We Dhi Nyime ‘Dwaro Duong’’

1, 2. (a) E higa mar ang’wen mar loch Jehoiakim, Baruk ne nigi chandruok mane? (b) Jehova nokonyo Baruk e yo mane?

BARUK, ma ne en jandiko ma Jeremia nogeno, koro ne oseol. Ne en kar higa mar 625 K.N.P., ma ne en higa mar ang’wen mar loch Jehoiakim, ruoth marach. Jeremia nonyiso Baruk mondo ondik e kitabu moban, wechego duto ma Jehova noyudo osewacho e wi Jerusalem kod Juda, kuom higini 23 ma Jeremia nosetimoe migawone. (Jer. 25:1-3; 36:1, 2) Baruk ok nosomo weche ma ne nitie ei kitabu mobanno kanyo gi kanyo. Ne obiro timo kamano e higa maluwo mano. (Jer. 36:9, 10) Kata kamano be dibed ni ne nitie gima ne chando chuny Baruk?

² Baruk ne oywagore kama: “Yaye, an e dhier manade! ni mar Jehova osemedo paro malit kuom litna: tinde aol gi chur.” Nyalo bedo ni in bende kinde moko isetimo kamano, gi dwol maduong’ kata mana ei chunyi. Kata bed ni Baruk nowacho kamano e yo mane, pod Jehova nowinje. Jal Manono chuny dhano, nong’eyo gimomiyo chuny Baruk ne chandore, kendo kokalo kuom Jeremia, Nyasaye norieyo Baruk e yor ng’wono. (Som Jeremia 45:1-5.) Kata kamano, inyalo wuoro gimomiyo Baruk ne winjo ni chunye ool. Be dibed ni en nikech migawone ne pek ahinya, koso ne en chal mar ngima e kinde ma ne otimoe migawone? Ooyo, kuom adier, chal mar chunye ema ne kelone olo. Onego wang’e ni Baruk ne ‘dwaro duong’’ kata ne omanyo gik madongo mag pinyni. Gigo ne gin ang’o? To Jehova nosingo ne Baruk ang’o kane odhi winjo puonj, kendo luwo kaka Nyasaye ne chike? To wanyalo puonjore ang’o kuom gima ne otimore ne Baruk?

BARUK NE ‘DWARO DUONG’’ E YORE MAGE?

3. Ang’o ma nomiyo Baruk ochako lalo mor ma ne en-go e migawone?

³ Nyaka bed ni Baruk nong’eyo ni ‘dwaro duong’,’ kata dwaro gik madongo ne gin ang’o. Nong’eyo ni Nyasaye ‘wang’e ng’iyo yore mag dhano, kendo oneno wuodhe dhano duto.’ (Ayub 34:21) Baruk ne winjo ka chunye ‘onge gi kuwe’ sama nondiko weche ma Jeremia nokoro, to ok nikech migawono ne tek. Ooyo. Nowinjo kamano nikech gima en owuon noketo e chunye kaka gimaduong’. Nikech noketo chunye e ‘dwaro duong’,’ Baruk wiye ne owil ni gima ne dwarore moloyo, ne en timo tich motudore kod dwaro mar Nyasaye. (Fili. 1:10) Muma mar New World Translation nyiso maler tiend wach ma ne oti godo kanyo, mawacho ni “dhi nyime dwaro.” Mano nyiso ni ne en paro ma ne dhi nyime ei chuny Baruk. Noyudo Baruk osebedo ka ‘dwaro duong’’ gie kindego ma Jehova ne sieme mondo owe timo kamano. Kata obedo ni ne otimo dwaro mar Nyasaye, Baruk podi ne ‘dwaro duong’.’

4, 5. Ang’o momiyo inyalo wachi ni ‘dwaro duong’’ ma Baruk ne timo, noriwo huma koda ngima mong’awore, to ang’o momiyo siem ma Jehova nochiwo ne owinjore?

