklesiastes 8:9) Chutho, mano e gima osetimore kuom kinde duto mag ngima dhano. Mana kaka ne okor e Wach Nyasaye, joma richo gi joma wuondore osemedo “bedo marach moloyo.” (2 Timotheo 3:​13) Kuom higini 100 mosekalo, dhano osetimo dongruok madongo e sayans kod loso masinde. Kata kamano, mago bende e kinde ma dhano osebedoe gi masiche madongo moloyo. Weche manie Yeremia 10:23 osenyisore ni gin adier e yo malach​—ne ok ochwe dhano gi nyalo mar yiero yore owuon mowuothoe.

6. Ere kaka Nyasaye chiegni tieko wach mar dhano bedo e bwo loch ma ok mare?

⁶ Chandruok mang’eny ma osebedoe nikech bedo e bwo loch ma ok mar Nyasaye, osenyiso chuth ma onge kiawa ni loch mar dhano ok nyal bedo loch maber ngang’. Loch mar Nyasaye kende ema nyalo kelo mor, winjruok gi kuwe, ngima ma onge tuoche, koda ngima madier. Kendo Wach Nyasaye nyiso ni giko mar kinde ma Jehova oseweyogo loch mag dhano mondo odhi nyime okayo machiegni. (Mathayo 24:​3-​14; 2 Timotheo 3:​1-5) Bang’ kinde matin, obiro donjore gi chenro mag dhano mondo omi ogur lochne e wi piny ngima. Muma koro wachno kama: “E ndalo ma ruodhigo [loch mag dhano ma nitiere ndalogi] nobedie, Nyasaye manie polo nochung piny ruoth moro [e polo] ma ok norum nyaka chieng’, onge oganda moro ma nobedi gi loch kuom piny ruodhno [dhano ok nochak obed gi loch e wi piny]; to enong’iny pinje ruodhigi duto [ma ndalogi], mi notiekgi, kendo nobedie nyaka chieng’.”​—Daniel 2:​44.

Tony Donjo e Piny Manyien mar Nyasaye

7. E kinde ma loch Nyasaye biro tiekoe loch mag dhano, gin jo mage mabiro tony?

⁷ E kinde ma loch Nyasaye biro tiekoe loch mag dhano, gin jo mage mabiro tony? Muma dwoko kama: “Jo matir [jogo mariwo lwedo ratiro ma Nyasaye nigo mar locho] nodag e piny, kendo jo makare nodong’ie. Kendo nogol jo maricho [jogo ma ok riw lwedo ratiro ma Nyasaye nigo mar locho] oko e piny kendo jo matimo andhoga nogol oko chuth.” (Ngeche 2:​21, 22) Jandik-Zaburi bende nowacho ni: “Podi kinde matin, kendo ng’a marach obiro onge . . . Jo matir ginicham piny, mi ginidagie nyaka chieng’.”​—Zaburi 37:10, 29.

8. Ere kaka Nyasaye biro nyiso e yo malong’o chuth ni en ema en gi ratiro mar locho?

⁸ Bang’ ketho piny ma Satan oteloeni, Nyasaye biro kelo piny mare manyien, manotiek chutho timbe mag gero, lwenje, dhier, chandruok, tuoche, koda tho ma gin gik ma osetimo dhano wasumbini kuom higini mang’eny. Muma wuoyo kuom gweth morito dhano maluwo chik kowacho e yo maber kama: “Nyasaye noywe pi wang’ duto e wengegi; tho ok nobedie kendo, kata ywak, kata nduru, kata rem ok nobedie, nikech gik machon osekadho.” (Fweny 21:​3, 4) Kokalo kuom sirkand Pinyruodh polo e bwo Kristo, Nyasaye biro nyiso e yo malong’o chuth ni en ema en gi ratiro mar bedo Jalochwa.​—Jo Rumi 16:20; 2 Petro 3:⁠10-​13; Fweny 20:​1-6.

Kaka Jomoko Ne Onyiso Kama Gichung’ie Kuom Wach Maduong’no

9. (a) Jogo ma osechung’ motegno e riwo Jehova lwedo oseluwo wachne e yo mane? (b) Ere kaka Noa ne onyiso ni oriwo Jehova lwedo, to ranyisi ma ne oketo nyalo konyowa nade?