⁴ Gik manyalo bedo ni ne chando chuny Baruk, ne nyalo bedo manyo huma koda ngima mong’awore. Kata obedo ni Baruk ne ndiko ne Jeremia, nyalo bedo ni ok ne oti mana kaka jandiko mar Jeremia kende. Jeremia 36:32 nyisowa ni nyaka bed ni Baruk ne tiyo kaka jandiko e od ruoth. Jo sayans oseyudo gik manyiso ni nyaka bed ni Baruk ne en ng’at maduong’ e od ruoth. Kuom adier, achiel kuom jodong gwenge mag Juda bende nong’ere kaka “Elishama jandiko.” Mano nyiso ni Baruk bende ne nigi thuolo mar “donjo e od [chiemo mar] jandiko” koda e “od ruoth” kaka jal matiyo kanyachiel kod Elishama. (Jer. 36:11, 12, 14) Kare nyaka bed ni Baruk ne en ofisa ma ne osomo maber, kendo ne otiyo e od ruoth. Seraya owadgi, ema nochung’ ne kar dak mar Ruoth Zedekia kendo Seraya ne odhi gi ruoth e wuoth moro Babulon. (Som Jeremia 51:59.) Seraya ne en ng’at ma ne tiyo e migawo maduong’ ma nigi huma, nimar en ema nochung’ne kar dak mar ruoth, koda gik moko duto ma Ruoth ne nyalo dwaro tiyogo e wuoth.

⁵ Inyalo neno kaka jal ma ne tiyo e migawo maduong’ kamano ne nyalo ol gi ndiko weche mang’eny mag kum ne Juda. Kuom adier bedo ni Baruk ne riwo lwedo janabi mar Nyasaye ne nyalo miyo olal migawone e od ruoth. Kendo par ane masira ma ne dhi bedoe kapo ni Jehova omuko gigo ma nosegero mana kaka wasomo e Jeremia 45:4. Nyalo bedo ni Baruk ne ‘dwaro duong’’ kuom bedo gi mwandu kata medo yudo huma e od ruoth, to timo kamano ne dhi bedo tich manono. Kapo ni Baruk ne manyo migawo mong’awore e piny Jo-Yahudi ma ne idhi kethi, to kare Nyasaye ne nikare mondo okwere owe timo kamano.

6, 7. Kapo ni Baruk ne ‘dwaro duong’’ kokalo kuom manyo mwandu, wachno nyalo puonjowa ang’o e kindewagi?

⁶ Bende, nyalo bedo ni Baruk ne ‘dwaro duong’ ’ kokalo kuom mwandu. Pinje ma ne nitie e alwora mar Juda, nogeno kuom mwandu ahinya. Moab nogeno kuom ‘tich koda mwandune.’ Ammon bende ne timo kamano. Kendo Jehova nomiyo Jeremia ondiko ni Babulon ne en dala “man gi mwandu mathoth.” (Jer. 48:1, 7; 49:1, 4; 51:1, 13) Adiera en ni, Nyasaye noseng’ado bura ne pinjego.

⁷ Kuom mano, kapo ni Baruk ne manyo mwandu, inyalo neno gimomiyo Jehova nomiye siem kik odhi nyime timo kamano. Kinde ma Nyasaye ne dhi rieyo ‘lwete’ kuom Jo-Yahudi kokethogi, wasikgi ne dhi kawo utegi koda puothegi. (Jer. 6:12; 20:5) Kaw ane ni ne idak Jerusalem kaachiel gi Baruk. To joma odak kodu e pinyu​—jodong gwenge, jodolo, kaachiel gi ruoth wuon​—neno ni onego giked lweny gi Jo-Babulon mobiro monjogi. Kata kamano, iyudo ote mowuok kuom Jeremia mawacho ni: “Tiuru ne ruodh Babulon ubedi mangima.” (Jer. 27:12, 17) Ka dibed ni ne in gi mwandu mang’eny e dalano, be dobedoni mayot luwo chik Nyasaye? Be mwandu ne nyalo moni winjo siem mag Jeremia, ma iluw kaka ji mang’eny ne dwaro? Adiera en niya, Babulon ne opeyo mwandu duto mag Juda kod Jerusalem, moriwo koda mago ma ne nitie e hekalu. Kuom mano, manyo mwandu ne obedo tich manono. (Jer. 27:21, 22) Be nitie puonj mwayudo kuom wachno?

“ANAMIYI IBEDI MANGIMA”

8, 9. Ang’o momiyo wanyalo wacho ni reso ngima Baruk ne en kaka mich maduong’ moloyo?

⁸ Koro par ane wachni: Ang’o ma Baruk ne dhi yudo kuom luwo chik Nyasaye? Ngimane ne idhi resi! Ne osingne ni ne idhi rese ‘obedi mangima.’ (Som Jeremia 45:5.) Joma tin kende ema ne otony. Ne gin jo mage? Ne gin jogo ma ne owinjo chik mowuok kuom Nyasaye ma ne dwaro mondo gibolre ne Jo-Babulon. (Jer. 21:9; 38:2) Jomoko nyalo penjore niya, ‘Be mano kende e gima ne giyudo kuom luwo chik Nyasaye?’

⁹ Par ane kaka Jerusalem ne chalo e kinde ma Jo-Babulon ne olworogi. Jowasigugo ne olworo Jerusalem kuom kinde malach, to mano nomedo chandruok. Mopogore gi mano, kethruok mar Sodom to ne otimore mapiyo. E yo ma kamano, inyalo wachi ni masira ma noyudo Jerusalem ne lit moloyo mar Sodom. (Yua. 4:6) Baruk nondiko weche mokor konyiso ni joma nodak Jerusalem ne dhi tho gi ligangla, kech, kod tuoche. Nyaka bed ni Baruk noneno mano katimore. Chiemo ne nok ahinya e Jerusalem. To mano ne en gima lit manade, winjo ni joma mine ma gin joma ong’ere kaka jo “mang’won,” ne tedo kendo chamo nyithindgi giwegi! (Yua. 2:20; 4:10; Jer. 19:9) Kata kamano, Baruk to notony e mago duto. En adier ni, e kinde mag tungini machalo kamago, bedo mangima ne chalo kaka mich ma imiyo ng’at moloyo lweny. Nenore maler, ni Baruk nyaka bed ni ne oyie luwo kaka Nyasaye nowachone, ma oweyo dhi nyime ‘dwaro duong’.’ Mano nomiyo Jehova obedo mamor kode, mi orese.​—Jer. 43:5-7.

BE IBIRO DHI NYIME ‘DWARO DUONG’ ’?

10, 11. Gik ma ne timore kinde Baruk chalo nade gi gik matimore e kindewagi, to gimulo ngimawa nade ng’ato ka ng’ato?

¹⁰ Kata obedo ni Baruk ne odich gi timo dwaro mar Nyasaye, nokawe kinde kapodi okedo kod gombo mar ‘dwaro duong’.’ Jehova nomiye siem, kendo mano ne orese mondo kik winjruokne gi Nyasaye okethre, kendo kik olal ngimane. Kata obedo ni watiyo ne Jehova mana kaka Baruk, be wanyalo bedo gi gombo mopondo ei chunywa manyalo kelonwa tem, kata loyowa?

¹¹ Nyalo bedo ni dwaro bedo ng’at ma nigi huma ne en tem maduong’ ahinya ne Baruk. Dibed ni ne openjore niya: ‘Be abiro nyalo rito tija kaka jandiko? Be anyalo yudo duong’ momedore e tijani?’ To nade wan e kindegi? Penjri ane kama, ‘Be an gi “gombo” moro mopondo ei chunya, mar yudo duong’ e yore mag yuto gie sani kata e kinde mabiro?’ Jokristo moko ma rowere nyalo paro matut mi gipenjre niya, ‘Be dibed ni gombo mar bedo gi pesa mang’eny koda bedo e ngima mong’awore kokalo kuom somo ahinya, miyo adonjo e obadho mar “dwaro duong’”?’

12. Ere kaka owadwa moro ne omanyo gik madongo ne Jehova, to in ineno nade gima ne otimono?

¹² Owadwa moro masani konyo tich e ofis maduong’ mar Joneno mag Jehova, ne en jahigini 15 kane omiye thuolo mar dhi somo e yunivasiti maok ochul. Jopuonj mage ne owuoro ahinya kane otamore thuolo ma ne omiyeno, koyiero bedo painia. Kata kamano, gombo mare mar medo riekone ok norumo gi kanyo. Ne obedo ja misonari e chula moro man mabor. Ka en kuno, nopuonjore dhok moro ma ne iwacho mana gi ji chiegni 10,000. Ne onge diksonari manyalo lero tiend weche e dhokno, omiyo en owuon nondiko kendo chano weche mag dhokno. Bang’e nong’eyo dhokno adimba, ma oyudo migawo mar loko bugewa moko e dhokno. Bang’e, wechego ma noyudo osendiko kochano maber, ne oti godo e goyo diksonari mokwongo e dhokno. Kinde moro nonyiso ji mang’eny ma ne nitie e chokruok mar distrikt niya: “Ka dine adhi somo e yunivasiti, rieko ma dayudo kuno dobedo mana ma miya huma. Gie sani ok an gi barua manyiso ni ne asomo tich moro amora. Omiyo, ok ayud pak kuom gik ma atimo. Pak duto dhi ne Jehova.” (Nge. 25:27) Ineno nade yiero ma ne otimo ka en jahigini 15? Kuom higini mang’eny, ka en e kind oganda Nyasaye, oseyudo thuolo mar konyo e migepe mang’eny. In idwaro tiyo kod mich ma in-go e yo mane? Kar manyo duong’, be ing’ado e chunyi mar tiyo gi mich ma in-go e pako Jehova?