⁹ Kuom kinde duto ma dhano osebedoe, nitiere chwo gi mon ma osenyiso yie, kendo ma osenyiso ni gichung’ motegno e riwo Jehova lwedo kaka Jaloch. Ne ging’eyo ni mondo gibed mangima, ne dwarore mondo giwinj kendo giluw chike Nyasaye. Noa ne en ng’at ma kamano. Omiyo Nyasaye ne onyiso Noa niya: “Giko mar ringruok duto osebiro e nyima . . . Los yie.” Mi Noa ne obolore e timo kaka Jehova ne ochike. Kata obedo ni ne ochiwnegi siem, jomoko ma ne odak e kindego ne odhi mana nyime gi ngimagi ka gima onge gimoro mawendo ma ne dhi timore. Kata kamano, Noa to nogero yie mang’ongo, kendo ne odich gi lando ne jomoko yore makare mag Jehova. Ndiko dhi nyime wacho kama: “Noa notimo kamano; duto ma Nyasaye nochike, kamano notimo.”​—Chakruok 6:​13-​22; Jo Hibrania 11:7; 2 Petro 2:5.

10. (a) Ibrahim kod Sara ne oriwo lwedo loch mar Jehova e yo mane? (b) Ranyisi ma Ibrahim kod Sara ne oketo nyalo konyowa e yo mane?

¹⁰ Ibrahim kod Sara bende ne oketo ranyisi maber mar riwo lwedo loch mar Jehova, nikech ne gitimo gimoro amora ma ne ochikogi. Ne gidak e dala momewo miluongo ni Ur mar Jo-Kaldea. Kata kamano, kane Jehova onyiso Ibrahim ni mondo odar odhi e piny machielo, piny ma ok nong’eyo, Ibrahim “nodhiyo kaka Jehova nosewacho kode.” Nyaka bed ni Sara ne nigi ngima moro maber​—kama dala, osiepe, koda wedene ne nitie. Kata kamano, ne obolore kuom winjo Jehova koda chwore, mi odhi e piny Kanaan, kata obedo ni ok nong’eyo ngima ma ne orite kuno.​—Chakruok 11:⁠31–​12:4; Tich Joote 7:​2-4.

11. (a) Musa ne oriwo lwedo loch mar Jehova ka en kama tek nade? (b) Ere kaka ranyisi ma Musa ne oketo nyalo konyowa?

¹¹ Musa en ng’at machielo ma bende ne oriwo lwedo loch mar Jehova. Kendo ne otimo mae ka en kama tek ahinya​—kane oromo wang’ gi wang’ gi Farao ruodh Misri. Ok ni koro Musa ne oketo geno kuom nyalo mare owuon. Mopogore gi mano, ne obedo gi kiawa kabe en gi nyalo mar wuoyo maber. Kata kamano, ne otimo kaka Jehova ne ochike. Kokalo kuom teko mar Jehova kaachiel gi kony mowuok kuom omin mare ma Harun, Musa ne otero wach Jehova nyadinwoya ne Farao, ruoth ma toke ne tek. Kata mana moko kuom nyithind Jo-Israel ne wuoyo marach ahinya kuom Musa. To ema podi Musa ne ochung’ motegno e timo gigo duto ma Jehova ne ochike, kendo ne ores Jo-Israel ma giwuok Misri ka itiyo kode.​—Wuok 7:6; 12:50, 51; Jo Hibrania 11:24-​27.

12. (a) Ang’o manyiso ni riwo Jehova lwedo oriwo kata timo weche mamoko bende, to ok mana weche ma Nyasaye osendiko piny? (b) Ere kaka ng’eyo wachni nyalo konyowa tiyo gi weche manie 1 Johana 2:​15?

¹² Jogo ma ne ochung’ motegno e riwo Jehova lwedo ne ok okawo ni gima ne dwarore kende ne en mana luwo weche ma Nyasaye osendiko piny. Kane chi Potifar temo hombo Josef mondo oterore kode, ne onge chik moro amora mondiki ma owuok kuom Nyasaye ma kwedo chode. Kata kamano, Josef ne ong’eyo maber chenro mar kend ma Jehova ne ochako e Eden. Ne ong’eyo ni nindo gi chi ng’at machielo ok ne dhi moro Nyasaye. Josef ne ok tem ni mondo one ane ni to Nyasaye nyalo weye mondo odhi mabor maromo nade e timo gik moko kaka Jo-Misri ne timo. Josef ne riwo lwedo yore mag Jehova, nikech ne oparo matut kuom kaka Nyasaye osebedo ka chiko dhano e kinde ma ne osekalo, kendo mano ne konye timo kaluwore kod kaka ne osepuonjore gima dwaro mar Nyasaye en.​—Chakruok 39:​7-​12; Zaburi 77:11, 12.