13. Ang’o momiyo jonyuol moko dwarore opar ahinya kuom tem ma Baruk noyudo?

¹³ Nitie tem moro motudore gi wachno: ‘dwaro duong’’ ne joma wahero, kata timo kamano kokalo kuom joma wanyalo chiko ngimagi. Nyaka bed ni iseneno kaka jonyuol maok gin Jokristo timo chenro mondo nyithindgi obed joma nigi dongruok maloyo jonyuolgi, kendo miyo jonyuol obed gi sunga kuomgi. Nyalo bedo ni isewinjo weche machalo kama: “Ok adwar mondo nyathina ochandre kaka ne achandora,” kata ni, “Adwaro mondo nyathina odhi e yunivasiti eka mondo obi odag e ngima maber.” Jonyuol ma Jokristo bende nyalo bedo gi paro machalo kamano. Kuom adier, ng’ato nyalo wacho niya, ‘An ok amany gik madongo mondo okonya awuon.’ Be dibed ni omanyo gik madongo kokalo kuom jomoko, matiende ni nyithinde? Mana kaka Baruk ne temo manyo huma kokalo kuom tije, janyuol bende nyalo timo kamano ei chunye, kokalo kuom gik madongo ma nyathine timo. Kata kamano, donge jal manono gik “mei chuny ji” nyalo ng’eyo gima nie chunyi mana kaka nong’eyo gima ne nie chuny Baruk? (Nge. 17:3) Donge nyalo bedo maber kwayo Nyasaye mondo onon paro manie chunywa ma iye mana kaka Daudi nokwayo? (Som Zaburi 26:2; Jeremia 17:9, 10.) Jehova nyalo tiyo gi yore mopogore opogore mondo omiwa siem kuom wach ‘dwaro duong’,’ mana kaka otiyo gi wach mwasomo kuom Baruk.

KAKA “MWANDU” NYALO BEDO OBADHO

14, 15. Ere kaka wanyalo ‘dwaro duong’’ kokalo kuom mwandu?

¹⁴ Wakaw ane ni Baruk ne ‘dwaro duong’’ kokalo kuom manyo mwandu. Mana kaka ne wawacho motelo, ka dine bed ni Baruk ohero ahinya mwanduge ma ne ni Juda, doyudo ka en gimatek ahinya luwo kaka Nyasaye ne chike ni mondo ochiwre e lwet Jo-Babulon. Nyaka bed ni iseneno kaka ng’at ma jamoko kinde mang’eny keto geno kuom “mwandu ma engo,” to kata kamano, Muma wacho maler ni rit ma mwandu chiwo en mana gima nie ‘paro.’ (Nge. 18:11) Jotich Jehova duto onego obed gi paro mowinjore kuom mwandu mag ringruok kaka ondik e Wach Nyasaye. (Som Ngeche 11:4.) Kata kamano, ji moko to nyalo wacho niya, ‘Ang’o marach ka ng’ato chamo mwandu matin mag pinyni?’

¹⁵ Keto chuny ahinya kuom mwandu, nyalo miyo Jakristo ochak gombo gik makalo mag pinyni. Jeremia koda Baruk ok notimo kamano. Higini moko bang’e, Yesu nochiwo siem ne jogo ma ne dhi dak e “kinde ma Wuod dhano nonyisree.” Yesu nowachonegi niya: “Paruru chi Lut.” Dwarore bende mondo ojiw Jokristo ‘opar Jeremia kod Baruk.’ (Luka 17:30-33) Kapo ni wanyalo hero mwandu ahinya, mano nyalo miyo obednwa matek luwo weche ma Yesu nowacho. Kata kamano​—wiyi kik wil ni Baruk nowinjo siem ma Nyasaye nomiye ma obedo mangima.