13. Ere kaka ne onyisore ratiro ni Jachien en jamiriambo e wach (a) Ayub? (b) Jo-Hibrania adek ka?

¹³ Kata dabed ni gin e bwo tem mager machalo nade, jogo mong’eyo Jehova gadier ok jwang’e. Satan ne owacho ni ka Ayub ne nyalo lalo mwandune mang’eny, kata kane onyalo bedo matuwo​—ni to jal ma Jehova nowuoyo maber kuomeni⁠—ne dhi jwang’o Nyasaye. Kata kamano, Ayub ne onyiso ratiro ni Jachien en jamiriambo, kata obedo ni Ayub owuon ne ok ong’eyo gimomiyo masiche ne luwe. (Ayub 2:​9, 10) Higini mang’eny bang’e, Satan podi ne temo nyiso ni wachne en adier. Kuom mano, ne omiyo ruodh Babulon mopong’ gi mirima mondo otem bwogo rowere adek ma Jo-Hibrania ni kapo ni ok gipodho piny ma gilamo kido ma ruoth ne oseloso, to ne idhi witgi e mach maliet mi githo. Nikech ne ochuno ni nyaka giyier e kind gik moko ariyo, winjo chik ruoth kata winjo chik Jehova ma kwedo lamo kido mopa, roweregi ne olero ratiro ni Jehova ema gitiyone, kendo ni en e Jalochgi Man Malo. Chung’ motegno ka giriwo Nyasaye lwedo ne en gima duong’ negi moloyo ngimagi ma kindeno!​—Daniel 3:​14-​18.

14. Wan kaka dhano maboth, ere kaka wanyalo nyiso gadier ni wachung’ motegno e riwo Jehova lwedo?

¹⁴ Be ranyisigi nyiso ni mondo ng’ato ochung’ motegno e riwo Jehova lwedo, nyaka obed mana ng’at makare chuth, kata ni ng’at maboth en ng’at ma oselwar chuth? Ooyo, ok en kamano! Muma nyisowa ni nitie kinde ma Musa ne both. Kata obedo ni gigo ne ok mor Jehova, ne ok ojwang’o Musa. Joote Yesu Kristo bende ne nigi nyawo ma maggi. Nikech ong’eyo nyawo ma onyuolwago, Jehova yie kodwa ka ok waketh dwache gi wich teko e yo moro amora. To kapo ni wadonjo e tim moro ma ok kare nikech nyawo, dwarore ahinya ni mondo walok chunywa gadier, kendo kik gima otimoreno obed kaka timwa mapile kata kitwa. Ka watimo kamano, wanyiso ni kuom adier wahero gigo ma Jehova wacho ni gin gik mabeyo, kendo wasin kod gik monyisowa ni richo. Ka wanyiso yie kuom misango mar Yesu ma golo richo, wanyalo bedo gi chuny maler e nyim Nyasaye.​—Amos 5:​15; Tich Joote 3:​19; Jo Hibrania 9:​14.

15. (a) En ng’at mane kuom dhano duto ma ne orito chik Nyasaye e yo makare chuth, to mani ne onyiso ang’o? (b) Ere kaka gima Yesu notimo konyowa?

¹⁵ Kata kamano, be dibed ni riwo loch Jehova lwedo e yo makare chuth en gima dhano ok nyal ngang’? Dwoko mar penjono ne obedo wach ma oum, kata mopondo kuom higini madirom 4,000. Kata obedo ni ne ochwe Adam ka en ng’at makare chuth ma onge richo, ne ok oketo ranyisi makare e miyo Nyasaye luor. Kare ng’at mane ma ne nyalo timo kamano? Kuom adier, ok achiel kuom koth Adam ma gin joricho. Ng’at achiel kende ma ne otimo kamano en Yesu Kristo. (Jo Hibrania 4:​15) Gima Yesu ne otimono ne onyiso ratiro ni Adam ne nyalo rito chik Nyasaye e yo makare chuth ka dine bed ni nodwaro timo kamano, nikech bende Adam ne ni e ngima maber moloyo. Ne onge rach moro amora kuom chwech Nyasaye. Kuom mano, Yesu Kristo e ranyisi ma wadwaro luwo, ok mana e winjo chik Nyasaye kende, to kata e chiwruokwa wawegi ne Jehova, Jaloch polo gi piny.​—Rapar mar Chik 32:​4, 5.

Wan Wawegi Wachung’ Kanye?