16. Ler ane gima ne otimore, manyiso kaka jotich Nyasaye nobedo gi paro mowinjore kuom wach mwandu mag piny.

¹⁶ Par ane chal mar owete koda nyimine ma ne odak e piny Romania kinde mag loch mar Komunist. Sama ne jotich sirkal monjo ute mag Joneno, seche moko ne gikawo mwandu mag Joneno ma ne ging’eyo ni ginyalo uso. (Yua. 5:2) Thoth owete gi nyimine ma ne odak e bwo loch marachno ne oyie lalo mwandugi. Nochuno moko kuomgi weyo mwandugi chien e kinde ma ne idarogi; to pod ne gichung’ motegno e nyim Jehova. Kapo ni tem machalo kamano oyudi, be ibiro weyo mondo hero mwandu omoni dhi nyime chung’ motegno e nyim Nyasaye?​—2 Tim. 3:11.

17. Jonabi ma ne koro weche e kinde Jeremia kod Baruk, nyalo bedo ni ne okonyogi nade?

¹⁷ Ber ng’eyo bende ni Jeremia kod Baruk noyudo kony majiwogi moa kuom jowadgi moko. Zefania ne en janabi e ndalo loch mar Josia, e kinde ma Jeremia bende ne tiyo kaka janabi. Jeremia ne nyalo paro ang’o kuom weche mayudore e Zefania 1:18? (Som.) Donge inyalo neno e pachi kaka Jeremia gi Baruk nyalo bedo ni ne goyo mbaka kuom wechego? Janabi machielo e kindeno ne en Ezekiel, ma ne oter e tuech Babulon kaka msumba e higa 617 K.N.P. Moko kuom migepe Ezekiel koda wechene ne mulo ngima Jo-Yahudi ma ne ni pacho, omiyo nyaka bed ni Jeremia nopuonjore kuom gik ma Ezekiel nowacho kata timo, to Ezekiel bende ne opuonjore kuom Jeremia. Nyalo bedo ni mano noriwo koda weche mondiki e Ezekiel 7:19. (Som.) Mana kaka Jeremia kod Baruk, wan bende wanyalo yudo puonj kuom wechego. Ji mang’eny biro luongo nying’ nyisechegi mondo oresgi e odiechieng’no mar Jehova. Kata kamano, nyisechegi kata mwandu maggi ok noresgi.​—Jer. 2:28.

BE IBIRO YIE ORESI “IBEDI MANGIMA”?

18. Ng’ano ma wadwaro mondo ores ‘obed mangima,’ to wanyalo timo mano nade?

¹⁸ Dwarore wang’e ni gima Jehova osingo, en ni obiro resowa ‘wabed mangima.’ Kata kapo ni jotichne matin otho nikech chandruok e kinde “sand maduong’no,” ma en kinde ma tunge mag ondiek ma gin joloch mag siasa biro lokore ka ok gidwar weche din, jotich Nyasaye mochung’ motegno, ok bi nenore ka joma olalo gimaduong’. Osingnegi ni ibiro miyogi ‘gibed mangima’ kendo gidag e “ngima maradier,” e piny manyien. (Fwe. 7:14, 15; 1 Tim. 6:19) Wanyalo bedo gadier chuth ni thoth jotich Nyasaye mabiro chung’ motegno e kindego biro tony e sand maduong’no. Inyalo bedo gadier ni e kinde ma Nyasaye biro kelo masira ne ogendini, onge jatich Jehova kata achiel momakore kode motegno, mabiro bedo e kind “jo monegi gi luet Jehova.”​—Jer. 25:32, 33.

19. Nono ranyisi mag Jeremia kod Baruk osejiwi e yore mage mondo kik ‘idwar duong’’?

¹⁹ Jomoko nyalo wuoro ni ibiro resgi ‘gibed mangima,’ to ok bi res mwandugi, to kata kamano wachno ok onego obed gima nyoso chuny ng’ato. Inyalo paro ni kane kech malich nego joma nodak Jerusalem, Jehova norito ngima Jeremia. Notimo kamano nade? Ruoth Zedekia notweyo Jeremia e Dipo mar Jorit kendo nogolo chik mondo omi Jeremia “pile makate achiel moa e duka mar jolos makate, nyaka makate duto manie dala maduong’ni norumo.” (Jer. 37:21) Mano nomiyo Jeremia otony. Jehova nyalo tiyo gi yo moro amora moyiero mondo orit godo joge. En gima ong’ere ni nyaka to orit joge nimar geno margi mar dak nyaka chieng’ en gima osingi. Baruk ne otony kane iketho Jerusalem, nikech noweyo dhi nyime ‘dwaro duong’.’ Wan bende wanyalo bedo gi geno mar tony e Har-Magedon mi ‘wabed mangima’ mondo wapak Jehova nyaka chieng’.