16. Ang’o momiyo kinde duto dwarore mondo wabed motang’ kaluwore kod kama wachung’ie e wi wach loch Jehova?

¹⁶ Sani, ng’ato ka ng’ato kuomwa nyaka nyis kama ochung’ie e wi wach yiero ni en ng’a monego obed gi ratiro mar locho e wi gik moko duto e polo kod piny. Bang’ nyiso ayanga ni wariwo Jehova lwedo, wabedo joma Satan chomo tir. Okelonwa chandruok mawuok koni gi koni, kendo obiro dhi nyime timo kamano nyaka chop giko mar piny marach ma oteloeni. Nyaka wabed motang’ kinde duto. (1 Petro 5:8) Kit ngimawa nyiso kama wachung’ie e wi wach maduong’no, tiende ni ratiro mar loch Jehova, kod wach machielo ma omakore gi wachno, tiende ni kabe dhano nyalo chung’ motegno e rito chik Nyasaye e bwo tem. Ok wabi kawo timbe manyiso chayo chik ka gima tin, mana nikech gigo gin gik ma jopiny timo pile. Luwo Wach Nyasaye e bwo tem dwaro ni mondo wabed joma timo kinda e tiyo gi chike makare mag Jehova e yorewa duto mag ngima.

17. Wacho miriambo kod kwelo ne ochakore e yo mane mamiyo nyaka watamre timbego?

¹⁷ Kuom ranyisi, ok wanyal luwo tim Satan, ma “en wuon miriambo.” (Johana 8:​44) Nyaka wabed joma timo gik moko duto e yor adiera. E piny ma Satan oteloeni, pile joma rowere ok wach adiera gi jonyuolgi. Kata kamano, rowere ma Jokristo ok onego tim kamano, kendo mano miyo ginyiso ratiro ni Satan ne oriambo kane owacho ni oganda Nyasaye nyalo weyo chik Nyasaye ka gin e bwo tem. (Ayub 1:​9-​11; Ngeche 6:​16-​19) Nitiere bende yore mag ohala manyalo nyiso ni ng’ato ochung’ kor “wuon miriambo” kar bedo korka Nyasach adiera. Nyaka watamre yore ma kamago. (Mika 6:​11, 12) Kwelo bende ok en gima kare, kata ka dabed ni ng’at makwelo nigi chandruok, kata ka ng’at ma ji kwalo gige en jamwandu. (Ngeche 6:​30, 31; 1 Petro 4:​15) Kata bed ni mano en tim ma onya ahinya kama wadakie, kata ka gima ng’ato kwalo en gima tin, kwelo en gima chike Nyasaye kwedo.​—Luka 16:10; Jo Rumi 12:2; Jo Efeso 4:​28.

18. (a) Bang’ Loch Kristo mar Higini Gana Achiel, en tem mane manobi ne dhano duto? (b) En kido mane monego wachak bedogo gie sani?

¹⁸ E kinde mag Loch Kristo mar Higini Gana Achiel, Satan gi jochiendene nobed e bur matut, kama ok ginyal chandoe dhano. Mano kaka kindeno nobed kinde maber ndi! Kata kamano, bang’ higini gana achielgo, nogonygi kuom kinde matin. Satan kaachiel gi joma luwe notem sando jogo maluwo kendo marito Wach Nyasaye. (Fweny 20:​7-​10) Ka wanayud thuolo mar dak e kindeno, wabiro timo nade kaluwore gi wach yiero ni en ng’a monego obed gi ratiro mar locho e wi gik moko duto e polo gi piny? To nikech dhano duto nobed joma kare chuth ma onge richo kindeno, tim moro amora ma nonyis chayo chik, nobed tim ma ng’ato timo gi wich teko kendo mano nomi oketh ng’atno nyaka chieng’. Mano kaka dwarore ahinya ni mondo wapuonjre gie sani bedo gi kido mar jogo ma winjo kendo luwo puonj duto ma Jehova miyowa, obed puonj mawuok kuom Wachne kata kuom riwruok mar oganda mare! Ka watimo kamano, wanyiso ni wachiworene gadier kaka Jaloch e wi Polo gi Piny.

Be Inyalo Paro?

• En wach mane maduong’ ma omako dhano duto? Ere kaka wachni ne omakowa wan bende?

• En ang’o manyisore ratiro kuom neno kaka chwo gi mon ma nodak e kinde machon ne oluwo chik Jehova kata mana e bwo tem?

• Ang’o momiyo dwarore ahinya ni mondo wami Jehova duong’ e timbewa odiechieng kodiechieng’?